Μάνος Κοντολέων, Οι σκιές της Κλυταιμνήστρας, Πατάκη, 2021, σελ.212

 

https://www.patakis.gr/product/652073/vivlia-logotexnia-ellhnikh-logotexnia/Oi-skies-ths-Klutaimnhstras/

 Στο μυαλό δύο διάσημων "φονιάδων" της Ελληνικής Μυθολογίας, της Κλυταιμνήστρας και του γιου της, Ορέστη, αποπειράται να εισχωρήσει ο Μάνος Κοντολέων με το νέο του μυθιστόρημα που τιτλοφορείται "Οι σκιές της Κλυταιμνήστρας". Και η αλήθεια είναι ότι, για άνθρωπος της σύγχρονης εποχής που δεν έζησε ποτέ στον μυθικό κόσμο των Μυκηνών, πετυχαίνει τον παραπάνω στόχο στον μέγιστο ικανοποιητικό βαθμό.

"Νομίζω πως, αν έπρεπε να διαλέξω το χρώμα που ταιριάζει στις Μυκήνες, το χρώμα του αίματος θα διάλεγα. Το κόκκινο. 

Είναι το χρώμα της εξουσίας και το χρώμα που ερεθίζει τον άνδρα. Χρώμα με ξεκάθαρο μήνυμα- ή νικάς ή πεθαίνεις".

Με τέτοιου είδους φράσεις, όπως την παραπάνω την οποία βάζει ο συγγραφέας στο στόμα του Ορέστη, αναπτύσσεται η προοικονομία στο μυθιστόρημα, μια προοικονομία για το τραγικό τέλος μίας από τις γνωστότερες ιστορίες της Ελληνικής Μυθολογίας, η οποία παρεισφρέει σε πολλά σημεία του βιβλίου.

Με αυτόν τον τρόπο και με την πυκνή, αλληγορική σε πολλά σημεία του βιβλίου γλώσσα που διαθέτει συγχρόνως, καθώς και μία έντονα φιλοσοφική και αποφθεγματική διάθεση, καταφέρνει ο Μάνος Κοντολέων να δημιουργήσει στο βιβλίο του μία ατμόσφαιρα η οποία θυμίζει κατά πολύ την ατμόσφαιρα των τραγωδιών της Αρχαίας Ελλάδας που δίνουν βασικό ρόλο στις έννοιες της Ύβρις και της Νέμεσις. Σε αυτό συμβάλλουν και τα μικρά αποσπάσματα από την τραγωδία "Ορέστης" του Ευριπίδη που ο συγγραφέας εγκιβωτίζει ενίοτε εντέχνως στο κείμενό του.

Σκοπός του Κοντολέων δεν είναι η αφήγηση της γνωστής ιστορίας από την Ελληνική Μυθολογία για τον οίκο των Ατρειδών και την περίφημη κατάρα του, δηλαδή τον φόνο του Αγαμέμνονα από τη σύζυγό του την Κλυταιμνήστρα και τον εραστή της Αίγισθο και, κατόπιν, τη δολοφονία των δύο δολοφόνων από τον μητροκτόνο Ορέστη. Αντιθέτως, ο Κοντολέων δημιουργεί ένα μυθολογικό ψυχογράφημα εισδύοντας στα άδυτα της ψυχής μιας γυναίκας καταπιεσμένης και μοναχικής, η οποία κουβαλά στους ώμους της το φορτίο της άνασσας, δηλαδή της βασίλισσας των Μυκηνών.

Κορύφωση του δράματος αποτελεί, φυσικά, η στιγμή της δολοφονίας της Κλυταιμνήστρας από τον ίδιο της τον γιο τον Ορέστη. Πρόκειται για την πιο τραγική στιγμή στη ζωή μιας μάνας, αλλά και μία από τις τραγικότερες ολόκληρης της Ελληνικής Μυθολογίας. Τι να σκεφτόταν άραγε η Κλυταιμνήστρα τη στιγμή που τη σκότωνε το ίδιο της το σπλάχνο; Αφορμώμενος από το ίδιο ερώτημα γράφει το μυθιστόρημά του ο Κοντολέων.

"Μα ό,τι δεν σου χαρίστηκε με ποιο τρόπο εσύ θα το δωρίσεις; 

Οι πράξεις των άλλων γεννούν τις δικές μας... Κάποια στιγμή. Ακόμα και μετά από χρόνια!"

 "Κανείς δεν αντέχει μια μόνιμη υπενθύμιση πράξεως ανίερης. Γι' αυτό και, κάποια στιγμή, την πηγή των τύψεων θα την καταστρέψει".

Οι Ερινύες είναι μόνιμος σύντροφος μάνας και γιου, ιδίως του γιου. Οι σύντομες πρωτοπρόσωπες μαρτυρίες του ίδιου του Ορέστη, παρεμβάλλονται ανάμεσα στις μεγαλύτερες τριτοπρόσωπες διηγήσεις από την πλευρά του συγγραφέα που αφορούν τη βασίλισσα των Μυκηνών. Και οι δύο αφηγήσεις, όμως, εστιάζουν πρωτίστως στην ψυχολογία των δύο πρωταγωνιστών.

"Καλά φυλαγμένη η υπενθύμιση ενός εγκλήματος-μίσος που είχε μάθει να περιμένει. Ναι, η υπομονή είναι η τροφή της εκδίκησης.

"Μα και τα χρόνια κάποτε σώνονται. Ο μόνος χρόνος που δε λήγει είναι ο χρόνος των νεκρών".

Το γεγονός ότι οι αναγνώστες γνωρίζουν το τέλος της ιστορίας γεννά μια εντελώς διαφορετική αίσθηση αναγνωστικής απόλαυσης στον αναγνώστη, ο οποίος, μοιραία, δεν εστιάζει στο "τι θα γίνει παρακάτω", αλλά στο "πώς θα αισθάνονται οι ήρωες του δράματος βιώνοντας τα γνωστά σε όλους γεγονότα".

Αξιοσημείωτο είναι πάντως και το γεγονός ότι, αν και ο συγγραφέας επικεντρώνεται, φυσικά, στα συναισθήματα και την ψυχολογία των δύο πρωταγωνιστών, δεν αφήνει απέξω από τις κρίσεις και τις περιγραφές του και τους υπόλοιπους δευτεραγωνιστές της ιστορίας: την Ωραία Ελένη, τον Αίγισθο, τη Λήδα, τον Τυνδάρεω, την Ιφιγένεια, την Ηλέκτρα, τον Τάνταλο, ακόμη και τον Αγαμέμνονα.

Οι σκιές που κυνηγούν την Κλυταιμνήστρα είναι αυτές που διατρέχουν όλη την αφήγηση και κινούν τη δράση: η κατάρα της γενιάς των Ατρειδών, το βάρος της βασιλικής κληρονομιάς της, η σχέση της με τον Αγαμέμνονα, η σχέση της με τον Αίγισθο, αλλά και τον Τάνταλο, οι Ερινύες και τέλος, ο γιος της ο Ορέστης.Αυτές είναι και η προοικονομία που προδικάζει το μοιραίο τέλος.

Στο βιβλίο παρουσιάζεται ολόκληρη η ζωή της Κλυταιμνήστρας, από τη γέννησή της, το πέρασμά της από την παιδική στη γυναικεία φύση, ο γάμος της με τον Αγαμέμνονα, η γέννηση των παιδιών της και η σύναψη του παράνομου ερωτικού της δεσμού με τον Αίγισθο, ως και τη στιγμή που η ίδια γίνεται πρώτα θύτης και κατόπιν θύμα.

Ο σκοπός της αφήγησης, όπως σε όλες τις αρχαιοελληνικές τραγωδίες, είναι να φτάσουν οι ήρωες στην κάθαρση μέσα από τις εξιλεωτικές πράξεις τους. Στη συγκεκριμένη περίπτωση θα μπορούσαμε να πούμε ότι κάτι τέτοιο ισχύει και για τον ίδιο τον συγγραφέα, αλλά και τους αναγνώστες.

Εν ολίγοις, πρόκειται για μία πρωτότυπη και ευρηματική μυθιστορηματική επισκόπηση "εκ των έσω" δύο διάσημων ηρώων της Ελληνικής Μυθολογίας, του Ορέστη και της Κλυταιμνήστρας.

Πώς γράφτηκε η Αστερόεσσα- ο ύμνος των ΗΠΑ

 

Μπορεί οι Αμερικανοί να είχαν διακηρύξει ήδη την ανεξαρτησία τους από το 1776 και ο πόλεμος με τους Βρετανούς να είχε τελειώσει τυπικά από το 1783, αυτό όμως δεν σήμαινε ότι οι συγκρούσεις μεταξύ των δύο ομόαιμων εθνών είχαν τερματιστεί. 

Το 1814 οι Βρετανοί, στο πλαίσιο μίας τέτοιας ακόμη σύγκρουσης, τον Αγγλοαμερικανικό πόλεμο του 1812-1814, πυρπόλησαν την Ουάσινγκτον και ξεκίνησαν μία, ειρηνική κατά τα άλλα, πορεία μέσα από την πολιτεία του Μέριλαντ. Δύο μεθυσμένοι στρατιώτες άρχισαν όμως ξαφνικά να πυροβολούν και να φωνάζουν, εξοργίζοντας έναν από τους προύχοντες της πόλης, που έκλεισε τους δύο στρατιώτες στη φυλακή.

Ο ένας από τους δύο κατάφερε να δραπετεύσει και γύρισε στους συντρόφους του προκειμένου να διαπραγματευτεί την απελευθέρωση του φίλου του. Πριν προλάβει, όμως, να φτάσει στην πόλη για να διαπραγματευτεί την απελευθέρωσή του συντρόφου του, οι Βρετανοί ξεκίνησαν να το βομβαρδίζουν το κοντινό φρούριο Μακχέρνι. Εκεί βρισκόταν και ένας δικηγόρος, ο Φράνσις Σκοτ Κι, ο οποίος, βλέποντας τις βόμβες να σκάζουν στον αέρα γύρω από τη σημαία του φρουρίου. Τότε έγραψε το ποίημα The Star-Spanned Βanner, δηλαδή λάβαρο στολισμένο με άστρα. Για τη μουσική ο Κι χρησιμοποίησε τη μελωδία από ένα δημοφιλές τραγούδι της εποχής, τον Ανακρέοντα στους ουρανούς.

 Το ποίημα αν και έγινε αμέσως επιτυχία, άργησε εντούτοις να καθιερωθεί ως ύμνος των ΗΠΑ. Μετά από σαράντα νομοσχέδια και ψηφίσματα στο Κονγκρέσο των ΗΠΑ, οι Αμερικανοί καθιέρωσαν τελικά τη στιγμιαία έμπνευση του Βρετανού δικηγόρου ως ύμνο τους μόλις το 1931.

Κατερίνα Λιβιτσάνου-Ντάνου, Δραπέτες της καθημερινότητας, εκδ. Βακχικόν, 2021, σελ.158

 

https://ekdoseis.vakxikon.gr/shop/ekdoseis/vakxikon-peza/drapetes-ths-kathimerinothtas/

Απλά, καθημερινά, ρεαλιστικά και τοποθετημένα σε πραγματικούς τόπους και χρόνους είναι τα διηγήματα της Λευκαδίτισσας συγγραφέως Κατερίνας  Λιβιτσάνου-Ντάνου. Παρά το γεγονός όμως ό,τι αφορούν αληθινά και καθημερινά γεγονότα, επιτελούν ένα από τους πρωταρχικούς ρόλους της Λογοτεχνίας-μένοντας πιστά στον τίτλο του βιβλίου "Δραπέτες της καθημερινότητας"- και μας βοηθούν να δραπετεύουμε από την πεζή καθημερινότητά μας.

Τα περισσότερα αφορούν τη γενέτειρα της συγγραφέως, το όμορφο, δηλαδή, νησί της Λευκάδας, τη λαϊκή παράδοσή του, ζυμωμένη πάντα με τις προσωπικές αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας της συγγραφέως, ή την πρόσφατη πανδημία του covid-19 και τις πολλαπλές και διαφορετικές επιπτώσεις που είχε αυτή σε διάφορες κοινωνικές ομάδες. Εκφράζονται επίσης σε ορισμένα και πολιτικές πραγματικότητες της διεθνούς επικαιρότητας. Φυσικά, η συγγραφέας δεν διστάζει να εκφράσει και την προσωπική της γνώμη όπου το κρίνει απαραίτητο. Το καλοκαίρι, ιδιαίτερα ο Αύγουστος, και η παραδοσιακή ζωή της υπαίθρου έχουν σημαντικό ρόλο στα διηγήματά της.

Ακόμα, πάγιες λογοτεχνικές θεματικές όπως η φιλία, ο έρωτας, ο θάνατος, η φοιτητική ζωή, οι παιδικές αναμνήσεις και τα ταξίδια συναγωνίζονται στις σελίδες του βιβλίου θέματα και προβλήματα της επικαιρότητας, όπως τον καρκίνο, τις ληστείες και τα εγκλήματα, το πρόβλημα των αστέγων, την καραντίνα, την πανδημία και την οικολογία. Δεν λείπουν και οι εντελώς πρωτότυπες ιδέες, όπως η προσωπική εξομολόγηση ενός βιβλίου.

