Γιάννης Καλπούζος, Εράν, εκδ. Ψυχογιός, 2020, σελ.593

Εράν διά του οράν της ψυχής... ήτοι να αγαπάς, να ερωτεύεσαι μέσω των ματιών της ψυχής και όχι από την εξωτερική εμφάνιση η οποία είναι άλλωστε εφήμερη...
Έτσι εξηγεί ο πολυγραφότατος και πολυβραβευμένος λογοτέχνης Γιάννης Καλπούζος τον τίτλο του νέου του μυθιστορήματος, του Εράν. Πρόκειται για ένα πολύ ιδιαίτερο ανάγνωσμα, διαφορετικό σε σχέση με όσα έχει συνηθίσει να μας χαρίζει έως τώρα ο αναγνωρισμένος αυτός δεξιοτέχνης της Λογοτεχνίας και της Ιστορίας. Στο Εράν, αντί να ταξιδέψει τους αναγνώστες του στα μονοπάτια της της νεώτερης και σύγχρονης ιστορίας, όπως έκανε στο Ιμαρέτ, στη Σέρρα, στο Γινάτι, στο Άγιοι και Δαίμονες, στα περισσότερα δηλαδή από τα άλλα του πονήματα, επιλέγει αντιθέτως αυτή τη φορά να τους κάνει απευθείας κοινωνούς των "Βυζαντινών αμαρτημάτων" και της ταραγμένης περιόδου που γνώρισε η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, μιας εποχής η οποία έμεινε στη μνήμη μας γνωστή ως πρώτη περίοδος της εικονομαχίας (726-787). Η υπόθεση του βιβλίου ανατρέχει στα χρόνια από το 766 ως το 798 μ.Χ.

 Ο αναγνώστης επομένως καλείται να αναμετρηθεί με δύο παράλληλες ιστορίες: την πραγματική ιστορία της εικονομαχίας και, πιο συγκεκριμένα, τη διάρκεια της βασιλείας του εικονομάχου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Ε΄ (βασ. 741-775μ.Χ.) και της Ειρήνης της Αθηναίας (βασ. 780-802), η οποία αναστήλωσε τις εικόνες το 787 τερματίζοντας έτσι την πρώτη φάση της διαμάχης, και τη φανταστική ερωτική ιστορία της Λυγινής και του Ροδανού, η οποία όμως, όπως συμβαίνει σε κάθε ιστορικό μυθιστόρημα που σέβεται τον εαυτό του, δεν είναι, αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να είναι αληθινή και να έχει συμβεί. Η όμορφη σαν ανοιξιάτικο ρόδο ηλιογέννητη Λυγινή, ο μυστηριώδης Ροδανός, καλοφτιαγμένος σαν τον Απόλλωνα, ο συντηρητικός, αγνός και ταγμένος στο Θεό Υάκινθος. Αυτοί οι τρεις είναι οι βασικοί πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος, τους οποίους όμως πλαισιώνουν κι άλλοι χαρακτήρες αντιπροσωπευτικοί για την εποχή: διπρόσωποι αυλοκόλακες, λάγνες μίμοι, μορφωμένοι δούλοι, μαύροι ευνούχοι, μοχθηροί τύποι και άλλοι πολλοί. Στην πορεία αποδεικνύεται πως κάποιοι είναι διπρόσωποι και πως τίποτε τελικά δεν είναι όπως φαίνεται.
Ο Γιάννης Καλπούζος, πάντως, έχει καταφέρει να ταιριάξει επακριβώς τους ήρωές του στο πλαίσιο της ιστορικής περιόδου στην οποία διαδραματίζεται το μυθιστόρημα. Έτσι, αυτοί κινούνται, πράττουν και σκέφτονται με τον τρόπο που θα το έκαναν οι άνθρωποι του Βυζαντίου. Αυτό εξασφαλίζει, πρώτον εγκυρότητα σε ό,τι αφορά την ιστορική γνώση, αλλά και, δεύτερον, τη μέγιστη καλύτερη απόδοση της ατμόσφαιρας, του κλίματος και της καθημερινής ζωής κατά την βυζαντινή περίοδο στην οποία θα ταξιδέψει ο αναγνώστης. Επομένως, τίποτε και κανένας στο μυθιστόρημα δεν αποτελεί παραφωνία της βυζαντινής εποχής ή του Μεσαίωνα. Ακόμη και αν κάποιοι χαρακτήρες σκέφτονται κατά καιρούς με τρόπο ανορθόδοξο ή αντισυμβατικό για την εποχή, αυτό εν τούτοις δεν αντιβαίνει το γενικό κανόνα ότι πράγματι κάποιοι άνθρωποι εκείνη την εποχή, και σε κάθε εποχή βεβαίως, σκέπτονταν διαφορετικά από την πλειοψηφία των ανθρώπων του τότε και επιβεβαίωναν απλά με την εξαίρεσή τους τον γενικό κανόνα.
Τα "βυζαντινά αμαρτήματα", φράση που αποτελεί τον υπότιτλο του Εράν, ταλανίζουν επικίνδυνα τους ήρωές του, κάνοντάς τους να παραπαίουν διαρκώς ανάμεσα στη χριστιανική ηθική και τον λάγνο έρωτα. Μοιχεία λοιπόν, βλασφημία, λαγνεία, υποκρισία, πλεονεξία, απληστία και δίψα για εξουσία είναι μερικά από τα αμαρτήματα αυτά.
Η αναζήτηση του Ιερού Στιχάριου προσδίδει μία υπερφυσική, μυστηριώδη και ενίοτε αστυνομική διάσταση στο Εράν, κάνοντάς το ακόμη πιο περίπλοκο και ενδιαφέρον ως ανάγνωσμα. Ο απόηχος της ύστερης αρχαιότητας και της γνώσης του αρχαίου κόσμου είναι διάχυτος στο κείμενο μαζί με τον θρησκευτικό φανατισμό, τη μισαλλοδοξία, τη σεμνοτυφία, τη διαφθορά αλλά και τη βία που χαρακτηρίζει την εποχή και την κοινωνία του Βυζαντίου.
Δεν θα σταθούμε στην εξαιρετικά γοητευτική "χαμαιλεοντική" φύση της γλώσσας του συγγραφέα, η οποία, όπως σε κάθε του έργο προσαρμόζεται ανάλογα με την εποχή όπου διαδραματίζεται η υπόθεση- και η οποία εδώ συγκεκριμένα δανείζεται πολλούς βυζαντινούς ιδιωματισμούς και λέξεις μεταφέροντάς μας ακόμη πιο παραστατικά στην εποχή, ούτε και στη γνωστή αφηγηματική δεινότητά του, με την οποία για άλλη μια φορά "κεντάει" περίτεχνα πάνω στον πολύπλοκο ιστορικό καμβά. Αυτό στο οποίο αξίζει να σταθούμε είναι η πλοκή της υπόθεσης, το αριστοτεχνικό δέσιμό της με τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα και η αγωνία που καταβάλει τον αναγνώστη για να δει τι γίνεται παρακάτω καθώς βυθίζεται όλο και πιο βαθιά στις σελίδες του και στη δίνη του χρόνου.
Ο συγγραφέας πάντως, θα μας βάλει οπωσδήποτε σε σκέψεις σχετικά με το πως οι πράξεις των ανθρώπων καθορίζουν το μέλλον τους και σχετικά με το εάν αυτές που αντιβαίνουν στους νόμους της ηθικής μένουν τελικά ή όχι ατιμώρητες από τον μέγα κριτή των πάντων, τον Θεό. Ένα πράγμα πάντως είναι σίγουρο και κοινώς αποδεκτό από όλους: ουδείς αναμάρτητος. Όλοι οι ήρωες,- ή σχεδόν όλοι- κάνουν λάθη για τα οποία αργότερα μετανοούν. Η ζωή πάντοτε επιφυλάσσει στους οδοιπόρους της ευχάριστες, αλλά και δυσάρεστες, εκπλήξεις, ποτέ όμως δεν είναι αργά για ένα νέο ξεκίνημα στη ζωή και- γιατί όχι-για μια νέα αγάπη...
ΤΟ ΔΥΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟ: η υπόθεση που καθηλώνει, οι μαγευτικές περιγραφές τόπου και χρόνου, ο αφηγηματικός τρόπος και η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας.
ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ: πρόκειται για ένα ανάγνωσμα που απευθύνεται σε όλους τους βιβλιόφιλους, αλλά και τους λάτρεις του ιστορικού μυθιστορήματος.

