Μπουλέντ Σένοτζακ,Σμύρνη, το αστέρι του Λεβάντε, Λεβαντίνοι, Έλληνες, Αρμένιοι και Εβραίοι, εκδ. Επίκεντρο, 2016,σελ.389

Τι να έχει άραγε να μας πει ένας Τούρκος για τη Σμύρνη; Για τους Έλληνες η Σμύρνη ήταν πάντοτε μία καθαρά ελληνική υπόθεση. Μόνο το άκουσμα του ονόματός της προκαλεί στους περισσότερους Νεοέλληνες μια αβάσταχτη αίσθηση απώλειας και πόνου. Κι όμως η Σμύρνη, το αστέρι του Λεβάντε, και ιδιαίτερα η πολυπολιτισμική Σμύρνη του παρελθόντος που χάθηκε πλέον ανεπιστρεπτί, παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον και για μια μεγάλη μερίδα των σύγχρονων Τούρκων που φαίνεται να νοσταλγούν την πρότερη πολυεθνική μορφή της.
Ο Σμυρναίος στην καταγωγή συγγραφέας Μπουλέντ Σένοτζακ αδιαμφισβήτητα είναι ένας από αυτούς, δηλαδή ένας από τους Τούρκους που θρηνούν για τη χαμένη πολυπολιτισμικότητα που κάποτε διέκρινε την ιδιαίτερη πατρίδα του, το αποκαλούμενο αστέρι του Λεβάντε.
Για τον Έλληνα αναγνώστη, με την προϋπόθεση ότι θα καταφέρει βέβαια να μπει στη θέση αυτού που είναι βαθιά ριζωμένος στη μνήμη μας ως προαιώνιος αντίπαλος κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, θα αποβεί εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η ανάγνωση ενός τέτοιου βιβλίου γραμμένο από έναν συγγραφέα της "άλλης" πλευράς, ο οποίος όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να ειπωθεί ότι παραποιεί τα ιστορικά γεγονότα. Απεναντίας μάλιστα, τα γραφόμενά του στηρίζονται σε επισταμένη έρευνα. Και όχι μόνον αυτό, αλλά ο συγγραφέας μας δηλώνει στον πρόλογο του βιβλίου του ότι ήρθε σε σύγκρουση με το κατεστημένο στην Τουρκία λόγω της διαφορετικής άποψης που παρουσιάζει στο εν λόγω πόνημα σχετικά με το πως ξεκίνησε η πυρκαγιά στη Σμύρνη τον Σεπτέμβρη του 1922. Όσο κι αν ξενίσει τον Έλληνα αναγνώστη η αναφορά στα γεγονότα του 1922 από την οπτική της άλλης πλευράς όχι σαν "η καταστροφή" της Σμύρνης, αλλά σαν "η απελευθέρωση", δεν θα μπορέσει να μην παραδεχτεί ότι, παρά την ατυχή κατάληξη που είχε τελικά για τους Έλληνες η μικρασιατική εκστρατεία, αυτή αρχικά δεν ήταν παρά ένας ακόμη κατακτητικός πόλεμος, επομένως οι Τούρκοι από την πλευρά τους είχαν κάθε δικαίωμα να τη βλέπουν σαν εισβολή στα εδάφη τους.
Το συγκεκριμένο συγγραφικό πόνημα όμως δεν επικεντρώνεται στα γεγονότα του 1922, αλλά κυρίως στο πως ήταν η ζωή στη Σμύρνη κατά τη διάρκεια του απόγειου της πολυπολιτισμικής της περιόδου, δηλαδή κυρίως στον 19ο και το πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Διότι πράγματι, η καταστροφή της Σμύρνης το 1922 δεν ήταν καταστροφή μόνο στη συλλογική ελληνική μνήμη, αλλά συγχρόνως και ένα γερό πλήγμα στον πολυεθνικό ιστό της πόλης.
Η Σμύρνη πριν από το 1922 ήταν μία πόλη ξεχωριστή, πολύχρωμη, πολύγλωσση και ανεκτική απέναντι στο διαφορετικό. Αυτή τη Σμύρνη δυστυχώς δεν θα τη δει ο επισκέπτης του σήμερα, παρά μόνο, όπως άλλωστε συμβαίνει σήμερα και στην Θεσσαλονίκη, την Αλεξάνδρεια και την Κωνσταντινούπολη, σε ορισμένα ερείπια που μαρτυρούν το διαπολιτισμικό μεγαλείο του παρελθόντος της.
Κι όμως, παρά την ευρέως διαδεδομένη άποψη, οι Έλληνες, και όχι οι Τούρκοι, είναι εκείνοι που πρώτοι με τον κατακτητικό στρατό τους κατέστρεψαν το όνειρο της ελεύθερης και ανεκτικής συμβίωσης. Οι Τούρκοι του Κεμάλ στη συνέχεια, εξίσου φανατισμένοι λόγω της αναβίωσης του ελληνικού εθνικισμού, απλά ολοκλήρωσαν την καταστροφή και τη μετατροπή της πόλης από μία πολυπολιτισμική σε μία καθαρά εθνική πλέον πόλη. Πράγματι, σύμφωνα με μαρτυρίες αυτόπτων μαρτύρων διαφόρων εθνικοτήτων, όλα άλλαξαν στην πόλη μετά την απόβαση του ελληνικού στρατού τον Μάη του 1922. Το έως τότε χαρούμενο και φιλικό μεταξύ των μειονοτήτων κλίμα έδωσε τη θέση του στην καχυποψία και την εχθρότητα μεταξύ των διαφορετικών εθνών. 
Ο συγγραφέας πιάνει από την αρχή  το νήμα της ιστορίας της πόλης, από τα αρχαία ακόμη χρόνια, και αφηγείται με γλαφυρότητα το πως κατέληξε να γίνει η Σμύρνη ένα τόσο ξεχωριστό οικονομικό και εμπορικό κέντρο, αλλά και ένα κατεξοχήν χωνευτήρι λαών και πολιτισμών. Έμφαση δίνεται, όπως προειπώθηκε, στους αιώνες των νεότερων και των σύγχρονων χρόνων και στις τέσσερις πολυπληθέστερες κοινότητες της πόλης: τους Λεβαντίνους-δηλαδή τους ξένους Ευρωπαίους εμπόρους-, τους Αρμένιους, τους Έλληνες και τους Εβραίους.
Εξετάζονται λοιπόν διεξοδικά, αρχικά τα κτίρια που σχετίζονται με τις μειονότητες, όπως τα θέατρα, τα τυπογραφεία, οι βιοτεχνίες, οι αθλητικοί σύλλογοι, τα σχολεία και άλλες πτυχές του δημόσιου βίου που αφορούσε τις μειονότητες, και κατόπιν όλες οι μειονότητες χωριστά. Στο τέλος γίνεται μία ψύχραιμη επισκόπηση των γεγονότων του 1922 για να καταλήξει ο συγγραφέας στη διαπίστωση ότι θα έπρεπε επιτέλους οι Έλληνες με τους Τούρκους να ξεπεράσουν πλέον τις δυσκολίες του παρελθόντος και να επιχειρήσουν μία νέα αρχή στο όνομα της συναδέλφωσης των λαών και των άφθονων κοινών που οι δύο λαοί μοιράζονται ύστερα από αιώνες συμβίωσης.
Στο τέλος του βιβλίου περιλαμβάνεται έξοχο φωτογραφικό υλικό το οποίο συμπληρώνει την άριστη εικόνα του βιβλίου. Αναμφισβήτητα, απ' την πληθώρα των βιβλίων που κυκλοφορούν για τη Σμύρνη, αυτό σίγουρα ξεχωρίζει για την διαφορετική οπτική του, το θέμα στο οποίο επικεντρώνεται και για την εγκυρότητα των πληροφοριών του.

Η συμφωνία των ποσοστών

Πρόκειται για τη συμφωνία που σφράγισε τη μοίρα της Ελλάδας κατά τον αιματηρό εμφύλιο του 1945-49.
Στις 9 Οκτωβρίου 1944 ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, ταξίδεψε στη Μόσχα προκειμένου να συναντήσει τον κυριότερο αντίπαλό του στο ευρωπαϊκό πεδίο κυριαρχίας, τον Ιωσήφ Στάλιν. Η επικείμενη ήττα του Αδόλφου Χίτλερ που ήταν επικίνδυνα κοντά, έκανε τους δύο ηγέτες να θελήσουν να καθορίσουν μία ώρα αρχύτερα τις τύχες και τις σφαίρες επιρροής της μεταπολεμικής Ευρώπης μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων. Η κίνηση οφειλόταν καθαρά σε βρετανική πρωτοβουλία και, παρά την επιμονή του Αμερικανού προέδρου Φράνκλιν Ρούσβελτ, ο πρέσβης των ΗΠΑ στη Μόσχα, Έιβερελ Χάρριμαν δεν προσκλήθηκε στη συνάντηση.
Η συνάντηση αυτή στη Μόσχα, μεταξύ ενός δικτάτορα και ενός κοινοβουλευτικού πρωθυπουργού, έμεινε στη ιστορία ως συμφωνία των ποσοστών, αφού με αυτήν καθορίστηκαν εντελώς κυνικά οι σφαίρες επιρροής της ΕΣΣΔ και της Βρετανίας στο σημείο που ήταν το μήλον της έριδος ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις: τα Βαλκάνια. 
'Ετσι, η ΕΣΣΔ συμφώνησε ότι η Ελλάδα ανήκε παραδοσιακά, καθ' όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα, στη βρετανική σφαίρα επιρροής. Δεν υπήρχε λόγος να αλλάξει κάτι και επομένως το ποσοστό κυριαρχίας της Βρετανίας σε αυτήν ορίστηκε στο 90%, ενώ της ΕΣΣΔ στο 10%. Ακριβώς το ανάποδο ποσοστό ίσχυε για τη Ρουμανία, η οποία πάντοτε ανήκε στη σοβιετική σφαίρα επιρροής. Πρόβλημα υπήρξε σχετικά με τη μοιρασιά της Γιουγκοσλαβίας και τελικά οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να την μοιράσουν ακριβώς στη μέση, έχοντας η κάθε μία σε αυτήν 50% επιρροή. Αγκάθι ήταν επίσης η περίπτωση της Βουλγαρίας και της Ουγγαρίας. Εκεί, μετά από πολλές διαφωνίες, οι δύο δυνάμεις συμφώνησαν να μοιράσουν την Ουγγαρία και πάλι στη μέση , ενώ στη Βουλγαρία να κρατήσει ο Τσόρτσιλ μόνο το 25% της επιρροής.
Στην πράξη, γνωρίζοντας τι επακολούθησε, βλέπουμε ότι ο Στάλιν σεβάστηκε απόλυτα το μέρος της συμφωνίας που αφορούσε την Ελλάδα, κάνοντάς μας να σκεφτούμε ότι ο αγώνας των Ελλήνων ανταρτών στον εμφύλιο ήταν χαμένος από πρώτο χέρι, αλλά στην περίπτωση της Γιουγκοσλαβίας η συμφωνία δεν τηρήθηκε κατά γράμμα, αφού, μέσω του κομμουνιστή ηγέτη Τίτο, η χώρα εντάχθηκε τελικά πλήρως στη σοβιετική σφαίρα επιρροής.
Πάντως, την εποχή που υπογράφτηκε, η συμφωνία καθησύχασε τον Τσόρτσιλ σχετικά με την επιρροή της Βρετανίας στην ανατολική Μεσόγειο. Στην πράξη ο πρωθυπουργός είχε υποσχεθεί ότι θα ενημέρωνε αναλυτικά τους Αμερικανούς για τη συμφωνία αυτή, κάτι που όμως δεν έγινε τελικά ποτέ.
Η συμφωνία άφηνε απόλυτα ικανοποιημένο και τον σοβιετικό δικτάτορα, αφού του άφηνε ελεύθερο το πεδίο στην ανατολική Ευρώπη.