Η πανδημία του covid-19 μέσα από τα μάτια ενός μαθητή της Γ' λυκείου. Μια παραδοσιακή γυναίκα στη Λευκάδα στα μέσα του 20ου αιώνα. Οι φίλες της Λευκάδας. Το Πάσχα της καραντίνας και ένα αναπάντεχο πρόστιμο. Ένα διήγημα που ενώνει τρία πράγματα άσχετα φαινομενικά μεταξύ τους, τη Λευκάδα, την καρέτα-καρέτα και την Αγία Σοφιά που έγινε τζαμί. Ένα μάθημα ζωής για την αληθινή αγάπη, το 1821 και τη Λογοτεχνία. Ένα μικρό κατσικάκι και μία όμορφη παιδική ανάμνηση. Ένας μυστηριώδης θάνατος και ένα ρυάκι που δακρύζει. Παιδικές μνήμες σε ένα παιδικό πάρτι. Φιλία, φοιτητική ζωή και καρκίνος. Το πρόβλημα των αστέγων μέσα από μία ανθρώπινη ματιά. Ένα ταξίδι στην Πόλη και τη γειτονική Τουρκία. Το τάμα της μάνας. Οι προσωπικές εξομολογήσεις ενός βιβλίου. Μια χριστουγεννιάτικη ιστορία για την πανδημία. Οι ιστορίες της μοδίστρας Εύας. Μια χαμένη καρφίτσα ανήμερα της Ανάστασης. Ένα ζευγάρι ηλικιωμένων Ουαλών στη Λευκάδα. Μια γυναίκα ποδοσφαιρίστρια. Χιονισμένες αναμνήσεις. 'Ένα ταξίδι στην Αθήνα. Χριστούγεννα στο χωριό, οι αμυγδαλιές και η αγάπη της μάνας. Η πρώτη καραντίνα. Η πανδημία και τα βιβλία.

Τα διηγήματα δεν περιέχουν περίπλοκης έννοιες ή τάσεις επίδειξης, τόσο στον τομέα της γλώσσας, μιας κακόγουστης, δηλαδή επιτήδευσης, όσο και της θεματικής. δηλαδή μια υπέρμετρα ψυχολογικά ανάλυση του καθημερινού βίου και των επιλογών τω απλών ανθρώπων. Και σε αυτήν ακριβώς την απλότητα έγκειται η ομορφιά των διηγημάτων της Λιβιτσάνου-Ντάνου, χαρίζοντας την ευχαρίστηση της ανάγνωσης σε όσους αποφασίσουν να καταπιαστούν μαζί τους.

Αλέκος Κιτζίρης, Ο παλαιοπώλης της Μεσογείου, εκδ. Κέδρος, 2021, σελ.379

 

https://www.kedros.gr/product/9092/palaiopwlis-mesogeioy.html

Ο Πάνος Στρατής, ο βασικός ήρωας στο μυθιστόρημα του Αλέκου Κιτζίρη, είναι ο παλαιοπώλης της Μεσογείου. Ο Πάνος διατηρεί παλαιοπωλείο στο Μπιτ Παζάρ της Θεσσαλονίκης, τη φημισμένη γειτονιά των παλαιοπωλείων στη συμπρωτεύουσα. Έχει σπουδάσει αρχαιολογία, αντικείμενο συναφές της δουλειάς του, είναι συνηθισμένος στους απαιτητικούς και περίεργους πελάτες, ικανότατος έμπορος, καθώς και ειδήμων στο αντικείμενό του. Εργένης εκ πεποιθήσεως, διατηρεί κάποιες φιλίες από τα μαθητικά του χρόνια, καθώς και ευκαιριακές σχέσεις με διάφορες εκπροσώπους του άλλου φύλου, έχοντας παράλληλα την ευθύνη και τη φροντίδα της άρρωστης μητέρας του.

Τη ζωή του θα ταράξει μία απροσδόκητη επίσκεψη, αρκετά περίεργη ακόμα και για ένα παλαιοπωλείο. Ο μυστηριώδης Ιωσήφ Μπορζώφ αναζητά ένα γνήσια παλιό αντικείμενο, το οποίο να είναι όμως μοναδικό, να μην υπάρχει δηλαδή άλλο όμοιό του στον κόσμο.

Ο Πάνος, παρά το γεγονός ότι τόσο ο παράξενος κύριος, όσο και οι αλλοπρόσαλλες απαιτήσεις του θα τον θορυβήσουν και θα τον ανησυχήσουν κάπως, θα επιδοθεί σε μία αναζήτηση σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Ανατολικής Μεσογείου, ξεκινώντας από την Αθήνα και ένα παλιό δαχτυλίδι που θα βρει εκεί προκειμένου να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του πελάτη του.

" Ήταν τόσο ιδιαίτερο κόσμημα. Ένας μαύρος λαμπερός ίασπις και πάνω του μικροί Αλέξανδροι από λευκό σαρδόνυχα. Στο μέσο χαραγμένος πάνω σε έλασμα ένας χρυσός Αλέξανδρος με κέρατα και δορά ελέφαντα. Πώς να ξεχαστεί;"

Έτσι περιγράφει ο Κιτζίρης το δαχτυλίδι, τον πραγματικό πρωταγωνιστή του βιβλίου. Φαίνεται πραγματικά ένα πολύ ξεχωριστό κόσμημα. Είναι όμως ένα και μοναδικό; Και ποια είναι η πραγματική του ιστορία; Τι πάθη, έρωτες και μίση κουβαλά πάνω του; Το συμβολίζει; Και ποια ήταν η μοίρα, η τύχη και η κατάληξη των ανθρώπων που το φορούσαν;

Τα πράγματα είναι περισσότερο περίπλοκα απ' ότι δείχνουν τελικά και το αινιγματικό δαχτυλίδι, κουβαλώντας την ιστορία αυτών που το φόρεσαν, γεμάτο μυστικά. Αυτά συνδέονται μυστηριωδώς με το παρόν και  θα ανακαλυφθούν στο τέλος με τρόπο αναπάντεχο.

Ό,τι αποτελεί, το δίχως άλλο, το γοητευτικότερο σημείο του βιβλίου, είναι οι περιγραφές των πολλών και διαφορετικών πόλεων του Λεβάντε και το σκηνικό της δράσης που αλλάζει διαρκώς. Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Αλεξάνδρεια, Τύρος, Βηρυτός, Δαμασκός, Σμύρνη, όλες οι μεγάλες πόλεις της Ανατολίας, με τα πολύχρωμα και κατάφορτα με παλιά αντικείμενα και μπαχαρικά παζάρια τους, παίρνουν τη θέση τους στις σελίδες του βιβλίου "Ο παλαιοπώλης της Μεσογείου" σε  ένα γοητευτικό χρονικό αναζήτησης, καλυμμένο με ένα αδιόρατο πέπλο μυστηρίου.

Στο τέλος ένα φονικό και μία περίεργη υπόθεση αναζήτησης αρχαίων αντικειμένων θα λάβουν τη θέση τους στις σελίδες του βιβλίου.

"Ο παλαιοπώλης της Μεσογείου" είναι βιβλίο το οποίο δεν κατατάσσεται εύκολα σε μία μόνο κατηγορία. Μυθιστόρημα δράσης, περιπέτεια, μυστήριο, αστυνομικό, περιηγητικό, αλλά και ιστορικό χρονικό είναι κάποιοι από τους υπότιτλους που θα μπορούσαν να τοποθετηθούν κάτω από τον τίτλο.

Ο ίδιος ο πρωταγωνιστής, ο Πάνος, είναι μία αρκετά ιδιόρρυθμη προσωπικότητα. Ιδιοτελής, αναζητά το κέρδος και την απόλαυση, δεν διστάζει να προβεί σε παράνομες ενέργειες κάπου κάπου, καθώς και να καταπατήσει τις ηθικές αρχές του.

 

"Υπήρχαν δύο πλατείες. Στην πρώτη δέσποζε ένας μικρός πύργος με ρολόι. Καφέ τριγύρω και μαγαζιά. Κάθισε έξω και άρχισε να παρατηρεί τον κόσμο. Οι γυναίκες φορούσαν μαντίλες και ακριβά ρούχα, τουλάχιστον όσες ήταν γύρω του. Οι άντρες κάπνιζαν ναργιλέδες. Πήρε κι αυτός έναν. Ο καπνός ήταν δυνατός, του έφερε ζαλάδα".

Εν ολίγοις, ένα βιβλίο το οποίο κινείται ανάμεσα σε πολλά ξεχωριστά αφηγηματικά είδη, που δεν είναι αυτό που φαίνεται αρχικά, αφού ως το τέλος η αστυνομική διάσταση της ιστορίας θα είναι αυτή η οποία θα επικρατήσει τελικά.

Ισίδωρος Ζουργός, Περί της εαυτού ψυχής, εκδ. Πατάκη, 2021, σελ. 748

 

https://www.patakis.gr/product/651495/vivlia-logotexnia-ellhnikh-logotexnia/Peri-ths-eautou-psuxhs/

"Ο κλέφτης φεύγοντας ξέχασε το φεγγάρι στο παράθυρο. Υπάρχει ελπίδα, πίστεψέ με! Το φεγγάρι είναι ακόμη εκεί, και ο κλέφτης έχει φύγει. Μπορείς να το ζήσεις!" Με αυτό το πολύ αισιόδοξο και όμορφο μήνυμα προσπαθεί ο Σταυράκιος Κλαδάς, βυζαντινός αντιγραφέας, να παροτρύνει τη ηρωίδα Γρηγορία να ζήσει, αλλά και να γιατρέψει την "Περί της εαυτού ψυχής" του, καθώς και ο συγγραφέας Ισίδωρος Ζουργός να εμφυσήσει την ελπίδα για τη ζωή στους αναγνώστες του.

Ο αγαπημένος συγγραφέας δεκάδων αναγνωστών με την πολύ ιδιαίτερη γλώσσα, την καλοδουλεμένη και γεμάτη με ανατροπές πλοκή και τους ολοζώντανους διαλόγους, μας ταξιδεύει αυτή τη φορά στο Βυζάντιο και, πιο συγκεκριμένα, στην εποχή των Κομνηνών. Στα τέλη του 11ου αιώνα είναι που αρχίζει η σταδιακή παρακμή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και η βασιλεία των Κομνηνών αποτελεί, κατά γενική ομολογία, την τελευταία ένδοξη αναλαμπή της. Στην πορεία αυτή προς την άβυσσο του 1453, μείζονα ρόλο έπαιξε  η εμφάνιση των Σελτζούκων Τούρκων και η ήττα του βυζαντινού στρατού στο Ματζικέρτ το 1071.

Από αυτήν ακριβώς την καταστροφή αρχίζει την αφήγησή του ο νοτάριος, αντιγραφέας χειρογράφων και εν δυνάμει συγγραφέας Σταυράκιος Κλαδάς. Αυτός βίωσε από πρώτο χέρι τις συνέπειες της οδυνηρής αυτής για τους Βυζαντινούς ήττας και η ζωή του άλλαξε οριστικά και ανεπιστρεπτί εξαιτίας της. Ο ίδιος θα βρεθεί υποψήφιος δόκιμος μοναχός στην περίφημη Μονή Στουδίου και τα δύο αδέλφια του, ο Ιωάννης και ο Θεοφύλακτος, θα πάρουν ο ένας την ατραπό του Θεού και του μοναχισμού και ο άλλος την οδό του πολέμου και του Θεού Άρη.

Ο Σταυράκιος, ένας αντιγραφέας με ασυνήθιστες ικανότητες, θα μαγευτεί από τον κόσμο των βιβλίων, αλλά δεν θα θελήσει να ενδυθεί τελικώς το μοναστικό σχήμα. Έρμαιο των ταραγμένων καιρών του, θα ζήσει μια ζωή κατά βάση οικογενειακή σε Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη και άλλες περιοχές της Βορείου-σημερινής-Ελλάδας. Δεν θα χάσει ποτέ του όμως την αγάπη που τρέφει για τα βιβλία και τα χειρόγραφα.

Ο άγνωστος σε μας σήμερα κόσμος των βυζαντινών μοναχών και αντιγραφέων των χειρογράφων παρουσιάζεται γλαφυρά στις σελίδες του βιβλίου και ο Ζουργός μας ταξιδεύει στα σκριπτόρια της Μονής Στουδίου, όπου πάμπολλοι άνθρωποι στο διάβα των αιώνων χάλασαν τα μάτια τους σκύβοντας ολημερίς πάνω από δυσκολοδιάβαστα χειρόγραφα υπό το φως των κεριών με σκοπό να τα διασώσουν για τις επόμενες γενιές. Για τους λάτρεις των βιβλίων, όπως και για τον ίδιο τον Ζουργό φυσικά, αυτό είναι ένα αγαπημένο θέμα από μόνο του.

 Σε αυτό θα πρέπει να προσθέσουμε τους λάτρεις της Ιστορίας που θα αγαπήσουν το βιβλίο ακριβώς επειδή μας μεταφέρει με γλαφυρότητα στην πεζή καθημερινότητα των απλών ανθρώπων του Βυζαντίου. Ο Ζουργός επιλέγει να παραμελήσει σε κάποιον βαθμό τα μείζονα πολιτικά γεγονότα της εποχής και τον φανταχτερό κόσμο του παλατιού και να εστιάσει, αντίθετα, στις συνήθειες του λαού, στις βαθύτερες επιθυμίες του, αλλά και στις δυσκολίες που αντιμετώπιζε ο καθημερινός άνθρωπος έτσι ώστε να καταφέρει να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες, χωρίς να βρίσκεται πάντοτε υπό τη σκέπη ενός ευεργετικού πάτρωνα σε μία εποχή όπου η κρατική μέριμνα για τους πολίτες των χωρών ήταν από ασήμαντη έως ανύπαρκτη.

Οι αιρετικοί Βογόμιλοι, ο κόσμος των μοναστηριών και των αντιγραφέων, οι επώδυνες σωματικές τιμωρίες και η διαδεδομένη πρακτική των ακρωτηριασμών για τους αντιφρονούντες, το φλερτ με την εξουσία κάποιων λογίων όπως ο διάσημος Μιχαήλ Ψελλός, οι διενέξεις μεταξύ των υψηλόβαθμων στρατιωτικών, η ανατροφή παιδιών και η επιβίωση μιας οικογένειας που δεν έχει πάντοτε εξασφαλισμένα τα προς το ζην είναι ορισμένα μονάχα από τα θέματα που παρουσιάζονται στο βιβλίο.

Ο συγγραφέας επιλέγει να εναλλάσσει την πρωτοπρόσωπη αφήγηση του ίδιου του Σταυράκιου, ο οποίος ξεκινά τη διήγησή του από τα παιδικά του χρόνια, ευρισκόμενος ο ίδιος στη δύση του βίου του, με την τριτοπρόσωπη αφήγηση του παντεπόπτη και παντογνώστη αφηγητή, χωρίς να παραμελεί τη δύναμη και την αμεσότητα που έχουν οι διάλογοι στον νου του αναγνώστη σε καμία από τις δύο  αφηγήσεις του.

