Άγγελος Χαριάτης, Σκιές πάνω από το Όρος, εκδ. Κύφαντα

 

 

Όταν το αστυνομικό μυθιστόρημα ξαναγίνεται λογοτεχνία…

 

            Η αλήθεια είναι πως σπανίως οι πραγματικοί λάτρεις της λογοτεχνίας και της καλοδουλεμένης γραφής ενθουσιάζονται με κάποιο αστυνομικό μυθιστόρημα, το οποίο συνήθως δεν αποτελεί, εξάλλου, και την πρώτη αναγνωστική επιλογή τους. Είναι κοινώς παραδεκτό, εξάλλου, πως σε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, το βασικό ατού του είναι το καλοδουλεμένο μυστήριο και η αριστοτεχνική απόκρυψη του δολοφόνου από τα μάτια του αναγνώστη ως το τέλος και όχι τόσο η καλοδουλεμένη γλώσσα και ο τρόπος αφήγησης…

Να όμως που υπάρχει ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, ένα μυθιστόρημα μυστηρίου, το οποίο μπορεί άνετα να διαβαστεί και από τους πιο απαιτητικούς στη λογοτεχνία αναγνώστες, ένα μυθιστόρημα που συνδυάζει έντονο σασπένς με αριστοτεχνική και καλοδουλεμένη γραφή. Η πατρότητα του μυθιστορήματος αυτού ανήκει στον έμπειρο λογοτέχνη Άγγελο Χαριάτη και είναι το δέκατο πέμπτο πόνημα που εκδίδει με τίτλο «Σκιές πάνω από το Όρος».

Πολλά μυθιστορήματα, και άλλα αστυνομικά μεταξύ αυτών, έχουν γραφτεί για το Άγιο, Όρος, οπότε από την άποψη αυτή, δεν υπάρχει κάποια πρωτοτυπία στο πόνημα του Χαριάτη. Ελάχιστες φορές, όμως, έχει επιτύχει ο εκάστοτε λογοτέχνης να αποδώσει τόσο παραστατικά τη μυστηριακή ατμόσφαιρα του Όρους, χωρίς μάλιστα να χρειαστεί να πλάσει έναν κεντρικό ήρωα που να έχει στενή σχέση με τη θρησκεία.

Και, δια του λόγου το αληθές, ο Ιούλης Φέρτης, ο συνταξιούχος ιδιωτικός ερευνητής δεν φαίνεται να έχει καμία ιδιαίτερη σχέση ούτε με τη θρησκεία, ούτε και με την ορθοδοξία. Απλώς, έχασε πρόσφατα τη γυναίκα του και, ίσως επειδή του λείπει αφόρητα, βλέπει οράματα με αυτήν. Σε ένα από αυτά, επομένως, εκείνη είναι που τον προτρέπει να επισκεφθεί το Άγιον Όρος και να ανάψει ένα κεράκι για αυτήν στη μνήμη της. Το αναπάντεχο, όμως, είναι προ των πυλών.

 Κατά τη διάρκεια της διαμονής του, θα συμβεί ο πρώτος από τους απανωτούς φόνους που θα συγκλονίσουν τον κόσμο της «Ιεράς Μονής Δ», όπως την ονομάζει ο συγγραφέας, που δεν θέλει να ταυτοποιήσει τον χώρο στον οποίο λαμβάνει χώρα το έγκλημα με κάποια αληθινή ιστορική μονή στο Άθως.

Λόγω αυτού του φόνου, επομένως, αλλά και της χρήσιμης ιδιότητάς του ως ιδιωτικού ερευνητή, ο Ιούλιος θα αποφασίσει να μείνει στο Όρος, μετά από παράκληση του ίδιου του Ηγούμενου, προκειμένου να εξιχνιάσει το μυστήριο του φόνου ενός αθώου καλόγερου. Και σαν να μην έφτανε αυτό, οι φόνοι πληθαίνουν αντί να σταματούν… Τι συμβαίνει τελικά; Ποιος είναι αυτός που σέρνει στον θάνατο τους αθώους Αγιορείτες μοναχούς; Μήπως υπάρχει κάποιο καλά κρυμμένο μυστικό που ωθεί τον άγνωστο δράση σε όλο αυτό; Στα παραπάνω ερωτήματα καλείται να δώσει απάντηση ο Ιούλιος Φέρτης…