 ΠΗΓΗ: Plokhy, Γιάλτα, το τίμημα της ειρήνης, εκδ. Πατάκη, 2020

Κatherine Anne Porter, Το πλοίο των τρελών, εκδ. Κλειδάριθμος, 2020, σελ.635

Ένα αριστούργημα της κλασικής αμερικανικής λογοτεχνίας στη δυνατή μετάφραση της Έφης Τσιρώνη που το καθιστά προσεγγίσιμο στο ελληνικό κοινό, αποτελεί το ανάγνωσμα "Το πλοίο των τρελών", ένα βιβλίο που η συγγραφέας του, η Katherine Anne Porter, δούλευε επί είκοσι δύο συναπτά έτη.
Η ιδέα για το έργο αυτό, όπως ομολογεί η ίδια η συγγραφέας, στηρίζεται στο ηθικοπλαστικό, αλληγορικό ποίημα του Σεμπάστιαν Μπραντ Das Narrenschiff το οποίο γράφτηκε στα τέλη του 15ου αιώνα.
Η υπόθεση του βιβλίου διαδραματίζεται στο πλοίο των τρελών, όπως μας λέει και ο τίτλος, το υπερωκεάνιο Βέρα που εκτελεί το δρομολόγιο από τη Βερακρούς του Μεξικού προς το Μπρέμερχαφεν της Γερμανίας εν έτει 1931. 
Το βιβλίο χωρίζεται σε τρεις θεματικές ενότητες που συμπίπτουν με το ταξίδι του πλοίου: τον απόπλου, την ανοιχτή θάλασσα και τα λιμάνια, με το δεύτερο μέρος να καταλαμβάνει φυσικά και το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου.
Το πλοίο αποτελεί ένα ζωντανό μωσαϊκό λαών, κουλτουρών και γλωσσών, αφού σε αυτό επιβαίνουν άνθρωποι πολλών διαφορετικών εθνικοτήτων. Αυστηροί Γερμανοί με έναν σκύλο που παθαίνει ναυτία, δύο άτακτα παιδιά, Κουβανοί φοιτητές ιατρικής, ένας ρατσιστής πλοίαρχος, ένα ζευγάρι που μαζί δεν κάνει και χώρια δε μπορεί, ένας πονόψυχος γιατρός και ένας καχύποπτος Εβραίος είναι μερικοί μόνο από τους χαρακτήρες που πλαισιώνουν τις σελίδες του βιβλίου.
Οι επιβάτες, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, βλέπουν ταινίες, τρώνε, γελούν, ανταλλάσσουν απόψεις, διαπληκτίζονται, χορεύουν, γευματίζουν. Τα σχόλια για την πολιτική, τη φιλοσοφία, την Ευρώπη του Μεσοπολέμου και τις ανθρώπινες σχέσεις είναι σκόρπια σε όλη την έκταση του βιβλίου, παράλληλα με την εξέταση της πλοκής. Το πλοίο έτσι μετατρέπεται σε μία μικρή πόλη, μία μικρογραφία της ανθρώπινης κοινωνίας της εποχής.
Η ιδιοφυΐα της συγγραφέως ξετυλίγεται σε όλη της την έκταση χάρη στην αριστοτεχνική ύφανση τόσων πολλών και διαφορετικών χαρακτήρων σε ένα και μόνο μυθιστόρημα καθώς και στην επιτυχημένη ενσωμάτωση των στοιχείων που χαρακτηρίζουν την εποχή του Μεσοπολέμου: ο αντισημιτισμός, οι νωπές μνήμες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η απειλητική σκιά του ναζισμού και του φασισμού, οι μεγάλες ταξικές διαφορές μεταξύ εκείνων που ταξιδεύουν στην πρώτη και αυτών που ταξιδεύουν στην τρίτη θέση.
 Οι χαρακτήρες είναι πλασμένοι με μεγάλη δόση χιούμορ, υπερβολικοί θα έλεγε κανείς, αυτό όμως εξυπηρετεί τα μέγιστα τον σκοπό της συγγραφέως: δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μιλάμε για το πλοίο των τρελών, όχι για ένα οποιοδήποτε πλεούμενο. Στην αντίθετη περίπτωση, αν οι επιβάτες δηλαδή ήταν συνηθισμένοι, καθημερινοί χαρακτήρες, δεν θα υπήρχε κανένα πλοίο τρελών, οπότε το ανάγνωσμα δεν θα ήταν παρά κάτι το συνηθισμένο. Η συγγραφέας θέλει να εξετάσει ενδελεχώς την ανθρώπινη φύση και να καταδείξει τις πολλές και διαφορετικές εκφάνσεις των ανθρώπινων χαρακτήρων.
Η διάθεση της σε ό,τι αφορά την περιγραφή των χαρακτήρων και την εξέταση των συναισθημάτων και των σκέψεών τους είναι σατυρική, ειρωνική, αλλά και άκρως αναλυτική. Καμία βιασύνη δεν υπάρχει στην περιγραφή των στιγμών, αντιθέτως καθεμία από τις φράσεις και τις περιγραφές είναι αριστοτεχνικά δουλεμένη.
Από την άλλη, οι πολλές και διαφορετικές κουλτούρες εξασφαλίζουν την ποικιλία και την εναλλαγή στους αναγνώστες που έρχονται σε επαφή με τη συντηρητική εβραϊκή κουλτούρα, την αυστηρή γερμανική, τη θορυβώδης ισπανική και λατινοαμερικανική και την πιο τυποποιημένη και ψύχραιμη και υπολογιστική αμερικανική. Επιπροσθέτως, οι ταξικές διαφορές, οι διαφορετικές πολιτικές απόψεις και τα διαφορετικά επαγγέλματα όλων αυτών των ανθρώπων που συγχρωτίζονται στους κοινούς χώρους του πλοίου συμπληρώνουν την εξαίρετη τοιχογραφία μιας εποχής που διαδραματίζεται σχεδόν εξολοκλήρου-με την εξαίρεση κάποιων λιμανιών, όπως της Κούβας και της Τενερίφης- πάνω στο κατάστρωμα και στις στενές κουκέτες του υπερωκεάνιου.
Οι επιβάτες ταλανίζονται από διάφορα διλήμματα σε ό,τι αφορά τις επιλογές τους. Δεν είναι σίγουροι για αυτά που πρόκειται να πράξουν και γι' αυτά που θα γίνουν, ακόμη κι όταν το πλοίο θα φτάσει στον τελικό του προορισμό. Ο αναγνώστης, επομένως, μένει με την αίσθηση της απορίας σχετικά με τις τύχες των επιβατών του πλοίου. Άλλοι θα συνεχίσουν τη μονότονη ζωή τους ακριβώς όπως ήταν και πριν από τον απόπλου, άλλοι όμως δεν θα διστάσουν τελικά να αναθεωρήσουν αρκετά μετά από αυτό το ταξίδι. Σε κάθε περίπτωση ο αναγνώστης θα είναι ελεύθερος να φανταστεί την κατάληξη που θα επιθυμούσε ο ίδιος σχετικά με κάθε έναν από τους χαρακτήρες του βιβλίου ή εκείνη που έρχεται σε συμφωνία με το κλείσιμο του βιβλίου από την ίδια τη συγγραφέα. Εν τέλει πάντως, αυτό που μένει στον αναγνώστη από το εξαίρετο ψυχογράφημα της Porter εκτός από την αίσθηση της απεραντοσύνης του ωκεανού καθώς το πλοίο λικνίζεται απαλά στα νερά του, είναι μία αίσθηση πληρότητας από την ανάγνωση και τον άρτιο λόγο μίας πραγματικά μεγάλης λογοτέχνιδας.

Werner Eck, Η εποχή του Αυγούστου, εκδ. Πεδίο, 2014,μεταφρ. Α.Ν. Μιχαλόπουλος

Μία εποχή τόσο μακρινή από τη δική μας, η περίοδος διακυβέρνησης του Αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου, είναι μία εποχή που σηματοδότησε την απαρχή του αυτοκρατορικού μεγαλείου της Ρώμης, το οποίο έφτασε ως εμάς τους Έλληνες μέσω της βυζαντινής συνέχειας της Ρώμης. Πρόκειται για μία εποχή αναμφίβολα γοητευτική, μεταβατική και γεμάτη ίντριγκες και συνωμοσίες που πάντα θα έλκει τους εραστές της ιστορίας.
Τόσο ο συγγραφέας Werner Eck, όσο και ο μεταφραστής Α.Ν. Μιχαλόπουλος του παρόντος πονήματος "Η εποχή του Αυγούστου" είναι γνωστοί λατινιστές, ο πρώτος Καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο τη Κολωνίας και ο δεύτερος Αναπληρωτής Καθηγητής Λατινικής Φιλολογίας στο τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Σ΄αυτή τη μελέτη ο Eck παρουσιάζει με ενάργεια όλη την πορεία του μεταρρυθμιστή Αυτοκράτορα Αυγούστου, από την ανάρρησή του στο τιμόνι της ηγεσίας της ρωμαϊκής Συγκλήτου και τον αυτοκρατορικό θώκο, ως και τον θάνατό του στις 19 Αυγούστου του 14 μ.Χ και τη διαδοχή του από τον θετό γιο του τον Τιβέριο.
Έτσι ο αναγνώστης παρακολουθεί όλη την πορεία μετασχηματισμού της ρωμαϊκής res publica από δημοκρατία σε μοναρχία, το αποκαλούμενο principatus της εποχής του Αυγούστου.
Στο τέλος παρατίθενται αυτούσιες σε πρώτη ελληνική μετάφραση οι περίφημες Res Gestae του Αυγούστου, δηλαδή οι αυτοβιογραφικές καταγραφές που επιχείρησε ο ίδιος στο τέλος της ζωής του και που παρουσιάζουν, σίγουρα κάπως μεροληπτικά μεν αλλά πάντως βασισμένα σε αληθινά γεγονότα, όλα τα επιτεύγματα του μεγάλου Ρωμαίου αυτοκράτορα.
Και πράγματι αυτά δεν ήταν λίγα. Από τις κατακτήσεις του σε Δύση και Ανατολή, τις μεταρρυθμίσεις στον στρατό και τις επιχειρήσεις του ενάντια στις γερμανικές φυλές του Δούναβη και του Ρήνου μέχρι τις αλλαγές στη διοίκηση, τη νίκη του επί του Αντώνιου, την καθιέρωση της περίφημης ρωμαϊκής ειρήνης, της pax augusta, και την ανέγερση δημοσίων κτιρίων στη Ρώμη, όλες οι ενέργειες του Οκταβιανού μαρτυρούν άνθρωπο της δράσης που ήθελε να αφήσει το στίγμα του στη Ρώμη και πράγματι το κατάφερε. Οι τέσσερις αρετές του για τις οποίες εξυμνήθηκε από τη Σύγκλητο, δηλαδή η ανδρεία, η επιείκεια, η ευσέβεια και η δικαιοσύνη, ήταν οι μέγιστες αρετές για τον ρωμαϊκό κώδικα τιμής.
Στο σύνολό του πρόκειται για ένα αξιοπρόσεκτο έργο που θα μεταφέρει νοερά τον αναγνώστη σε έναν άλλον κόσμο, αυτόν της αρχαίας Ρώμης και του πρώτου της μεγάλου αυτοκράτορα και θα τον ξεναγήσει στις γοητευτικές ατραπούς της ρωμαϊκής ιστορίας. 

Ilona Jerger, Ο Μαρξ στον κήπο του Δαρβίνου, εκδ. Utopia, σελ.407, μεταφρ. Γ. Καλιφατίδης

Ένα πρωτότυπο πόνημα, που μπορεί να τοποθετηθεί μεταξύ μυθιστορίας, φιλοσοφίας και επιστήμης ως ανάγνωσμα μας προσφέρει η γερμανόφωνη συγγραφέας Ilona Jerger.
"Ο Μαρξ στον κήπο του Δαρβίνου" συνδυάζει άψογα την ιστορική πραγματικότητα με τη μυθοπλασία. Με αφετηρία το γεγονός ότι δύο από τους μεγαλύτερους στοχαστές του 19ου αιώνα, οι συνωνόματοι Μαρξ και Δαρβίνος, έζησαν την ίδια εποχή και πέρασαν ένα μεγάλο μέρος της ζωής τους σε γειτονική τοποθεσία στη Μεγάλη Βρετανία, η συγγραφέας εφευρίσκει ένα πολύ έξυπνο τέχνασμα για να συνδέσει τις ζωές των δύο μεγάλων επιστημόνων: ότι ήταν ασθενείς του ίδιου γιατρού, του φανταστικού χαρακτήρα Δόκτωρ Σπένσερ και τελικά, κάποια στιγμή, συναντιούνται τυχαία. Οι διαφορές μεταξύ του Μαρξ και του Δαρβίνου σίγουρα είναι πολλές, και οι, πολλές φορές, αντικρουόμενες απόψεις τους παρατίθενται ενδελεχώς στο κείμενο. Οι ομοιότητες όμως μεταξύ τους, αν και αφανείς οι περισσότερες από αυτές, δεν είναι διόλου αμελητέες. Και οι δύο άντρες είναι πρόθυμοι να αμφισβητήσουν τα καθιερωμένα και δηλώνουν σκεπτικοί απέναντι στα όσα πρεσβεύει η Εκκλησία και η Βίβλος, οι αυθεντίες δηλαδή της εποχής τους. Συγχρόνως είναι τρομερά εργατικοί και ευσυνείδητοι στη δουλειά τους, όσο και αποφασισμένοι να φέρουν οπωσδήποτε εις πέρας τις ιδιάζουσες για την εποχή μελέτες τους. Πάνω απ' όλα όμως κατατρύχονται και οι δύο από τις ίδιες ενοχές, αφού τα συμπεράσματα των ερευνών τους τους εξανάγκασαν να αποκηρύξουν την ευσέβεια με την οποία είχαν γαλουχηθεί επί αιώνες οι οικογένειές τους.