Το αποτέλεσμα είναι ένα χρονικό της εποχής, ανάλογο του "Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμονσίνο", τόσο στο μέγεθος, όσο και στην επικέντρωση που αυτό παρουσιάζει στη βιογραφία ενός συγκεκριμένου ήρωα.

Η ιδιαίτερη γλώσσα του Ζουργού με τα πολλά επίθετα και τις μεταφορές, έντονα περιγραφική και ολοζώντανη, είναι βέβαιο ότι θα μας μαγέψει για άλλη μία φορά. Το ίδιο και το ταξίδι στις ομιχλώδεις ατραπούς της Ιστορίας. Εμείς ως αναγνώστες, όμως, θα επιλέξουμε να διαβάσουμε πρωτίστως το "Περί της εαυτού ψυχής" τόσο για την ωραιότητα της γλώσσας του, τη συναρπαστική αφήγηση και για την έξοχη απεικόνιση της εποχής μέσα από τα μάτια ενός συγχρόνου της, του Σταυράκιου-ο οποίος επιδίδεται στην αναζήτηση της ψυχής του μέσα από τη συγγραφή και τη μελέτη των χειρογράφων- αλλά, κυρίως, και για την ικανοποίηση της δικής μας εαυτού ψυχής.

Tim Marshall. Η δύναμη της γεωγραφίας, εκδ. Διόπτρα, 2021, μετ.Σπ. Κατσούλας

 

https://www.dioptra.gr/vivlio/istoria-filosofia-politismoi/i-dunami-tis-geografias/

Ο μέγας ειδήμων της γεωπολιτικής και διπλωματικός συντάκτης του Sky News επιστρέφει με ένα ακόμα βιβλίο που εστιάζει στα σύγχρονα παιχνίδια εξουσίας και κυριαρχίας μεταξύ των κρατών του κόσμου, το  "Η δύναμη της γεωγραφίας". Πρόκειται για τη συνέχεια του παγκόσμιου best seller "Οι αιχμάλωτοι της γεωγραφίας". Σε αυτό μας εξηγούσε τη σύγχρονη πολιτική κατάσταση και τα περίπλοκα διπλωματικά παιχνίδια των χωρών μέσα από 10 χάρτες που αφορούσαν 10 διαφορετικές χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία ή διάφορες περιοχές, όπως η Αρκτική, η Δυτική Ευρώπη, η Μέση Ανατολή κ.α.

Στο βιβλίο "Η δύναμη της γεωγραφίας" ο συγγραφέας εστιάζει σε 10 χώρες οι οποίες πρόκειται να παίξουν σημαντικό ρόλο στη διεθνή πολιτική σκηνή στο προσεχές μέλλον λόγω της γεωγραφίας τους και των γεωπολιτικών συνθηκών που προκύπτουν από αυτήν, καθώς και την κλιματική αλλαγή. Μία από τις χώρες αυτές είναι και η Ελλάδα, οπότε, από την άποψη αυτή, το βιβλίο του Tim Marshall ενδιαφέρει ιδιαίτερα τους Έλληνες αναγνώστες.

Τα κοιτάσματα του φυσικού αερίου που ανακαλύφθηκαν σχετικά πρόσφατα στην Ανατολική Μεσόγειο πρόκειται να παίξουν μεγάλο ρόλο στις ισορροπίες της περιοχής και στις, πάντοτε τεταμένες, σχέσεις μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Η Τουρκία καταλαμβάνει επίσης μία θέση εκ των 10 που παρουσιάζονται στο βιβλίο του Marshall. 

Από τη Δυτική Ευρώπη, το Ηνωμένο Βασίλειο με το Brexit και την επιθυμία της Σκοτίας για ανεξαρτησία, είναι αυτό που απασχολεί τον συγγραφέα, μαζί με την Ισπανία. Η τελευταία, απειλούμενη από ερημοποίηση λόγω της κλιματικής αλλαγής, έχει επίσης περιοχές υποψήφιες προς απόσχιση, τη χώρα των Βάσκων και, ιδίως, την Καταλονία. 

Από την ήπειρο της Αφρικής, απειλή για την παγκόσμια ειρήνη αποτελεί η περιοχή του Σαχέλ, η ζώνη ακριβώς κάτω από την έρημο Σαχάρα, η οποία περιλαμβάνει τμήματα των χωρών της Μαυριτανίας, του Μάλι, του Νίγηρα, του Τσαντ και του Σουδάν. Η περιοχή διχάζεται από εθνοτικές και θρησκευτικές συγκρούσεις και αποτελεί το πέρασμα του ολοένα και διογκούμενου κύματος των Αφρικανών προσφύγων προς την Ευρώπη. Από την ίδια ήπειρο η Αιθιοπία απειλεί να αποσταθεροποιήσει επίσης την παγκόσμια ειρήνη με την κατασκευή του φράγματος που έχτισε σχετικά πρόσφατα στον Νείλο, ενός φράγματος το οποίο απειλεί την πρόσβαση της Αιγύπτου σε νερό.

Φτάνοντας στη Μέση Ανατολή, οι γίγαντες του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας αποτελούν αποσταθεροποιητικό παράγοντα για την περιοχή, τόσο με τους φανατικούς τζιχαντιστές τους, όσο και με την επικείμενη αναγκαία απεξάρτησή τους από τον μαύρο χρυσό.

Η Αυστραλία, μία από τις πιο απομονωμένες περιοχές του πλανήτη, προτίθεται και αυτή να παίξει μείζονα ρόλο στις διεθνείς γεωπολιτικές εξελίξεις του μέλλοντος, εξαιτίας των επιπτώσεων που θα δεχτεί στα εδάφη της από την κλιματική αλλαγή, αλλά και λόγω της εξάρτησής της από τα ορυκτά καύσιμα του υπεδάφους της.

Η κούρσα για την κατάκτηση του διαστήματος, για στρατιωτικούς σκοπούς ή για εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου των πλανητών, είναι το τελευταίο θέμα που απασχολεί τον Tim Marshall στο βιβλίο του. Η κατάκτηση του διαστήματος μοιάζει κοντά, στην πραγματικότητα όμως ο αγώνας και ο ανταγωνισμός μεταξύ των χωρών που επιδίδονται στον Πόλεμο των Άστρων βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα.

Κλιματική αλλαγή, εθνικισμοί, υπερπληθυσμός, θρησκευτικές έριδες απειλούν να αποσταθεροποιήσουν την παγκόσμια πολιτική σκηνή. Θα καταφέρουν άραγε οι κυβερνήσεις των χωρών να παραμερίσουν τις διαφορές τους για το διεθνές καλό και να συνεργαστούν προς όφελος όλων μας; Ή ο χωρισμός της υφηλίου και πάλι σε δύο- η και περισσότερα στρατόπεδα-θα προκαλέσει μία απευκταία διεθνή σύρραξη;

Όσοι λάτρεψαν το best seller "Οι αιχμάλωτοι της γεωγραφίας", οπωσδήποτε θα λατρέψουν και το παρόν πόνημα, ένα πόνημα που θα μας κάνει να κατανοήσουμε καλύτερα την διεθνή πολιτική σκηνή του σήμερα και του μέλλοντος.

Αυστραλία: μία άγνωστη και ιδιαίτερη χώρα

 

 Άραγε εκτός από τα κοάλα, τα καγκουρώ και τις πρόσφατες πυρκαγιές που κατέκαψαν πριν από λίγα χρόνια τη χώρα, τι άλλο γνωρίζουμε για την τόσο παράξενη αυτή χώρα και την ιστορία της; Κάποια από εμάς νομίζουν-ή νόμιζαν μέχρι πρόσφατα- ότι η χώρα αυτή ταυτίζεται και με την ήπειρο της Ωκεανίας, αυτό όμως δεν είναι ακριβές, αφού η πιο απομακρυσμένη ήπειρος του κόσμου περιλαμβάνει και άλλα νησιωτικά κράτη, πλην της Αυστραλίας, όπως τη Νέα Ζηλανδία, το Τουβαλού, τα νησιά Φίτζι κ.α. νησιωτικά συμπλέγματα του Ειρηνικού.

Η Αυστραλία είναι η έκτη μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο, τόσο απομονωμένη και τεράστια που δεν μοιάζει με καμία άλλη. Απέχει δεκάδες χιλιάδες χιλιόμετρα τόσο από τις ΗΠΑ, όσο και από την Αφρική, ενώ μέχρι και από τον... γείτονά της, τη Νέα Ζηλανδία απέχει 2.000 ολόκληρα χιλιόμετρα! Το μεγαλύτερο μέρος του εδάφους της καλύπτεται από έρημο, τη Μεγάλη Αυστραλιανή Ενδοχώρα, ενώ αντιμετωπίζει μεγάλη έλλειψη νερού. Όπως είναι επόμενο λοιπόν,  είναι κατοικημένη κυρίως στα νοτιοανατολικά παράλια, στη λεκάνη απορροής των μη πλωτών ποταμών Μάρεϋ και  Ντάρλινγκ, και γενικότερα στα παράλια, ενώ ο Βορράς, αραιοκατοικημένος ως επί τω πλείστον, έχει μία μόνο μεγάλη πόλη, το Ντάργουιν. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1848 η απόπειρα μιας αποστολής να διασχίσει την ήπειρο από τη μια μεριά της ως την άλλη, περνώντας μέσα από την έρημο, δηλαδή από το Μπρίσμπεϊν ως το Περθ κατέληξε σε παταγώδη αποτυχία, αφού οι εννέα άνδρες που αποτελούσαν την αποστολή, συμπεριλαμβανομένου δύο Αβορίγινων, πενήντα μοσχαριών, είκοσι μουλαριών και επτά αλόγων απλά εξαφανίστηκαν χωρίς ποτέ να βρεθούν τα ίχνη τους!

Σε ό,τι αφορά τη γεωλογική ιστορία της, η Αυστραλία έγινε νησί πριν από 35 εκατομμύρια χρόνια όταν αποκόπηκε από την Ανταρκτική, ενώ κινείται με τον ρυθμό των 7 εκατοστών τον χρόνο προς την Ινδονησία.

Υπάρχει η λανθασμένη πεποίθηση ότι ο Άγγλος ναύαρχος Τζέιμς Κουκ ανακάλυψε την Αυστραλία το 1770, αυτό όμως δεν είναι ακριβές, αφού το 1606 ο Ολλανδός Βίλεμ Γιάνσζουν κατέπλευσε με το ιστιοφόρο του στις βόρειες ακτές της.  Η αλήθεια είναι, πάντως,  ότι μετά από την εκ νέου "ανακάλυψή" της από τον Κουκ, η χώρα μπήκε για τα καλά στο πεδίο του αποικιακού ανταγωνισμού των Μεγάλων Δυνάμεων. Για πολλά χρόνια όμως μέχρι και τον 19ο αιώνα, οι Ευρωπαίοι άποικοι που εποίκησαν την αραιοκατοικημένη ήπειρο δεν ήταν παρά, κατά κύριο λόγο, κατάδικοι. 

Η πρώτη αποικία καταδίκων δημιουργήθηκε το 1788 με πλοία από τη μητρόπολη που έφτασαν στον κόλπο Μποτάνι  νοτιοανατολικά. Τα πλοία αυτά κουβαλούσαν 1500 ψυχές, εκ των οποίων οι 730 ήταν κατάδικοι, άνδρες κυρίως, αλλά και 160 γυναίκες και άλλους τόσους περίπου ελεύθερους πολίτες. Όμως ο επικεφαλής της αποστολής θεώρησε ότι θα ήταν καλό να μετακινηθούν οι άποικοι νοτιότερα, όπως και έγινε, και ίδρυσαν κατόπιν αυτό το οποίο θα εξελισσόταν αργότερα ως το λιμάνι του Σίδνεϊ.Αυτή ήταν και η απαρχή της εξόντωσης του αυτόχθονα πληθυσμού.

Ως τότε η Αυστραλία κατοικούταν από διάφορες φυλές που έχουν λάβει τη  συλλογική ονομασία Αβορίγινες, 500.000 περίπου. Το 1920 είχε απομείνει μονάχα 60.000 από αυτούς, εξαιτίας της ανελέητης δίωξής τους από τους λευκούς εποίκους, έως ότου αποφασίσουν οι αρχές να υιοθετήσουν πρακτικές που θα οδηγούσαν και πάλι στην αύξηση του πληθυσμού τους. Η επίσημη ένταξη των Αβορίγινων  στο αυστραλιανό κράτος έγινε μόλις το 1967.

Τον 19ο αιώνα η Αυστραλία γνώρισε, όπως και η Καλιφόρνια των ΗΠΑ, τον πυρετό του χρυσού και πάμπολλα κύματα χρυσοθήρων την κατέκλυσαν απ' άκρη σ' άκρη, φέρνοντας την πολυπόθητη ανάπτυξη. Στα 1901 οι έξι βρετανικές αποικίες σχημάτισαν την Κοινοπολιτεία της Αυστραλίας. Η Αυστραλία θα παρέμενε αυτοδιοικούμενη αποικία ως το 1986, εξακολουθεί όμως να έχει καλές σχέσεις με το Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι σήμερα.

Τον 19ο και τον τον 20 αιώνα με τον Νόμο περί περιορισμού της μετανάστευσης η Αυστραλία εφάρμοσε την πολιτική για τη "Λευκή" Αυστραλία, αποδεχόμενη στα εδάφη της κυρίως Βρετανούς και μονάχα μετανάστες με λευκό χρώμα δέρματος. Αυτή η πολιτική συνεχίστηκε ως το 1970. Μετά με αντίτιμο μόλις 10 λίρες, η χώρα δέχτηκε ακόμη περισσότερους μετανάστες στους κόλπους της. 

