Stephen King,Το πράσινο μίλι, εκδ. Κλειδάριθμος

 

 

«Το πράσινο μίλι» είναι γνωστότερο κυρίως από τον κινηματογράφο, από την ταινία του 1999 στην οποία πρωταγωνιστεί ο Τομ Χανκς. Δεν είναι από τα διασημότερα βιβλία του πασίγνωστου Συγγραφέα αστυνομικών, κυρίως, μυθιστορημάτων, Στίβεν Κινγκ, εντούτοις είναι όμως ένα από τα δυνατότερα και πιο συγκινητικά λογοτεχνικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας που μπορεί να διαβάσει κανείς, ένα μυθιστόρημα με περισσότερες προεκτάσεις από αυτές που φαίνονται με μία πρώτη επιπόλαια ματιά.

Ομολογώ ότι δεν μου είχε ξανασυμβεί να δω πρώτα  την ταινία και να διαβάσω κατόπιν εορτής το βιβλίο, όπως μου συνέβη αυτή τη φορά με «Το πράσινο μίλι». Πάντως, οφείλω να ομολογήσω, ότι αν και γνώριζα τι θα συμβεί παρακάτω, εντούτοις και πάλι δεν μπορούσα να το αφήσω από τα χέρια μου. Και, όπως συμβαίνει συνήθως, το βιβλίο είναι όντως ακόμη καλύτερο και από τη συγκεκριμένη, πραγματικά εξαιρετική, ταινία, διότι πάντοτε στο βιβλίο απεικονίζονται πληρέστερα τα συναισθήματα και οι σκέψεις των πρωταγωνιστών.

Πράσινο μίλι ονομάζεται ο διάδρομος στην πτέρυγα των θανατοποινιτών που οδηγούσε στην αίθουσα των εκτελέσεων με την ηλεκτρική καρέκλα στη φυλακή Κολντ Μάουντεν του αμερικανικού νότου, στην πολιτεία της Αλαμπάμα.  Εδώ, εν έτει 1932, καταμεσής του σκληρότερου ως τότε οικονομικού κραχ στην παγκόσμια ιστορία, ο αρχιδεσμοφύλακας Πολ Έτζκομπ υπεύθυνος για την πτέρυγα των θανατοποινιτών και επικεφαλής των εκτελέσεων, εργάζεται με σύνεση.

Ο Πολ είναι ένας άνθρωπος έντιμος, με βαθιά αίσθηση του καθήκοντος, ο οποίος προσπαθεί να διαχειριστεί όσο μπορεί καλύτερα την περίπλοκη ψυχολογία των μελλοθάνατων στο Πράσινο Μίλι. Οι υπόλοιποι δεσμοφύλακες είναι φίλοι του, όπως και ο διευθυντής της φυλακής και ο μόνος που τον ταλαιπωρεί είναι ένας νεαρός δεσμοφύλακας, ο Πέρσι, ο οποίος συμπεριφέρεται ενίοτε σαν κακομαθημένο παιδαρέλι, αφού έχει «πλάτες» και μέσο στην κυβέρνηση.

Όλα όμως θα αλλάξουν όταν θα έρθει ένας μαύρος θανατοποινίτης κατηγορούμενος για τον φόνο και τον βιασμό δύο μικρών κοριτσιών: ο Τζον Κόφι, με το όνομά του να μοιάζει με εκείνο του ροφήματος καφέ, αλλά να γράφεται διαφορετικά, όπως του αρέσει να λέει  σε κάθε ευκαιρία. Ο Κόφι, πανύψηλος και σωματώδης, μοιάζει με αγαθό γίγαντα και διαθέτει θεραπευτικές δυνάμεις, ανάλογες με εκείνες που έχουν οι σαμάνοι της Αφρικής. Δεν μοιάζει καθόλου με φονιά και ο Πολ δεν θα αργήσει να διαπιστώσει πως έχει κατηγορηθεί αδίκως για ένα έγκλημα που δεν έχει διαπράξει, δεν θα μπορέσει όμως να το αποδείξει, δεδομένου του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας που καλά κρατούσε ακόμη τότε στον αμερικανικό Νότο. Ο Πολ τότε θα βρεθεί αντιμέτωπος με ένα θανάσιμο δίλημμα.  Οι αρχές του ανάμεσα στον ανθρωπισμό και το καθήκον προς την πολιτεία έρχονται σε βίαιη σύγκρουση οδηγώντας τον ήρωα σε περίπλοκες και έντονες ψυχολογικές μεταπτώσεις.