Η συγγραφέας κλέβει για λίγο το μικροσκόπιο από τα χέρια του Δαρβίνου και φωτίζει το έργο,  τις απόψεις, αλλά και τα καλά κρυμμένα οικογενειακά μυστικά και τις κρυφές πτυχές της καθημερινότητας των δύο μεγάλων μορφών που επηρέασαν και καθόρισαν τη σύγχρονη σκέψη όσο λίγοι.
Το αποτέλεσμα είναι ένα πόνημα ευκολοδιάβαστο, όσο και ευχάριστο, το οποίο όταν ο αναγνώστης φέρει εις πέρας θα αισθανθεί σαν να γύρισε πίσω στον 21ο αιώνα μετά από το ταξίδι του με τη χρονομηχανή στην Αγγλία του 19ου αιώνα.
ΤΟ ΔΥΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟ: η έξυπνη ιδέα της συνάντησης των δύο στοχαστών.
ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ: όσοι ενδιαφέρονται για τη βιολογία, τις πολιτικές θεωρίες και τη φιλοσοφία.

Παναγιώτης Καμπάνης, Φύλαξ, εκδ. Γράφημα, 2017, σελ.333

Ένα ιδιαίτερο βιβλίο που κινείται στην κόψη του ξυραφιού μεταξύ ιστορίας, αρχαιολογίας, θρησκειολογίας, συμβολολογίας και μαγείας προσφέρει στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό ο Δρ. ιστορίας και αρχαιολογίας Παναγιώτης Καμπάνης. Πρόκειται πραγματικά για βιβλίο που δεν έχει όμοιό του στον χώρο των ελληνικών εκδόσεων.

 Ο Παναγιώτης Καμπάνης μας ταξιδεύει πίσω σε μία από τις πιο ταραγμένες περιόδους της ιστορίας, στην Ύστερη Αρχαιότητα (4ος-6ος αιώνας μ.Χ.), στην εποχή δηλαδή όπου ο κλονιζόμενος παγανισμός προσπαθεί απεγνωσμένα να επιβιώσει από τη νεοαφιχθείσα χριστιανική λαίλαπα. Σε τέτοιες δύσκολες περιόδους η αβεβαιότητα που επικρατεί στις ζωές των ανθρώπων αυξάνει την πίστη τους στη μαγεία και, κατά συνέπεια, σε φυλακτά κάθε λογής.
Το βιβλίο, επομένως, είναι  αφιερωμένο στα διάφορα φυλακτά  εκείνης της περιόδου. Τα περισσότερα από αυτά παρουσιάζουν μείξη χριστιανικών και παγανιστικών στοιχείων, αντανακλώντας τον συγκρητισμό της εποχής. Χριστιανικοί σταυροί και μη, μάτια που  αποτρέπουν τη βασκανία, χριστιανικές και παγανιστικές θεότητες, τελετουργικοί φαλλοί, ζώα, όλα έχουν τη θέση τους στα περίαπτα, τα μανιάκια, τα περιδέραια τις λειψανοθήκες και τα δαχτυλίδια της εποχής, όπως και οι πολύτιμοι λίθοι, σαν τον ίασπη, τον αχάτη και τον καρνεόλιο. Φυλακτά του έρωτα, του γάμου, της υγείας, του φθόνου και της βασκανίας, της γυναίκας και του παιδιού, καθώς και τα διαβατήρια φυλακτά της ψυχής όλα έχουν τη θέση τους, αλλά και τις εικόνες τους στο βιβλίο του Καμπάνη, μέσα από τις οποίες ο αναγνώστης θα γνωρίσει καλύτερα την εποχή, αλλά και θα νιώσει συχνά σαν να παρατηρεί τις προθήκες κάποιου μουσείου.
ΤΟ ΔΥΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟ: οι πολλές εικόνες και η ευρύτητα κάλυψης του θέματος από όλες του τις απόψεις.
ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ: οπωσδήποτε αρχαιολόγοι και ιστορικοί, αλλά και όσοι ενδιαφέρονται για τη σημασία και τη χρησιμότητα των συμβόλων ανά τους αιώνες και για την ιστορία. Είναι επίσης ένα βιβλίο που απευθύνεται σε όλα τα ανήσυχα αναγνωστικά πνεύματα.

Γιάννης Κ. Χρονόπουλος, Το χρονικό της μικρασιατικής εκστρατείας, εκδ. Historical Quest, 2019, σελ.384

Ένα από τα καλύτερα βιβλία που έχει να μας προσφέρει η ελληνική βιβλιογραφία σχετικά με το πολυσυζητημένο θέμα της μικρασιατικής εκστρατείας και καταστροφής είναι το πόνημα του πολυγραφότατου ιστορικού και εκδότη Γιάννη Χρονόπουλου. 
Αυτό που το κάνει να διαφέρει από τα υπόλοιπα βιβλία που αφορούν το θέμα είναι η μορφή του: η μορφή ημερολογιακών καταγραφών που ακολουθεί ο συγγραφέας στο πρώτο μέρος του χρονικού του από τον θρίαμβο του τέλους του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου το 1919 μέχρι και την υποχώρηση του ελληνικού στρατού από το μικρασιατικό μέτωπο και την καταστροφή της Σμύρνης. 

Το πόνημα εστιάζει τόσο στα μέτωπα του στρατού και τις στρατιωτικές εξελίξεις, όσο και στο διπλωματικό παρασκήνιο της όλης υπόθεσης. Έτσι ο αναγνώστης εξασφαλίζει μία διευρυμένη και πλήρη οπτική γωνία του εξεταζόμενου θέματος. Ο αρχικός θρίαμβος της συνθήκης των Σεβρών και του Βενιζέλου, το βαρύ κλίμα του Εθνικού Διχασμού, η θετική στάση της Αντάντ απέναντι στην ελληνική προέλαση στη Μικρά Ασία που μεταστράφηκε όμως γοργά μετά το 1920, οι νίκες του ελληνικού στρατού στο μικρασιατικό μέτωπο και η τελική κατάρρευσή του μετά από τις μάχες-ορόσημα του Σαγγάριου και του Αφιόν Καραχισάρ. 
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου παρουσιάζει εκτενώς τις βιογραφίες των πρωταγωνιστών  της μικρασιατικής εμπλοκής, βενιζελικών και βασιλικών, από διπλωμάτες, πολιτικούς και διοικητές μέχρι Έλληνες αλλά και Τούρκους αξιωματικούς, δίνοντάς μας ενίοτε μερικές ενδιαφέρουσες παρενθέσεις, όπως αυτή της πολύκροτης δίκης των 6, της αποτίμησης του ρόλου του Βενιζέλου στο όλο ζήτημα, αλλά και του ρόλου που διαδραμάτισαν κι άλλα βασικά πρόσωπα, όπως ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, ο περίφημος Μαύρος Καβαλάρης Νικόλαςο Πλαστήρας κ.α.
ΤΟ ΔΥΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟ: η ημερολογιακή μορφή του που μας μεταφέρει καρέ καρέ στους τόπους όπου διαδραματίστηκε μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες του σύγχρονου ελληνισμού. Στα συν του πρέπει επίσης να συγκαταλεγεί η αμεροληψία και ο επαγγελματισμός με τους οποίους ο συγγραφέας εκθέτει τα γεγονότα, καθώς και η πληθώρα και η εγκυρότητα των πηγών του.
ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ: Εν κατακλείδι, το πόνημα απευθύνεται σε οποιονδήποτε, ιστορικό και μη, θέλει να αποκτήσει μία πιο εμπεριστατωμένη άποψη για τη μικρασιατική εκστρατεία και τα αίτια της τελικής ήττας.

Γιάννης Δ. Μπάρτζης, Ορχάν, στην αυλή των Παλαιολόγων, εκδ. Καστανιώτη, 2019, σελ. 419

Μια διαφορετική εκδοχή για το τέλος του Βυζαντίου και την Άλωση μας προσφέρει ο συγγραφέας και διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιάννης Μπάρτζης, μέσα από τη ματιά του Ορχάν, του Οθωμανού πρίγκιπα που τελούσε "φιλοξενούμενος", δηλαδή αιχμάλωτος στην αυλή των Παλαιολόγων. Ακριβώς στην αφήγηση αυτή των γεγονότων του 15ου αιώνα μέσα από τη δική του οπτική γωνία έγκειται και η πρωτοτυπία του βιβλίου, καθότι για την Άλωση της Πόλης από τους Οθωμανούς το 1453 έχουν γραφτεί ουκ ολίγα πονήματα.

 Ο Ορχάν, μακρινός συγγενής του Μωάμεθ, έζησε στην Κωνσταντινούπολη από παιδί, απέκτησε ελληνική παιδεία και χρησιμοποιήθηκε ως όργανο διαπραγμάτευσης για τις διενέξεις Οθωμανών και  Βυζαντινών, λόγω του φόβου που έτρεφε ο εκάστοτε σουλτάνος ότι ο Ορχάν θα δρούσε ως ανταπαιτητής του θρόνου. Το βιβλίο αυτό αποτελεί τη δική του κατάθεση ψυχής για τα τραγικά γεγονότα που σημάδεψαν τον 15ο αιώνα: των εμφυλίων πολέμων και της σταδιακής παρακμής της βυζαντινής αυτοκρατορίας, την άνοδο των Οθωμανών, τη σύνοδο της Φερράρας-Φλωρεντίας, την ολέθρια διαμάχη μεταξύ ενωτικών και ανθενωτικών και τελικά, την πολιορκία και την πτώση της Βασιλεύουσας. 
Η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη και παρουσιάζονται μέσα από αυτήν αναλυτικά η ζωή του, οι σκέψεις και οι πράξεις του ανθρώπου αυτού που, δέσμιος των συμφερόντων της εξωτερικής πολιτικής, δεν μπόρεσε να  ζήσει τη ζωή του όπως την ήθελε, αλλά, θύμα των τερτιπιών της εξουσίας, θυσιάστηκε στον βωμό των πολιτικών συμφερόντων.
ΤΟ ΔΥΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟ: η αφήγηση των γεγονότων της εποχής μέσα από τα μάτια ενός ανθρώπου που έζησε εκείνη την εποχή και μάλιστα Οθωμανού που πολέμησε στο πλευρό των Βυζαντινών ενάντια στους ομοθρήσκους του.
ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ: οπωσδήποτε οι λάτρεις του ιστορικού μυθιστορήματος.