Σήμερα το 26% περίπου του πληθυσμού της είναι μετανάστες. Η χώρα είναι πλούσια σε φυσικά κοιτάσματα, αλλά απειλείται με λειψυδρία και καύσωνες από την κλιματική αλλαγή. Και παρ' όλες τις πυκνές αεροπορικές συνδέσεις της ανά την υφήλιο, εξακολουθεί να είναι μία χώρα από τις απομονωμένες στον κόσμο.

ΠΗΓΗ

Tim Marshall, Η δύναμη της γεωγραφίας, εκδ. Διόπτρα, 2021

Μία άγνωστη κατάσκοπος: Ούρσουλα Κουτσίνσκι

  

Οι περισσότεροι από εμάς όταν ακούμε να μιλάνε για γυναίκες κατασκόπους του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ο νους μας πηγαίνει στην περίφημη Μάτα Χάρι. Υπάρχει όμως και άλλη μία γυναίκα η οποία χρήζει μνείας εξαιτίας της κατασκοπευτικής της δράσης, μια γυναίκα η οποία συνδύασε εξαιρετικά επιτυχημένα τους ρόλους της κατασκόπου, της μητέρας-νοικοκυράς, αλλά και της μυθιστοριογράφου. Αυτή δεν είναι άλλη από τη Γερμανοεβραία Ούρσουλα Κουτσίνσκι, της οποίας η ζωή, όπως θα διαπιστώσουμε, μοιάζει περισσότερο με παραμύθι.

Η Ούρσουλα γεννήθηκε το 1907 στο Βερολίνο. Ήταν κόρη του διακεκριμένου Γερμανοεβραίου δημοσιογράφου και στατιστικού Ρόμπερτ Κουτσίνσκι. Η Ούρσουλα ήταν το δεύτερο από έξι παιδιά, έναν μεγαλύτερο αδελφό, τον Γιούργκεν και τέσσερις μικρότερες αδελφές. 

Η οικογένεια συμπαθούσε ανέκαθεν τον κομμουνισμό. Η Ούρσουλα προχώρησε λίγο παραπάνω από την απλή συμπάθεια με το να γίνει ενεργό μέλος του κομμουνιστικού κόμματος της Γερμανίας. Αυτό ήταν κάτι φυσιολογικό, αφού η Ούρσουλα μεγάλωσε μέσα στην ασταθή Δημοκρατία της Βαϊμάρης και γνώρισε από πρώτο χέρι τη φτώχεια, την πείνα, την ανεργία και την ανέχεια τις οποίες βίωναν πολλοί συμπολίτες της. 

Γύρω στα είκοσι χρόνια της γνώρισε και παντρεύτηκε τον επίσης Γερμανοεβραίο και αρχιτέκτονα Ρούντολφ Χάμπουργκερ, έναν επίσης συμπαθών προς τον κομμουνισμό, αλλά όχι μέλος του κομμουνιστικού κόμματος. Η Ούρσουλα τον ακολούθησε στη Σανγκάη- μετά από μία σύντομη επίσκεψή της στις ΗΠΑ- όπου ο Ρούντι εργάστηκε ως αρχιτέκτονας. Εκεί απέκτησε τον πρώτο της γιο, τον Μίχαελ. Εκεί γνώρισε επίσης και τη γνωστή συγγραφέα, την Άγκνες Σμέντλεϊ, επίσης κομμουνίστρια και στρατολογημένη κατάσκοπος της ΕΣΣΔ. Αυτή ήταν η γυναίκα που μύησε την Ούρσουλα στον κόσμο της κατασκοπίας.

 Η Άγκνες την έφερε σε επαφή με τον υψηλά ιστάμενο κατάσκοπο στην ιεραρχία της ΕΣΣΔ Ρίχαρντ Ζόργκε, έναν άνδρα τον οποίο η Ούρσουλα ερωτεύτηκε, συνήψε ερωτική σχέση και με τον οποίον παρέμεινε πάντοτε νοερά ερωτευμένη, ακόμη και μετά τον χωρισμό τους, όταν ο Ζόργκε αποσπάστηκε σε άλλο πόστο. Ο Ζόργκε εκπαίδευσε την Ούρσουλα και ήταν αυτός ο οποίος της ανέθεσε τις πρώτες κατασκοπευτικές αποστολές για λογαριασμό της ΕΣΣΔ. Σε έναν κόσμο όπου η πάλη του ναζισμού και του κομμουνισμού φούντωνε ολοένα και περισσότερο, οι ευκαιρίες για κατασκοπία στην πολυπολιτισμική Σανγκάη ήταν άφθονες. Η διπλή ζωή της Ούρσουλας, επομένως, ως κατασκόπου και μητέρας- νοικοκυράς είχε αρχίσει.

Κάπου σε αυτό το σημείο, ο Ρούντι ανακαλύπτει την κατασκοπευτική δράση της συζύγου του και οι σχέσεις τους αρχίζουν να ψυχραίνονται. Ο Ρούντι, πάντως, θα συνεχίσει να αγαπάει την Ούρσουλα ακόμη και μετά τον χωρισμό τους και εν τέλει, θα γίνει και αυτός κατάσκοπος της ΕΣΣΔ, καταλήγοντας μάλιστα να συλληφθεί δύο φορές, μία από τους Κινέζους και μία από τους Αμερικανοβρετανούς. 

Κατόπιν, η Ούρσουλα θα μεταβεί στη Μόσχα για εκπαίδευση, όπου θα μάθει να κατασκευάζει πομπούς. Εκεί κέρδισε την εμπιστοσύνη των ανωτέρων της με την αφοσίωσή της στην κομμουνιστική ιδέα και γλίτωσε από καθαρή τύχη από τη Μεγάλη Εκκαθάριση που εξαπέλυσαν τα κυνηγόσκυλα του Στάλιν το 1937.

Μετά από την παραμονή της στη Βόρεια Κίνα στο πλευρό του Γιόχαν Πάτρα, εκείνου, δηλαδή του κατασκόπου που θα της χάριζε το δεύτερο παιδί της, τη Νίνα, η Ούρσουλα θα μετακομίσει στην Ελβετία, τον παράδεισο των κατασκόπων με τον δεύτερο σύζυγό της, τον Λεν Μπέρτον. Αυτός, ένας υφιστάμενός της κατάσκοπος τον οποίο θα εκπαιδεύσει η ίδια, θα της χαρίσει το τρίτο της παιδί, τον Πίτερ. 

Στην Ελβετία η Ούρσουλα-με το κωδικό όνομα Σόνυα -θα στέλνει παράνομα μηνύματα με τον κρυφό ραδιοπομπό της στην ΕΣΣΔ τις νύχτες και την ημέρα θα παρουσιάζεται στους γείτονες και τους φίλους της ως μία απλή μητέρα- νοικοκυρά. Όταν τα πράγματα θα σκουρύνουν απότομα με την απειλή της ναζιστικής εισβολής, η Ούρσουλα θα μετακομίσει για άλλη μία φορά στο Λονδίνο, εκεί όπου είχε καταφύγει και η υπόλοιπη οικογένειά της προκειμένου να ξεφύγει από τα νύχια του Χίλτερ.

Στη βρετανική πρωτεύουσα θα έρθει προς το τέλος του πολέμου σε επαφή με τον Κλάους Φουξ, τον κατάσκοπο που έκλεψε τα σχέδια της ατομικής βόμβας και θα αποβεί ο σύνδεσμός του με το κέντρο στη Μόσχα. Πράγματι, τις απόρρητες πληροφορίες που έκλεψε ο φυσικός Φουξ εργαζόμενος στο Πρόγραμμα Μανχάταν τις μεταβίβαζε στη Μόσχα η Ούρσουλα τις νύχτες από τον κρυφό ραδιοπομπό της.

Μετά από αυτό όμως, είχε πια κουραστεί να ζει με τον φόβο. Η αλήθεια είναι ότι, όντας μητέρα, είχε μεν την τέλεια κάλυψη, αλλά είχε στερήσει πολλά από τα τρία παιδιά της. Το 1950 λοιπόν, φέροντας τον βαθμό του Συνταγματάρχη, η Ούρσουλα αποφάσισε να παραιτηθεί και να εγκατασταθεί στον ανατολικό τομέα του Βερολίνου.

 Είχε σταθεί και πάλι εξαιρετικά τυχερή, αφού η Μόσχα την άφησε να φύγει έτσι απλά από την υπηρεσία της- οι περισσότεροι που το έπρατταν αυτό είχαν τύχη ανάλογη με εκείνη των θυμάτων της Μεγάλης Εκκαθάρισης, ένα γκουλάγκ δηλαδή στην καλύτερη των περιπτώσεων. Δεν ξέρουμε γιατί συνέβη αυτό. Ήταν η  Μόσχα εξαιρετικά ευχαριστημένη με τις επί είκοσι συναπτά έτη υπηρεσίες της κατασκόπου της; Ή μήπως η ανοχή που επέδειξε σχετίζεται με το γεγονός ότι ήταν μητέρα και αποδεδειγμένα αφοσιωμένη κομμουνίστρια; Δεν θα μάθουμε ποτέ. Έκτοτε πάντως, η Ούρσουλα στράφηκε στη συγγραφή με μεγάλη μάλιστα επιτυχία. Πολλά από τα βιβλία της που γράφτηκαν για νέους περιέχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία μέσα τους. Το λογοτεχνικό της ψευδώνυμο ήταν Ρουθ Βέρνερ.

Η Ούρσουλα-Σόνυα-Ρουθ απεβίωσε το 2000 σε ηλικία ενενήντα επτά ετών. Στα τελευταία χρόνια της ζωής της παραδέχτηκε πως το σύστημα στο οποίο πίστευε με τόσο πάθος στα νιάτα της είχε πολλές αδυναμίες. Χάρη στη σχολαστική τήρηση ημερολογίου γνωρίζουμε τόσα πολλά για τη ζωή μίας από τις μεγαλύτερες κατασκόπους του αιώνα, η οποία είχε την τύχη να μην συλληφθή ποτέ και να αποτελέσει έναν ζωντανό μύθο στον χώρο της κατασκοπίας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΦΙΑ

-Ben Macintyre, Πράκτορας Σόνυα, εκδ. Κελιδάριθμος

Ο Κρητικός Πόλεμος 1645-1669

 

Ένα από τα σημαντικότερα πολεμικά γεγονότα του 17ου αιώνα είναι ο Κρητικός Πόλεμος, ο οποίος περιλαμβάνει τη μεγαλύτερη σε διάρκεια πολιορκία ολόκληρης της Ιστορίας, δηλαδή την πολιορκία του Χάνδακα από τους Οθωμανούς. Αυτή διήρκεσε από το 1645 ως και το 1669, ήτοι είκοσι τέσσερα ολόκληρα χρόνια.

Η Κρήτη βρισκόταν υπό βενετική κυριαρχία από το 1207, οι Τούρκοι όμως την εποφθαλμιούσαν πάντοτε, ιδιαίτερα μετά από τις απανωτές κατακτήσεις και την εξάπλωσή τους στον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. Οι κατακτήσεις αυτές είχαν ξεκινήσει αμέσως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 και πήραν τη μορφή πολεμικών συγκρούσεων, τέσσερις εκ των οποίων έλαβαν χώρα μεταξύ των Οθωμανών και των Βενετών από το 1463- με την κατάληψη της Εύβοιας από τους Οθωμανούς-, μέχρι και το 1645, όταν ξέσπασε ο πέμπτος στη σειρά βενετουρκικός πόλεμος. 

Μετά από την κατάληψη της Κύπρου, η οποία είχε γίνει το 1570, η Κρήτη και τα Επτάνησα ήταν τα μόνα μέρη στην Ανατολική Μεσόγειο που είχαν απομείνει στα χέρια των Βενετών. Η νίκη των χριστιανών στην περίφημη Ναυμαχία της Ναυπάκτου, δεν είχε σταθεί δυνατό να ανακόψει την οθωμανική προέλαση.

Η αφορμή ώστε να εξαπολύσει ο σουλτάνος Ιμπραήμ Α΄ -ο επονομαζόμενος και Τρελός- τον από καιρό σχεδιαζόμενο πόλεμο, ήρθε όταν ένα καράβι του τάγματος των Ιωαννιτών ιπποτών λεηλάτησε ένα οθωμανικό και βρήκε καταφύγιο στους Καλούς Λιμένες, ένα λιμάνι στο νότιο Ηράκλειο. Αυτή η πράξη ανοχής από μέρους των Βενετών προς τους Ιωννίτες πειρατές εξόργισε τον σουλτάνο.

Έτσι λοιπόν, μετά από παραπλάνηση ότι το τουρκικό ασκέρι κατευθυνόταν δήθεν προς τη Μάλτα όπου βρισκόταν το αρχηγείο των Ιωαννιτών ιπποτών, ο Γιουσούφ πασάς, ο Μουράτ αγάς και ο Μουσά πασάς αποβιβάστηκαν στην Κρήτη επικεφαλής ενός σώματος 50.000 στρατιωτών, 7.000 γενιτσάρων, 14.000 σπαχήδων και 3.000 σκαπανέων. Όλοι αυτοί ήταν οπλισμένοι με τόξα, αρκεβούζια, πελέκεις, λόγχεις και σπαθιά. Ο στόλος τους αριθμούσε περί τα  400 σκάφη μαζί με 80 γαλέρες.

Ο πληθυσμός της Κρήτης διχάστηκε σε αυτόν τον πόλεμο. Ο πληθυσμός της υπαίθρου στο σύνολό του τάχθηκε με το μέρος των Οθωμανών, αφού η βενετική κυριαρχία είχε υπάρξει ιδιαιτέρως σκληρή, ενώ οι πλούσιοι και οι αστοί των πόλεων τάχθηκαν, ως επί τω πλείστον, με το μέρος των Βενετών. Τα πράγματα όμως ήταν ρευστά ως προς αυτό το ζήτημα.