Μανώλης Καλομοίρης, Συμφωνία της Λεβεντιάς

Ο Μανώλης Καλομοίρης (1883-1962)είναι από τους γνωστότερους και αξιολογότερους δυτικότροπους συνθέτες της Ελλάδας. Η Συμφωνία της Λεβεντιάς, έργο 21, αποτελεί έργο ορόσημο όχι μόνο για την ίδια την δημιουργική πορεία του συνθέτη αλλά και για ολόκληρη την ελληνική μουσική. Γράφτηκε το διάστημα από το 1918-1920 και εκτελέστηκε για πρώτη φορά το 1920 στο Ηρώδειο όπου παρευρέθηκε και ο Ελ. Βενιζέλος. Αναθεωρήθηκε όμως ξανά το 1937 και το 1952. Εδώ την ακούμε από τη Ραδιοφωνική ορχήστρα της Βιέννης υπό τη διεύθυνση του Καρύδη.
Τα μέρη: Maestoso patetico, Lento, Scherzo, Finale: Maestoso.
https://www.youtube.com/watch?v=ASXHOle6xi4 

 ΠΗΓΗ: Βικιπαίδεια, Μανώλης Καλομοίρης

C. M. Woodhouse, 1821, Ο πόλεμος της ελληνικής ανεξαρτησίας, εκδ.Παπαδόπουλος, 2020, σελ.222

Μια μικρή σε μέγεθος αναγνωστική πρόταση, ευκολοδιάβαστη και ξεχωριστή, για τον πόλεμο της ελληνικής ανεξαρτησίας αποτελεί το βιβλίο του Άγγλου ιστορικού Christopher Montague Woodhouse που υπηρέτησε με τον βρετανικό στρατό στη χώρα μας κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και έφυγε από τη ζωή το 2001.