Mauro Bonazzi, Με τα μάτια των Αρχαίων Ελλήνων, Η αρχαία σοφία στην υπηρεσία των σύγχρονων καιρών, εκδ. Κέδρος, 2019,σελ.227

Τι θα κερδίσουμε άραγε αν αρχίσουμε να βλέπουμε τον κόσμο με τα μάτια των αρχαίων Ελλήνων;
Ο Mauro Bonazzi, καθηγητής της ιστορίας της φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο του Μιλάνου έχει την απάντηση στο νέο του βιβλίο "Με τα μάτια των Αρχαίων Ελλήνων". Μέσα από δεκαέξι σύντομα δοκίμια που άπτονται ποικίλης θεματολογίας επιχειρεί ένα ταξίδι στον κόσμο της φιλοσοφίας των Αρχαίων Ελλήνων.
Τα θέματα που απασχόλησαν τους αρχαίους φιλοσόφους, τα οποία εξακολουθούν να απασχολούν κι εμάς σήμερα, θέτουν κυρίως ερωτήματα σχετικά με το ποιοι είμαστε, που πηγαίνουμε, ποιο είναι το νόημα της ζωής και πως ακριβώς ορίζεται η ευτυχία, ερωτήματα που σχετίζονται με την ύπαρξή μας.
Ο συγγραφέας επιχειρεί εύστοχους παραλληλισμούς με σύγχρονους φιλοσόφους και σύγχρονες καταστάσεις τους οποίους και τις οποίες αντιπαραβάλει με κάποιες θέσεις των αρχαίων φιλοσόφων. Κανείς δεν μένει απέξω. Από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, μέχρι τον Ηράκλειτο, τον Θουκυδίδη και τον Νίτσε, οι απόψεις όλων περνούν από το μικροσκόπιο εν συντομία. Ακόμη γίνονται επιτυχημένοι παραλληλισμοί με τους ομηρικούς ήρωες και εξετάζεται το νόημα της Ιλιάδας και της Οδύσσειας.
Η Αντιγόνη ή ο Κρέοντας είχε δίκιο στην περίφημη διαμάχη τους σχετικά με τους νόμους Θεών και ανθρώπων; Τι ακριβώς είναι η νοσταλγία; Μπορούμε άραγε να διδαχτούμε κάτι και από τους σοφιστές και τον περίτεχνο χειρισμό του λόγου τους; Είχε δίκιο ο Ηράκλειτος όταν έλεγε ότι όλα αλλάζουν συνεχώς; Είναι λογικό να διαφοροποιούνται τόσο οι μαθητές από τους δασκάλους τους, όπως συνέβη με τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη; Κατά πόσον οι απαντήσεις βρίσκονται μέσα μας και όχι γύρω μας; Και, τέλος, ποια είναι η θέση της φιλοσοφίας σήμερα που η επιστήμη κρατάει τα σκήπτρα;
Το βιβλίο δεν δίνει οριστικές απαντήσεις, εξάλλου, όπως λέει και ο τίτλος του δεν διεκδικεί την αυθεντία, θέλει απλώς να προσφέρει μία εναλλακτική ματιά με τα μάτια των αρχαίων στα σύγχρονα προβλήματα του ανθρώπου.
Ευκολοδιάβαστο και μικρό βιβλίο τσέπης, το πόνημα αυτό προσφέρει μία εναλλακτική ματιά στον κόσμο των αρχαίων και της φιλοσοφίας και αξίζει να διαβαστεί από ανήσυχα και διαρκώς σκεπτόμενα πνεύματα.

Paul Ham, Ο νεαρός Χίτλερ, Πως τα πρώτα χρόνια της ζωής του διαμόρφωσαν τον Φύρερ,εκδ. Διόπτρα, 2018, σελ.372

Οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα πιστεύουν ότι για το ξέσπασμα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου ευθύνεται ένα άτομο: ένα τέρας, ένας ψυχοπαθής, που άκουγε στο όνομα Αδόλφος Χίτλερ.
Κι όμως, οι ιστορικοί γνωρίζουν ότι η υπεραπλουστευμένη αυτή εκδοχή δεν είναι διόλου ακριβής. Ούτε ένα μόνο άτομο μπορεί ποτέ να ευθύνεται για το ξέσπασμα ενός παγκοσμίου πολέμου- χωρίς βέβαια να ισχύει ότι ο Αδόλφος απαλλάσσεται του μεριδίου των ευθυνών του γι' αυτό,- ούτε ήταν το ψυχοπαθές τέρας που συνήθως παρουσιάζεται.
Τους μύθους, επομένως, που συνδέουν το πρόσωπό του Φύρερ, έρχεται να καταρρίψει μία άψογη ιστορική μελέτη με τίτλο "Ο νεαρός Χίτλερ", γραμμένη σε γλώσσα απλή και ρέουσα, ενός ιστορικού ειδικευμένου στον 20ο αιώνα, του Αυστραλού Paul Ham.
Όποιος είναι ενημερωμένος με το θέμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, είτε είναι ιστορικός, είτε ερασιτέχνης, ήδη από την πρώτη σελίδα του βιβλίου θα διαπιστώσει την εκτεταμένη έρευνα του συγγραφέα σχετικά με το πρόσωπο του Αδόλφου Χίτλερ και την κομψή αφήγηση, η οποία έχει σκοπό να φωτίσει το θέμα απ' όλες τις πλευρές του και να καταρρίψει παγιωμένους μύθους που έχουν επιβάλει ερασιτέχνες στη σύγχρονη ιστοριογραφία.
Ο συγγραφέας παίρνει ως αφετηρία τα παιδικά χρόνια του Χίτλερ στην Αυστρία, επισημαίνοντας τη μυστηριώδη καταγωγή του παππού του Χίτλερ, κάτι που σημαίνει ότι ο Φύρερ δεν ήταν-απαραίτητα- Εβραίος, όπως συνήθως πιστεύεται. Απεναντίας, η υπόθεση αυτή στερείται ιστορικής απόδειξης, όπως και η άποψη ότι ο Φύρερ είχε ιδιαίτερα αυστηρό πατέρα, περισσότερο απ' ότι ήταν άλλοι πατεράδες εκείνη την εποχή.
Ο Paul Ham μέσα από μαρτυρίες ανθρώπων που συνάντησαν τον ιδιόρρυθμο Αδόλφο ως παιδί και ως έφηβο, προσπαθεί να διεισδύσει στην ανεξιχνίαστη πολλές φορές ιδιαίτερη ψυχοσύνθεσή του και να ξεδιαλύνει τα σημεία τα οποία η μεταγενέστερη προπαγάνδα των ναζί παρουσίασε με τρόπο που ταίριαζε στην εικόνα που ήθελε να δείχνει τότε ο Φύρερ στον γερμανικό λαό και όχι σε αυτήν που ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα.
Μετά την εξερεύνηση των παιδικών του χρόνων στέκεται στα χρόνια της Βιέννης, στις επιρροές που δέχτηκε από πρόσωπα που συνάντησε εκεί και από τα αναγνώσματά του, καθώς και στο πόσο τελικά τον στιγμάτισε η διπλή αποτυχία του να γίνει δεκτός στη Σχολή Καλών Τεχνών της Βιέννης. Ακολούθως επισημαίνει τη σταδιακή του μεταμόρφωση σε αντισημίτη και στέκεται στο καταλυτικό γεγονός που σφράγισε την προσωπικότητά του και ανέδειξε τον ηγέτη Φύρερ: τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και την ακραία ταπείνωση που υπέστη η Γερμανία, η οποία επέτρεψε στον γερμανικό λαό να δώσει την εξουσία στους Ναζί.
Εδώ καταρρίπτεται επίσης ο μύθος ότι ο Χίτλερ ήταν δειλός στρατιώτης. Αντιθέτως μαθαίνουμε ότι είχε παρασημοφορηθεί δύο φορές για τη δράση του ως αγγελιοφόρος στο πεδίο της μάχης. Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι σαν άνθρωπος ο Χίτλερ δεν είχε τις ιδιορρυθμίες του. Απεναντίας μάλιστα, ήταν άπονος και σκληρός, εγωκεντρικός και εγωιστής, διέθετε όμως από μικρός το χάρισμα εκείνο που του έδωσε την ηγεσία του ναζιστικού κόμματος: ήταν ένας χαρισματικός και φλογερός ρήτορας, ο οποίος ανεξαρτήτως από το περιεχόμενο των λόγων του- που πολλές φορές ήταν ασυνάρτητο- μαγνήτιζε τα πλήθη.
Παρακολουθούμε λοιπόν βήμα βήμα την πορεία του νεαρού Χίλτερ από τη Βιέννη και την υπηρεσία του στον στρατό στα χρόνια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Κατόπιν, την ένταξή του μεταπολεμικά στο εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα, λόγω της φρικτής απογοήτευσης που ένιωσε-όχι μόνον αυτός, αλλά εκατομμύρια άλλοι Γερμανοί- από την "προδοσία," όπως τη θεωρούσαν, των πολιτικών της Βαϊμάρης που ήταν υπεύθυνη για την οικτρή κατάσταση της χώρας.
Έτσι φτάνουμε στο περίφημο πραξικόπημα της μπυραρίας το 1923, το οποίο περιγράφεται διεξοδικά και στη συγγραφή του πολιτικού και προσωπικού μανιφέστου του Χίτλερ, του Mein Kampf.
O συγγραφέας καταλήγει ότι δεν είναι να απορούμε που ένας τέτοιος άνθρωπος- απολύτως φυσιολογικός και όχι άρρωστος ψυχικά όπως αρέσει σε κάποιους να λένε- κατάφερε να πάρει την εξουσία υπό τέτοιες συνθήκες και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τους κινδύνους που ενέχουν τα νεοναζιστικά κόμματα στην Ευρώπη.
Το βιβλίο αυτό επιτρέπει στον αναγνώστη όχι μόνο να μελετήσει σε βάθος την προσωπικότητα του Χίτλερ, αλλά και να γνωρίσει από πρώτο χέρι τη φρίκη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την κατάσταση που επικράτησε στη Γερμανία μεταπολεμικά, κάτι που οι περισσότεροι από εμάς αγνοούν. Στο σύνολό του πρόκειται για ένα πολύ ευχάριστο ανάγνωσμα που, απευθυνόμενο σε όλους, υπόσχεται να μας αφήσει πλουσιότερους σε γνώσεις για την ιστορία του 20ου αιώνα.