Στην πρώτη φάση του πολέμου, η οποία κράτησε από το 1645 ως το 1650, έπεσαν στα χέρια των Οθωμανών αρχικά τα Χανιά το 1645 και το Ρέθυμνο το 1646. Στις πόλεις αυτές, πάντως, οι ντόπιοι πολέμησαν γενναία στο πλευρό των Βενετών. Μετά από την άλωση του Ρεθύμνου απήχθη η εξάχρονη Ευμενία Βεργίτση, η οποία έφτασε να γίνει αργότερα ευνοούμενη του Μεχμέτ Δ,΄ του επονομαζόμενου Κυνηγού, μέσα στο οθωμανικό χαρέμι, καθώς και Βαλιδέ σουλτάνα των Μουσταφά Β΄(1695-1703) και Αχμέτ Γ΄ (1703-1730). Έμεινε στην ιστορία ως σουλτάνα Εμετουλάχ Ρεμπιά Γκιουλνούς, το οποίο σημαίνει αυτή που πίνει τη δροσιά από τα ανοιξιάτικα ρόδα και έχτισε μάλιστα και ένα τζαμί στην ιδιαίτερη πατρίδα της, το οποίο μπορεί κανείς να δει μέχρι σήμερα.

Η βενετική μητρόπολη ολιγώρησε στην αποστολή ενισχύσεων προς τις πολιορκημένες πόλεις της Κρήτης  για ακόμη μία φορά. Συν τοις άλλοις, οι Βενετοί δεν είχαν να περιμένουν βοήθεια από την υπόλοιπη χριστιανοσύνη, καθώς οι περισσότεροι Ευρωπαίοι δεν τα είχαν καλά μαζί τους λόγω οικονομικού ανταγωνισμού.

Μονάχα ο Πάπας και οι Ιωαννίτες ιππότες έστειλαν κάποια καράβια, ενώ οι Γάλλοι βοηθούσαν στα κρυφά τους Βενετούς. Οι Άγγλοι και οι Ολλανδοί, πάντως, τάχθηκαν απροκάλυπτα με το μέρος των Οθωμανών.

Το 1648 σουλτάνος έγινε ο Μεχμέτ Δ΄ ο επονομαζόμενος και Κυνηγός. Η Κρήτη βρισκόταν πλέον ολόκληρη στα χέρια των Οθωμανών, πλην της πρωτεύουσας, δηλαδή του Χάνδακα. Ο εχθρός, λοιπόν, συγκέντρωσε ενάντια στα κραταιά τείχη του Χάνδακα όλη τη δύναμη πυρός που είχε. Από το 1650 ως και το 1666, όμως, παρ' όλα αυτά, η πολιορκία βυθίζεται σε τέλμα και στασιμότητα, με τους Γάλλους της Σαβοΐας να ενισχύουν ελάχιστα τους αμυνόμενους. Το 1661 μεγάλος βεζίρης γίνεται ο Αχμέτ Φαζίλ Κιοπρουλού, από τη φημισμένη αυτή οικογένεια των Κιοπρουλήδων. Αυτός αποφασίζει να τερματίσει τον πόλεμο πάση θυσία.

Το 1666 με τον διορισμό του Φραγκίσκου Μοροζίνι ως αρχιστράτηγου, η πολιορκία περνά στην τρίτη και τελευταία φάση της: οι πολεμικές συγκρούσεις εντείνονται εκ νέου, αν και τελικά η προδοσία του Αντρέα Μπαρότση θα είναι εκείνη η οποία θα οδηγήσει τους Οθωμανούς στη νίκη και την αναγκαστική συνθηκολόγηση που υπέγραψε ο Μοροζίνι μαζί τους. Ο Μπαρότση ήταν εκείνος ο οποίος υπέδειξε στους Οθωμανούς να επιτεθούν στην πόλη από τα τείχη της θάλασσας, που ήταν ασθενέστερα, και όχι από τα νότια ισχυρά χερσαία τείχη, όπως έπρατταν μέχρι τότε.

Οι διαπραγματεύσεις κράτησαν σχεδόν ολόκληρο τον Σεπτέμβρη και ήταν αναπόφευκτες για τον Μοροζίνι, ο οποίος είχε απομείνει μονάχα με 3.600 άνδρες.

Οι περισσότεροι Κρητικοί έφυγαν από τις πόλεις της Κρήτης μετά από τη συνθηκολόγηση με τους Οθωμανούς με κύριο προορισμό τα Επτάνησα. Συγκεκριμένα στον Χάνδακα, ο οποίος είχε κυριολεκτικά μετατραπεί σε σωρό ερειπίων μετά από είκοσι τέσσερα χρόνια αδιάκοπων βομβαρδισμών, λέγεται ότι έμειναν μονάχα πέντε κάτοικοι.

137.116 Τούρκοι είχαν αφήσει την τελευταία τους πνοή στην Κρήτη και άλλοι τόσοι Έλληνες και Λατίνοι. Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν από την τουρκική κατάκτηση ο πληθυσμός του νησιού αριθμούσε περί τους 290.000 κατοίκους, ενώ μετά από το πέρας του πολέμου 150.000. Οι αστικοί θεσμοί ξεριζώθηκαν από το νησί και η περίφημη Κρητική Αναγέννηση, η οποία έδωσε τόσα αριστουργήματα στους τομείς της Λογοτεχνίας και του Θεάτρου, τερματίστηκε απότομα. Η πάλαι ποτέ πλούσια και ευημερούσα νήσος παρήκμασε οικονομικά, ενώ της επιβλήθηκε το πιο σκληρό φορολογικό καθεστώς σε σχέση με τις υπόλοιπες τουρκοκρατούμενες περιοχές του ελλαδικού χώρου.

Πέντε καράβια φορτωμένα με αρχεία της Γαληνοτάτης αναχώρησαν από τον ερειπωμένο Χάνδακα, αλλά μονάχα τρία κατάφεραν να φτάσουν σώα στη Βενετία. Χάρη σε αυτά γνωρίζουμε εμείς σήμερα τόσα για την βενετοκρατία στην Κρήτη και θα ξέραμε σίγουρα ακόμη περισσότερα αν δεν είχαν βουλιάξει και τα άλλα δύο.

Οι Βενετοί δεν παραιτήθηκαν εύκολα από την ιδέα της ανακατάληψης της νήσου και κράτησαν το μικρό οχυρό της Γραμβούσας κοντά στα Χανιά ως το 1692 και τα οχυρά της Σούδας στα δυτικά και της Σπιναλόγκας στα ανατολικά του νησιού ως το 1715.

Αυτός ο πόλεμος όμως είχε εξίσου βαρύ κόστος και στις δύο αλλοτινές υπερδυνάμεις, και της Βενετίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αφού επί είκοσι τέσσερα συναπτά έτη απομύζησε τους πόρους και το ανθρώπινο δυναμικό τους. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι ο πόλεμος αυτός στάθηκε η αρχή του τέλους και για τις δύο αυτοκρατορίες. Ο Μοροζίνι επέζησε της πολιορκίας, εκλέχτηκε δόγης το 1688 και ήταν αυτός ο οποίος βομβάρδισε τον Παρθενώνα κατά τη διάρκεια του επόμενου βενετοτουρκικού πολέμου -συγκεκριμένα στις 26 Σεπτεμβρίου 1687- προξενώντας του ανεπανόρθωτες ζημιές.

Παρά τους αθρόους εξισλαμισμούς που σημειώθηκαν στο νησί, εξαιτίας του τέλματος στο οποίο βυθίστηκε η οικονομία, η Κρήτη διατήρησε κάποια στοιχεία από τη βενετική κληρονομιά της και κατέστη χωνευτήρι τριών πολιτισμών: του ισλάμ, της ελληνορθόδοξης παράδοσης και της λατινικής ευρωπαϊκής.

ΒΙΛΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

-Γιάννης Γρυντάκης, Η κατάκτηση της Δυτικής Κρήτης από τους Τούρκους, Ρέθυμνο, 1998

-Λεύκη Σαραντινού, Λέων και Ημισέληνος, εκδ. Historical Quest

-Θεοχάρη Δετοράκη, Ιστορία της Κρήτης, Ηράκλειο 1990

-Γιάννη Χρηστάκη-Γεωργίου Πατεράκη, Η Κρήτη και η ιστορία της, εκδ. Καλέντης

Βασίλης Χαντζής, Η μέρα της μαρμότας, εκδ. Βακχικόν, 2021, σελ.137

 

https://ekdoseis.vakxikon.gr/shop/ekdoseis/vakxikon-peza/i-mera-tis-marmotas/

Τον τίτλο από τη γνωστή ταινία του 1993, δανείζεται ο πρωτοεμφανιζόμενος συγγραφέας Βασίλης Χαντζής στο πρώτο του αφήγημα, που δεν είναι άλλος από το "Η μέρα της μαρμότας".

Οι μαρμότες είναι τα μικρά και συμπαθητικά εκείνα τρωκτικά που ζουν στις κρύες στέπες του Βορρά και, στην προκειμένη περίπτωση δεν σχετίζονται με κανέναν τρόπο ούτε με το βιβλίο του Χαντζή, αλλά ούτε και με την ταινία. Πρόκειται όμως, το δίχως άλλο, για έναν ευρηματικό και πρωτότυπο τίτλο, ο οποίος έχει το προνόμιο  να μένει χαραγμένος στον νου του αναγνώστη. Πρωτότυπο είναι όμως και το περιεχόμενο του αφηγήματος, καθώς και η γλώσσα και ο τρόπος που απευθύνεται ο αφηγητής στον αναγνώστη.

"Η μέρα της μαρμότας" δεν είναι παρά ένα μήνυμα σε προσωπικό τόνο, μία γνήσια κατάθεση ψυχής και απόψεων του ίδιου του συγγραφέα, ο οποίος, όπως μας δηλώνει στον πρόλογο του βιβλίου του, αφήνει απόλυτη ελευθερία στον αναγνώστη είτε να συμφωνήσει, είτε και να διαφωνήσει με τα λεγόμενά του.

Πρόκειται για ένα ψυχολογικό, κατά βάση, δοκίμιο, γραμμένο σε ωμή και άκρως ρεαλιστική γλώσσα, το οποίο αποδοκιμάζει πολλές πρακτικές του σύγχρονου ανθρώπου και του σύγχρονου τρόπου ζωής. Υπό αυτό το πρίσμα, "Η μέρα της μαρμότας", δεν αποτελεί παρά μία συγκαλυμμένη κριτική στον άνθρωπο του σήμερα, τον ναρκισσιστή και υπέρμετρα εγωιστή, ο οποίος παρουσιάζεται απόλυτα εξαρτημένος από το κινητό του και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Πράγματι, το θέμα της εξάρτησής μας από την τεχνολογία, η υπέρμετρη λατρεία της εξωτερικής μας εμφάνισης και οι επώδυνοι χωρισμοί, όπως και η επιφανειακότητα των σημερινών σχέσεων, είναι από τα βασικά ζητήματα που απασχολούν τον Χαντζή, ο οποίος μοιράζεται τις ανησυχίες του με τους αναγνώστες σε τόνο δηκτικό και, πολλές φορές, ειρωνικό. Μπορεί να μας φανεί κάπου υπερβολικός, αλλά τελικά θα αναγνωρίσουμε ότι δεν μπορεί παρά να έχει δίκιο με τη διορατική ματιά του στα κακώς κείμενα της εποχής μας.

 

Το αφήγημα περιέχει σκόρπιες στις σελίδες του υπέροχες ρήσεις και κρίσεις για τη ζωή, όπως το παρακάτω που μας δηλώνει πως ακριβώς είναι η αληθινή αγάπη:

"Ερωτεύεσαι τη φωνή του, τον κάθε πόντο του κορμιού του, το μέγεθος του σώματός του, μαθαίνεις το βάρος του λίγο λίγο κάθε που πέφτει στην αγκαλιά σου, μετράς τις ελιές του, φροντίζεις τις πληγές του, τις πληγές του σώματος αλλά και της ψυχής του, τις ανακουφίζεις, τις γιατρεύεις. Μαθαίνεις να κάνεις έρωτα μαζί του σαν να είστε ένα, νιώθετε τα κορμιά σας, τις δονήσεις σας, τη γεύση των δακρύων του, το φυσικό του άρωμα, που είναι τόσο μοναδικό και γλυκό. Μαθαίνεις τις παραξενιές του και τις χαρές του".

Δύσκολα βρίσκει κάποιος πιο λιτή, μα συνάμα πιο ρεαλιστική και αληθοφανή περιγραφή του αληθινού έρωτα. Σε αυτόν τον τόνο κινείται ολόκληρο το αφήγημα. Ο συγγραφέας θέτει ερωτήματα, αναρωτιέται ο ίδιος για την απάντησή τους και βάζει και τον αναγνώστη να αναρωτηθεί. Δεν αποσκοπεί τόσο στο να δώσει τις απαντήσεις, όσο στο να παρακινήσει τον αναγνώστη να σκεφτεί και να αναρωτηθεί πως μπορεί ο ίδιος να διορθώσει τη συμπεριφορά του και τα "κακώς κείμενα" της τρελής εποχής μας.

"Μάθαμε να αγαπάμε πιο πολύ το κινητό μας από τους ανθρώπους", "Δεν νοείται σχέση όταν κανένας  εκ των δύο δεν σκέφτεται και δεν συμμερίζεται τον άλλον", "Να αγαπάτε τον άλλον στα άσχημά του. Στα καλά όλα εύκολα είναι, στις φουρτούνες σε χρειάζεται η καρδιά του άλλου", "Κάθε δευτερόλεπτο που περνά, εσύ ανταλλάσσεις πνοές με τη ζωή και τον χρόνο. Δεν είσαι ίδιος με χτες, αλλάζεις, έχεις ήδη αλλάξει", "Καμιά ζωή εκεί έξω δεν είναι καλύτερη από του άλλου γιατί απλά είναι μοναδική και είναι δική του. Εμείς διαλέγουμε πως θα τη ζήσουμε, εμείς και πως θα την τελειώσουμε", είναι μερικές μόνο από τις σκληρές αλήθειες που περιέχει το αφήγημα στις σελίδες του και θα μας βάλουν σε σκέψεις.