 Αυτό που κάνει το εν λόγω πόνημα να ξεχωρίζει είναι ότι, σε αντίθεση με άλλα βιβλία του είδους του, δεν αρκείται σε απλή χρονολογική παράθεση των γεγονότων της ελληνικής επανάστασης, αλλά, αντιθέτως, προτείνει μία εναλλακτική και περισσότερο κριτική προσέγγιση των γεγονότων από την -πιο αμερόληπτη από την ελληνική -αγγλική σκοπιά.
Θέτει επί τάπητος τη σχέση που είχαν εκείνη την εποχή οι Μεγάλες Δυνάμεις με το ελληνικό ζήτημα και επικεντρώνεται στη διπλωματική, ως επί το πλείστον, ιστορία της περιόδου 1821-1833. Μετά από σύντομη, αλλά περιεκτική σε κρίσεις, εξέταση της περιόδου της τουρκοκρατίας, ο συγγραφέας αφηγείται την έναρξη της επανάστασης καθώς και τα κυριότερα από τα γεγονότα της και εστιάζει περισσότερο στον τρόπο με τον οποίο οι Μεγάλες Δυνάμεις αντιμετώπισαν το ελληνικό ζήτημα καθ' όλη τη διάρκεια του Αγώνα, στις συνθήκες, στις συνελεύσεις, στους εμφύλιους πολέμους των Ελλήνων, αλλά και στη διακυβέρνηση της χώρα από τον Ιωάννη Καποδίστρια, τον πρώτο κυβερνήτη του ελληνικού κράτους. Ακόμη, ο συγγραφέας δεν διστάζει να καταρρίψει, ορθώς, πολλούς από τους καθιερωμένους μύθους, οι οποίοι σήμερα δεν έχουν πλέον κανέναν λόγο ύπαρξης και που περισσότερο μπερδεύουν το κοινό παρά το διαφωτίζουν, όπως αυτός του Κρυφού Σχολειού, της Αγίας Λαύρας, αλλά και τον ρόλο που έπαιξαν οι Δυνατοί και η Εκκλησίας στην Ελληνική Επανάσταση και την Τουρκοκρατία.
Το αποτέλεσμα αυτής της διαφορετικής προσέγγισης δεν μπορεί παρά να είναι επωφελές για τον αναγνώστη, τόσο εκείνον που είναι γνώστης του θέματος, αφού θα τον κάνει να διακρίνει πιο ξεκάθαρα σημεία στα οποία ως τώρα πιθανόν να μην είχε δώσει ποτέ βάση, αλλά και σε εκείνον που δεν γνωρίζει αρκετά για το ζήτημα και θέλει να ενημερωθεί με αμεροληψία και εγκυρότητα.
ΤΟ ΔΥΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟ: η αφηγηματική δεινότητα του συγγραφέα και οι πρωτότυπες αξιολογικές κρίσεις του για τα γεγονότα.
ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ: εφόσον πρόκειται για ένα τόσο σημαντικό κομμάτι της ελληνικής ιστορίας, θα έπρεπε να διαβαστεί από όλους τους Έλληνες αναγνώστες.

1821: ήταν κατάλληλη η στιγμή για την επανάσταση;

Παρ' όλο που το ελληνικό γένος κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων πριν από το 1821, είχε γνωρίσει εμπορική, οικονομική και εκπαιδευτική άνθηση, η ακριβής επιλογή του χρόνου του ξεσηκωμού δεν οφείλεται τελικά παρά σε τυχαίες συγκυρίες. Ας μην ξεχνάμε ότι ο ίδιος ο μεγάλος δάσκαλος του Γένους, Αδαμάντιος Κοραής, είχε προβλέψει ότι θα χρειαζόταν κανονικά μισός αιώνας ακόμη προκειμένου να διεκδικήσει το έθνος την ελευθερία του. Στο μεσοδιάστημα που μεσολαβούσε ο χρόνος θα μπορούσε να αξιοποιηθεί δημιουργικά από τους Έλληνες προκειμένου αυτοί να  μορφωθούν.

Πράγματι, η διεθνής συγκυρία, με την Ιερά Συμμαχία που καταδίκαζε κάθε επανάσταση, ήταν αδιαμφισβήτητα εναντίον των Ελλήνων. Η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία υπερασπίζονταν ακόμη το δόγμα της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο αυστριακός καγκελάριος Μέτερνιχ καταδίκαζε κάθε απόπειρα φιλελευθερισμού και η ίδια η Ρωσία, παρά τη συμπάθεια που έτρεφε προς την ομόδοξη χώρα μας, δεν ήταν έτοιμη σε αυτή τη χρονική συγκυρία να στηρίξει το ελληνικό αίτημα- γι΄αυτό μάλιστα και ο ίδιος ο τσάρος Αλέξανδρος Α΄ καταδίκασε την επανάσταση στη Μολδοβλαχία.
Τι ήταν λοιπόν αυτό που έκανε τους Έλληνες να επιλέξουν το 1821 ως χρόνο κατάλληλο για τον ξεσηκωμό; Το δίχως άλλο, η εξέγερση του Αλή Πασά των Ιωαννίνων κατά του σουλτάνου ήταν εκείνο το γεγονός το οποίο θεώρησαν πως μπορούσαν να το εκμεταλλευτούν προς όφελός τους. Σκέφθηκαν δηλαδή, οι Έλληνες της Πελοποννήσου, πως, εφόσον δεν τάσσονταν ξεκάθαρα με το μέρος του δαιμόνιου πασά, δεν είχαν παρά να επωφεληθούν τα μέγιστα από τη διαμάχη του με τον σουλτάνο. Πράγματι, η απασχόληση του αρχιστράτηγου των Οθωμανών με την ανταρσία του Αλή Πασά δεν μπορούσε παρά να αποβεί επωφελής για την ελληνική επαναστατική υπόθεση, όπως και πράγματι έγινε.
Έτσι λοιπόν πρωτίστως οι τυχαίες συγκυρίες ήταν εκείνες που βοήθησαν την ελληνική επανάσταση να εδραιωθεί κατά τη χρονική στιγμή που τελικά αυτή ξέσπασε.
ΠΗΓΗ: C.M. Woodhouse, 1821, Ο πόλεμος της ελληνικής ανεξαρτησίας, εκδ. Παπαδόπουλος