S.M. Plokhy, Γιάλτα, το τίμημα της ειρήνης, εκδ. πατάκη, 2020, σελ. 548

 Το νέο πόνημα του Ουκρανο-αμερικανού ιστορικού του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ S.M Plokhy προσφέρει έναν σπάνιο συνδυασμό ιστορίας όταν αυτή συναντά τη λογοτεχνία. Ελάχιστες είναι οι φορές που ιστορικοί καταφέρνουν να καθηλώσουν τόσο πολύ τους αναγνώστες μέσω της γραφής τους, προσφέροντας ταυτόχρονα έγκυρες ιστορικές πληροφορίες.
Το "Γιάλτα, το τίμημα της ειρήνης" είναι ένα βιβλίο που απευθύνεται σε όλους, στους ιστορικούς, σε όσους διαβάζουν ερασιτεχνικά για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και στο ευρύ κοινό.
Η νέα προσέγγιση του Plokhy για την περίφημη Διάσκεψη της Γιάλτας, προσέγγιση που αντλεί την έμπνευσή της σε μεγάλο βαθμό από το πρόσφατο άνοιγμα των σοβιετικών αρχείων, έρχεται να καταρρίψει παγιωμένους μύθους σχετικά με το ιστορικό αυτό γεγονός, αλλά αποσκοπεί και στο να φωτίσει την ιστορία της καθημερινότητας της Διάσκεψης. 
Η Διάσκεψη της Γιάλτας έλαβε χώρα στη Γιάλτα της Κριμαίας από τις 4 έως τις 11 Φεβρουαρίου του 1945, λίγο πριν τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη, στις αρχές του Μάη του ίδιου χρόνου. Η συνάντηση ήταν αποτέλεσμα της επιτακτικής ανάγκης των Τριών Μεγάλων Ηγετών του πολέμου, του Στάλιν, του Ρούσβελτ και του Τσόρτσιλ, να συναντηθούν και να αποφασίσουν για μία σειρά ζητημάτων. Ελάσσων εταίρος θεωρούταν ο Τσόρτσιλ, ενώ ο Στάλιν είχε το απαραίτητο προβάδισμα όσον αφορά τις σοβιετικές απαιτήσεις, λόγω των επιτυχιών του Κόκκινου Στρατού στο Ανατολικό Μέτωπο εκείνη την περίοδο. Ο Ρούσβελτ ήταν εκείνος που με την άριστη διπλωματία του κράτησε τις ισορροπίες ανάμεσα στους Συμμάχους με τις τόσο διαφορετικές επιδιώξεις για την Ευρώπη, του κομμουνιστή Στάλιν και του εμφορούμενου από την "αυτοκρατορική ιδεολογία παλαιού τύπου" Τσόρτσιλ. Ο Ρούσβελτ, από την άλλη, ήταν περισσότερο πρόθυμος από τους άλλους δύο εταίρους, οι οποίοι είχαν ήδη μοιράσει τα Βαλκάνια σε ζώνες επιρροής, να υπερασπιστεί τα δημοκρατικά ιδεώδη του πολέμου και την αυτοδιάθεση των λαών, καθώς και την μεταπολεμική ειρήνη, προσπάθεια που δεν στέφθηκε βέβαια πάντοτε από επιτυχία. 
Οι δημοκράτες Ρούσβελτ και Τσόρτσιλ ήταν δέσμιοι του πολιτικού συστήματος, με αποτέλεσμα να υπολογίζουν πάντοτε το πολιτικό κόστος, έννοια που ο Στάλιν, ως δικτάτορας δεν είχε σε καμία περίπτωση. Τους ηγέτες των τριών χωρών πλαισίωνε πληθώρα αξιωματούχων, καθώς και οι υπουργοί των εξωτερικών τους και οι κόρες του Τσόρτσιλ και του Ρούσβελτ.
Ο συγγραφέας δεν διακατέχεται από καμία βιασύνη όταν θέλει να περιγράψει κάτι και αυτό ακριβώς είναι και το δυνατό σημείο του βιβλίου. Αντιθέτως, παίρνει τον χρόνο του για να περιγράψει διεξοδικά τα πάντα, ανθρώπους, κτίρια, ταξίδια, σχέδια, συζητήσεις και κρυφές προθέσεις, όλα με σκοπό να μας κάνει να πιστέψουμε ότι ήμασταν κι εμείς παρόντες στην Διάσκεψη και παρακολουθήσαμε από κοντά τα τεκταινόμενα. 
Αφού ο Plokhy μας διηγηθεί αναλυτικά το χρονικό του ταξιδιού των Ηγετών στην Κριμαία, παραθέτει με χρονολογική σειρά όλα τα επίμαχα ζητήματα που συζητήθηκαν στη Γιάλτα. Συνάμα, στέκεται στις μικρές λεπτομέρειες της συνάντησης, λεπτομέρειες φαινομενικά ανούσιες και αχρείαστες, οι οποίες όμως προκαλούν συχνά το γέλιο και είναι αυτές ακριβώς που προσδίδουν στο ιστορικό αυτό έργο τη λογοτεχνική του διάσταση, μεταφέροντάς μας νοερά εκεί. Έτσι γελάμε κι εμείς με τα χοντροκομμένα αστεία του Στάλιν όταν αυτός πειράζει τον Τσόρτσιλ, πλήττουμε θανάσιμα κι εμείς καμιά φορά μαζί με τους συνδαιτυμόνες με τη φλυαρία του τελευταίου και θαυμάζουμε αλλά και συμπονούμε τον Ρούσβλετ για τις θαυμαστές διπλωματικές ικανότητές που τον διακρίνουν παρά την προχωρημένη του ασθένεια. Παράλληλα γνωρίζουμε τι ακριβώς ειπώθηκε, επισήμως και κάτω από το τραπέζι, πως ήταν ακριβώς τα ανάκτορα που φιλοξενούσαν τους Τρεις Μεγάλους, τι έφαγαν και τι τους δυσαρέστησε κατά τη διάρκεια της παραμονής τους.
Αποτυπώνεται επίσης ολοκάθαρα η νοοτροπία των φιλελεύθερων δυτικών από τη μία και των κρυψίνοων και μυστικοπαθών Σοβιετικών από την άλλη, που παρακολουθούν τα πάντα και τρέμουν την οργή του Γεωργιανού δικτάτορα. Αυτή ακριβώς η διαφορά των νοοτροπιών, μαζί βέβαια με τα αντικρουόμενα συμφέροντα, ήταν που προκάλεσε τελικά και το ξέσπασμα του Ψυχρού Πολέμου.
Στη Γιάλτα συζητήθηκαν θέματα όπως η δημιουργία του Οργανισμού ηνωμένων Εθνών και η είσοδος της ΕΣΣΔ στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας, θέματα που αποτέλεσαν την προτεραιότητα του Ρούσβελτ, η τύχη της Ανατολικής Ευρώπης, της ηττημένης Γερμανίας και το ύψος των πολεμικών αποζημιώσεων που θα πλήρωνε αυτή, καθώς και το ζήτημα αν θα έπρεπε να συμπεριληφθεί η Γαλλία στις Μεγάλες Δυνάμεις, θέματα που απασχολούσαν περισσότερο τον Τσόρτσιλ.
Το μεγάλο  αγκάθι της Γιάλτας δεν ήταν άλλο από το πολωνικό ζήτημα, το οποίο προείχε στην ατζέντα του Στάλιν, καθώς και η επιθυμία του να κυριαρχήσει στην Ανατολική Ευρώπη. Τη επιδίωξη αυτή του Στάλιν δεν έγινε εφικτό να το εμποδίσουν οι δυτικοί, εφόσον ο δικτάτορας είχε την προβάδισμα στον πόλεμο κατά των Γερμανών.
Τελικά η Γιάλτα ήταν μία ήττα των Δυτικών Ηγετών; Ήταν  μια αποτυχημένη Διάσκεψη που παρέδωσε την Ανατολική Ευρώπη στις αδηφάγες ορέξεις του Στάλιν; Μπορούσε τελικά να επιτευχθεί κάτι καλύτερο για την Ανατολική Ευρώπη ή όχι; Γιατί ακόμη και η συμμαχία του Ρούσβλετ με τον Τσόρτσιλ παρουσίαζε ρωγμές; Ποια ήταν η συμβολή της Διάσκεψης στον επακόλουθο Ψυχρό Πόλεμο;
Σε τέτοια ερωτήματα επιχειρεί να δώσει απάντηση ο Plokhy με το βιβλίο του. Ένα βιβλίο που συγκεράσει την Ιστορία σε πολλές παράλληλες ιστορίες. Είναι η Ιστορία του Β'  Παγκοσμίου Πολέμου, η Ιστορία της πολιτικής της εποχής αλλά και της γεωπολιτικής, η Ιστορία της καθημερινότητας της Διάσκεψης και, τέλος, η Ιστορία των απαρχών και των αιτιών του Ψυχρού Πολέμου.

Λίνα Σόρογκα, Χρυσά λούπινα, εκδ. Καστανιώτη, 2017, σελ.270

Τα "Χρυσά λούπινα " αποτελούν μία συναρπαστική, καθηλωτική πρωτοπρόσωπη αφήγηση ενός άνδρα στη δύση του βίου του ιδωμένη από την πλευρά μιας γυναίκας. 
Η επιτυχημένη διεισδυτική ματιά της Λίνας Σόρογκα  μέσα στην ψυχοσύνθεση ενός άνδρα είναι, αναμφίβολα, σπάνιο φαινόμενο στη λογοτεχνία, τουλάχιστον την ελληνική. Συνήθως οι άνδρες λογοτέχνες είναι εκείνοι οι οποίοι καταφέρνουν να περιγράψουν άρτια τη γυναικεία ψυχολογία. Το κοινό σημείο της Σόρογκα και του ήρωά της, του φτασμένου πανεπιστημιακού και συγγραφέα Δημοσθένη Δοξαρά, είναι η αγάπη τους για τα βιβλία και τη συγγραφή και εκεί ακριβώς είναι που βρίσκει το πάτημα η συγγραφέας προκειμένου να καταστήσει προσιτό στον αναγνώστη τον βίο και τις σκέψεις του ήρωά της.

Η τοιχογραφία της ζωής του Δημοσθένη Δοξαρά είναι παράλληλα   και η τοιχογραφία του 20ου αιώνα, γραμμένη με λόγο που ρέει αβίαστα και στοχεύει μόνο σε ό,τι θεωρεί σημαντικό. Η επωδός με τα χρυσά λούπινα, διατρέχει όλο το μυθιστόρημα και αποτελεί το σταθερό σημείο αναφοράς του. Τα λούπινα είναι εκείνα που καλλιεργούνταν στη Μάνη ήδη από τα βάθη των αιώνων, εκεί όπου ανδρώθηκε ο πρωταγωνιστής μέσα από τις επώδυνες μνήμες της γερμανικής κατοχής, μνήμες γεμάτες αίμα και πόνο. Είναι εκείνα που έτρωγε ο Δοξαράς στον καιρό της μεγάλης πείνας, κι ακόμη ήταν εκείνα που συνέχισαν να τον προσδιορίζουν ως Μανιάτη σε όλη τη μετέπειτα ζωή του. Και είναι χρυσά, όχι μόνο εξαιτίας του χρώματός τους, αλλά και επειδή συμβολίζουν τις "χρυσές" αναμνήσεις του Δημοσθένη, τις μνήμες που διαμόρφωσαν τον κατοπινό διάσημο συγγραφέα. Αυτές ήταν ο αυταρχικός πατέρας, οι αυστηρές κοινωνικές επιταγές και ένα παιδικό τραύμα που θα μείνει ανεξίτηλα χαραγμένο στην αγνή παιδική ψυχή.
Η συγγραφέας κινείται εξίσου άνετα ανάμεσα στα πολυσύνθετα γεγονότα της ιστορίας του 20ου αιώνα, των οποίων έχει άριστη γνώση, και στον μύθο που πλέκει η ίδια για τον ήρωά της. Τα ιστορικά γεγονότα όμως είναι άμεσα συνυφασμένα με τη ζωή του Δοξαρά, την οποία επηρεάζουν πολλαπλώς. Από τις μνήμες της γερμανικής κατοχής και του εμφυλίου, περνάμε στη μεταπολεμική Αθήνα, στα χρόνια της χούντας, στον Μάη του '68 στη Γαλλία, όπου ο ήρωας θα αυτοεξοριστεί για να αποφύγει τις διώξεις της χούντας, και στα χρόνια της κρίσης. Παράλληλα, μέσα από τη διαμονή του Δημοσθένη στο εξωτερικό, βλέπουμε όψεις του φιλελληνισμού των ξένων, αλλά και πως είναι η ζωή για έναν Έλληνα εκεί. Διότι τρεις είναι οι χώρες στις οποίες διαδραματίζεται το μυθιστόρημα: Ελλάδα, Γαλλία και Τσεχία. Στην Πράγα είναι που ο γηραιός Δοξαράς, μετά από μία βραδιά θριάμβου για την καριέρα του, θα αφεθεί έρμαιο των αναμνήσεων που αποτελούν την πρώτη ύλη του βιβλίου. Μέσα από αυτές ο Δημοσθένης θα συστηθεί στον αναγνώστη με όλες του τις ιδιότητες: ως ντροπαλό παιδί, ως αντιδραστικός νέος, ως στοργικός πατέρας, ως σύζυγος, θύμα ενός αταίριαστου προξενιού, ως δραστήριος δάσκαλος, ως βιβλιόφιλος και καταξιωμένος συγγραφέας. Τότε, στη δύση του βίου του, θα κάνει και τον απολογισμό της ζωής του. Ο Δημοσθένης προσπαθεί να ξεπεράσει και να ξεχάσει τα λάθη που διέπραξε, λάθη που σημάδεψαν την κατοπινή πορεία του στη ζωή, αναπολεί τις καλές στιγμές, τους έρωτες που έζησε και προσπαθεί να ξορκίσει τον πόνο που βίωσε μέσα από επώδυνες απώλειες. 
Ο αναγνώστης, όσο κι αν δεν κατανοεί πάντοτε τις πράξεις του Δημοσθένη, τελικά, μέσα από την αφήγησή του, θα δεθεί μαζί του και θα τον δικαιώσει για τις επιλογές του. Και, οπωσδήποτε, θα απολαύσει την περιήγηση στα μεγάλα γεγονότα του 20ου αιώνα μέσα από την αφήγηση των περιπετειών του.

