Γιώργος Δάμτσιος, Ο κρυφός μας εαυτός, εκδ. Bell, 2021, σελ.374

 

https://harlenic.gr/product/%CE%BF-%CE%BA%CF%81%CF%85%CF%86%CF%8C%CF%82-%CE%BC%CE%B1%CF%82-%CE%B5%CE%B1%CF%85%CF%84%CF%8C%CF%82-%CE%B5%CF%85%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%B5%CE%B9%CF%83-%CE%B1%CE%B3%CF%81%CE%B9%CE%BF%CE%B9-4/

 

"Ο κρυφός μας εαυτός συνυπάρχει με αυτόν που αντικρίζουν καθημερινά οι άνθρωποι που μας περιτριγυρίζουν. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι μας και βρίσκεται κάπου ανάμεσα σ' εμάς και τις σκιές μας, σαν να είναι ταυτόχρονα υλικός και άυλος μαζί. Κι αν έχω καταλάβει κάτι, Λούκα, είναι ότι ο κρυφός μας εαυτός είναι τρομερά επικίνδυνος. Συσσωρεύει την κακία μας. Και αλίμονό μας αν ξαφνικά πάρει τα ηνία της ύπαρξής μας, όπως πιστεύω ότι συνέβη και με τον Μωυσή. Βλέπεις τι γίνεται μετά. Αλλά μην πλανάσαι, ο καθένας μας έχει από έναν κρυφό εαυτό. Και πρέπει να έχουμε. Κάπου πρέπει να διοχετεύουμε την κακία μας με ελεγχόμενο τρόπο, έτσι δεν είναι;".

Αυτές οι εξαιρετικά καίριες παρατηρήσεις σχετικά με τον κρυφό εαυτό που όλοι μας διατηρούμε καλά κρυμμένο μέσα μας αποτελούν την ουσία του επιτυχημένου αστυνομικού και ψυχολογικού θρίλερ του Γιώργου Δάμτσιου με τον ομώνυμο τίτλο Ο κρυφός μας εαυτός.

Πρόκειται για το τέταρτο μέρος της σειράς των Ευγενών Αγρίων με τα περιπετειώδη αστυνομικά μυθιστορήματα. Τα τρία πρώτα μέρη της σειράς είναι τα βιβλία  Σκοτεινό πέπλο, Εξημέρωση και Κάθε μυστικό σου. Το τέταρτο μέρος της σειράς είναι κάπως διαφορετικό από τα προηγούμενα χωρίς να χάνει όμως τη συνάφειά του με τα υπόλοιπα και, όπως ομολογεί ο ίδιος ο Δάμτσιος στο τέλος του βιβλίου του, είναι εκείνο το οποίο τον δυσκόλεψε περισσότερο απ' όλα στη συγγραφή.

Μία περίεργη υπόθεση απαγωγής δύο νεαρών κοριτσιών λαμβάνει χώρα την ίδια μέρα μαζί με μία αποτρόπαια δολοφονία. Κατά έναν περίεργο τρόπο φαίνεται ότι τα δύο εγκλήματα συνδέονται. Αστυνομικοί μαζί με τον ιδιωτικό ντετέκτιβ Τζορτζ Ντόρμερ αναλαμβάνουν να εξιχνιάσουν την υπόθεση.

Το βιβλίο ξεχωρίζει από τα άλλα του είδους του, αφού ο ένοχος του εγκλήματος αποκαλύπτεται από τις πρώτες κιόλας σελίδες στον αναγνώστη. Ο συγγραφέας επικεντρώνεται, αντιθέτως, στα ερωτήματα που και γιατί. Πού έχει κρύψει ο απαγωγέας τις απαχθείσες νεαρές και γιατί διέπραξε τα εγκλήματά του;

Ο συγγραφέας διατηρεί εντέχνως την αγωνία των αναγνωστών με κορύφωση στο τέλος σε ένα δραματικό φινάλε. Ο απαγωγέας έχει τοποθετήσει τα κορίτσια μέσα σε μία δεξαμενή που γεμίζει με νερό σταδιακά, απειλώντας να τις πνίξει αν οι αστυνομικοί δεν καταφέρουν να τις βρουν εγκαίρως. 

Τελικά αποκαλύπτεται ότι φαντάσματα και σκιές από το παρελθόν του δράστη είναι αυτά τα οποία τον ώθησαν στις αποτρόπαιες πράξεις του. Όσο οι φόνοι θα συνεχίζονται, τόσο ο δράστης θα εκβιάζει τους αστυνομικούς, έως ότου αποφασίσει ο ίδιος να φανερωθεί. 

