Anthony Pagden, Η επιδίωξη της Ευρώπης, εκδ. Αλεξάνδρεια

Ο Βρετανός συγγραφέας Anthony Pagden, διδάκτωρ σε σπουδαία βρετανικά πανεπιστήμια, ειδικεύεται στην ευρωπαϊκή ιστορία και είναι γνωστός στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό κυρίως από τη μετάφραση του έργου του «Κόσμοι σε πόλεμο», ενός έργου που κυκλοφόρησε στη χώρα μας από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια το 2009. Να σημειώσουμε ακόμη ότι ο Pagden αρθρογραφεί τακτικά σε μεγάλες εφημερίδες όπως η “New York Times”.

 

Αυτή τη φορά ο Pagden συγγράφει μια πολιτικο-ιστορική μελέτη με θέμα το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως πολιτικής οντότητας, ανατρέχοντας στην ιστορία της από τη στιγμή της ίδρυσής της, μέχρι και τη μορφή της στις μέρες μας.

 

Στην εισαγωγή του βιβλίου του ο συγγραφέας ασχολείται με τον όρο Ευρώπη και τις ενώσεις της ηπείρου πριν από τον 19^ο αιώνα. Οι αμφικτιονίες στην αρχαία Ελλάδα, η πολιτική και πολιτισμική ενοποίηση της ηπείρου με τα ασαφή γεωγραφικά όρια, η Καρολίγγεια Αυτοκρατορία, η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, όλα αυτά αποτελούσαν πρώιμες μορφές ενοποίησης οι οποίες προανήγγειλαν τη σημερινή ένωση. Ο συγγραφές δεν θα διστάσει να αναφερθεί, ωστόσο, και στους θρησκευτικούς, κυρίως, πολέμους, οι οποίοι δίχασαν την Ευρώπη, όπως άλλωστε και το ανερχόμενο εθνικιστικό ρεύμα του 19^ου αιώνα.

 

 Αφετηρία της σύγχρονης ευρωπαϊκής ενοποίησης ο Pagden θεωρεί τους Ναπολεόντειους πολέμους. Παρά το γεγονός ότι ο μεγάλος  Γάλλος στρατηλάτης είχε συλλάβει μία μορφή Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, υπό γαλλική,  φυσικά, κηδεμονία, εντούτοις ήταν ακριβώς αυτή η μείζονα κατακτητική προσπάθεια της Γαλλίας εκείνη που γέννησε τον εθνικισμό των σύγχρονων ευρωπαϊκών κρατών, τα οποία επέλεξαν τελικά την ένωση ακριβώς προκειμένου να αντιταχθούν στην απόπειρα του Ναπολέοντα να ενώσει όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς υπό τη γαλλική σημαία της πρόσφατης επανάστασης. Έθνος δίχως δημοκρατία υπάρχει, λέει ο Padgen, αλλά δημοκρατία δίχως έθνος όχι.  Τα περισσότερα εθνικά κράτη στην Ευρώπη ανάγουν την ίδρυσή τους στα τέλη του 19^ου αιώνα ή στις αρχές του 20^ου.

 

Εν συνεχεία ο συγγραφέας εξετάζει όλους τους σταθμούς στην πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης μέχρι τη σύσταση του σημερινού οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν διστάζει να παραθέσει τις απόψεις διαφόρων μελετητών,  ιστορικών, πολιτικών, κοινωνιολόγων και διανοούμενων σχετικά με το μέλλον της ενωμένης Ευρώπης, όπως του Χέγκελ, του Ματσίνι, του Ουγκώ,  του Τσόρτσιλ,  του Μιλ, του Σπινέλι, του Σαιν Σιμόν, του Σαιν -Πιέρ, του Ντυρκέμ και άλλων πολλών.

 

Ποιες ιδέες επικρατούσαν, άραγε, σχετικά με την ευρωπαϊκή ενοποίηση την εποχή της αποικιοκρατίας; Και πώς επέδρασαν οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι στην πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης; Πώς ακριβώς φτάσαμε από την ατυχή Κοινωνία των Εθνών και την ΕΚΑΧ στη συνθήκη της Ρώμης και του Μάαστριχ και το κοινό νόμισμα; Από τι κινδυνεύει η σημερινή υπόσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ποια προβλήματα αντιμετωπίζει; O Pagden πιστεύει ακράδαντα πως η Ευρώπη θα συνεχίσει να υπάρχει, εφόσον βέβαια πως αυτή θα συνεχίσει να εξελίσσεται.

 

Ο Pgden δεν παραθέτει απλώς γεγονότα. Αντίθετα δεν διστάζει να εκφέρει και κρίσεις για αυτά, όπως και για το μέλλον της Ευρώπης. Δηλώνει απερίφραστα ότι ο σημερινός ξενοφοβικός και ρατσιστικός εθνικισμός δεν έχει καμία σχέση με τον φιλελεύθερο εθνικισμό του 19^ου αιώνα.

 

Να σημειώσουμε, τέλος, ότι το ογκώδες πόνημα του Pagden περιλαμβάνει επίσης εκτενή βιβλιογραφία, σημειώσεις, αλλά και ένα εξαιρετικά χρήσιμο για τον ιστορικό ευρετήριο.