Η μαύρη πανώλη του 1347

Ο μαύρος θάνατος,  ή αλλιώς η πανούκλα ή μαύρη πανώλη του 1347 αποτέλεσε τη μεγαλύτερη επιδημία στην ιστορία της ανθρωπότητας. Οι επιδημίες βέβαια ως τότε δεν ήταν κάτι άγνωστο ούτε για τους Ευρωπαίους, ούτε για τους λαούς των υπόλοιπων ηπείρων. Όσον αφορά τη χώρα μας, τα δύο πιο γνωστά παραδείγματα λοιμών ήταν η επιδημία στην Αττική το 430 π.Χ., η οποία στοίχισε μάλιστα και τη ζωή του ίδιου του Περικλή, και η αποκαλούμενη πανώλη του Ιουστινιανού που ενέσκηψε στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και την αυτοκρατορία των Σασσανιδών Περσών το 541 μ.Χ.

 Ο μαύρος θάνατος όμως διαφέρει  από κάθε άλλη επιδημία που είχε γνωρίσει ως τότε το ανθρώπινο γένος κυρίως για τον τεράστιο αριθμό των θυμάτων και την έκταση που αυτή έλαβε τελικά. Γεννήθηκε στην Ασία, στην αχανή στέπα της Μογγολίας, πιθανότατα από τους ψύλλους των τρωκτικών. Στην Ευρώπη ήρθε από την περιοχή της Κριμαίας μέσω των Μογγόλων που πολιορκούσαν τη γενουατική παροικία του Καφά. Φεύγοντας οι Γενουάτες από εκεί, οι οποίοι είχαν ήδη μολυνθεί με τον βάκιλο της πανώλης από τους αντιπάλους τους Μογγόλους, τον μετέφεραν στην Ιταλία και από εκεί μέσα σε πέντε χρόνια η επιδημία είχε καταφέρει να εξαπλωθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η θνησιμότητα όσων μολύνονταν έφτανε το 50% κι αν λάβουμε υπόψη μας και τις συνθήκες υγιεινής τον Μεσαίωνα δεν ήταν διόλου περίεργο που 50 εκατομμύρια άνθρωποι περίπου στην Ευρώπη έχασαν τελικά τη ζωή τους. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι οι γιατροί κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα δεν ακουμπούσαν καν τους ασθενείς,-απεναντίας φορούσαν αυτή τη μάσκα με ράμφος πουλιού με την οποία έγιναν γνωστοί ως οι γιατροί της πανώλης- με αποτέλεσμα να απουσιάζει ουσιαστικά οποιαδήποτε ιατρική περίθαλψη. Οι εκτιμήσεις ποικίλουν φυσικά, λόγω ελλιπών στοιχείων, όμως πιστεύεται ότι από τα 80 εκατομμύρια που κατοικούσαν στην Ευρώπη πριν από την πανώλη, στο τέλος της επιδημίας είχαν μείνει μόνο 30. Η νόσος υποχώρησε αλλά δεν εξαφανίστηκε. 
Αξίζει, τέλος να σημειωθεί ότι η λέξη καραντίνα με την έννοια που τη χρησιμοποιούμε σήμερα προέρχεται από εκείνη τη ζοφερή εποχή και από το γαλλικό "une quarantaine de jours" που σημαίνει διάστημα σαράντα ημερών (από τη λέξη σαράντα, quaranta).
ΠΗΓΗ: Bernstein- Milza, Ιστορία της Ευρώπης, εκδ. Αλεξάνδρεια, α΄τόμος

Σεχεραζάτ, Ρίμσκι Κόρσακοφ

Ο Νικολάι Ρίμσκι -Κόρσακοφ (1844-1908) έγραψε τη διάσημη συμφωνική αυτή σουίτα το 1888. Στις 22 Οκτωβρίου δόθηκε η πρεμιέρα του έργου στην Αγία Πετρούπολη. Βασίζεται στην γνωστή συλλογή ιστοριών Χίλιες και μία νύχτες.
https://www.youtube.com/watch?v=SQNymNaTr-Y 
Το έργο αποτελείται από τέσσερα μέρη: 1) Η θάλασσα και το πλοίο του Σεβάχ 2) Η διήγηση του πρίγκιπα Καλαντάρ 3) Το πριγκιπόπουλο και η πριγκιποπούλα και 4) Γιορτή στη Βαγδάτη. Η Θάλασσα. Το πλοίο προσκρούει σε έναν βράχο κάτω από έναν μπρούτζινο ιππέα. Εδώ ακούμε τη σουίτα με τη φιλαρμονική της Βιέννης σε εκτέλεση στο φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ το 2005.

 ΠΗΓΗ: Σαν σήμερα, Αφιέρωμα Σεχραζάτ

Στέφανος Δάνδολος, Φλόγα και άνεμος, εκδ. Ψυχογιός, 2020, σελ.571

Μια βουτιά στον κόσμο του θεάτρου στην Ελλάδα του 20ού αιώνα...
Μια βουτιά στην ιστορία της Ελλάδας την περίοδο του Μεσοπολέμου και της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών...
Μια βουτιά στα άδυτα και τα αισθήματα των ερωτευμένων ψυχών...