Την ιστορία την αφηγείται ο ηλικιωμένος πια Πολ σε μία εξίσου ηλικιωμένη φίλη του, βρισκόμενος σε ένα γηροκομείο, και συγχρόνως την καταγράφει, περιτριγυρισμένος από έντονες μνήμες για  τη συγκεκριμένη περίοδο της ζωής του.

«Το πράσινο μίλι» είναι ένα βαθιά ανθρώπινο και συγκινητικό μυθιστόρημα για την ανθρωπιά που όλοι μας πρέπει να έχουμε κατά την εκτέλεση του καθήκοντός μας, για την αγάπη προς τον συνάνθρωπο, για την ψυχολογία των μελλοθάνατων, για τα ηθικά διλήμματα με τα οποία θα έρθουμε πολλές φορές αντιμέτωποι κατά τη διάρκεια της ζωής μας, για τη βία και τον ρατσισμό και για τις ανθρώπινες σχέσεις. Μία ιστορία απλή και καθηλωτική που αξίζει να τη διαβάσουμε, ακόμη κι αν έχουμε δει την ομότιτλη ταινία, γραμμένη από την εξαιρετική πένα του Στίβεν Κινγκ.

«Για μια στιγμή φαντάστηκα πως ήμουν εκείνο το ποντίκι, όχι ένας φύλακας, αλλά ένας ακόμα θανατοποινίτης στο Πράσινο Μίλι, δικασμένος και καταδικασμένος, που είχε τα κότσια να κοιτάξει ένα γραφείο  που πρέπει να του φαινόταν χιλιάδες μέτρα ψηλά (όπως σίγουρα φανταζόμαστε τον θρόνο του Θεού στη Δευτέρα Παρουσία) και τους γίγαντες με την μπλε στολή και τις δυνατές φωνές που στέκονταν από πίσω του».

Βαρδάρης, ποιητική συλλογή δομημένου ρεαλισμού, εκδ. Γράφημα

 

Το συλλογικό αυτό έργο περιλαμβάνει ποιήματα των μελών του Φιλολογικού Ομίλου Θεσσαλονίκης- ο οποίος σε λίγο πρόκειται να μετονομαστεί σε Φιλολογικό Όμιλο Ελλάδος-γραμμένων σύμφωνα με την τεχνοτροπία του  δομημένου ρεαλισμού.

 

Ο δομημένος ρεαλισμός αποτελεί φυσική συνέχεια του ρεύματος των νατουραλιστών και των ρεαλιστών της λογοτεχνίας του 18^ου και 19^ου αιώνα, διακατέχεται όμως και από αρκετά μεγάλες διαφορές. Σημαντικότερο γνώρισμά του-και συγχρόνως το μεγάλο του ατού- είναι η λεπτομερής ανατομία μίας συγκεκριμένης πράξης, ιδωμένης από όλες τις πλευρές- ψυχολογική, κοινωνική, ιστορική κτλ. Ο συγγραφέας διερευνά σε βάθος όλες τις ιστορικές, κοινωνικές, αλλά και  ψυχολογικές προεκτάσεις του γεγονότος, με αποτέλεσμα η πρωτοπρόσωπη αφήγησή του να ταυτίζει τον εαυτό του με τον ήρωά του, αλλά τελικά και με τον ίδιο τον αναγνώστη, ο οποίος «ζει» ολοζώντανα αυτό που διαβάζει να διαδραματίζεται μπροστά στα μάτια του. Ο συγγραφέας, επομένως, πετυχαίνει έτσι να δημιουργήσει ευδιάκριτες εικόνες στο μυαλό των αναγνωστών οι οποίες τον μεταφέρουν νοερά στον χρόνο και τον τόπο του περιγραφόμενου γεγονότος. Επιπροσθέτως, ο συγγραφέας αναλύει λεπτομερώς τα κίνητρα του προσώπου για το οποίο μιλάει σε πρώτο πρόσωπο. Αποτέλεσμα των αρχών του δομημένου ρεαλισμού, που περιγράφονται συνοπτικά παραπάνω, είναι μία εύληπτη και γλαφυρή πεζογραφία και μία εξίσου γλαφυρή, ζωντανή και πλήρης κατανοητή, δίχως αμφισημίες, ποίηση.