Η αφήγηση εναλλάσσεται με πρωταγωνιστές τον δράστη, τις απαχθείσες κοπέλες, τους αστυνομικούς ή τα υπόλοιπα πρόσωπα που πλαισιώνουν την ιστορία. Πρόκειται για ένα ψυχολογικό παιχνίδι ανάμεσα στον απαγωγέα, τα θύματα και την αστυνομία, το οποίο ο συγγραφέας παρουσιάζει με πρωτότυπο τρόπο. Η αφήγηση δεν είναι βιαστική, παρά την κινηματογραφική πλοκή. Ο Δάμτσιος δεν διακατέχεται από καμία βιασύνη να αφηγηθεί τα γεγονότα και δεν φοβάται να επιμείνει στις περιγραφές των προσώπων και των μερών όσο ακριβώς χρειάζεται.

Παράλληλα, διάφορα θέματα αναδεικνύονται μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, όπως ο πόθος για εκδίκηση, οι αμαρτίες των γονέων που βασανίζουν πολλές φορές τα παιδιά τους, οι τύψεις, η μνησικακία και η ατιμωρησία των εγκλημάτων. Εν κατακλείδι, μία πρωτότυπη και διαφορετική αστυνομική ιστορία που δεν επικεντρώνεται στην ανακάλυψη του δράστη αλλά στα αίτια τους εγκλήματος και στο χρονικό της απελευθέρωσης των απαχθέντων.

 

Μάριος Δημητριάδης, Κατάβαση, εκδ. Bell, 2021, σελ.338

https://harlenic.gr/product/%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%B7/

 "Κάποτε οι θεοί δημιούργησαν έναν ξεχωριστό παράδεισο για τους ήρωες, θέλοντας να τους τιμήσουν για τις ένδοξες πράξεις τους. Η κόλαση όμως θα είναι πάντα ίδια για όλους..."

Με αυτή τη διαπίστωση ξεκινά το θρίλερ του Μάριου Δημητριάδη με τον τίτλο Κατάβαση: με τη διαπίστωση ότι η κόλαση είναι πάντοτε το ίδιο φρικτή για όλους όσους θα έχουν την ατυχία να τη δουν από κοντά. Τι συμβαίνει όμως όταν η κόλαση έρχεται να μας βρει μέσα στην ίδια τη ζωή μας;

Τι μπορεί να συμβεί άραγε μετά από μία επίσκεψη στο νεκρομαντείο του Αχέροντα; Όπως θα διαπιστώσει ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, ο Άγγελος ακόμη και τα πιο απίθανα είναι πιθανό να συμβούν μετά από μία πρωτόγνωρη εμπειρία την οποία θα βιώσει εκεί. Όλα στη ζωή του θα αλλάξουν μετά από τις απρόσμενες συνέπειες αυτής της επίσκεψης. Η ατυχία θα κατακλύσει τη ζωή του, ενώ θα διαπιστώσει ότι κάποιος- ή κάποιοι- τον καταδιώκουν. Κι όταν όλα θα μοιάζουν να έχουν καταρρεύσει γύρω του, τότε θα βρεθεί κάποιος να τον βοηθήσει. Αλλά αυτός ο κάποιος δεν θα είναι τελικά αυτός που φαίνεται... Και ούτε και ο ίδιος ο Άγγελος θα είναι εν τέλει αυτός που νομίζει ότι είναι... 

Οι δύο άντρες θα επιδοθούν σε ένα καθαρτήριο κυνηγητό στους ιερούς τόπους της Ελλάδας, το ιερό των Καβείρων στη Σαμοθράκη και το μαντείο των Δελφών με τους ίδιους να βρίσκονται στη θέση των καταδιωκόμενων. Θα καταφέρει άραγε ο Άγγελος να ξεφύγει από τις μυστηριώδεις δυνάμεις που τον καταδιώκουν; Θα μπορέσει να ανακαλύψει την κρυμμένη ταυτότητά του; Τι σχέση έχει άραγε ο Άγγελος με τις ελάσσονες θεότητες της Ρόδου, τους Τελχίνες; Και πως θα μπορέσει ο νέος του φίλος να τον βοηθήσει σε αυτές τις αναζητήσεις του;