Όλα αυτά είναι το Φλόγα και Άνεμος, το νέο βιβλίο του πολυγραφότατου Στέφανου Δάνδολου, ο οποίος επέλεξε να μας αφηγηθεί μία δυνατή ιστορία αγάπης, εκείνης μεταξύ του Γέρου της Δημοκρατίας, Γεωργίου Παπανδρέου, και της θρυλικής ηθοποιού Κυβέλης Αδριανού.
Βασικός άξονας του βιβλίου είναι η μεταξύ τους σχέση και η διεξοδική περιγραφή της μέσω επιστολών του ερωτευμένου ζευγαριού και αναμνήσεων-αφηγήσεων της μεγάλης ηθοποιού από την αρχή της γνωριμίας τους το 1920 έως και τη θυελλώδη συμβίωσή τους, τον γάμο τους και τελικά τον θάνατο του Παπανδρέου του 1968. Πάνω σε αυτόν τον βασικό αφηγηματικό ιστό, ο συγγραφέας χτίζει μία περίτεχνη αφήγηση με ιδιαίτερα πρωτότυπη δομή, μεταπηδώντας χρονικά από το 1968 σε παλαιότερες χρονικές περιόδους και περιγράφοντας τις ζωές πολλών προσώπων που σχετίζονται με κάποιον τρόπο με το θρυλικό ζευγάρι: της Βαλεντίνης Ποταμιανού, δισεγγονής  της Κυβέλης, του Φώντα Λαμπρόπουλου, υπασπιστή του δικτάτορα Στυλιανού Παττακού, της Όλγας, μιας δυστυχισμένης ύπαρξης που βαλτώνει σε έναν νεκρό γάμο, του ζεύγους Κορδόνη που σχετίζεται με την Κυβέλη και του Αλέξανδρου Κροντηρά, ενός άσημου ηθοποιού που πεθαίνει την ίδια μέρα με τον Γέρο της Δημοκρατίας.
 Όλη η υπόθεση του βιβλίου, βαδίζοντας στα χνάρια του περίφημου έργο του Τζέιμ Τζόυς, του Οδυσσέα, καλύπτει χρονικά, παρά τη μεγάλη του έκταση, μόλις 4 ημέρες, από τις 31/10/1968, ημέρα θανάτου του Γεωργίου Παπανδρέου έως και την ημέρα της κηδείας του, στις 3/11/1968, τότε που γίνεται η πρώτη επίσημη "αντιστασιακή" δράση του λαού κατά της χούντας. Στο τέλος του βιβλίου, οι παράλληλες ιστορίες ενώνονται με τρόπο που δεν τον φαντάζεται ο αναγνώστης.
Το βιβλίο εστιάζει στην αποτίμηση της προσωπικότητας και την περιγραφή των χαρακτήρων της Κυβέλης και του Παπανδρέου, αλλά και της καλλιτεχνικής και πολιτικής ζωής τους αντίστοιχα και στην περιγραφή της ζοφερής για τη χώρα μας περιόδου, της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών. Διάσπαρτες πινελιές αποτελούν οι αναφορές στο καλλιτεχνικό και πολιτικό γίγνεσθαι της Ελλάδας του Μεσοπολέμου και η περιγραφή του ψυχικού κόσμου των ηρώων.
Ο συγγραφέας μέσω αυτού του πονήματος, στέλνει ένα δυνατό αντιδικτατορικό μήνυμα σε όλους τους αναγνώστες καθώς και ένα κατ' ιδίαν προσωπικό μήνυμα στον καθένα από μας, κάνοντάς μας να αναρωτηθούμε κατά πόσον ζούμε σύμφωνα με τις επιταγές της καρδιάς μας ή της λογικής και να επανεξετάσουμε τις επιλογές μας.
ΤΟ ΔΥΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟ: η περίτεχνη δομή του βιβλίου, με εναλλαγές στην αφήγηση πολλών διαφορετικών προσώπων και χρονικών περιόδων.
ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ: πρόκειται για ένα ευκολοδιάβαστο πόνημα που διαβάζεται μονορούφι και που απευθύνεται σε όλους, θα αφήσει όμως τους αναγνώστες με την επίγευση ότι θα έχουν μία καλύτερα σχηματισμένη άποψη για τη βιογραφία του διάσημου ζευγαριού, την ιστορία της Ελλάδας του 20ου αιώνα και την αποτρόπαια δράση της χούντας το 1968.

Η κατασκευή της Αγίας Σοφίας και οι σεισμοί

Από τους πιο εντυπωσιακούς ναούς της χριστιανοσύνης, ο ναός της Αγίας Σοφίας ή  η Μεγάλη Εκκλησία, όπως την αποκαλούσαν οι Βυζαντινοί χτίστηκε στο χρονικό διάστημα 532-537 από τους αρχιτέκτονες Ανθέμιο από τις Τράλλεις και Ισίδωρο από τη Μίλητο. Στο σημείο που ανεγέρθηκε η Αγία Σοφία υπήρχε ομώνυμος χριστιανικός ναός από τη εποχή του Κωνσταντίνου του Α΄, ο οποίος πυρπολήθηκε και καταστράφηκε το 532 κατά τη διάρκεια των ταραχών στη Στάση του Νίκα. Ο τεράστιος τρούλος που με τόσον κόπο στήριξε ο Ανθέμιος, μοιάζει να αιωρείται από τον ουρανό και έχει διάμετρο 31 μέτρα. 