Πέρα από την παιγνιώδη και συναρπαστική πλοκή και το έξυπνα στημένο μυστήριο, οφείλουμε να σταθούμε στην υπέροχη γλώσσα του συγγραφέα και στις καθηλωτικές, με μακροπερίοδο λόγο, περιγραφές. Που και που, ο δημιουργός επιλέγει να χρησιμοποιήσει πιο λόγιες λέξεις, δίχως όμως να «βαραίνει» τη γραφή του. Ας πάρουμε μία γεύση από τις περιγραφές του Χαριάτη στη μικρή ιστορική παρένθεση που ανοίγει στο συγκεκριμένο απόσπασμα του βιβλίου του:

«Φόνοι κληρικών είχαν να γίνουν από τα χρόνια της τουρκοκρατίας, από τα χρόνια των πειρατικών επιδρομών.

Μετά την απελευθέρωση του Αγίου Όρους από το θωρηκτό Αβέρωφ, κάπου στο μακρινό 1912, είχε περάσει μια φάση ηρεμίας. Ακόμη και την περίοδο της γερμανικής κατοχής οι μοναχοί είχαν φροντίσει, στέλνοντας την επαίσχυντη επιστολή στον Φύρερ, να μείνουν απερίσπαστοι και προσηλωμένοι στα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Τι κι αν αργοπέθαινε ολόκληρη η Ελλάδα; Ο Κύριος ήταν υπεράνω συνόρων. Τι κι αν απελπισμένοι ζητούσαν βοήθεια; Μακάριοι οι ελεήμονες. Ο Κύριος θα φρόντιζε και για εκείνους στη μετά ζωή. Κάποια στιγμή οι αντάρτισσες του ΕΛΑΣ, εκεί στη μαύρη τριετία, είχαν καταλύσει προσωρινά το άβατο. Όμως ο σοφός Κύριος είχε φροντίσει  για την τιμωρία τους, για το τόλμημα της βεβήλωσης. Οι αντάρτες, οι κομμουνιστές, οι ληστοσυμμορίτες, είχαν κατατροπωθεί. Ο Κύριος είχε δώσει το πανανθρώπινο μήνυμά Του».

Ένα άλλο σημείο στο οποίο πρέπει να σταθούμε στο συγκεκριμένοι μυθιστόρημα είναι αναντίρρητα η μεγάλη ηλικία του πρωταγωνιστή: έχει πατήσει τα ογδόντα. Γενικά οι τόσο ηλικιωμένοι πρωταγωνιστές σπανίζουν στη λογοτεχνία, πόσο μάλλον και αν πρόκειται για ιδιωτικούς ερευνητές!

Ο Χαριάτης επιμένει, επίσης, και στον όλο μυστικισμό που αποπνέει το Άγιον Όρος, δια μέσου των οραμάτων, ιδίως, που βλέπει ο πρωταγωνιστής με τη γυναίκα του-η οποία ορισμένες φορές φαίνεται να ταυτίζεται ως μορφή με την Παναγία.

Ένας άνθρωπος σε εμφανή σωματική παρακμή, επομένως, θα είναι αυτός που θα αποδείξει πως το μυαλό μπορεί να συνεχίζει να δουλεύει άψογα, παρά  την εμφανή οπτική παρακμή. Ένα  μυθιστόρημα καθαρά ανθρωποκεντρικό, το οποίο μάλιστα κινείται σχεδόν εξ ολοκλήρου γύρω από τον πρωταγωνιστή, ο οποίος δεν απουσιάζει σε καμία από τις σελίδες του μυθιστορήματος.

Επομένως, πρόκειται για ένα βιβλίο το οποίο απευθύνεται τόσο στους λάτρεις της καλής αστυνομικής λογοτεχνίας, όσο και στους λάτρεις της καλής λογοτεχνίας γενικότερα, ένας σπάνιος συνδυασμός, είναι η αλήθεια, στις μέρες μας.