Το βιβλίο φλερτάρει συγχρόνως με τον αποκρυφισμό, το υπερφυσικό, τη φιλοσοφία και τη μυθολογία. Δαιμόνια, μετενσαρκώσεις, μυστηριακές περιπλανήσεις, όλα έχουν τη θέση τους στις σελίδες της Κατάβασης, ενός μυθιστορήματος θρίλερ το οποίο πετυχαίνει στο έπακρο τους σκοπούς της λογοτεχνίας του τρόμου: κρατά τον αναγνώστη σε εγρήγορση και αγωνία, κάνοντάς τον να αναρωτιέται διαρκώς για την εξέλιξη του δράματος, αλλά και για τα όσα αναγιγνώσκει. Η πλοκή είναι γρήγορη και κινηματογραφική και κινείται σε δύο άξονες: το "τότε" και το "νυν", δηλαδή το παρελθόν και το παρόν, τα οποία εναλλάσσονται μεταξύ τους από την αρχή ως και την τελευταία σελίδα του βιβλίου.

Το "νυν" διαδραματίζεται στις πόλεις της Θράκης και στους Δελφούς, ενώ το "τότε" έχει να κάνει με την Ελληνική Μυθολογία, της οποίας ο συγγραφέας είναι άριστος γνώστης. Ο Κέρβερος, ο θρυλικός και τρομερός φύλακας του Άδη θα κρατήσει πρωταγωνιστικό ρόλο στις σελίδες του βιβλίου, τόσο στο παρόν όσο και στο παρελθόν, ενώ άλλες σπουδαίες μορφές της Ελληνικής Μυθολογίας δεν θα απουσιάζουν από την πλοκή του "τότε", όπως οι τρεις Μοίρες, η ιστορία του Ορφέα, ο ψυχοπομπός Ερμής και οι τρεις δικαστές.

Ο Μάριος Δημητριάδης δημιουργεί έξυπνες αναλογίες ανάμεσα στο σύγχρονο παρόν και το αρχαίο παρελθόν, αξιοποιώντας έναν μύθο από την Πολιτεία του Πλάτωνα σχετικά με την κάθοδο του Ηρός στον Άδη. Αφορμώμενος από εκεί, αναπτύσσει τον μύθο και τον εμπλουτίζει, φτάνοντας να δημιουργήσει ένα ολόκληρο μυθιστόρημα πάνω σε αυτόν.

Ο συγγραφέας αναπλάθει, επίσης, αριστοτεχνικά τον κόσμο της κολάσεως, σαν Δάντης του σύγχρονου κόσμου. Τόσο οι γνώσεις του όσο και η λατρεία που τρέφει για τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, αλλά και τις μυστηριακές θρησκείες των αρχαίων Ελλήνων σχετικά με τη Μεγάλη Μητέρα Θεά δύσκολα κρύβονται.

Εν ολίγοις, πρόκειται για ένα βιβλίο που ακροβατεί ανάμεσα στην αρχαιοελληνική φιλοσοφική και αποκρυφιστική σκέψη και το σύγχρονο παρόν, ένα βιβλίο πολύ διαφορετικό από όσα έχουμε συνηθίσει να διαβάζουμε, το οποίο πληροί στο έπακρο το αίτημα για πρωτοτυπία στις εμπνεύσεις της εποχής μας.

ΤΟΤΕ...

"Δεν ξέρω πόσος χρόνος πέρασε. Μήνες; Χρόνια; Υπολόγιζα μερικά χρόνια αλλά δεν ήμουν σίγουρος. Δεν είχε άλλωστε νόημα να μετράω. Τα χίλια χρόνια της καταδίκης έμοιαζαν με χιλιάδες αιωνιότητες της καθημερινότητας. Ένιωθα ότι δε θα τελειώσουν ποτέ".

ΝΥΝ...

"Κάποια στιγμή ένα πλάσμα είπε κάτι και τότε όλοι σώπασαν. Έστρεψαν το βλέμμα προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Είχαν βρει μόλις τη λύση στο πρόβλημά τους. Από μακριά κάτι γρύλισε μέσα στο σκοτάδι..."