Ο Βασίλης Χαντζής μας καταθέτει, με κίνητρο την καθαρή αγάπη του για τους ανθρώπους, ένα βιβλίο που μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο δεν θα είμαστε μόνοι μας, ούτε στην ψυχή, ούτε στο σώμα...

Δαμιανός Λαουνάρος, Κατάρες, εκδ. Βακχικόν, 2021, σελ.137

 

https://ekdoseis.vakxikon.gr/shop/ekdoseis/vakxikon-peza/katares/

Για τις κατάρες μιας πληγωμένης ερωτευμένης καρδιάς και τον βίο και την πολιτεία ενός άσωτου νέου καρδιοκατακτητή μας μιλάει ο Δαμιανός Λαουνάρος στην αφηγηματική νουβέλα του, βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα , με τίτλο "Κατάρες".

Αν διαβάσει κανείς το βιογραφικό του συγγραφέα και το συγκρίνει με τη ζωή του ανώνυμου πρωταγωνιστή του βιβλίου, εύλογα θα υποθέσει πως πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο. Αν μάλιστα προσθέσουμε σε αυτό και τη γνώση μας από το οπισθόφυλλο του βιβλίου, ότι, δηλαδή η νουβέλα βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, τότε καταλαβαίνουμε πως μάλλον πρόκειται για μερική αυτοβιογραφία με ενσωματωμένα μυθιστορηματικά στοιχεία.

Όπως και να 'χει, πρόκειται για ενδιαφέρουσα αφήγηση, ανάλαφρη και καρυκευμένη με άφθονο χιούμορ, αυτοσαρκασμό και αφηγηματική αρτιότητα. 

Ο Λαουνάρος μας αφηγείται τη ζωή του κατά την περίοδο της νιότης του, δηλαδή τις περιπέτειες, τα νυχτοπερπατήματα, τα μεθύσια και τις εφήμερες ερωτικές περιπέτειές του, οι οποίες είχαν καμιά φορά, απρόσμενη-και πολλές φορές δυσάρεστη- κατάληξη.

"Τα πάντα στη ζωή έχουν ένα τίμημα. Για αυτό και πρέπει να προσέχουμε τι ευχόμαστε γιατί δεν ξέρουμε αν είμαστε σε θέση να το πληρώσουμε".

Με τα παραπάνω λόγια ξεκινά ο πρωταγωνιστής να αφηγείται τις περιπέτειές του σε κάποιον φίλο του, και ιδίως την εμπειρία του με τη Φιλιώ, μια ερωτική του κατάκτηση με μυστηριώδη προσωπικότητα και έντονο ταμπεραμέντο, η οποία αποδείχτηκε εντέλει πως θα του γινόταν "τσιμπούρι" και δεν θα μπορούσε να απαλλαγεί εύκολα από αυτήν. Αποκαλύπτει έτσι στον φίλο του πως το να ακολουθεί κάποιος τον συγκεκριμένο "ανάλαφρο" αυτόν τρόπο ζωής έχει και τα μειονεκτήματά του. Ουδέν κακόν αμιγές καλού δηλαδή, αλλά και το ανάποδο.

Οι περιπέτειές του είναι τόσο διδακτικές, όσο και ευτράπελες. Μάλλον θα συμπαθήσουμε αυτόν τον φλεγματικό Δον Ζουάν της νύχτας, με την απλή θεώρηση της ζωής και τις λιγοστές απαιτήσεις που τρέφει από αυτήν. Πράγματι, δεν φαίνεται να ζητάει τίποτε άλλο στη ζωή του, εκτός από μία οποιαδήποτε δουλειά που να του εξασφαλίζει τα απαραίτητα προς το ζειν, μια πεταλούδα της νύχτας στο κρεβάτι του, φίλους και άφθονο αλκοόλ όταν το επιθυμεί. Πρόκειται για έναν ήρωα με αυτογνωσία, που δεν κυνηγάει χίμαιρες και είναι  της φιλοσοφίας "όσα πάνε κι όσα έρθουν". Είναι μεν καλοπερασάκιας, αλλά δεν τον λες και "τεμπελόσκυλο", αφού ποτέ του δεν φοβήθηκε τη σκληρή δουλειά.

Η τρέλα της νιότης και οι αναζητήσεις της ταυτότητας είναι δεδομένες, το ίδιο και οι κωμικοτραγικές καταστάσεις και τα λάθη που διαπράττει απανωτά ο ήρωας, ο οποίος, μετά από όλες αυτές τις καταστάσεις, καταλήγει να γράψει την εμπειρία της ζωής του και μονολογεί:

"Δεν πίστευα ποτέ στη ζωή μου στις συμπτώσεις. Τουναντίον, πιστεύω στα σημάδια που εμφανίζονται στο διάβα της ζωής μας σαν καθοδηγητές. Ένας φάρος που μας συντροφεύει στον δρόμο και φωτίζει την πορεία μας".

Μία νουβέλα καλογραμμένη, δροσερή και ολοζώντανη που διαβάζεται κυριολεκτικά απνευστί, αφού ο συγγραφέας καταφέρνει να διατηρήσει αμείωτο το ενδιαφέρον των αναγνωστών από την πρώτη μέχρι και την τελευταία σελίδα.

Υuval Noah Harari, Sapiens, μία εικονογραφημένη ιστορία, Τα θεμέλια του πολιτισμού, εκδ. Αλεξάνδρεια, 2021, σελ.256

 

Τη συνέχεια του best -seller του γνωστού Ισραηλινού ιστορικού Yuval Noah Harahiri μας προσφέρουν υπό την πολύ προσιτή μορφή του graphic novel οι εκδόσεις Αλεξάνδρεια με τίτλο "Sapiens, μία εικονογραφημένη ιστορία, Τα θεμέλια του πολιτισμού ". Και για άλλη μία φορά μετά τον πρώτο τόμο ο οποίος αφορούσε την προϊστορία, ο Harari προτίθεται να μας συναρπάσει με τη στρωτή ιστορική του αφήγηση με τις πάμπολλες χιουμοριστικές πινελιές και τις πρωτότυπες ιδέες που θα ξετρελάνουν μικρούς και μεγάλους και θα τους κάνουν να αγαπήσουν την Ιστορία.

Πράγματι, ένα graphic novel με θέμα την Ιστορία είναι ο καλύτερος τρόπος προκειμένου να την καταστήσει ελκυστικό ανάγνωσμα σε αναγνώστες κάθε ηλικίας. Εξάλλου, τα graphic novel με ιστορικό θέμα γνωρίζουν εκδοτική έκρηξη στη χώρας μας αυτή την περίοδο, κερδίζοντας ολοένα και περισσότερους αναγνώστες οι οποίοι μάλιστα πολλές φορές δεν έπιαναν ποτέ βιβλίο στα χέρια τους.

 Τη γραμμική αφήγηση των ιστορικών γεγονότων διακόπτει η παράθεση "επιφυλλίδων" με σχετικά θέματα-μία καθαρά χιουμοριστική παρένθεση-, αλλά και η ανταλλαγή απόψεων σχετικά με αμφισβητούμενα ιστορικά ζητήματα. Ο Harari αποδεικνύεται για άλλη μία φορά ρηξικέλευθος και δεν διστάζει να παραθέσει τα πορίσματα των νεώτερων ιστορικών ερευνών, ακόμα κι αν αυτά προτίθεται να δυσαρεστήσουν κάποιους οι οποίοι επιθυμούν να θέσουν την Ιστορία αποκλειστικά στα δικά τους μέτρα και σταθμά.

Το πρώτο τεύχος αφορούσε την Προϊστορία και την επικράτηση του Homo sapiens στον πλανήτη μας. Τώρα ο Harari κινείται στην ίδια εποχή και συνεχίζει με τη Μεγάλη Αγροτική Επανάστσαση της Νεολιθικής Εποχής, η οποία άλλαξε μια για πάντα τον ρου της ανθρώπινης ιστορίας.

Συγχρόνως με τα λεγόμενα του Καθηγητή Γιουβάλ, ο οποίος εξιστορεί τα ιστορικά γεγονότα στην εγγονή του τη Ζωή, η Δρ Φαντασία και η βιολόγος καθηγήτρια Σαρασβάτι επεξηγούν τα "σκοτεινά" σημεία της αφήγησης του Harari και πραγματοποιούν κάποια άλματα σε νεώτερες περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας, όπως στην εποχή της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας και την αρχαία Αθήνα, συμβάλλοντας στην καλύτερη κατανόηση των γεγονότων.

Ο Harari μας εξηγεί πόσο πολύ περίπλοκη και δύσκολη έγινε η ανθρώπινη ζωή μετά την Αγροτική Επανάσταση και, αντίθετα με ότι πίστευαν παλιά οι ερευνητές, αποδεικνύει ότι στην πραγματικότητα ο νομαδικός τρόπος ζωής-που ήταν ευκολότερος αφού δεν απαιτούσε διαρκή μόχθο από πλευράς των ανθρώπων- δεν εγκαταλείφθηκε τόσο εύκολα και συγχρόνως από όλους τους ανθρώπους. Η γεωργία και η κτηνοτροφία άργησαν να επικρατήσουν, όπου όμως γινόταν αυτό, οι αλλαγές που επέφερε στη δομή των ανθρώπινων κοινωνιών ήταν πραγματικά κοσμοϊστορικές. Οι κοινωνικές τάξεις, η ανάπτυξη του συνεργατικού πνεύματος, η αύξηση του πληθυσμού, η υποταγή των γυναικών, οι απαρχές του θρησκευτικού κατεστημένου, η εργασία των πολλών και άλλα πολλά, είναι όλα φαινόμενα που έλκουν τις ρίζες τους στην Αγροτική Επανάσταση και τη μόνιμη εγκατάσταση του ανθρώπου σε ένα μέρος.

Οι ιστορικές πληροφορίες είναι δοσμένες με χιούμορ και εξυπνάδα, ενώ ο συγγραφέας δεν αρκείται σε μία απλή γραμμική εξιστόρηση των γεγονότων. Αντιθέτως, επιλέγει να εστιάσει στο "γιατί" έγιναν  όσα συνέβησαν και επιλέγει να παρουσιάσει πολλές διαφορετικές απόψεις πάνω σε επίμχα ζητήματα, όπως το ζήτημα των κοινωνικών τάξεων και των καστών και την αληθινή ισότητα μεταξύ των ανθρώπων προβαίνοντας σε παράλληλες συγκρίσεις του Κώδικα του Χαμουραμπί των αρχαίων Βαβυλωνίων με τη Διακήρυξη της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας.

Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε, επομένως, είναι να περιμένουμε και τη συγκλονιστική συνέχεια μίας τόσος ιδιαίτερης και ξεχωριστής προσέγγισης των ιστορικών γεγονότων από έναν μεγάλο ιστορικό!

Φωτεινή Τσαλίκογλου, Ο Αζόρ και ο κύριος των εννέα, εκδ. Καστανιώτη, 2021, σελ.29

 

https://www.kastaniotis.com/catalog/product/view/id/15942

 

 Κι όμως, μπορεί τελικά ένα μικροσκοπικό βιβλίο να κρύβει μια δυσανάλογα μεγάλη δύναμη μέσα του. Κι αυτό ιδίως όταν μία ψυχολόγος και συγγραφέας επιλέγει να μας δώσει την οπτική ενός αδέσποτου σκύλου στις δυσκολίες της ζωής του, αλλά και στα γεγονότα της πανδημίας.

Πρόκειται για τη νουβέλα της Φωτεινής Τσαλίκογλου "Ο Αζόρ και ο κύριος των εννέα", μια νουβέλα τρυφερή, συναισθηματική που θα συναρπάσει τους φιλόζωους και όχι μόνο.

Πρωταγωνιστής της είναι ένας αδέσποτος σκύλος που μοιράζεται με τον αναγνώστη τις σκέψεις και τον πόνο του για την αδικία την οποία υφίσταται στον άπονο κόσμο των ανθρώπων. Η Τσαλίκογλου περιγράφει με λόγο γλαφυρό και τρόπο εξαιρετικά επιτυχημένο την ψυχολογία ενός αδέσποτου σκύλου, καθώς και τις πιο μύχιες επιθυμίες και τις προσδοκίες του από τη ζωή. Αποδεικνύεται λοιπόν περίτρανα ότι οι σκύλοι είναι, πάνω απ' όλα, όντα κοινωνικά που αγαπούν τους ανθρώπους και επιζητούν να προσδέσουν τη ζωή τους με έναν από αυτούς. 

Όλα αυτά στη σκιά της σημερινής πανδημίας του Covid-19 και τις αλλαγές που αυτή επέφερε στη ζωή μας. Μέσω του απλού εφευρήματος της προσωποποίησης, η Τσαλίκογλου δημιουργεί μία ευανάγνωστη νουβέλα, που επιδέχεται πολλές προεκτάσεις και απευθύνεται ακόμα και σε μικρούς ηλικιακά αναγνώστες.

 Τι συμβαίνει, λοιπόν, όταν ένας αδέσποτος σκύλος θα συναντήσει τον Κύριο των 9; Μήπως τελικά η πανδημία επηρέασε και τις ζωές των συμπαθητικών τετράποδων εκτός από τις ζωές των ανθρώπων; Αν είσαι αδέσποτος είσαι και νεκρός; Οι απαντήσεις στη νουβέλα της Τσαλίκογλου που μας αφηγείται μία αληθινή ιστορία.

Γιάννης Νικολούδης, Από χώμα και κόκαλα, εκδ. Σκαρίφημα, 2021, σελ.137

Όπως είναι σκοτεινό στο εξώφυλλο, έτσι σκοτεινό, απόκοσμο και μυστηριώδες και στο περιεχόμενό του είναι το δεύτερο λογοτεχνικό πόνημα του Κρητικού λογοτέχνη Γιάννη Νικολούδη που φέρει τον τίτλο "Από χώμα και κόκαλα". Ο τίτλος αυτός, ο οποίος παραπέμπει στον θάνατο, είναι και η βασική θεματική του βιβλίου. Διότι ο άνθρωπος δεν είναι στην ουσία τίποτε άλλο, παρά ένας σωρός από χώμα και κόκαλα. Στην πραγματικότητα, όχι μόνο το σώμα μας, αλλά και οι ψυχές πολλών ανθρώπων αποτελούνται από αυτά τα "ευτελή" υλικά...