 

 

Στον συγκεκριμένο τόμο περιλαμβάνονται ποιητικά φωτογραφικά «στιγμιότυπα» τα οποία σχετίζονται με την πόλη της Θεσσαλονίκης και αφορούν ένα ιστορικό γεγονός, ένα πρόσωπο ή ένα κτίριο της πόλης.

 

Έτσι λοιπόν στη συλλογή αυτή θα συναντήσουμε τη στιγμή της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη, την υπόθεση πολκ, τη σύλληψη του Γιώργου Τσαρουχά, την απεργία της 9^ης Μαΐου του 1936, τη στιγμή κατά την οποία ξεκίνησε η περίφημη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης το 1917, τη στιγμή που οι τελευταίοι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης αναχώρησαν για τα στρατόπεδα του θανάτου στις 1 Αυγούστου του 1943, το Ολοκαύτωμα του Χορτιάτη στις 2 Σεπτεμβρίου του 1944 και το Ανάθεμα κατά του Γενάρχη Ελευθερίου Βενιζέλου, το οποίο έλαβε χώρα στην Αθήνα μεν, αλλά οδήγησε στη δημιουργία του Κινήματος Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη, όλα αυτά, μεταξύ άλλων, να αναπαρίστανται με λογοτεχνικό και ποιητικό τρόπο.

 

Επιπλέον, κάποια ποιήματα αφορούν και περιβόητα σημεία τουριστικού και ιστορικού ενδιαφέροντος της Θεσσαλονίκης, όπως το Επταπύργιο, η Casa Bianca, οι Κήποι του Πασά, το σχολικό συγκρότημα επί της Ικτίνου, τις γειτονιές της «Μπάρας», το τζαμί της Φαριντέ Χανούμ, ακόμη και το περίφημο ουζερί του Τσιτσάνη.

 

Η συλλογή περιλαμβάνει είκοσι ένα ποιήματα δομημένου ρεαλισμού με δεκαπέντε από αυτά να πληρούν πλήρως τις προϋποθέσεις του δομημένου ρεαλισμού και έξι από αυτά να διατηρούν ένα πιο πρώιμο στάδιο κατανόησης των αρχών της συγκεκριμένης τεχνοτροπίας. Το βιβλίο περιλαμβάνει επίσης μία εισαγωγή  στις θεωρητικές απαιτήσεις του δομημένου ρεαλισμού γραμμένη από τον Πρόεδρο του Ομίλου, Αντώνη Χαριστό. Η εισαγωγή αναλύει και δύο από τα ποιήματα που συμπεριλαμβάνονται στη συλλογή προκειμένου να γίνουν πλήρως κατανοητά, μέσα από παραδείγματα, τα όσα εξέθεσε ο Χαριστός στην εισαγωγή.