Georges Simeon, Ο Μαιγκρέ και η νεκρή κοπέλα, εκδ. Άγρα, 2021, σελ.216, μεταφρ. Α. Μακάρωφ

 Ο Ζωρζ Σιμενόν δικαίως θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ο Άρθουρ Κόναν Ντόιλ του Βελγίου, αφού συνέγραψε συνολικά εβδομήντα δύο περιπέτειες με τον συμπαθέστατο και εξαιρετικά δημοφιλή ήρωα επιθεωρητή Μαιγκρέ. Γενικά, όμως, πρόκειται για έναν πολυγραφότατο συγγραφέα, αφού από το 1921 ως το 1972 που κράτησε η παραγωγική του περίοδος (πλην των απομνημονευμάτων του τα οποία συνέταξε το 1981) παρέδωσε συνολικά στο κοινό διακόσια σχεδόν μυθιστορήματα, χίλιες ιστορίες και άπειρα άρθρα. Πολλά από τα έργα του έχουν διασκευαστεί για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Ο Ζωρζ Σιμενόν γεννήθηκε στη Λιέγη το 1903 και πέθανε στη Λωζάννη το 1989.

Ο Μαιγκρέ και η νεκρή κοπέλα είναι μία ακόμη από τις πολλές περιπέτειες του δαιμόνιου επιθεωρητή με φόντο το Παρίσι του Μεσοπολέμου. Το μυστήριο στη συγκεκριμένη περίπτωση, έγκειται στη ανεξιχνίαστη δολοφονία μίας νεαρής κοπέλας, μιας δολοφονίας που συνέβη τη νύχτα στους σκοτεινούς δρόμους του Παρισιού. Η άκρη του νήματος θα βρεθεί από τα ρούχα που φορούσε και από το μέρος που τα αγόραζε. Επόμενο βήμα στην έρευνα του επιθεωρητή θα είναι η ιδιοκτήτρια του σπιτιού που νοίκιαζε η κοπέλα.

Το μυθιστόρημα ασχολείται πολλαπλώς με το γυναικείο φύλο, αφού πολλοί από τους χαρακτήρες που πλαισιώνουν τον Μαιγκρέ ανήκουν σε αυτό. Μέχρι και η γυναίκα του επιθεωρητή συμμετέχει στη δράση, αφού, μέσω της τόσο διαφορετικής "γυναικείας" ματιάς της, βοηθάει τον σύζυγό της να δει τα πράγματα από διαφορετική οπτική γωνία. Το κλειδί για τη λύση της υπόθεσης φαίνεται να βρίσκεται σε ένα μυστηριώδες ραντεβού που έδωσε η νεαρή κοπέλα λίγο πριν από τη δολοφονία της.

Το παρελθόν της νεκρής ανασταίνεται ολοζώντανο στις σελίδες του μυθιστορήματος, παράλληλα με τη νυχτερινή ζωή της πόλης του Φωτός. Το γαλλικό γυναικείο άρωμα και η περίφημη  γαλλική φινέτσα είναι διάχυτα σε όλες τις σελίδες του βιβλίου.

Οι διάλογοι είναι γλαφυρότατοι, άμεσοι και ολοζώντανοι, εξασφαλίζοντας μία γρήγορα κινηματογραφική πλοκή, εκπληρώνοντας έτσι τις προσδοκίες των αναγνωστών σε ό,τι αφορά τα αστυνομικά μυθιστορήματα. Το λεπτό χιούμορ και η ειρωνεία επίσης δεν απουσιάζουν, τόσο από την υπόθεση, όσο και από τον χαρακτήρα του επιθεωρητή. 

Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα μικρό, ευκολοδιάβαστο πόνημα το οποίο απευθύνεται κυρίως στους λάτρεις των αστυνομικών μυθιστορημάτων εποχής.

"Όση ώρα ο Ζανβιέ ήταν μέσα στην πολυκατοικία για να ρωτήσει αν έμειναν εκεί οι κοπέλες, ο Μαιγκρέ, με τα χέρια στις τσέπες, χάζευε στο πεζοδρόμιο και σκεφτόταν ότι η οδός ντε Ποντιέ έμοιαζε σαν να βρισκόταν στα παρασκήνια των Ηλυσίων Πεδίων, ή σαν να ήταν η σκάλα υπηρεσίας τους. Κάθε μεγάλη οδική αρτηρία στο Παρίσι έχει, παράλληλη με αυτή, μια πιο στενή αλλά ζωντανή οδό όπου βρίσκει κανείς μπαράκια, μικρά παντοπωλεία, εστιατόρια, φθηνά ξενοδοχεία, κομμωτήρια και κάθε είδους μικροεπαγγελματίες".