Οlivia Manning, Βαλκανική Τριλογία, εκδ. Μεταίχμιο, 2019, σελ. 1278,μεταφρ.Κλαίρη Παπαμιχαήλ

Η Βαλκανική τριλογία, ένα έργο σταθμός της κλασικής λογοτεχνίας, είναι η ματιά των ανθρώπων της εποχής στα καταιγιστικά γεγονότα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και στο πως το κοσμοϊστορικό αυτό γεγονός άλλαξε τις ζωές τους και ολόκληρο τον κόσμο.
Η Χάριετ Πρινγκλ, η πρωταγωνίστρια του βιβλίου, θα λέγαμε ότι έχει κάτι από την ίδια την Ολίβια Μάνινγκ, την αξιόλογη συγγραφέα που δεν είχε την τύχη να γνωρίσει την καταξίωση όσο ζούσε και έτρεφε πολλές φορές αισθήματα ζήλειας και μνησικακίας για τους συναδέλφους της. Κλειστή, δυστοπική, συχνά αντικοινωνική, η Χάριετ αισθάνεται πολλές φορές υποσκελισμένη και παραγκωνισμένη από την αστείρευτη ενεργητικότητα του κοινωνικού συζύγου της, του Γκάι Πρινγκλ, ενός εύθυμου πανεπιστημιακού. Η Χάριετ προσπαθεί να βρει τις ισορροπίες της ανάμεσα στον εύθραυστο ψυχισμό και τις ανασφάλειές της, κατάλοιπο μιας πληγωμένης παιδικής ηλικίας, και στα θέλω και τις επιθυμίες του άντρα της. Το νιόπαντρο ζευγάρι θα μετακομίσει από την Αγγλία στο Βουκουρέστι σε μία δύσκολη εποχή, ακριβώς όταν θα ξεσπάσει ο Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος, τότε που ο Χίτλερ πραγματοποιεί την εισβολή του στην Πολωνία. Η αίσθηση και το άρωμα του πολέμου διατρέχει όλες τις σελίδες του βιβλίου και η διήγηση της Μάνινγκ είναι εν μέρει αυτοβιογραφική, αφού βασίζεται στο ταξίδι που έκανε η συγγραφέας με τον σύζυγό της στο Βουκουρέστι με το Οριάν εξπρές. Έτσι δίνεται στον αναγνώστη η ευκαιρία να ζήσει τον ταραγμένο κόσμο του πολέμου, όχι όπως τον φαντάστηκε η ίδια η συγγραφέας, αλλά όπως τον έζησε.
Ο γάμος της Χάριετ και του Γκάι, με τις ευτυχισμένες στιγμές και τα προβλήματά του, διασταυρώνεται με το δράμα των ανθρώπων που ζουν στη δίνη του κυκλώνα εν μέσω πολέμου. Πολυάριθμοι χαρακτήρες τους περιτριγυρίζουν και ο καθένας τους αντιπροσωπεύει κάτι το διαφορετικό, άλλοτε συγκρούεται με τον Γκάι και τη Χάριετ και άλλοτε συμφωνεί. Συχνά δε το έτερο πρόσωπο γίνεται η αιτία ενός καυγά ανάμεσα στο ζευγάρι. Για την ακρίβεια η σχέση που διατηρούν ο Γκάι και η Χάριετ με το καθένα από αυτά τα πρόσωπα προσδίδουν στο έργο και τις πολυάριθμες διαστάσεις του. 
Το ζευγάρι θα αναγκαστεί να χωρίσει πρόσκαιρα, λόγω της πολεμικής καταιγίδας που σαρώνει τα Βαλκάνια, για να ξαναβρεθεί στην Αθήνα, απ' όπου και πάλι όμως θα αναγκαστεί να αναχωρήσει και πάλι για την Αλεξάνδρεια, όταν τα νέφη του πολέμου θα ζυγώσουν και την ανατολική Μεσόγειο.
Το δυνατό σημείο το βιβλίου είναι ότι εστιάζει στην ιστορία της καθημερινότητας εν καιρώ πολέμου και όχι στα πολιτικά ή τα στρατιωτικά γεγονότα, τα οποία αναφέρονται μόνο όταν κρίνεται απαραίτητο, αφού πρόκειται για μυθιστόρημα και όχι για ιστορία. Η διήγηση ακολουθεί γρήγορους ρυθμούς και αναδεικνύεται από την έξοχη μετάφραση της Κλαίρης Παπαμιχαήλ. 
Το βιβλίο, στο σύνολό του, είναι ένα άριστο αγγλικό χρονικό το οποίο περικλείει όλες τις μνήμες, τα αρώματα, τις ήχους και τις απόψεις των μέσων του 20ου αιώνα, ένα έργο ανάλογο των μεγάλων χρονικών που έχουν γραφτεί από τους ξένους κλασικούς λογοτέχνες, όπως ο Ντάρελ, ο Τολστόι και ο Ουγκώ. Η τριλογία απαρτίζεται από τρία βιβλία: Η μεγάλη τύχη, Η κατεστραμμένη πόλη και το Ήρωες και φίλοι και συνεχίζεται με την Τριλογία του Λεβάντε, η οποία διαδραματίζεται στην Αλεξάνδρεια.

Isabella Hammad, Ο Παριζιάνος, εκδ.Μεταίχμιο, 2020, σελ.750, μεταφρ.Αν. Δεληγιάννη

"Ο Παριζιάνος" είναι ένα βιβλίο που φέρνει την ιστορία και τη λογοτεχνία σε αγαστή ισορροπία, ένας ύμνος στα θέλω του ανθρώπου, στη χαρά της ζωής και την ειρήνη.
 Η συγγραφέας, παρά το νεαρό της ηλικίας της, διασκευάζει με άρτιο λογοτεχνικό τρόπο την ιστορία του προπάππου της, Μιντχάντ Καμάλ, και μας προσφέρει μία άκρως κατατοπιστική εικόνα της Μέσης Ανατολής και των σχέσεων του αραβικού κόσμου με την Ευρώπη και την καταρρέουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία στα ταραγμένα χρόνια του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου και του Μεσοπολέμου. 
Ο κυκεώνας στη Μέση Ανατολή,  τα τερτίπια της πολιτικής που επηρεάζουν την καθημερινή ζωή εκατοντάδων απλών ανθρώπων, η συνεχώς διογκούμενη μετανάστευση των Εβραίων στη Μέση Ανατολή και ο Α΄Παγκόσμιος πόλεμος αποτελούν τους βασικούς πυλώνες του διηγήματος από πλευράς ιστορικής. 

Από τη μεριά της λογοτεχνίας, το μυθιστόρημα δομούν τα διλήμματα που επιφέρει ο πανταχού παρών έρωτας, η δίψα ενός νέου για ζωή και η αναζήτηση μιας ταυτότητας ενός δυτικοθρεμμένου Άραβα που μοιάζει να ταλαντεύεται ατερμόνως μεταξύ της ορθολογιστικής Ευρώπης και της λάγνας συναισθηματικής Ανατολής.
Ο Μιντχάντ Καμάλ είναι ο γιος ενός εμπόρου από τη Ναμπλούς. Μεγαλωμένος στην πόλη αυτή της βόρειας δυτικής όχθης κοντά στην Ιερουσαλήμ, εκεί όπου αργότερα η περιοχή θα καταστεί η "πυριτιδαποθήκη της Μέσης Ανατολής", δεν είναι άλλος από τον Παριζιάνο που υποδηλώνει και ο τίτλος του βιβλίου. Για να αποφύγει την υποχρεωτική στράτευση του 1914 φύγει από την πατρίδα του για να σπουδάσει ιατρική στο πανεπιστήμιο του Μονπελιέ και θα έρθει σε επαφή με τη δυτική κουλτούρα, τις προκαταλήψεις που ορισμένοι Ευρωπαίοι τρέφουν για τη φυλή του αλλά και με τον έρωτα. Εξαιτίας ενός απρόσμενου γεγονότος θα μετακομίσει στο Παρίσι, αλλάζοντας γραμμή πλεύσης στις σπουδές του και θα στραφεί στον ανθρωπιστικό κλάδο της Ιστορίας. Εκεί θα γίνει κοινωνός της έκλυτης παριζιάνικης ζωής και θα έρθει και σε επαφή με τα αυτονομιστικά κινήματα των Αράβων της Μέσης Ανατολής. 
Οι Άραβες, διχασμένοι ανάμεσα στις επιταγές της θρησκείας τους και τον εκσυγχρονισμό και τον εκδημοκρατισμό που επιτάσσουν οι Ευρωπαίοι, αναζητούν εκείνη την εποχή τη δική τους ταυτότητα μέσα από τα δικά τους εθνικιστικά κινήματα ανεξαρτησίας. Απέναντί τους βρίσκουν έτερες δυνάμεις με διαφορετικές επιδιώξεις: τους Οθωμανούς, τους Εβραίους, αλλά και τους Ευρωπαίους. Τα όνειρά τους θα συνθλιβούν οριστικά μετά το τέλος του Μεγάλου Πολέμου και την οριστική διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κάτω από το βάρος των αποικιοκρατικών επιδιώξεων των Δυτικοευρωπαϊκών Δημοκρατιών.
Η κατάρρευση του αραβικού ονείρου συμβαδίζει με τις αλλαγές που θα συνταράξουν και την προσωπική ζωή του Μιντχάντ, όταν αυτός θα επιστρέψει δια παντός στην πατρίδα του. Τότε θα λάβει το προσωνύμι "ο Παριζιάνος" λόγω της πολύχρονης παραμονής του στα ευρωπαϊκά εδάφη.
Το δράμα των Παλαιστινίων, αλλά και των υπολοίπων λαών της Μέσης Ανατολής, που είναι αναγκασμένοι να ζουν υπό τη διηνεκή απειλή του πολέμου, ξεδιπλώνεται σε όλες του τις διαστάσεις χωρίς παρωπίδες και ωραιοποιήσεις από την επιδέξια λογοτέχνιδα που υιοθετεί μία γραφή άκρως ρεαλιστική που ακολουθεί τα χνάρια του Σαντάλ και του Φλωμπέρ. Οι διάλογοι είναι άφθονοι και προσδίδουν ζωντάνια στο κείμενο, η αφήγηση είναι τριτοπρόσωπη και η πλοκή γρήγορη χωρίς η συγγραφέας να πέφτει στο ατόπημα της φλυαρίας ή της υπερβολικής λεπτομέρειας. Στο σύνολό του πρόκειται για ένα πόνημα ολοζώντανο και ζεστό σαν τις ερήμους της Μέσης Ανατολής που υπόσχεται να καθηλώσει τον Ευρωπαίο αναγνώστη και να τον κατατοπίσει στα πολύπλοκα ζητήματα του "άλυτου"προβλήματος το οποίο ακόμη και σήμερα ταλανίζει τη Μέση Ανατολή.

Φρειδερίκος ο Δεύτερος, Το θαύμα της οικουμένης

Κι όμως υπήρχε ένας άνθρωπος που έζησε τον 13ο αιώνα στη μεσαιωνική Ευρώπη και ήταν έτη φωτός μπροστά από τους ανθρώπους της εποχής του...
Ο λόγος για τον αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας τον Φρειδερίκο τον Δεύτερο (1194-1250)από τον Οίκο των Χοχενστάουφεν, εγγονό του Φρειδερίκου Μπαρμπαρόσα, ενός άλλου σπουδαίου αυτοκράτορα. 

 Ο ξεχωριστός αυτός άνθρωπος, με αίμα σικελικό και γερμανικό, γεννήθηκε στην τότε γερμανοκρατούμενη Απουλία της Ιταλίας. Ήταν ιδιαίτερα μορφωμένος. Mιλούσε άπταιστα έξι γλώσσες: λατινικά, γερμανικά, ιταλικά, ελληνικά, γαλλικά και αραβικά. Η αυλή του δεν πήγαινε πίσω σε μορφωμένους εκπροσώπους και αποτελούσε πρότυπο παιδείας και εκπαίδευσης για την εποχή του. Διατηρούσε θηριοτροφείο, προέβαινε σε κάθε λογής πειράματα πολύ πιο πριν το επιχειρήσουν ο Ντεκάρτ και οι σύγχρονοί του και μελετούσε διακαώς τους αρχαίους φιλοσόφους. Συνέγραψε μάλιστα και ένα εγχειρίδιο σχετικά με την ιερακοτροφία.
Φυσικά ένα τέτοιο μυαλό δεν θα μπορούσε εύκολα να υποταχθεί στο ασφυκτικό θρησκευτικό κατεστημένο της εποχής του. Πνεύμα ανήσυχο, του άρεσε να συνομιλεί με εκπροσώπους όλων των θρησκειών σκανδαλίζοντας τους συγχρόνους του και πρέσβευε κάπως ανορθόδοξες θρησκευτικές απόψεις, χωρίς όμως να εκπίπτει στην αθεΐα. Ο Πάπας δεν μπορούσε να του συγχωρήσει την καθυστέρηση να αποπλεύσει για τους Αγίους Τόπους, όπου είχε υποσχεθεί να ανακτήσει την Ιερουσαλήμ, ούτε φυσικά και το φιλελεύθερο πνεύμα του και τον αφόρισε δύο φορές. Ήταν όμως ο μόνος ηγέτης που κατόρθωσε να πάρει πίσω την ιερή πόλη τριών θρησκειών, την Ιερουσαλήμ, χάρη στις φοβερές διπλωματικές του ικανότητες και μάλιστα χωρίς να ανοίξει ρουθούνι. Δίκαια λοιπόν οι σύγχρονοί του αλλά και οι μεταγενέστεροι τον αποκαλούσαν Stupor Mundi, δηλαδή θαύμα της Οικουμένης.

