Dan Jones, Οι Ναΐτες, εκδ. Utopia

 

                        Το τάγμα των Ναΐτών ιπποτών είναι αυτό που έχει περιβληθεί περισσότερο από όλα τα άλλα τάγματα με την αχλή του μύθου, αυτό που έχει επηρεάσει τη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο και την τέχνη,  γενικότερα, πολύ περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο τάγμα στην Ιστορία.

«Ο θρύλος των Ναΐτών θα ζει για αρκετό καιρό ακόμη, εμπνέοντας, διασκεδάζοντας και ιντριγκάροντας τις γενιές που θα έρθουν. Αυτή, ίσως, είναι και η πραγματική τους κληρονομιά». Έτσι μας λέει ο Dan Jones, ιστορικός, ραδιοτηλεοπτικό παραγωγός και βραβευμένος δημοσιογράφος στο τέλος του νέου του βιβλίου με τίτλο «Οι Ναΐτες» και υπότιτλο «Η άνοδος και η πτώση των Ιερών Πολεμιστών του Θεού».

Ο θρύλος του Αγίου Δισκοπότηρου, το κρυμμένο Γκράαλ, ο χαμένος θησαυρός, οι φήμες για αίρεση και ειδωλολατρία, η απαράμιλλη γενναιότητά τους στο πεδίο της μάχης, ο αμύθητος πλούτος τους, η απληστία τους και η τραπεζιτική τους δραστηριότητα, το τραγικό τους τέλος και η διάλυσή του από τον βασιλέα της Γαλλίας Φίλιππο τον Ωραίο το 1314, όλα τα παραπάνω συνετέλεσαν σαφέστατα στη δημιουργία του μύθου που τους περιβάλει, σε σχέση, τουλάχιστον, με τα άλλα ιπποτικά τάγματα που ιδρύθηκαν στους Αγίους Τόπους, δηλαδή τους Ιωαννίτες και τους Τεύτονες.

Ο Dan Jones αφηγείται στο βιβλίο αυτό την ιστορία του τάγματος με τρόπο μυθιστορηματικό, βασισμένος όμως στις πηγές της εποχής, όπως στον Γουλιέλμο της Τύρου και στον αποκαλούμενο «Ναΐτη της Τύρου». Συγχρόνως, ο συγγραφέας καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να καταλήξει σχετικά με το ποιο ακριβώς ήταν, εν τέλει, αυτοί οι τρομεροί πολεμιστές του Θεού που το τάγμα τους διαλύθηκε τόσο άδοξα και με δόλο από τον φιλάργυρο και κακοήθη βασιλέα της Γαλλίας, Φίλιππο τον Ωραίο, που ορέχτηκε τον πλούτο τους.

Ήταν αιρετικοί; Φιλήδονοι; Άπληστοι; Γενναίοι; Απερίσκεπτοι; Σοδομιστές; Φανατικοί χριστιανοί; Αγνοί; Φτωχοί; Αμύθητα πλούσιοι; Φιλάργυροι; Ικανοί; Απλά άτυχοι; Όλοι οι εν λόγω χαρακτηρισμοί τους έχουν αποδοθεί κατά καιρούς, και δικαίως, θα λέγαμε, γιατί οι Ναΐτες δεν ήταν μόνο ένα, αλλά πολλά πράγματα μαζί-μεταξύ των οποίων και όλα τα παραπάνω.

            Ο Dan Jones, παρακινούμενος από την αγνή του αγάπη για τους ιππότες, στην εισαγωγή του βιβλίου του παρουσιάζει συνοπτικά το πόνημά του και μας εξηγεί γιατί έγραψε το συγκεκριμένο βιβλίο. Εν συνεχεία, χωρίζει το βιβλίο του σε τέσσερις μεγάλες ενότητες με υποκεφάλαια.