Πρόκειται για ένα πολύ ιδιαίτερο βιβλίο, στο οποίο πραγματικός πρωταγωνιστής δεν είναι ο Μάνος, ο αναπληρωτής δάσκαλος που τοποθετείται σε ένα ορεινό χωριό της Κρήτης, αλλά ούτε και ο Παύλος Αρχοντάκης, ο έτερος πρωταγωνιστής του βιβλίου. Πραγματικός κυρίαρχος του βιβλίου είναι το απόκοσμο περιβάλλον και η καθηλωτική δύναμη της παντοδύναμης φύσης. Πραγματικά, αυτό που θα μείνει χαραγμένο στον νου του αναγνώστη μετά το πέρας της ανάγνωσης θα είναι η μυστηριακή, απόκοσμη ατμόσφαιρα, η ένταση των φυσικών φαινομένων, καθώς και η επίδραση που έχει η φύση και το φυσικό περιβάλλον στον ψυχισμό των ανθρώπων.

Καταπιεσμένα συναισθήματα, κρυφές δράσεις και συναντήσεις και καλά κρυμμένα μυστικά σε μία συντηρητική και κλειστή κοινωνία. Όλα αυτά είναι που θα οδηγήσουν στο αναπάντεχο έγκλημα το οποίο θα συγκλονίσει την τοπική κοινωνία, με πρωταγωνιστές τον Μάνο και τον νεαρό Παύλο.

Η πρωτοτυπία του πονήματος έγκειται στον τρόπο αφήγησης και παρουσίασης των γεγονότων. Παρ' όλο, δηλαδή, που τα θέματα τα οποία θίγει ο συγγραφέας αποτελούν κοινό τόπο στη λογοτεχνία,- η κλειστή κοινωνία του χωριού και οι καλά καμουφλαρισμένες αντιπαλότητες μεταξύ των μελών της, η καταπίεση των νέων, η ομοφυλοφιλία, ο θάνατος, οι ανησυχίες της εφηβείας και η αναζήτηση της ταυτότητάς τους, η αυτοκτονία και το έγκλημα- η εξέλιξη της υπόθεσης εξιστορείται εκ περιτροπής από πρόσωπα τα οποία πλαισιώνουν τους πρωταγωνιστές και αφηγούνται ο καθένας την ιστορία από τη δική του οπτική. Το γεγονός αυτό αποκαθηλώνει τον παντογνώστη αφηγητή και παραδίδει τη σκυτάλη στους ίδιους τους ήρωες- και τους αντιήρωες- του βιβλίου.

Ο καθένας από αυτούς δίνει τη δική του εκδοχή και, ενίοτε, προβαίνει και σε ανασκόπηση του παρελθόντος των πρωταγωνιστών. Ο συγγραφέας σημειώνει που βρίσκεται ο καθένας από τους ομιλητές, οπότε οι αναγνώστες μπορούν να δημιουργήσουν την εικόνα τους στη φαντασία τους, να τους δει και να τους νιώσει να μιλούν μπροστά στα μάτια του με σάρκα και οστά. Αυτοί είναι από συγγενείς του Αρχοντάκη και συνάδελφοι του Μάνου, μέχρι κάτοικοι του χωριού και διάφοροι άγνωστοι που έτυχε να αποκτήσουν λόγο για τα περίεργα γεγονότα. Διότι η ατμόσφαιρα μυστηρίου και τα ερωτήματα του αναγνώστη, διατηρούνται αλώβητα ως το τέλος του βιβλίου, οπότε η ξεχωριστή οπτική του καθενός από τους "μάρτυρες"καθίσταται απαραίτητη προκειμένου να κατανοήσει ο αναγνώστης τα γεγονότα και τις αιτίες δράσης των ηρώων. Είναι σαν να μπαίνουν σιγά σιγά στη θέση τους τα κομμάτια ενός πελώριου λογοτεχνικού καμβά.

Η διάβρωση του φυσικού τοπίου από τα χιόνια, τους σεισμούς, τις πλημμύρες και τις καταιγίδες δεν αφορά μόνο τον τόπο, αλλά και τις ψυχές των ανθρώπων. Όλοι έχουν κάτι να προσάψουν στον άλλο, όλοι έχουν κάτι να κρύψουν και όλοι αποδεικνύονται στην πραγματικότητα υπέρμετρα εγωιστές, αφού δεν νοιάζονται τελικά για κανέναν άλλον, παρά μονάχα για τον εαυτό τους.

Είναι δύσκολο να πει κανείς κι άλλα για την υπόθεση του βιβλίου και του εγκλήματος, το οποίο αποκαλύπτεται στο τέλος σε όλες του τις διαστάσεις, χωρίς να καταστρέψει τη μαγεία της ανάγνωσης. Οφείλουμε να πούμε, όμως, ότι ο αναγνώστης πρέπει να οπλιστεί με υπομονή, προκειμένου να ξεπεράσει τις όποιες ασάφειες και τις απορίες που θα του γεννηθούν σχετικά με την εξέλιξη της υπόθεσης και τα κίνητρα των δραστών και να περιμένει μέχρι και τις τελευταίες σελίδες οπότε τελικά οι μάσκες πέφτουν και ο συγγραφέας αποφασίζει να μας αποκαλύψει όλες τις διαστάσεις του εγκλήματος στην κανονική δυναμική τους.

Σαν είδος το βιβλίο κινείται στα όρια του κοινωνικού και του αστυνομικού μυθιστορήματος, αλλά και του ψυχογραφήματος, χωρίς να διεκδικεί ξεκάθαρα κανέναν από τους παραπάνω τίτλους. Η γραφή είναι ιδιαίτερη, γλαφυρή, με κινηματογραφικές περιγραφές, τόσο του τοπίου, όσο και του ψυχισμού και της δράσης των ηρώων. Λόγος εσωτερικός, αισθαντικός, που προσφέρεται για αργή ανάγνωση έτσι ώστε να μπορέσει να κατασταλάξει το νόημα των γραφομένων μέσα μας. Εν ολίγοις, πρόκειται για ένα βιβλίο το οποίο απευθύνεται σε ψαγμένους και απαιτητικούς αναγνώστες.

"Την επόμενη μέρα η θύελλα ξέσπασε κανονικά- ήταν πρωί και μια βοή ακούστηκε και μετά ο αέρας σφύριζε πάνω στα βράχια και το χιόνι άρχιζε να πέφτει σε πυκνές ριπές, ακανόνιστα, σκεπάζοντας τη γη μέσα σε λίγα λεπτά. Αυτό που έστεκε ακίνητο και απέριττο και απαθές- ο πέτρινος τόπος- χάθηκε σε ένα επίμονο και άγριο στριφογύρισμα".

Τόνια Καφετζάκη, Γρίφοι για τη Αθήνα, ΠΙΟΠ, 2021, σελ.167

 

Ένα βιβλίο περιήγησης στην Αθήνα, την τοπογραφία και την Ιστορία της σε όλες τις ιστορικές περιόδους υπογράφει η ιστορικός-αρχαιολόγος και εκπαιδευτικός Τόνια Καφετζάκη, με τίτλο "Γρίφοι για την Αθήνα". Πρόκειται για ένα πόνημα το οποίο γεννήθηκε ως ιδέα εξαιτίας της αγάπης της για την Αθήνα, την παλαιότερη πόλη της Ευρώπης.

Οι περισσότεροι από εμάς ζούμε και περιηγούμαστε καθημερινά την πόλη της Αθήνας, χωρίς όμως να γνωρίζουμε την πραγματική Ιστορία της, η οποία κρύβει πολλά και μαγευτικά σημεία στους κόλπους της για να γνωστοποιήσει σε όσους επιθυμούν να δουν "αλλιώς" την πόλη τους.

Σε αυτά ακριβώς τα άγνωστα σημεία εστιάζει μέσα από ένα ευκολοδιάβαστο πόνημα για μεγάλα παιδιά και νέους η Καφετζάκη. Η ιδέα για τη συγγραφή του βιβλίου γεννήθηκε από τις περιηγήσεις του Απογευματινού Ομίλου της Αθήνας, τον οποίο πραγματοποίησε η συγγραφέας μαζί με μαθητές επί πέντε συνεχόμενες χρονιές. Οι περιηγήσεις αυτές περιλάμβαναν κυριακάτικους εξαντλητικούς περιπάτους σε αρχαιολογικούς και ιστορικούς χώρους της Αθήνας. Τη γνώση από αυτές τις βόλτες συγκέντρωσε στο παρόν πόνημα, το οποίο, όπως η ίδια μας λέει στον πρόλογο του βιβλίου της, έχει ιστορικές και όχι λογοτεχνικές αξιώσεις. Τις ιστορικές αξιώσεις επιβεβαιώνει με τον καλύτερο τρόπο αφενός η ειδικότητα της συγγραφέως, όσο και η βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε για τη συγγραφή του βιβλίου.

Τέσσερα παιδιά, ο Άγγελος, η Μυρτώ, ο Νικόλας και ο Σταύρος, αναλαμβάνουν να λύσουν εννέα γρίφους για την Αθήνα, στο πλαίσιο μιας σχολικής εργασίας. Οι γρίφοι αφορούν όλα τα σημεία ιστορικού ενδιαφέροντος της πρωτεύουσας της Ελλάδος και δίνουν αφορμή στα παιδιά για να διαβάσουν και να μάθουν για αυτήν. Οι γρίφοι αφορούν την Ακρόπολη και την περιοχή γύρω της, τους λόφους απέναντι από την Ακρόπολη, την αρχαία Αγορά, τον Κεραμεικό, το Ολυμπιείο και τη βιβλιοθήκη του Αδριανού, τις βυζαντινές εκκλησίες της Αθήνας, τη μεσαιωνική και οθωμανική Αθήνα, αλλά και τις γραφικές γειτονιές της Πλάκας. Πρόκειται για γρίφους έξυπνα δοσμένους, οι οποίοι αποκαλύπτουν έντεχνα ενδιαφέρουσες και, εν πολλοίς, άγνωστες πληροφορίες για την πόλη.

Γιατί η Πλάκα ονομάστηκε έτσι; Τι είναι ακριβώς οι Αέρηδες και οι Βεσπασιανές; Ποιος ήταν εκείνος ο ευσεβής που έδωσε μάθημα ανθρωπιάς; Τι μυστικά κρύβει ο Πύργος των Λατίνων στην Ακρόπολη; Ποιο είναι το κτίσμα που έφερε κάποτε την αρρώστια στην πόλη των Αθηνών; Τι είναι το Προσκύνημα των Αραπάδων; Γιατί ο Άη Δημήτρης στο κέντρο της Αθήνας ονομάστηκε Λουμπαρδιάρης;

Σε τέτοια ερωτήματα δίνει απάντηση το παρόν πόνημα που προσφέρεται για εκπαιδευτική χρήση στα σχολεία, αλλά και ανάγνωση από παιδιά, αλλά και ενήλικες που επιθυμούν να εντρυφήσουν στην Ιστορία της πόλης τους. Το βιβλίο θα κοσμήσει τη βιβλιοθήκη κάθε αναγνώστη και λάτρη της Ιστορίας και, οπωσδήποτε πρόκειται για ένα έργο στο οποίο ο αναγνώστης θα ανατρέχει συχνά. Εν ολίγοις, πρόκειται για μία έξοχη συγγραφική προσπάθεια, η οποία προωθεί τη γνώση της Ιστορίας του τόπου μας με εύληπτο, απλό και κατανοητό τρόπο.

Ο Πέτρος και η επανάσταση του 1821, εκδοτική Αθηνών, Σέρβη-Τζαβάρας

 

Μία λίαν ευκολοδιάβαστη πρόταση για τα παιδιά, τους πιο απαιτητικούς αναγνώστες, -αλλά και τους ενήλικες οι οποίοι θέλουν να ξεσκονίσουν τις "σχολικές" τους γνώσεις για την επανάσταση του 1821-, μας προσφέρει η εκδοτική Αθηνών με ένα ξεχωριστό κόμικ μικρού μεγέθους.

Τα έξοχα, περιεκτικά και λιτά κείμενα της Κατερίνας Σέρβη, σε συνδυασμό με την πολύχρωμη και συμβατή με τους κανόνες και τις επιταγές της Ιστορίας εικονογράφηση του Γιώργου Τζαβάρα, είναι πραγματικά ό,τι καλύτερο προκειμένου να ικανοποιήσουν τόσο τις εκπαιδευτικές, όσο και τις ψυχαγωγικές απαιτήσεις των αναγνωστών.

Μέσα από την αφήγηση ενός παππού στον εγγονό του, τον Πέτρο, ο οποίος του αφηγείται τα γεγονότα της Επανάστασης του 1821εν έτει 1870, γεγονότα τα οποία ο ίδιος ο παππούς βίωσε από πρώτο χέρι, η συγγραφέας και ο εικονογράφος προβαίνουν σε μία πλήρη ανασκόπηση της ιστορίας της Ελληνικής Επανάστασης, καθώς και των γεγονότων που σχετίζονται με την ίδρυση του ελληνικού κράτους, χωρίς να υπεισέρχονται σε κουραστικές λεπτομέρειες. 

Πράγματι, το δυνατό σημείο του γκράφικ νόβελ, είναι ακριβώς αυτό: η προσεκτική σταχυολόγηση μόνο των σημαντικών γεγονότων που αξίζει να αναφερθούν και η αφαίρεση οτιδήποτε περιττού. Και αυτό είναι απολύτως λογικό, αφού το βιβλίο δεν απευθύνεται στον ειδήμονα ενήλικα ή τον ιστορικό, αλλά σε νεαρούς, κυρίως, αναγνώστες, στο νου των οποίων θα μείνει με την ανάγνωση ό,τι ακριβώς είναι σημαντικό σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα.

