Όλοι έχουν ακούσει για τη περίφημη αθηναϊκή δημοκρατία, την πρώτη δημοκρατία του πλανήτη μας-τουλάχιστον σύμφωνα με τους περισσότερους. Οι περισσότεροι αναγνώστες από εμάς, ακόμα κι αν δεν έχουν την παραμικρή σχέση με την Ιστορία, μπορούν να θυμηθούν, συνήθως, κάποιους όρους ή ορισμένα τουλάχιστον ονόματα που να σχετίζονται άμεσα με αυτήν, για παράδειγμα όρους όπως Βουλή των Πεντακοσίων, λόφος Πνύκας , Άρειος Πάγος, Ηλιαία ή Εκκλησία του Δήμου και πρόσωπα όπως εκείνα του Εφιάλτη, του Κλεισθένη ή του Περικλή.
Πόσα, όμως, γνωρίζουμε τελικά στ’ αλήθεια για την αθηναϊκή δημοκρατία; Πώς ακριβώς λειτουργούσε το φημισμένο αθηναϊκό δημοκρατικό πολίτευμα; Υπήρχαν πολιτικά κόμματα εκείνη την εποχή; Ήταν πράγματι δημοκρατία εφόσον άφηνε απέξω τους μετοίκους, τις γυναίκες, τους δούλους και τους ξένους; Γιατί η απαρτία της Εκκλησίας του Δήμου ορίστηκε μόνο στους 6.000 σε έναν συνολικό πληθυσμό Αθηναίων τουλάχιστον 20.000; Πώς εξαφανίστηκε η βασιλεία από την Αθήνα τόσο αθόρυβα; Γιατί οι μέτοικοι εφόσον στρατεύονταν δεν είχαν, εντούτοις πολιτικά δικαιώματα; Πόσες φορές μπορούσε κάποιος να επανεκλεγεί σε ένα αξίωμα; Γιατί ένα πολίτευμα μόνο με λαϊκές συνελεύσεις δεν συνιστά δημοκρατία; Ποιοι είναι οι περιορισμοί, αλλά και οι προϋποθέσεις ύπαρξης μιας άμεσης δημοκρατίας, όπως εκείνης στην αρχαία Αθήνα; Και, τέλος, γιατί στη Σπάρτη δεν αναπτύχθηκε το δημοκρατικό πολίτευμα όπως στην Αθήνα;
Τέτοιου είδους ερωτήματα-και άλλα πολλά συνάμα- φιλοδοξεί να θέσει το εν λόγω πόνημα του επιστήμονα Γεωργίου Μαυρογορδάτου, όχι απαραίτητα και να τα απαντήσει, όμως, αφού, ως γνωστόν, κάποια ιστορικά ζητήματα όχι μονάχα για την αρχαιοελληνική δημοκρατία, αλλά και για την αρχαία Ελλάδα γενικότερα, προορίζονται να μείνουν αναπάντητα. Ο συγγραφέας όμως, όπως μας εξηγεί στον πρόλογο του βιβλίου του, θεωρεί πολύ σημαντικό το να θέσει αυτά τα ερωτήματα, προκειμένου να γίνει κάπως καλύτερα κατανοητό το πλαίσιο λειτουργίας της αθηναϊκής δημοκρατίας από τους σύγχρονους Έλληνες, τους άμεσους «κληρονόμους» αυτής της δημοκρατίας. Στην εποχή μας εξάλλου που όλες οι ιστορικοί περίοδοι έχουν πλέον αναλυθεί υπέρ το δέον μέσα από αλλεπάλληλες ιστορικές εκδόσεις, τόσο επιστημονικές, όσο και εκλαϊκευμένες, η παρούσα μελέτη του Μαυρογορδάτου έχει σαφώς μεγαλύτερη αξία.
Ο συγγραφέας ανατρέχει πολύ συχνά στα αρχαία κείμενα προκειμένου να υποστηρίξει τις θέσεις του και να ωθήσει τους αναγνώστες του να προβληματιστούν. Μετά τον πρόλογο θέτει τα ερωτήματά του χωρίζοντας το βιβλίο του σε έξι κεφάλαια.
Το πρώτο εξετάζει τον αινιγματικό, πραγματικά, τρόπο, με τον οποίο εξαφανίστηκε δίχως ίχνη ο θεσμός της βασιλείας στην Αθήνα. Το δεύτερο ασχολείται με το θέμα του πολέμου στην αρχαία Αθήνα και με το ποιοι ήταν οι οπλίτες, οι κωπηλάτες και ποιες ήταν οι υποχρεώσεις τους απέναντι στο αθηναϊκό κράτος, αλλά και ποια καθήκοντα είχε το αθηναϊκό κράτος απέναντι στους πολίτες του. Το τρίτο κεφάλαιο εξετάζει το καίριο ζήτημα του περιορισμού που υπήρχαν για να αποκτήσει κάποιος πολιτικά δικαιώματα στην αρχαία Αθήνα. Ο συγγραφέας εξηγεί για ποιον ακριβώς λόγο μία τέτοια φαινομενικά άδικη τακτική ήταν αναγκαία προκειμένου να λειτουργήσει ικανοποιητικά το πολίτευμα της άμεσης δημοκρατίας. Το τέταρτο κεφάλαιο μελετά τον θεσμό της Εκκλησίας του Δήμου, ενώ το πέμπτο τη Βουλή των Πεντακοσίων. Το τελευταίο κεφάλαιο ασχολείται με το μείζων ζήτημα σχετικά με το ποιος ακριβώς μπορούσε να είναι ηγέτης στην αρχαία Αθήνα.
Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα έξοχο και πρωτότυπο πόνημα για όποιον θέλει να κατανοήσει καλύτερα τον ακριβή τρόπο λειτουργίας της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.