Οι επαναστάσεις των λουλουδιών

Η γνωστότερη από τις επαναστάσεις οι οποίες συνέδεσαν το όνομά τους με κάποιο λουλούδι είναι η αποκαλούμενη "επανάσταση των γαρυφάλλων" στην Πορτογαλία, η οποία έλαβε χώρα στις 25 Απριλίου του 1974. Αυτή στρεφόταν εναντίον του δικτάτορα Αντόνιο Ολιβέιρα Σαλαζάρ, ο οποίος κατείχε την εξουσία από το 1932. 
Οι επαναστάτες έβαζαν κόκκινα γαρύφαλλα στις κάννες των όπλων τους, κόκκινα διότι το κόκκινο ήταν το επαναστατικό χρώμα του σοσιαλισμού. Κανείς όμως δεν γνωρίζει πως ακριβώς συνδέθηκαν τα γαρύφαλλα με την επανάσταση. Κάποιοι λένε ότι προήλθαν από ένα μεγάλο φορτίο με γαρύφαλλα που προορίζονταν για εξαγωγή και κάποιοι άλλοι ότι  πάρθηκαν από έναν μεγάλο γάμο που τελικά δεν έγινε. Όπως και να χει το κίνημα και η σύνδεση με το λουλούδι παραπέμπει στο βασικό αίτημα των επαναστατών: την ειρήνη. Έκτοτε, πολλές από τις ειρηνικές εξεγέρσεις του 21ου αιώνα στην Ανατολική Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική θα συνδεθούν με ένα σύμβολο και, στη συγκεκριμένη περίπτωση, με ένα λουλούδι, όπως στην Πορτογαλία. Ο στόχος των επαναστατών πέτυχε και μάλιστα αναίμακτα, με μόλις τέσσερις νεκρούς: μετά την εκδίωξη του δικτάτορα προκηρύχθηκαν αμέσως ελεύθερες εκλογές και ψηφίστηκε νέο σύνταγμα.

Η επονομαζόμενη και "επανάσταση των γιασεμιών"-αν και δεν είναι σαφές γιατί ονομάστηκε έτσι- της Τυνησίας, ξεκίνησε στις 18 Δεκεμβρίου 2010 όταν στην πόλη Σιντί Μπουζίντ ένας πλανόδιος μικροπωλητής αυτοπυρπολήθηκε επειδή η αστυνομία κατάσχεσε τα προϊόντα του λόγω έλλειψης αδείας. Αυτή η ενέργεια του μικροπωλητή ήταν η αφορμή για να ξεσπάσουν περαιτέρω ταραχές κατά του Άραβα δικτάτορα Μπεν Αλί και στοίχισε εκατοντάδες νεκρούς. Η επανάσταση των γιασεμιών πυροδότησε κι άλλες εξεγέρσεις κατά δικτατορικών καθεστώτων στις αραβικές χώρες της Βορείου Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, εξεγέρσεις που αποκαλούνται συνολικά ως "Αραβική Άνοιξη".
Αντιθέτως, η επανάσταση που αποκλήθηκε ως επανάσταση των Τουλιπών στην Κιργισία και ξεκίνησε την άνοιξη του 2005 από την πρωτεύουσα Μπισκέκ, συνδέεται με τις ταραχές που ξέσπασαν στη χώρα μετά από τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Στρεφόταν εναντίον του προέδρου του Κιργιστάν Ασκάρ Ακάγιεβιτς Ακάγιεφ, ο οποίος ήταν αυτός που συνέδεσε την επανάσταση με το συγκεκριμένο λουλούδι, αφού ήθελε να την ξεχωρίσει από τις "βελούδινες επαναστάσεις" που ξέσπασαν μέσα στους κόλπους της ΕΣΣΔ μετά από τη διάλυσή της.
Τέλος, η "επανάσταση των ρόδων" του 2003 στη Γεωργία ήταν ειρηνική και στρεφόταν εναντίον του Έντουαρντ Σχεβαρντνάτσε, ο οποίος αναγκάστηκε να παραιτηθεί και να διενεργηθούν εκ νέου ελεύθερες εκλογές. Πρόεδρος εκλέχτηκε το επόμενο έτος ο Μικέιλ Σαακχσβίλι. Οι διαδηλωτές κρατούσαν στα χέρια τους κόκκινα τριαντάφυλλα, μιμούμενοι τη συμβολική κίνηση του ίδιου του Μικέιλ Σαακχσβίλι.
ΠΗΓΗ: Συλλογικό έργο, Επαναστάσεις, όταν οι λαοί γράφουν ιστορία, εκδ. Διόπτρα, 2018 και ξένα άρθρα στο διαδίκτυο

F. Chatreux, M. Chirio, M. Larrere, V. Lemire, E. Pelieraki, Επαναστάσεις, όταν οι λαοί γράφουν ιστορία, εκδ, Διόπτρα, 2018, σελ.311

Το έργο "Επαναστάσεις όταν οι λαοί γράφουν ιστορία" είναι ένα συλλογικό έργο έγκριτων ιστορικών του εξωτερικού που μελετά το φαινόμενο των επαναστάσεων παγκοσμίως από τον 17ο αιώνα ως σήμερα.

Στον πρόλογο του βιβλίου εξετάζεται η φύση, τα χαρακτηριστικά των επαναστάσεων, αλλά και ο όρος "revοlution", του οποίου η αρχική χρήση αφορούσε την αστρονομία και πήρε τη σημασία με την οποία τον γνωρίζουμε μετά τις αγγλικές επαναστάσεις του 17ου αιώνα. Επανάσταση ορίζεται, επομένως, ως η στιγμή της βίαιης έκφρασης της λαϊκής κυριαρχίας και η οποία διακρίνεται από μαζικότητα. Οι επαναστάσεις μπορεί να είναι εθνικές, φιλελεύθερες, κοινωνικές, σοσιαλιστικές, κομμουνιστικές ή και κατά της απολυταρχίας και της καθεστηκυίας τάξης. Παράλληλα, οι συγγραφείς προβαίνουν και σε αποτίμηση της επιρροής που είχε κάθε μία από τις επαναστάσεις, τόσο γενικά όσο και στον ρόλο τους στη γένεση άλλων επαναστάσεων.
Τα πιο γνωστά παραδείγματα που περιέχονται στον εν λόγω πόνημα είναι η ρωσική, η αμερικανική και η γαλλική επανάσταση, οι οποίες εξετάζονται λεπτομερώς. Βέβαια, όλα ξεκίνησαν από την Αγγλία, τη χώρα με τη μεγάλη κοινοβουλευτική και φιλελεύθερη παράδοση. Το 1640 ο Όλιβερ Κρόμγουελ, ακολουθώντας το παράδειγμα της εξεγερμένης κατά του βασιλέα αριστοκρατίας, έδωσε το έναυσμα για περαιτέρω μεταρρυθμίσεις, αλλά και την αφορμή για την "εξαγωγή" της επανάστασης στο εξωτερικό.
Οι συγγραφείς στέκονται κατόπιν στις μεγάλες επαναστάσεις του 19ου αιώνα, την Ιουλιανή επανάσταση του 1830, την Άνοιξη των λαών το 1848, καθώς και στην Κομμούνα του Παρισιού το 1871. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι περιλαμβάνεται στον κατάλογο η επανάσταση των Νεοτούρκων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1908, καθώς και οι επαναστάσεις στη Λατινική Αμερική, του Μεξικού το 1910 και της Κούβας το 1953.
Ερχόμενοι στον 20ο αιώνα, στεκόμαστε στον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας το 1936, καθώς και στην κομμουνιστική επανάσταση του "αιρετικού" Μάο τσε Τουνγκ και το Μεγάλο Άλμα προς τα μπρος το 1949 στην Κίνα.
Τέλος, εξετάζονται οι επαναστάσεις των τελών του 20ου αιώνα και των αρχών του 21ου, δηλαδή η επανάσταση των γαρυφάλων της Πορτογαλίας το 1974, η εκδίωξη του σάχη από το Ιράν το 1979 και οι βελούδινες επαναστάσεις που προκλήθηκαν από την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και της ΕΣΣΔ το 1989. Τελευταίο εξετάζεται το φαινόμενο της αραβικής άνοιξης των λαών, οι επαναστάσεις δηλαδή στη Βόρεια Αφρική από το 2010 και μετά.
Ένθετα σχετικά με τη συμμετοχή των γυναικών στις επαναστάσεις, τη φύση του ναζισμού, του κομμουνισμού και του φασισμού, τις σημαίες και τη μετάδοση των επαναστάσεων παρεμβάλλονται ανάμεσα στις επαναστάσεις, οι οποίες παρατίθενται με χρονολογική σειρά.
Στο σύνολό του πρόκειται για ένα αξιοπρόσεκτο έργο, το πληρέστερο σε ό,τι αφορά την ιστορία των σύγχρονων επαναστατικών κινημάτων ανά τον κόσμο που έρχεται να καλύψει το εν λόγω θεματικό κενό. Ο αναγνώστης θα κατανοήσει καλύτερα το φαινόμενο των επαναστάσεων των λαών στο σύνολό του και θα μάθει για όλα τα σύγχρονα κινήματα που επηρέασαν τις σημερινές φυσιογνωμίες και μορφές των κρατών στον πλανήτη μας.

Andrian Willaert, Sempre mi ride sta

 O Φλαμανδός συνθέτης Άντριαν Βίλαρτ(1490-1562)ήταν ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες της Αναγέννησης. Εγκαταστάθηκε στην Ιταλία και μεταλαμπάδευσε εκεί το πολυφωνικό γαλλο-φλαμανδικό ύφος. Τo Sempre mi ride sta( πάντα με κάνει να γελώ)είναι ένα από τα ωραιότερα πολυφωνικά μαδριγάλια του που το ακούμε εδώ με συνοδεία κρουστών. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ακούγονται τα γέλια μέσα στο κομμάτι. Εδώ το ακούμε σε μία θαυμάσια εκτέλεση πρώτα από όργανα εποχής και στη συνέχεια από τις 4 φωνές από το Collegio Vocale υπό τη διεύθυνση του Antonio Eros Negri.
https://www.youtube.com/watch?v=qkktB6JdqpI

ΠΗΓΗ: Wikipedia, λήμμα Αντριάν Βιλάρτ

Voi che sapete, άρια από τους Γάμους του Φίγκαρο του Mozart

Πρόκειται για μία από τις γνωστότερες άριες από την περίφημη όπερα του W.A. Mozart (1756-1791)  "Οι Γάμοι του Φίγκαρο". Η όπερα που βασίζεται σε μία κωμωδία του Μπωμαρσαί γράφτηκε το 1786 από τον μεγάλο συνθέτη σε λιμπρέτο του Λορέντζο ντα Πόντε. Ο Κερουμπίνο, που τραγουδά τη συγκεκριμένη άρια που  μιλάει για την αγάπη, είναι ρόλος καστράτο (άντρας ευνούχος) που σήμερα αποδίδεται συνήθως από mezzo soprano. Εδώ ακούμε την άρια από τη μοναδική Elisabeth Schwarzkopf σε ηχογράφηση του 1952.

https://www.youtube.com/watch?v=NgbVDmrRSug

Enescu, Rumanian Rhapsody no.1

Ο Ρουμάνος συνθέτης, βιολονίστας, μαέστρος, καθηγητής και πιανίστας Τζόρτζε Ενέσκου γεννήθηκε το 1881 στο Λιβάνι της Ρουμανίας και πέθανε το 1955 στη Γαλλία. Θεωρείται ο σπουδαιότερος Ρουμάνος συνθέτης. Έγραψε ορχηστρική μουσική, τραγούδια, μουσική για πιάνο και μία όπερα. Χαρακτηρίστηκε στην εποχή του ως "το σπουδαιότερο μουσικό φαινόμενο μετά τον Μότσαρτ".