Ευστράτιος Τζαμπαλάτης, Εκεί που ανθίζουν οι φτωχοί, εκδ. Νησίδες

 

 Εκεί που ανθίζουν οι φτωχοί υπάρχει μεγαλύτερη ανθρωπιά και αγάπη. Εκεί που ανθίζουν οι φτωχοί, ανάμεσα στα ερείπια και στα γεμάτα μούχλα και υγρασία σπίτια, υπάρχει ακόμη ομορφιά και οι άνθρωποι έχουν το σθένος να αγωνιστούν για μια καλύτερη ζωή, ένα καλύτερο αύριο. Γιατί η ζωή είναι ένας αέναος αγώνας, από τη στιγμή της γέννησής μας μέχρι και τον θάνατο. Οι φτωχοί άνθρωποι, οι παραμελημένοι, οι κακοποιημένοι στα παιδικά τους χρόνια, οι εργάτες που αγωνίζονται καθημερινά για το μεροκάματο, πάντοτε θα αγωνίζονται για μία καλύτερη ζωή.

Αυτό είναι το απόσταγμα των εβδομήντα πέντε-περίπου-σύντομων κειμένων που συγγράφει ο Ευστράτιος Τζαμπαλάτης στο βιβλίο του με τίτλο"Εκεί που ανθίζουν οι φτωχοί".

Το βιβλίο αυτό είναι πολλά πράγματα. Οπωσδήποτε δεν είναι μυθιστόρημα, αλλά μπορούμε να θεωρήσουμε ότι είναι τόσο ένα επαναστατικό μανιφέστο, όσο και ένα εγχειρίδιο με οδηγίες για μία καλύτερη ζωή, αλλά και μία μερική αυτοβιογραφία του Τζαμπαλάτη, του ρομαντικού αυτού αναρχικού ιδεαλιστή.

Το "Εκεί που ανθίζουν οι φτωχοί" είναι ένα απάνθισμα κειμένων που περιέχουν αυτοβιογραφικά στιγμιότυπα από τη ζωή του ίδιου του συγγραφέα, εικόνες από τη Θεσσαλονίκη των παιδικών και των νεανικών του χρόνων και, κυρίως, σκέψεις. Σκέψεις για τον κόσμο που μας περιβάλλει, για τη φτώχεια και τη δυστυχία που βιώνουν οι απλοί προλετάριοι, για τις γυναίκες που υποτάσσονται στην πατριαρχία και για τα παιδιά που κακοποιούνται καθημερινά.

Ο Τζαμπαλάτης είναι ένα ανήσυχο και ευαισθητοποιημένο στα κοινωνικά προβλήματα του καιρού του πνεύμα που όμως δεν κουράζεται να αγωνίζεται καθημερινά για έναν καλύτερο κόσμο χωρίς ταξικά στεγανά και χωρίς δυστυχία. Από τα κείμενα που περιλαμβάνονται στο βιβλίο του, αναμφίβολα τα πιο "δυνατά", εκείνα στα οποία υψώνει με μεγαλύτερο ανάστημα την κραυγή αγωνίας του είναι τα "Βούλωσ' το", "Υπερασπίζομαι" και "Δεν χωράω".

"Αν αξίζει να αγωνιστούμε για κάτι ρισκάροντας ακόμη και την ίδια τη ζωή μας, αυτό είναι για την αναρχική ουτοπία στην οποία κανένα παιδί δεν θα είναι ρακένδυτο και πεινασμένο, φοβισμένο και παγωμένο".

Ο Τζαμπαλάτης, αξιοποιώντας τις αρχιτεκτονικές και γραφιστικές σπουδές του, σχεδιάζει στο βιβλίο του τις κατόψεις των διαφόρων σπιτιών όπου κατοίκησε και προσφέρει στον αναγνώστη και από μία ιστορία για καθένα από αυτά, κατά κύριο λόγο αυτοβιογραφική. Δίνει επίσης μεγάλη σημασία στην τοπογραφία της γειτονιάς όπου μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη και μας περιγράφει όλα εκείνα τα παιχνίδια που έκανε μικρός σε εκείνες τις γειτονιές, πάντοτε όμως σε αναλογία με τα κοινωνικά προβλήματα της εποχής του. Ο Τζαμπαλάτης φαίνεται να πιστεύει ότι τα ερείπια που αντικρίζουμε γύρω μας αντικατοπτρίζουν και τα ερείπια της ψυχής μας. Έτσι τα ερείπια της πόλης μετατρέπονται και σε ερείπια της κοινωνίας. Η σημερινή παρακμή, επομένως, είναι κάτι που μπορούμε να το δούμε παντού γύρω μας-και μέσα μας.

