Jeremy Black, Μικρή ιστορία της Μεσογείου

 

Η Μεσόγειος θάλασσα για πολλούς αιώνες αποτελούσε το κέντρο του κόσμου, από την αρχαιότητα μέχρι και τον 15^ο αιώνα. Έχουν γραφτεί πολλά βιβλία σχετικά με την ιστορία της, με αφετηρία το κολοσσιαίο τρίτομο έργο του Φερνάντ Μπροντέλ «Η Μεσόγειος», ποτέ όμως μία μικρή και σύντομη ιστορία της, όπως αυτή που παρουσιάζει το συγκεκριμένο βιβλίο του Άγγλου ιστορικού Τζέρεμι Μπλακ με τον τίτλο «Μικρή ιστορία της Μεσογείου». Αξίζει να αναφέρουμε ότι από τις εκδόσεις Πατάκη θα κυκλοφορήσει σύντομα και το βιβλίο του με τίτλο «Μικρή ιστορία του πολέμου».

 

Πρόκειται για μία γρήγορη και σύντομη επισκόπηση των ιστορικών γεγονότων που αφορούν τη Μεσόγειο θάλασσα με πλείστες αναφορές σε οικονομικής και εμπορικής φύσεως ζητήματα. Μετά από τον πρόλογο του συγγραφέα, η επισκόπηση ξεκινά με μία γεωλογικής φύσεως θεώρηση της Μεσογείου στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου, στο οποίο ο συγγραφέας εξετάζει, κατά κύριο λόγο, την γεωλογική και γεωγραφική τοπογραφία της Μεσογείου.

 

Στο δεύτερο και το τρίτο κεφάλαιο εξετάζονται τα σημαντικότερα γεγονότα που έλαβαν χώρα στη λεκάνη της Μεσογείου κατά την περίοδο της αρχαιότητος, τότε που τον κόσμο εξουσίαζαν διαδοχικά οι μεγάλες προϊστορικές αυτοκρατορίες, οι Φοίνικες, οι Έλληνες, οι Μακεδόνες και οι Ρωμαίοι. Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο η Μεσόγειος έγινε η «Mare nostrum», η θάλασσά μας δηλαδή, ένας τίτλος που της αποδόθηκε θέλοντας να τονιστεί η σημασία της pax romana-ρωμαϊκής ειρήνης και του ρωμαϊκού και ενιαίου πολιτισμικού χαρακτήρα που απέκτησαν οι ακτές της Μεσογείου κατά τη συγκεκριμένη περίοδο της Ιστορίας.

 

Κατά τα πρώιμα μεσαιωνικά χρόνια, μετά από την έλευση του χριστιανισμού, η Μεσόγειος συνέχισε να κρατά τον ενιαίο πολιτισμικό χαρακτήρα της και οι ακτές της τα κοινά χαρακτηριστικά του αποκαλούμενου βυζαντινού πολιτισμού, του πολιτισμού εκείνου, δηλαδή, που αποτέλεσε τη φυσική συνέχεια και τη διάδοχο κατάσταση της Ρώμης.

 

Με την έλευση των Αράβων, τον έβδομο μεταχριστιανικό αιώνα και τις κεραυνοβόλες κατακτήσεις τους, η Μεσόγειος για πρώτη φορά στην ιστορία της διασπάται σε δύο διαφορετικά και εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους πολιτισμικά μέρη: τον μουσουλμανικό και τον χριστιανικό κόσμο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η διάσπαση αυτή διατηρείται μέχρι σήμερα, αφού οι ακτές της Βορείου Αφρικής, αλλά και οι ανατολικές ασιατικές ακτές  της Μεσογείου παραμένουν κατά κύριο λόγο μουσουλμανικές, ενώ οι ακτές του  Βορρά και της Δύσης χριστιανικές. Η διάσπαση διατηρείται με την έλευση των Οθωμανών και η εμπόλεμη κατάσταση στις ακτές της γίνεται συνεχής έως και τη σύγχρονη εποχή.

 

Η ιστορική επισκόπηση συνεχίζεται ως και τη σημερινή εποχή, την εποχή της άνθησης του τουρισμού στις ακτές της και καταλήγει σε ένα σύντομο κεφάλαιο με την παράθεση γενικών συμπερασμάτων:

 

«Η γοητεία της Μεσογείου οφείλεται και στο γεγονός ότι είναι τόσο μεγάλη η δύναμη των ιστορικών τεκμηρίων ώστε να είμαστε σε θέση να παρακολουθήσουμε αυτή τη διεργασία. Πρόκειται για μία περιοχή όπου η ιστορία δίνει ένα ιδιαίτερο βροντερό παρών και η οποία έχει διαδραματίσει κεφαλαιώδη ρόλο στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η γαλάζια θάλασσα, στην τρικυμία και στη νηνεμία της, μας εμπνέει δέος και θαυμασμό και μας καλεί σε ένα ταξίδι περιπλάνησης».

 

Ο συγγραφέας επίσης παρουσιάζει αποσπάσματα από την ιστορία πολλών πόλεων που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην Ιστορία της, όπως της Αλεξάνδρειας, της Αθήνας, του Πειραιά, της Βαρκελώνης, της Νάπολης, του Παλέρμου, της Μασσαλίας, της Θεσσαλονίκης και άλλων.