https://www.youtube.com/watch?v=ikZLcG52xLQ

Είναι περισσότερο γνωστός όμως για τις δύο ρουμάνικες ραψωδίες του στις οποίες αποτυπώνεται ολοκάθαρα το μουσικό υπόβαθρο των βαλκανικών λαών σε συνδυασμό με την δυτική μουσική τεχνοτροπία. Εδώ ακούμε την πρώτη από αυτές, ίσως την πιο γνωστή από τις δύο, υπό τη μπαγκέτα του Λετονού μαέστρου Μάρις Γιάνσονς και τη φιλαρμονική του Βερολίνου.
ΠΗΓΗ: Wikipedia, Enescu

Ι. Stravinsky, Rite of spring

H ιεροτελεστεία της άνοιξης είναι ένα από τα γνωστότερα έργα του μεγάλου Ρώσου συνθέτη Igor Stravinsky (11882-1971). Θεωρήθηκε ιδιαίτερα επαναστατικό από απόψη μουσικής και χορογραφίας όταν πρωτοπαρουσιάστηκε το 1913 στο Παρίσι σε χορογραφία του Βασλάβ Νιζίνσκι. Η παράσταση κατέληξε σε φιάσκο από τα συνεχιζόμενα γιουχαΐσματα. Σήμερα όμως αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως ένα από τα καλύτερα έργα του συνθέτη που τον καταξίωσε στο ευρύ κοινό. Εδώ το ακούμε και το βλέπουμε από μία παραγωγή ρωσικών μπαλέτων.
https://www.youtube.com/watch?v=YOZmlYgYzG4 

Jonathan Holslag, Παγκόσμια Πολιτική Ιστορία, εκδ. Μεταίχμιο, 2019, μεταφρ. Γ. Μαραγκός, σελ.575

Ένα ιδιαίτερο βιβλίο ιστορίας, απευθυνόμενο στο ευρύ κοινό, είναι η τελευταία πρόταση του διδάσκοντα διεθνή πολιτική στην Ακαδημία Αμυντικών Σπουδών του ΝΑΤΟ και στο Free University Brussels, Jonathan Holslag.
Η ιδιαιτερότητά του έγκειται στο καθολικό του εγχειρήματος, τόσο από χρονική, όσο και από τοπική άποψη.  Το βιβλίο εστιάζει δηλαδή στην παγκόσμια ιστορία των αυτοκρατοριών, στις σχέσεις τους μεταξύ τους και στην, πάντοτε δύσκολη ανά τους αιώνες, δύσκολη ακροβασία ανάμεσα στον πόλεμο και την ειρήνη. Ξεκινώντας από το 3.000 π.Χ. και φτάνοντας ως το 2.000μ.Χ. ο συγγραφέας μας προσφέρει μια παγκόσμια περιήγηση στον χώρο και τον χρόνο, εστιάζοντας όχι μόνο στις γνωστές αυτοκρατορίες, όπως των Περσών, των Ρωμαίων, των Κινέζων κ.τ.λ., αλλά και σε άλλες, πολύ λιγότερο γνωστές, όπως εκείνη των Γκούπτα στην Ινδία, των Κοσανών και των Σιονγκού στην Κεντρική Ασία και άλλων πολλών.

Η παρουσίαση τηρεί αυστηρή χρονολογική σειρά και συνοδεύεται από χάρτες που βοηθούν τον αναγνώστη να αποκτήσει μία πλήρη εικόνα της ανόδου και της πτώσης όλων των αυτοκρατοριών του πλανήτη, τη μελέτη των διεθνών σχέσεων, τα αίτια της ακμής και της πτώσης τους, καθώς και τους λόγους που οδηγούσαν κάθε φορά τις κραταιές αυτές αυτοκρατορίες-ή και τα πανίσχυρα κράτη τον 20ο αιώνα- να πολεμούν μεταξύ τους. Το συμπέρασμα βέβαια, μέσα από τα διδάγματα της ιστορίας, δεν είναι και πολύ ενθαρρυντικό σχετικά με το αν θα υπάρξει επιτέλους ειρήνη σε αυτόν τον πονεμένο κόσμο, σίγουρα όμως ο αναγνώστης αφήνοντάς το στην άκρη, θα νιώσει πολύ πιο ενημερωμένος σχετικά με τις πολιτικές -ειρηνικές ή μη- των σύγχρονων κρατών και τις επιλογές των πολιτικών.
ΤΟ ΔΥΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟ: το γεγονός ότι αποφεύγει την υπερ- ανάλυση, με αποτέλεσμα να μην πλατειάζει και να μην κουράζεται ο αναγνώστης από περιττές λεπτομέρειες που ίσως δυσκολευόταν να συγκρατήσει.
ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ: όσοι ενδιαφέρονται για την πολιτική, την ιστορία και τις διεθνείς σχέσεις.

Ελπίδα Κ. Βόγλη, Η 14η Μαΐου της Κομοτηνής έναν αιώνα μετά..., Ιερά Μητρόπολη Μαρωνείας και Κομοτηνής, 2020, σελ.141

    Το παρόν πόνημα αποτελεί μία επετειακή έκδοση της Ιεράς Μητρόπολης Μαρωνείας και Κομοτηνής για τη συμπλήρωση των φετινών εκατό χρόνων από την απελευθέρωση της Κομοτηνής το 1920 από τη βουλγαρική κυριαρχία και την ενσωμάτωσή της στον εθνικό κορμό. Συγγραφέας είναι η έγκριτη ιστορικός Ελπίδα Βόγλη, Αναπληρώτρια καθηγήτρια του τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης.
    Δεν πρόκειται πάντως για ένα βιβλίο που απαριθμεί λεπτομερώς τα γεγονότα της εισόδου του ελληνικού στρατού στην πόλη την 14η Μαΐου του 1920, όπως ίσως θα περίμενε κανείς. Αντιθέτως, σύμφωνα με τα λεγόμενα της συγγραφέως, πρόκειται για κάτι που θα χαρακτήριζε η ίδια περισσότερο ως λεύκωμα, το οποίο ασχολείται κυρίως με τα γεγονότα και τις εξελίξεις που επέτρεψαν να πραγματοποιηθεί η πανηγυρική είσοδος του ελληνικού στρατού στην Κομοτηνή και, συνακόλουθα, η οριστική απελευθέρωση της Θράκης.
    Το λεύκωμα συνοδεύεται από πλούσιο φωτογραφικό υλικό με παλιές φωτογραφίες της Κομοτηνής από το αρχείο του Κώστα Κατσιμίγα και του Χρήστου Χατζηπέμου, με σατυρικές γκραβούρες και αποκόμματα εφημερίδων της εποχής, αλλά και με παραθέματα από άλλους συγγραφείς που αφορούν τη Θράκη και το Θρακικό Ζήτημα.
  Η συγγραφέας ασχολείται στην εισαγωγή του βιβλίου με το θέμα των εθνικών επετείων και μας γνωστοποιεί την ιστορία της συγκεκριμένης επετείου της απελευθέρωσης που καθιερώθηκε το 1954 και θεσμοθετήθηκε ως "Ελευθέρια" από το 1962, καθώς και με το θέμα της "δημόσιας ιστορίας" στη σύγχρονη εποχή όπως αυτή προβάλλεται μέσω των ΜΜΕ.
    Κατόπιν καταπιάνεται με ζητήματα ορολογίας και μεθοδολογίας, βρίσκοντας την αρχή του μίτου των γεγονότων του 1920 στο αποκαλούμενο Ανατολικό Ζήτημα το οποίο ανέκυψε σχετικά με την τύχη της καταρρέουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήδη από τα τέλη του 18ου αιώνα. Το Θρακικό Ζήτημα, όπως άλλωστε και το Μακεδονικό, το Ηπειρωτικό, το Κυπριακό και το Κρητικό Ζήτημα, υπήρξε επιμέρους κομμάτι του, αφού όλες αυτές οι γεωγραφικές περιοχές αποτελούσαν τμήματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τον 18ο αιώνα και κυρίως κατά τον 19ο και τον 20ο, τότε που το Ανατολικό Ζήτημα γνώρισε εξάρσεις που απαιτούσαν την άμεση λύση του. Σημειώνει επίσης ότι η διαδικασία οικοδόμησης του νεοελληνικού κράτους υπήρξε εκείνη με τη μεγαλύτερη διάρκεια απ' όλα τα νεωτερικά κράτη στον ευρωπαϊκό χώρο.
     Επόμενος σταθμός στην περιήγηση των ατραπών της Ιστορίας είναι το κίνημα του πανσλαβισμού που, ωθώντας τη δημιουργία του σύγχρονου βουλγαρικού κράτους, προκάλεσε την κρίση του Ανατολικού Ζητήματος τη δεκαετία του 1870 και μετατόπισε το ενδιαφέρον τόσο του μικρού ελληνικού κράτους, όσο και των ευρωπαϊκών δυνάμεων στη Μακεδονία και τη Θράκη. Στη συνέχεια η συγγραφέας αναλύει τους εντεινόμενους ανταγωνισμούς των Μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων της εποχής στην περιοχή, ήτοι το δόγμα ανάσχεσης της ρωσικής επέκτασης στα Βαλκάνια της βρετανικής αυτοκρατορίας μέσω της διατήρησης της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθώς και τις αξιώσεις που έτρεφαν η Γερμανία, η Αυστορουγγαρία και η Γαλλία για την Ανατολική Μεσόγειο την ίδια περίοδο. Σε όλα αυτά η Ελλάδα ήταν τότε ένας απλός εξωτερικός  παρατηρητής, ενώ περαιτέρω ένταση προκλήθηκε στην περιοχή με την αυθαίρετη προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας από τη Βουλγαρία το 1885.
    Η συγγραφέας υπογραμμίζει επίσης ότι τόσο το Κρητικό, όσο και το Μακεδονικό Ζήτημα λειτούργησαν ανταγωνιστικά ως προς το Θρακικό καθ' όλο το τέλος του 19ου και την αρχή του 20ου αιώνα, σε ό,τι αφορούσε τη διεκδίκηση νέων περιοχών όπου κατοικούσαν Έλληνες από το ελληνικό κράτος. Τελικώς, οι Έλληνες πολιτικοί προσανατολίστηκαν σε μία οικονομική ένωση των περιοχών αυτών με το ελληνικό κράτος, ενώ από τα τέλη του 19ου αιώνα πρατηρείται ένα εντεινόμενο και ολοένα διογκούμενο ενδιαφέρον για την περιοχή της Θράκης στους φιλολογικούς κύκλους των Αθηνών, αναμφίβολα και με τη συμβολή του λογίου Ίωνα Δραγούμη. Τότε έλαβαν χώρα πολλές συζητήσεις σχετικά με το τι ακριβώς σήμαινε για το νεοσύστατο ελληνικό κράτος ο όρος "βόρεια Ελλάδα" και "βόρειες επαρχίες".
    Ο ατυχής για την Ελλάδα ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 και το κίνημα των Νεοτούρκων το 1908 δίνουν νέα ώθηση στο όλο ζήτημα, πριν τελικά οι δύο βαλκανικοί πόλεμοι και ο Πρώτος Παγκόσμιος καταφέρουν να αποδώσουν τελικά τη Θράκη στους Έλληνες μετά από πολλές περιπέτειες και αφού προηγηθεί η κατάληψη της Δυτικής Θράκης από τους Βουλγάρους και η μαζική φυγή των Ελλήνων κατοίκων από εκεί από το 1912 και μετά. Τελικά χάρη στην προέλαση του ελληνικού στρατού και τις παρεμβάσεις των Συμμάχων η Θράκη θα γίνει οριστικά ελληνική το 1920, όμως το ζήτημα της Μείζονας Θράκης θα παραμείνει σε εκκρεμότητα ως τη Μικρασιατική Καταστροφή και τη συνθήκη της Λωζάνης το 1922-1923, οπότε και η Ανατολική Θράκη χάνεται οριστικά για τους Έλληνες.
     Στο σύνολό του πρόκειται για ένα πολύ αξιόλογο πόνημα που επιδιώκει να φωτίσει ορισμένες πιο άγνωστες πλευρές του Θρακικού Ζητήματος και, κυρίως, την πορεία που αυτό γνώρισε κατά τους δύο τελευταίους αιώνες. Αναμφίβολα θα ήταν σώφρων να διαβαστεί απ' όλους όσους κατοικούν σήμερα στην άλλοτε αποκαλούμενη Γκιουμουλτζίνα, αφού η γνώση της τοπικής μας ιστορίας είναι κομμάτι εξίσου σημαντικό με τη γνώση της ιστορίας της χώρας μας.