Το 553 όμως ένας μεγάλος σεισμός καταπόνησε σημαντικά το κτίριο και το 557 σε έναν άλλο σεισμό ο τρούλος τελικά έπεσε. Τον αναστήλωσε οριστικά ο Ισίδωρος ο νεότερος χρησιμοποιώντας ελαφρύτερα τούβλα, μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους στις αψίδες. Έκτοτε ο ναός, παρά τις καταστροφές και τους βανδαλισμούς που υπέστη στις αλώσεις της Πόλης το 1204 και το 1453, δεν επλήγη πλέον από τους πολυάριθμους σεισμούς που πλήττουν την Κωνσταντινούπολη.
ΠΗΓΗ: P. Schreier, Κωνσταντινούπολη, ΜΙΕΤ

La donna e mobile, Rigoletto, Verdi

Tην πασίγνωστη άρια που ελληνιστί μεταφράζεται "Φτερό στον Άνεμο"ακούμε εδώ από τον Λουτσιάνο Παβαρόττι στα νεανικά του χρόνια. Η άρια αυτή ανήκει στην όπερα του Βέρντι (1813-1901) Ριγκολέττο η οποία έκανε πρεμιέρα στις 11 Μαρτίου του 1851 στη Βενετία και είναι από τις διασημότερες όπερες, όχι μόνο του συνθέτη, αλλά και της ιστορίας της ίδιας της όπερας γενικά. 
https://www.youtube.com/watch?v=8A3zetSuYRg 
Βασίζεται στο έργο του Βίκτωρος Ουγκώ "Ο βασιλιάς διασκεδάζει" και το λιμπρέττο το διασκεύασε ο Φραντέσκο Μαρία Πιάβε.

ΠΗΓΗ: λήμμα Rigoletto, WIKIPEDIA

Σπύρος Πετρουλάκης, Σασμός,εκδ. Μίνωας, 2019, σελ.504

Ένα αστυνομικό μυθιστόρημα που συνδυάζει πολλά στοιχεία ψυχολογικού θρίλερ με τοπικά λαογραφικά, είναι το τελευταίο πόνημα του Σπύρου Πετρουλάκη και εκείνο, νομίζω, που ξεχωρίζει από τα βιβλία του για δύο λόγους:
Πρώτον, επειδή εστιάζει στην ψυχοσύνθεση των πρωταγωνιστών με τρόπο εξαιρετικά διεισδυτικό και, δεύτερον, επειδή το θέμα του αφορά ένα αποτρόπαιο έθιμο της Κρήτης, την περιώνυμη βεντέτα, θέμα το οποίο εξετάζει ο συγγραφέας ενδελεχώς.

Το ταξίδι στην Κρήτη και τα έθιμά της ξεκινάει σε κάποια φανταστικά χωριά της υπαρκτής επαρχίας Αμαρίου στο Ρέθυμνο όπου διαμένουν οι δύο οικογένειες οι οποίες πρωταγωνιστούν στις σελίδες του βιβλίου και στη διαβόητη βεντέτα, οι Σταματάκηδες και οι Βρουλάκηδες. Κάποια μυστηριώδη φονικά δίνουν αφορμή να ξεκινήσει ξανά, έπειτα από πολλά χρόνια ειρήνης, ο ατέρμονος, όσο και επώδυνος για τους επιζώντες, κύκλος αίματος. Αυτοί οι φόνοι είναι που κινούν την πλοκή, η οποία μεταφέρεται κάποια στιγμή και στα Ιωάννινα.

    Οι ήρωες του Σπύρου είναι αυθεντικοί, γνήσιοι Κρητικοί, δεμένοι με τον τόπο και το χώμα όπου γεννήθηκαν και μεγάλωσαν. Δεν διστάζουν να φανερώσουν απροκάλυπτα τα συναισθήματά τους, όποια κι αν είναι αυτά: θυμός, οργή, πόνος, αλλά και ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. Οι άνδρες, όπως ο Μανώλης, ο Μαθιός και ο Αστέριος είναι γενναίοι, ριψοκίνδυνοι και αψίκοροι. Συχνά παίρνουν τα γεγονότα αψήφιστα και προβαίνουν σε ενέργειες εν βρασμώ ψυχής, για τις οποίες όμως συνήθως δεν μετανιώνουν. Κάποιοι από αυτούς θα αποδειχτούν τελικά πολύ ύπουλοι και κρυψίνοες στην πορεία. Οι γυναίκες, όπως η Αργυρώ και η Μαρίνα σε μια εποχή όπου ο έλεγχος από τα αρσενικά της οικογένειας είναι πιο σφικτός απ’ ότι στις μέρες μας, διατηρούν εν τούτοις μια διόλου ευκαταφρόνητη αξιοπρέπεια και μια στάση εξίσου θαρραλέα με εκείνη των συζύγων και των παιδιών τους σχετικά με τις συμφορές που πλήττουν τις φαμίλιες τους. Πάνω απ’ όλους και απ’ όλα όμως βάζουν την τιμή και την περηφάνια τους, αξίες τις οποίες περιφρουρούν ζηλότυπα. Δεν θα αποκαλύψω περισσότερα για την υπόθεση του βιβλίου, ούτε για το πώς μπορεί να επέλθει ο επιθυμητός σασμός- το περίφημο σιάξιμο, η συμφιλίωση- σε μια βεντέτα ανάμεσα στις δύο εμπλεκόμενες οικογένειες, διότι όταν έχουμε να κάνουμε με μυστήριο ό,τι αποκαλύψω θα καταστρέψει τη μαγεία και την αγωνία της ανάγνωσης!