Από την άποψη αυτή το βιβλίο είναι πλέον κατάλληλο για χρήση σε σχολεία, ιδίως για τα παιδιά της έκτης δημοτικού, τα οποία διδάσκονται τη σχετική ιστορία.

Από την προετοιμασία της Επανάστασης, το ξέσπασμά της και τα σημαντικότερα γεγονότα της, μέχρι τους Εμφύλιους, την επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων, τη σύσταση του ελληνικού κράτους και τη διακυβέρνησή του από τον Καποδίστρια, το βιβλίο προβαίνει σε μία έξοχη επισκόπηση των κυριότερων γεγονότων που σχετίζονται με την Παλιγγενεσία μας, προσθέτοντας ένα ακόμη πόνημα στην έκρηξη της βιβλιογραφίας για το 1821 που σημειώθηκε φέτος στη χώρα μας.

Αξίζει, τέλος, να αναφερθεί ότι στο τέλος του βιβλίου παρατίθεται και κατατοπιστικό γλωσσάρι σχετικά με τους κυριότερους πρωταγωνιστές και όρους της Επανάστασης.

Κώστας Γραμματικόπουλος, Θα τα πω όλα στον Θεό, εκδ. Βακχικόν, σελ.54

https://ekdoseis.vakxikon.gr/shop/ekdoseis/vakxikon-peza/tha-ta-po-ola-ston-theo/

 Μία νουβέλα δυσανάλογης επιρροής και δύναμης σε σχέση με το μικρό της μέγεθος, υπογράφει ο Κώστας Γραμματικόπουλος, θίγοντας το θέμα των προσφύγων και της διαφορετικότητας μέσα από τα μάτια τριών μικρών παιδιών.

"Εκείνη τη μέρα ο Θεός ήταν μελαγχολικός και σκεφτικός. Κάτι τον απασχολούσε που δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε. Έριξε μια ματιά στη γη και είδε  αυτά που θα σας διηγηθώ".

Με αυτές τις φράσεις ξεκινά η νουβέλα για να τελειώσει και πάλι με το βλέμμα του Θεού στη γη, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η Ανώτερη Δύναμη του Σύμπαντος, την οποία εμείς αποκαλούμε Θεό, παρακολουθεί και γνωρίζει τα πάντα στη γη.

Πράγματι, ο Θεός, η Εκκλησία και η Πίστη παίζουν σπουδαίο ρόλο στη νουβέλα αυτή, χωρίς να αποτελούν, πάντως, τις κύριες θεματικές του βιβλίου, αλλά απλά δηλώνοντας τη διακριτική τους παρουσία στις σελίδες της.

Ο Ραφαήλ είναι ένα μικρό προσφυγόπουλο από τη Συρία που αναγκάστηκε να φύγει από την πατρίδα του λόγω του πολέμου. Φίλοι του στο σχολείο είναι ο Ηλίας και η Αριάδνη, καθώς και η καλόψυχη δασκάλα τους η Αγλαΐα. Δεν βλέπουν όλοι, όμως, με καλό μάτι την παρουσία ενός πρόσφυγα στο σχολείο, με πρώτους τους υποτιθέμενους "καλούς" χριστιανούς, τους τακτικούς θαμώνες της Εκκλησίας. Τέτοια είναι η Ραχήλ, η μητέρα του Ηλία, η οποία έχει χάσει το πραγματικό νόημα της ζωής και κινείται γύρω από το Εγώ της.

Οι άνθρωποι της Εκκλησίας, οι οποίοι παίζουν κι αυτοί παρασκηνιακό ρόλο στην όλη υπόθεση, ανήκουν κι αυτοί σε τρεις κατηγορίες: τους υποκριτές και τους άπληστους, τους πραγματικά τίμιους, αλλά και σε εκείνους που γνωρίζουν τα κακώς κείμενα και κάνουν τα στραβά μάτια.

Η εξέλιξη της υπόθεσης και το τέλος της νουβέλας, θα είναι πραγματικά απροσδόκητα, επιβεβαιώνοντας τις δημιουργικές ικανότητες του συγγραφέα, ο οποίος θα καταφέρει να ξαφνιάσει τον αναγνώστη.

Ο αναγνώστης δεν θα μπορέσει να μην αναλογιστεί τι παράξενο, πολύπλευρο, αλλά και μυστηριώδες ζώο είναι τελικά ο άνθρωπος. "Η μοίρα του ανθρώπου είναι να καταστρέφει και να δημιουργεί. Για τον λόγο αυτόν είναι προορισμένος. Αυτή είναι η φύση του". Έτσι μας λέει ο συγγραφέας και εμείς δεν μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε, μα και να αναρωτηθούμε για ποιον λόγο τελικά είμαστε θηρία και στρεφόμαστε διαρκώς ο ένας εναντίον στον άλλον αντί να συνεργαζόμαστε.

Το βιβλίο προσφέρει επίσης το έναυσμα προκειμένου να αναρωτηθούμε σχετικά με τον αληθινό ρόλο αλλά και την ύπαρξη του Θεού. Εκτός από το θέμα των προσφύγων και της διαφορετικότητας, θίγει διακριτικά και το ζήτημα της υιοθεσίας, της μνησικακίας, το ποιος είναι τελικά πραγματικά καλός εκπαιδευτικός, τον αληθινό ρόλο της Εκκλησίας, αλλά και την πραγματική φιλία και αγάπη. Η όλη η υπόθεση εξελίσσεται παράλληλα με τις θρησκευτικές τελετουργίες και δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το εντυπωσιακό φινάλε του βιβλίου λαμβάνει χώρα ανήμερα της Μεγάλης Παρασκευής.

Ο παντεπόπτης Θεός και ο παντογνώστης αφηγητής   παρακολουθούν τα τεκταινόμενα διακριτικά. Σχολιάζουν, αποδοκιμάζουν, φρίττουν, επιδοκιμάζουν, επαινούν, πονούν και συμπάσχουν μαζί με τους πρωταγωνιστές μα, πάνω απ' όλα, συγκινούνται και αναρωτιούνται διακαώς γιατί συμβαίνουν πράγματα άδικα, τα οποία δεν μπορούμε να εξηγήσουμε στη ζωή. Και, απ' ότι φαίνεται, ούτε ο ίδιος ο Θεός δεν έχει την απάντηση.

Εν κατακλείδι, πρόκειται για μία δυνατή νουβέλα με πυκνή γραφή, γρήγορες εναλλαγές και σαφείς περιγραφές, όπως μας λέει στο εισαγωγικό σημείωμα ο συγγραφέας και κριτικός Αθανάσιος Βαβλίδας, η οποία διαβάζεται κυριολεκτικά απνευστί.

Τάκης Καμπύλης, Γενικά Συμπτώματα, εκδ. Καστανιώτη, 2021, σελ.179

 

https://www.kastaniotis.com/catalog/product/view/id/15931/s/genika-sumptomata/

Ένα βιβλίο για την πανδημία, όχι όμως δοκιμιακού τύπου, αλλά υπό μορφή μυθιστορήματος υπογράφει ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Τάκης Καμπύλης με τίτλο "Γενικά συμπτώματα", έναν τίτλο ο οποίος παραπέμπει αμέσως, όπως και το εξώφυλλο του βιβλίου με το θερμόμετρο και τη μάσκα, στην πανδημία του Covid-19 που βιώνει σήμερα η ανθρωπότητα.

Αν μπορεί να πει κάποιος ότι τα περισσότερα από τα βιβλία σχετικά με τον Covid-19 τα οποία κυκλοφορούν σήμερα στην αγορά αφορούν τις επιπτώσεις της πανδημίας στην κοινωνία μας, τότε το πόνημα του Καμπύλη ασχολείται με τις επιπτώσεις που αυτή έχει στον ψυχισμό των ανθρώπων και, πιο συγκεκριμένα στον ψυχισμό ενός Έλληνα εθελοντή δοκιμαστή των εμβολίων, ενός οργισμένου γιου ενός χρεωκοπημένου εμπόρου, μιας κατάκοιτης μητέρας, ενός αδέκαστου καφετζή και ενός φιλόδοξου και άνεργου δημοσιογράφου. Πώς επηρέασε τις ζωές όλων αυτών η πανδημία;

Ο Καμπύλης, μέσα από τις προσωπικές εξομολογήσεις και των πέντε αυτών εντελώς διαφορετικών μεταξύ τους προσώπων, συνθέτει ένα μυθιστόρημα πρωτότυπο στη δομή και στον σχεδιασμό του. Τις εξομολογήσεις των πέντε πρωταγωνιστών συνδέει φυσικά η ίδια η πανδημία, αλλά και ένα έγκλημα. Και αυτό ακριβώς το εφεύρημα του συγγραφέα -δηλαδή το έγκλημα- είναι που δίνει σε αυτό το βιβλίο για την πανδημία τον εξολοκλήρου διαφορετικό χαρακτήρα του σε σχέση με τα υπόλοιπα που κυκλοφορούν στην αγορά. Ιδού, λοιπόν, οι πέντε πρωταγωνιστές του φόνου:

"Όσο το ξανασκέπτομαι, απορώ πώς διαπραγματεύτηκα τόσο εύκολα την εμπιστοσύνη μου... Κι αν όλο αυτό δεν αποδειχτεί παρά μία φάρσα στην αρρώστια; {...}Μήπως μολύνθηκα κι εγώ και τώρα αργοπεθαίνω;"

Ο εθελοντής δοκιμαστής των εμβολίων, ο οποίος, μέσα από έναν μονόλογο, απευθύνεται στον ίδιο του τον εαυτό και προβαίνει σε μία ανασκόπηση της ενήλικης ζωής του.

"Δεν επέλεξα την τμηματική απόδοση των οφειλών μου- γιατί να διαβαίνεις ερείπια και ρημάδια; Ξεχρέωσα μια κι έξω: Ναι, με το Εμβόλιο!"

""΄Έκτακτη ανάγκη", "Παγκόσμια κρίση" , "πανδημία", "όλοι μαζί" και άλλες τέτοιες μαλακίες. Δοκιμάζουν μεγάλες λέξεις. Οι παλιές αποδείχτηκαν ψεύτικες, το καταλαβαίνουν, είναι αχόρταγοι, δεν είναι μαλάκες".

Ο οργίλος αντιεξουσιαστής ρίχνει την οργή για το δεινά του στο σύστημα.

"Γιατί τον πετάνε στο δρόμο με τη γυναίκα του κατάκοιτη και τον γιο του στα αζήτητα; Πώς σμπαραλιάστηκε έτσι η οικογένειά σου, κυρ Σπύρο; Ποιος ρήμαξε τη ζωή σου; Η "κακιά ώρα", ο "Θεός";"

 "Αυτά τα μπουκαλάκια τι έχουν μέσα; Χάπια; Για ποιον; Για τον Σπύρο μου; Είναι άρρωστος; Δεν θα το θυμόμουν; Αποκλείεται, αυτό ποτέ. Μήπως εγώ; Πάλι; Τι να έχω;"

Η πλευρά της κατάκοιτης γυναίκας που τα καταλαβαίνει και τα αντιλαμβάνεται όλα, ενώ οι άλλοι δεν γνωρίζουν ότι τους ακούει, είναι η πιο συγκινητική του βιβλίου.

"Δεν μ' ακούνε.  Τόση ώρα τους φωνάζω, αλά εκείνοι δεν μ' ακούνε. Μιλάνε χαμηλόφωνα, σαν κλέφτες, αν είναι δυνατόν!"

"Μας τσάκισε η καραντίνα. Βέβαια, άλλοι χάνουν τη ζωή τους, τους αγαπημένους τους, υποφέρουν στα νοσοκομεία. Είναι φριχτή αρρώστια έτσι και σε ρίξει κάτω. Ευτυχώς οι πελάτες μου είναι προσεκτικοί".

Ο πιο προσαρμοστικός και λογικός καφετζής που έρχεται καθημερινά σε επαφή με πολύ κόσμο.

"Ο καφές κουβαλάει μέσα του το φευγιό των Σούφι- ήταν οι πρώτοι που τον επέβαλαν ως ρόφημα. Ποιος ξέρει, ύστερα από τόσα στριφογυρίσματα γύρω από τον εαυτό τους, κάπως έπρεπε να κάνουν τον δικό τους λογαριασμό".

"Φυγή; Αυτήν επέλεξε με το Εμβόλιο; Εύκολο συμπέρασμα, δημοσιογραφικό στερεότυπο, πρέπει να προχωρήσω πιο βαθιά: Να τον ακούσω- πολλές φορές, η φωνή λέει περισσότερα απλό τις λέξεις".

Και, τέλος, ο δημοσιογράφος, που γράφοντας για τον εθελοντή Έλληνα του εμβολίου που ανακάλυψε, φιλοδοξεί να κάνει το μεγάλο ρεπορτάζ.

"Τότε είναι που θα μπλέξω: Όταν δημοσιεύσω το ρεπορτάζ, θα γίνει σάλος. Στην αστυνομία θα λυσσάξουν από τη γκάφα τους, εγώ θα παραπεμφθώ για απόκρυψη στοιχείων, μπορεί και για παραπλάνηση της Δικαιοσύνης, ακόμα και για συνέργεια, ενώ οι αγαπημένοι μου συνάδελφοι θα με τεμαχίσουν με το τσεκούρι του Νίτσε".

Το βιβλίο παραθέτει τις εξομολογήσεις των πέντε παραπάνω προσώπων στη σειρά εκ περιτροπής και από δύο φορές και έτσι ξεδιπλώνεται σταδιακά, και ειδωμένη από όλες τις οπτικές γωνίες, η λύση του μυστηρίου. Όσο για τη γλώσσα του βιβλίου, ο συγγραφέας, παρότι δημοσιογράφος, δεν υπολείπεται διόλου των λογοτεχνικών αρετών σε αυτήν. 

Επομένως, πρόκειται για ένα διαφορετικό βιβλίο, το οποίο αξίζει να διαβάσουν όσοι ενδιαφέρονται για την ανίχνευση της επιρροής που είχε η σημερινή πανδημία στη σύγχρονη ελληνική Λογοτεχνία.