Οι γυναίκες και τα παιδιά έχουν ξεχωριστή θέση στο έργο του, αφού ο συγγραφέας φαίνεται να τα εκτιμά ιδιαίτερα. Πιστεύει στη θηλυκή αναζωογονητική δύναμη της φύσης που ο άνθρωπος των μεγαλουπόλεων έχει λησμονήσει σήμερα. Ιδού τι γράφει για τις γυναίκες: 

"Οι γυναίκες είναι τα λουλούδια μας, είναι η βλάστηση της ανθρωπότητας, και χωρίς βλάστηση δεν μπορεί να υπάρξει οξυγόνο".

Πάνω απ' όλα, με τα κείμενά του, ο Τζαμπαλάτης φιλοδοξεί να ξυπνήσει τον ανθρωπισμό μας. Διότι δεν είναι κακό, όπως μας λέει, να συνεχίσουμε να ονειρευόμαστε και να ελπίζουμε.

"Σε τι λοιπόν χρησιμεύει η ουτοπία; Για να προχωράμε".

Κάρλος Ρουίθ Θαφόν, Τα φώτα του Σεπτέμβρη, εκδ. Ψυχογιός

 

Η τριλογία της ομίχλης, ένα από τα νεανικά έργα του διάσημου Καταλανού συγγραφέα Κάρλος Ρουίθ Θαφόν που δεν είναι πια στη ζωή, γράφτηκε και εκδόθηκε τη δεκαετία του 1990. Κατά κάποιον τρόπο προαναγγέλλει τα έργα που θα ακολουθήσουν σε ό,τι αφορά  το κινηματογραφικό στυλ γραφής, τον καλοδουλεμένο λόγο, την καθηλωτική υπόθεση και τους γλαφυρούς διαλόγους των ηρώων. Ο Θαφόν, κατά κοινή ομολογία, υπήρξε ένας από τους πιο εμπνευσμένους συγγραφείς της γενιάς του με τη «Σκιά του ανέμου» να θεωρείται το πιο επιτυχημένο και πρωτότυπο από τα βιβλία του.

 

«Τα φώτα του Σεπτέμβρη» κλείνουν την τριλογία όπως ακριβώς αυτή ξεκίνησε στο βιβλίο «Ο πρίγκιπας της ομίχλης»: με την προσήλωση του συγγραφέα στο υγρό στοιχείο που πρωταγωνιστεί στο βιβλίο και δημιουργεί όλο εκείνο το απόκοσμο και υποβλητικό κλίμα των γκόθικ βιβλίων μυστηρίου όπου το υπερφυσικό καραδοκεί.

 

«Ένιωσε ένα κρύο ρεύμα αέρα να ορμάει μέσα στο δωμάτιο, σβήνοντας τις φλόγες των κεριών μία μία. Καθώς το σκοτάδι τύλιγε το δωμάτιο, μία νέα παρουσία φάνηκε μέσα στη μαυρίλα. Μια αδιαπέραστη φιγούρα σκόρπισε στους τοίχους, βάφοντάς τους κατάμαυρους. Ένας ίσκιος. Η Χάνα οπισθοχώρησε αργά προς την πόρτα. Τα τρεμάμενα χέρια της ακούμπησαν το κρύο πόμολο πίσω της. Την άνοιξε προσεκτικά, χωρίς να πάρει τα μάτια της από το σκοτάδι και έκανε να βγει βιαστικά από το δωμάτιο. Κάτι κινήθηκε προς το μέρος της, το ένιωθε».