Το μόνο που δικαιούμαι να μοιραστώ μαζί σας είναι οι ώρες προσμονής, περιέργειας και ευχαρίστησης που πέρασα βαθιά χωμένη στις σελίδες του μυθιστορήματος. Απόλαυσα τα μέγιστα τη μύηση που μας προσφέρει ο Σπύρος Πετρουλάκης στα απάτητα χωριά της Κρήτης και στα πατροπαράδοτα έθιμά τους, εκεί δηλαδή όπου ο τουρισμός και η δημοσιότητα δεν απλώνουν συνήθως τα πλοκάμια τους. Ο νόστος και η αγάπη για την πατρίδα και τον γενέθλιο τόπο μας, η θαυματουργή δύναμη της συγχώρεσης, τα μίση, τα πένθη και οι έρωτες των ηρώων χρωματίζουν τις σελίδες του βιβλίου. Το μήνυμα που θέλει να μας περάσει ο συγγραφέας στο πόνημά του είναι ότι πάντοτε πρέπει να προσπαθούμε να μαζεύουμε τα κομμάτια μας και να συνεχίζουμε την πορεία μας στη ζωή, όσο σκληρά χτυπήματα κι αν μας επιφυλάσσει το πεπρωμένο, αφού το άγνωστο σε μας μέλλον συχνά εγκυμονεί για μας και πολλά καλά, εκτός από εμπόδια και αναποδιές. Πάνω απ’ όλα πρέπει να έχουμε τη δύναμη να συγχωρούμε τον συνάνθρωπό μας έτσι ώστε να συνεχίζουμε να λαμβάνουμε τη θετική ενέργεια με την οποία μας περιβάλλει το σύμπαν.

ΤΟ ΔΥΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟ: η ανάλυση του εθίμου της βεντέτας σε όλες τις διαστάσεις της, το ψυχογράφημα των ηρώων και η γρήγορη πλοκή.

ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ: όσοι δεν θέλουν να σηκώνουν κεφάλι από τα βιβλία που διαβάζουν!

Η πεντάλαφα και τι πραγματικά συμβολίζει

Η πεντάλφα, το γνωστό αστέρι με τις πέντε γωνίες πρωτοεμφανίστηκε στη Μεσοποταμία ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους. Οι πρώτοι που ασχολήθηκαν με αυτό στην Ελλάδα ήταν οι Πυθαγόρειοι. Αυτοί ονόμασαν το σύμβολο ΥΓΕΙΑ και έβλεπαν σε αυτό μία μαθηματική τελειότητα. Οι πέντε αιχμές του συμβόλιζαν το πνεύμα, τον αέρα, το πυρ, το νερό και τη γη ( Ύδωρ, Γαία, Ιδέα ή Ιερόν, Ειλή (θερμότητα), Αήρ). 

Η πεντάλφα είναι από τα λίγα σύμβολα που συναντάμε σε τόσο πολλές θρησκείες του κόσμου. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι στους αρχαίους Αιγύπτιους το σύμβολο αυτό αντιπροσώπευε τη "θεϊκή μήτρα", ενώ έγινε ιερό σύμβολο και για τους Εβραίους ως το αστέρι του Δαβίδ, αν και το τελευταίο είχε αποκτήσει ήδη από πολύ παλιά έξι ακτίνες αντί για πέντε.
Τέλος, για τους χριστιανούς η πεντάλφα συμβόλιζε τις πέντε πληγές του Ιησού ή την Αγία Τριάδα και τις δύο φύσεις του Χριστού, τη θεία και την ανθρώπινη.
Μόλις τον 20ο αιώνα το πανάρχαιο αυτό σύμβολο συνδέθηκε, ατυχώς, με τον σατανισμό.
ΠΗΓΗ: Παναγιώτης Καμπάνης, Φύλαξ, εκδ. Γράφημα

Ritorna vincitor, άρια από την Aida του Βέρντι

Πρόκειται για μία από τις γνωστότερες άριες της φημισμένης όπερας του ρομαντικού Ιταλού μελωδιστή Τζουζέπε Βέρντι (1813-1901). Η όπερα των 4 πράξεων και των 7 σκηνών πρωτοπαρουσιάστηκε στο Κάιρο το 1871. Στη συγκεκριμένη άρια που ακούγεται στο τέλος της πρώτης πράξης, η πρωταγωνίστρια Αΐντα, σκλάβα από την Αιθιοπία στην Αίγυπτο, εκφράζει την ψυχική οδύνη της επειδή είναι ερωτευμένη με τον εχθρό της, έναν επιφανή Αιγύπτιο στρατιωτικό, τον Ρανταμές.
Εδώ την ακούμε από ηχογράφηση του 1955 με τη Μαρία Κάλλας υπό τη μπαγκέτα του Τούλιο Σεραφίν. 

https://www.youtube.com/watch?v=qy_GaG-qbiE 

 ΠΗΓΗ: wikipedia λήμμα Αΐντα

Άλκη Ζέη, Ένα παιδί από το πουθενά, εκδ. Μεταίχμιο, 2019, σελ.173

Το τελευταίο πόνημα της πολυβραβευμένης και πολυαγαπημένης συγγραφέως Άλκης Ζέης, που μας άφησε δυστυχώς προσφάτως αφήνοντας την ελληνική λογοτεχνία φτωχότερη κατά πολύ, είναι ένα βιβλίο επίκαιρο, τρυφερό και συγκινητικό που διαβάζεται τόσο από μικρούς όσο και από μεγάλους.
Το "Ένα παιδί από το πουθενά" είναι ένα μυθιστόρημα με πολλές αναφορές στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, εν μέσω της οποίας και διαδραματίζεται.