Στην πρώτη ενότητα, η οποία τιτλοφορείται ως «Προσκυνητές», ασχολείται με τις απαρχές της δημιουργίας του τάγματος, τον ακριβή λόγο για τον οποίο ιδρύθηκε, το καταστατικό του από τον Άγιο Βερνάρδο του Κλερβώ και τις ευνοϊκές παπικές βούλες που απέσπασε στα πρώτα βήματα της ζωής του , αυτές οι οποίες του έδωσαν και τα προνόμια που κατείχε και το οδήγησαν στην άνοδο.

Στη δεύτερη ενότητα με τίτλο «Στρατιώτες» ο συγγραφέας παρουσιάζει το στρατιωτικό, κυρίως, έργο των Ναΐτών μέσα από την αφήγηση για τις μάχες που έδωσαν στους Αγίους Τόπους, τις τυχερές και τις άτυχες στιγμές τους, τις στιγμές της απαράμιλλης γενναιότητας, αλλά και της απερισκεψίας τους, πολλές φορές, στη μάχη.

Η τρίτη ενότητα με τίτλο «Τραπεζίτες» επικεντρώνεται στην άμυνα των σταυροφορικών κρατών μετά το 1187 και το τέλος της πρώτης χριστιανικής κατοχής της Αγίας Πόλης, της Ιερσουσαλήμ, και στις εμπορικές και χρηματοοικονομικές τους δραστηριότητες, εκείνες δηλαδή που τους χάρισαν τη μεγάλη φήμη του και του έδωσαν πλούτο και δύναμη. Και κάπως έτσι ήταν που πολλοί άρχισαν να φθονούν τους ιερούς στρατιώτες του Θεού…

Η τελευταία ενότητα που τιτλοφορείται «Αιρετικοί» εξετάζει την πορεία τους μετά από την πτώση του τελευταίου στρατιωτικού προπυργίου το 1291, την άλωση, δηλαδή, της πόλης της Άκρας και τη συνακόλουθη αμηχανία τους σχετικά με τη μελλοντική τους πορεία ως τάγμα από εκεί και έπειτα. Παρουσιάζεται, επίσης, η δράση του τελευταίου Μεγάλου Μάγιστρου, του Ζακ ντε Μολέ, οι ιδέες για συνένωση των σταυροφορικών ταγμάτων που ακούγονταν τότε στη Δύση και, τέλος, η πλεκτάνη που στήθηκε πολύ προσεκτικά από τον Φίλιππο τον Ωραίο και τον Πάπα Κλήμη τον Πέμπτο, ο οποίος ήταν υποχείριο του Γάλλου βασιλέα, και η οποία κατέληξε τελικά στην διάλυση του τάγματος, στη φυλάκιση και στο κάψιμο στην πυρά πολλών από τα  μέλη του, που στιγματίστηκαν ανεπανόρθωτα ως αιρετικοί.

Στον επίλογο, ο συγγραφέας μιλάει για την κληρονομιά που μας άφησαν οι άτυχοι, τελικά, Ναΐτες και καταρρίπτει τους μύθους σχετικά με το Άγιο Δισκοπότηρο και τους υποτιθέμενους θησαυρούς που είχαν οι Ναΐτες. Η έκδοση-στην έξοχη και εύρυθμη ελληνική μετάφραση του Μάριου Κουτσούκου συνοδεύεται από κατατοπιστικούς χάρτες και παραρτήματα με τους κεντρικούς χαρακτήρες του βιβλίου, του Πάπες από το 1099 μέχρι και το 1334, τους βασιλείς και τις βασίλισσες της Ιερουσαλήμ και τους Μεγάλους Μαγίστρους του Ναού, αλλά και από έγχρωμες εικόνες, βιβλιογραφία και σημειώσεις.

Εν κατακλείδι πρόκειται για ένα έργο που απευθύνεται στο ευρύ κοινό, και όχι μόνο σε ιστορικούς, καθότι εξαιρετικά ευκολοδιάβαστο και πραγματικά αξίζει να το διαβάσουμε για να ταξιδέψουμε στις ταραγμένες αυτές μεσαιωνικές εποχές, τότε που η βία ήταν καθημερινό φαινόμενο για την πλειονότητα των ανθρώπων.