 

Με τον τρόπο αυτό καταφέρνει να δημιουργήσει ένα μικροκλίμα τρόμου ο Θαφόν στο βιβλίο του σε μία απόμερη ακτή της Νορμανδίας εν έτει 1936. Εκεί στο Γαλοζολίμανο, στο σπίτι του Κάβου, κατοικεί ο Λάζαρος Γιαν, ένας τέως παιχνιδοποιός που έχασε με τραγικό τρόπο τη γυναίκα του εδώ και πολλά χρόνια και πλέον αναζητά μία οικονόμο για αν τον βοηθά στη διαχείριση του τεράστιου πυργόσπιτού του. Η χήρα Σιμόν μαζί με τα δυο της παιδιά, τον Ντόριαν και την Ιρέν θα έρθει για να καλύψει τη θέση. Τα τρία μέλη της οικογένειας όμως δεν θα αργήσουν να ανακαλύψουν ότι κάτι περίεργο συμβαίνει με αυτό το σπίτι και με τον ιδιοκτήτη του. Μία γυναίκα φαίνεται πως πέθανε κάποτε στο νησάκι πέρα από την ακτή, με βίαιο και απρόσμενο τρόπο, και ο θάνατός της στοιχειώνει ακόμη το μέρος.

 

Στο Γαλαζολίμανο ο Ιρέν θα γνωρίσει τον Ισμαέλ και με το ιστιοφόρο του θα κάνουν μαζί ρομαντικές βόλτες στις νορμανδικές ακτές. Το κακό όμως καραδοκεί και βρίσκεται βαθιά κρυμμένο μέσα στο πυκνό δάσος που βρίσκεται κοντά στις ακτές.

 

Στο τελευταίο αυτό βιβλίο της τριλογίας του, ο Θαφόν  χρησιμοποιεί κατά κόρον όλα εκείνα τα στοιχεία που συνθέτουν ένα επιτυχημένο γκόθικ μυθιστόρημα: νερό, πυκνό δάσος, στοιχειωμένο σπίτι, καταιγίδες, ομίχλες, μυστηριώδεις εξαφανίσεις και θάνατοι, καθώς και κρυφό παρελθόν των πρωταγωνιστών.

 

Αναμφίβολα, ο Θαφόν ξέρει να κρατάει καθηλωμένους τους αναγνώστες του δημιουργώντας τις πιο περίτεχνες ιστορίες μυστηρίου που διαβάζονται ευχάριστα ακόμα και από έφηβους αναγνώστες.

 

Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης, Η Γαλλική Επανάσταση & η Νοτιοανατολική Ευρώπη, ΠΕΚ

 

Χωρίς το 1789 δεν θα υπήρχε 1821. Ακόμη κι αν μας φαίνεται κάπως τραβηγμένο αυτό, κι όμως έτσι ακριβώς συνέβη. Η παραπάνω φράση αποδεικνύει την τεράστια επιρροή που είχε η Γαλλική Επανάσταση στη χώρα μας- και όχι μόνο σε αυτήν φυσικά. Η Γαλλική Επανάσταση υπήρξε ένα κοσμοϊστορικό γεγονός παγκόσμιας εμβέλειας με ευρείς κοινωνικοπολιτικές επιπτώσεις σε όλον τον κόσμο.

Το βιβλίο με τίτλο «Η Γαλλική Επανάσταση & η Νοτιοανατολική Ευρώπη» του Διδάκτορα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ και Καθηγητή της Πολιτικής Επιστήμης της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Πασχάλη Μ. Κιτρομηλίδη εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1990 με αφορμή τη διακοσιετηρίδα της Γαλλικής Επανάστασης. Από τότε γνώρισε άλλες δύο εκδόσεις, μία το 2000 και μία τρίτη το 2022, με αφορμή την δική μας διακοσιετηρίδα από την Ελληνική Επανάσταση.