Ο Ίκαρος, ένα δεκάχρονο ορφανό αγόρι, μεγαλώνει με τη θεία του, μία ανύπαντρη αυστηρή γυναίκα που κουβαλά στις πλάτες της ένα βαρύγδουπο όνομα με ιστορία. Η καρδιά της όμως, παρ' όλη τη μοναξιά της, δεν είναι δοσμένη στον ανιψιό της, αλλά στο αποκαλούμενο Αγόρι, έναν παπαγάλο που κλέβει καθημερινά την παράσταση και τις εντυπώσεις και ανταγωνίζεται τον μικρό Ίκαρο που  νιώθει ολοένα και περισσότερο σαν να έχει έρθει από το πουθενά. Η ζωή όμως κρύβει πολλές εκπλήξεις και θα το βοηθήσει εντελώς απρόσμενα να πάρει αυτό που του αξίζει, να βρει μία νέα δική του οικογένεια, αλλά και να δώσει μία δεύτερη ευκαιρία σε ανθρώπους που ως τότε θεωρούσε ότι δεν το αξίζουν...
Η συγγραφέας σκύβει πάνω απ' όλα τα προβλήματα που ταλανίζουν σήμερα πολλά δεκάχρονα που μεγαλώνουν στην Ελλάδα της κρίσης και κατορθώνει να τα ενσωματώσει αρμονικά στον ιστό της αφήγησής της: οι υπολογιστές, οι πρόσφυγες, οι άστεγοι, η μοναξιά που βιώνουν σήμερα πολλά παιδιά, και ιδιαίτερα τα μοναχοπαίδια, λόγω του υπερφορτωμένου προγράμματος των πολυάσχολων γονέων τους, ακόμη και οι νταήδες-λύκοι του σχολικού περιβάλλοντος που είναι πάντα πρόθυμοι να κοροϊδέψουν το διαφορετικό, μεταμορφώνονται όμως σε άκακα αρνάκια αν τους προσφέρει κάποιος την αγάπη που τους λείπει. 
Και σε όλα αυτά, μπάσο κοντίνουο στο πολυάνθρωπο αυτό μυθιστόρημα, οι αναμνήσεις και τα βιώματα της γενιάς του Πολυτεχνείου, θέμα που επανέρχεται περιοδικά στις σελίδες του βιβλίου.
ΤΟ ΔΥΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟ: η λατρεμένη αφήγηση όπως μόνο μία Άλκη Ζέη ξέρει να μας την προσφέρει στο πιάτο για να μιλήσει κατευθείαν μέσα στην καρδιά μας.
ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ: σίγουρα μπορούν να δοκιμάσουν να βυθιστούν στις σελίδες του τα παιδιά των μεσαίων τάξεων του δημοτικού και άνω, ακόμη και αυτά που διστάζουν να πιάσουν ένα βιβλίο, καθότι είναι σχεδόν βέβαιο πως οι σύγχρονοι προβληματισμοί που θίγει η συγγραφέας, τόσο κοντά στα παιδικά μυαλουδάκια, θα καταφέρουν να τα κερδίσουν. Όσοι μεγάλοι όμως νιώθουν ότι μένουν πάντα παιδιά θα μπορούσαν κάλλιστα να το επιλέξουν σαν εναλλακτική αναγνωστική επιλογή!

Φωτοστέφανο: προέλευση και συμβολισμός

Το φωτοστέφανο, άλως, αύρα ή corona radiata στην εικονογραφική παράδοση περιβάλει τις μορφές των θεών, υποδεικνύοντας τη θεϊκότητα ή την αγιότητα που απορρέει από το πρόσωπό τους ως λάμψη. Αρχικά υποδήλωνε την ηλιακή δύναμη, γι' αυτό και ήταν γνώρισμα των ηλιακών θεών. Για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε από τους αρχαίους Βαβυλωνίους, πρόκειται επομένως για πανάρχαιο προχριστιανικό σύμβολο, το οποίο οικειοποιήθηκε ο χριστιανισμός μετά την επικράτησή του. Μερικοί από τους προχριστιανικούς θεούς που το έφεραν ήταν ο Διόνυσος, ο Φοίβος, ο Μίθρας, ο Δίας, το πτηνό Φοίνικας κ.α.

Στον χριστιανισμό το φωτοστέφανο χρησιμοποιήθηκε μετά τον 4ο μ.Χ. αιώνα στις μορφές του Χριστού, της Παναγίας και των αγίων υποδηλώνοντας την αγιότητα, την πνευματική τους δύναμη και τη θεία ακτινοβολία που εκπέμπεται από την ιερότητα, όπως και το υπερβατικό φως της γνώσης.
ΠΗΓΗ: Παναγιώτης Καμπάνης, Φύλαξ, εκδ. Γράφημα