Το εν λόγω βιβλίο εξετάζει την επιρροή που είχε η Γαλλική Επανάσταση και οι ιδέες της στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Ίσως μας φανεί παράξενο, αλλά ακόμη και στα εδάφη της συντηρητικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οι ριζοσπαστικές ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης είχαν μεγάλη απήχηση. Λίγα μόλις χρόνια μετά το 1789, σε πολλές περιοχές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, από τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες μέχρι τα Επτάνησα, ακόμη και στη Σμύρνη και την ίδια την Κωνσταντινούπολη, ακουγόταν παντού η Μασσαλιώτιδα και απλοί άνθρωποι του λαού φορούσαν τις τρίχρωμες κονκάρδες της επανάστασης με το σύνθημα «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη» και ήταν έτοιμοι να επαναστατήσουν στο πλευρό του Βοναπάρτη.

Τόσο ο ριζοσπαστισμός, όσο ο εθνικισμός, ο φιλελευθερισμός και ο βαλκανικός ριζοσπαστισμός έλκουν τις απαρχές τους στη Γαλλική επανάσταση. Ο ίδιος ο Ρήγας Βελενστινλής, ο κύριος εκφραστής του βαλκανικού ριζοσπαστισμού, ήταν σφοδρός θιασωτής της Γαλλικής Επανάστασης.

Οι επιτυχίες του Ναπολέοντα Βοναπάρτη έφεραν μαζί τους στη Νοτιοανατολική Ευρώπη έναν άνεμο αλλαγής,  ένας αέρα δημοκρατίας. Ο κόσμος ξεσηκώθηκε τόσο στις επαρχίες της αριστοκρατικής Βενετίας, την Ιλλυρία, τη Δαλματία και τα Επτάνησα, όσο και αλλού, φυτεύοντας παντού δέντρα της ελευθερίας, καίγοντας τα σύμβολα των αριστοκρατών και τα Libri d’ oro και προσδοκώντας ένα καλύτερο αύριο. Όταν βέβαια ο Ναπολέων ανακηρύχθηκε τελικά δικτάτορας, η απογοήτευση πολλών διανοουμένων, μεταξύ αυτών και του ίδιου του Αδαμάντιου Κοραή ήταν μεγάλη.

Το ορθόδοξο εκκλησιαστικό κατεστημένο καταδίκασε, όπως ήταν φυσικό, τις φιλελεύθερες και προοδευτικές ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης, δεν μπόρεσε όμως να κάνει πολλά προκειμένου να εμποδίσει τα ραγδαία διάδοσή τους και την επιρροή που αυτές άσκησαν ιδίως στα αριστοκρατικά και στα αστικά στρώματα του πληθυσμού της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Πράγματι, αν και θα ανέμενε ίσως κανείς το αντίθετο για την καθυστερημένη βιομηχανικά και αγροτική κατά κύριο λόγο Νοτιοανατολική Ευρώπη, οι ριζοσπαστικές γαλλικές ιδέες δεν είχαν μεγάλη απήχηση στους αγροτικούς πληθυσμούς της περιοχής. Οι εθνικισμοί των Βαλκανίων κατά τον 19ο αιώνα, επομένως, τράφηκαν κατά κύριο λόγο από τις ιδέες της Γαλλικής επανάστασης.

Η έξοχη αυτή μελέτη του Πασχάλη Κιτρομηλίδη είναι εξαιρετικά χρήσιμη τόσο στους ιστορικούς, όσο και στους μη ειδικούς, αφού δείχνει με ποιον τρόπο συνδέονται τελικά μεταξύ τους τα ιστορικά γεγονότα πολλών χωρών και πως ένα γεγονός σε μία μακρινή, σε σχέση με τη δική μας, χώρα, επηρεάζει τα τεκταινόμενα και στη δική μας. Αν δεν μελετήσουμε τόσο τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης, όσο και εκείνες του Διαφωτισμού, τότε δεν θα μπορέσουμε ποτέ να αποκτήσουμε μία ολοκληρωμένη και πλήρη εικόνα για την Ελληνική Επανάσταση του 1821.