Min Jin Lee, Πατσίνκο, εκδ. Ίκαρος, 2018, σελ.702

 

https://ikarosbooks.gr/835-patsinko.html

 

Μπορεί να μην είναι ακριβώς καινούριο, υπό την έννοια ότι κυκλοφορεί στην ελληνική αγορά εδώ και τρία περίπου χρόνια, όμως αναμφισβήτητα είναι ένα βιβλίο διαχρονικό και πρωτότυπο. Πρόκειται για το Πατσίνκο, ένα μυθιστόρημα της Κορεάτισας συγγραφέως Min Jin Lee, που γνωρίζει μεγάλη επιτυχία και πολλές μεταφράσεις στο εξωτερικό.

Το Πατσίνκο είναι ένα βιβλίο που ενδιαφέρει ιδιαίτερα τους Ευρωπαίους αναγνώστες καθώς η υπόθεσή του διαδραματίζεται στην Κορέα, ένα μέρος άγνωστο, μακρινό και εξωτικό κόσμο για τους περισσότερους από εμάς.

Το Πατσίνκο παρακολουθεί τη ζωή μιας οικογένειας φτωχής από την Κορέα που βρίσκεται αναπάντεχα στην Ιαπωνία. Η αφήγηση ξεκινά το 1911 και φτάνει ως το 1989, διατρέχει δηλαδή σχεδόν ολόκληρο τον 20ο αιώνα. Μέσα από την ιστορία του της Γιάνγκτζιν, της κόρης της Σάντζα και των απογόνων της, παρακολουθούμε τις δυσκολίες των Κορεατών να επιβιώσουν υπό την ιαπωνική κατοχή στις αρχές του 20ου αιώνα, δυσκολίες τις οποίες επιδείνωσε το ξέσπασμα και οι αναταραχές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Πόλεμος της Κορέας που ακολούθησε επέτεινε το χάος ακόμη περισσότερο και είχε τη μοιραία για τη χώρα κατάληξη της διχοτόμησης σε Βόρεια και Νότια.

Το Πατσίνκο είναι μια ιστορία της Νοτιοανατολικής Ασίας και της Άπω Ανατολής στον 20ο αιώνα. Είναι μία ιστορία προσφύγων, ανθρώπων που αγωνίζονται διαρκώς να βελτιώσουν τις συνθήκες της ζωής τους υπό δύσκολες συνθήκες. Είναι η ιστορία των γυναικών που υποφέρουν αγόγγυστα για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους, αλλά και των αντρών που αγωνίζονται να τα θρέψουν.

Ιστορικό χρονικό, οικογενειακή σάγκα, ή μυθιστόρημα εποχής, όπως κι αν το χαρακτηρίσει κανείς, το Πατσίνκο είναι ένα βιβλίο βαθιά ανθρώπινο που θα συγκινήσει και τον πιο δύσκολο αναγνώστη. Η Min Jin Lee διαθέτει το λογοτεχνικό χάρισμα μιας γραφής δυνατής και κινηματογραφική, χωρίς μακροσκελείς και κουραστικές περιγραφές και χωρίς πολλές επεξηγήσεις των συναισθημάτων των ηρώων, τα οποία όμως "φωνάζουν" κραυγαλέα ορισμένες φορές μιλώντας κατευθείαν στην καρδιά των αναγνωστών, οι οποίοι θα λατρέψουν τους χαρακτήρες της και θα ταυτιστούν με κάποιους από αυτούς.

Το βιβλίο αποτυπώνει εναργώς τη φτώχεια και το δράμα των προσφύγων, το ζήτημα της ταυτότητας του κάθε ανθρώπου, του εθνικισμού και των συνεπειών της αποικιοκρατίας, αλλά και την ταλάντευση των Ασιατών ανάμεσα στον παραδοσιακό δικό τους τρόπο ζωής και τον δυτικό τρόπο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η οικογένεια που πρωταγωνιστεί στο Πατσίνκο είναι χριστιανοί στο θρήσκευμα. Το γεγονός αυτό γεφυρώνει δύο τόσο διαφορετικούς, μα παράλληλα και τόσο ίδιους κόσμους, τον ανατολικό ασιατικό και τον δυτικό ευρωπαϊκό. Το συμπέρασμα πάντως είναι εύλογο: τα πάθη και ο αγώνας των ανθρώπων για επιβίωση, ο έρωτας, το μίσος, ο πόθος για εκδίκηση και η συμπόνια, όλα αυτά τα συναισθήματα και οι συμπεριφορές είναι κοινά σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης.

Αξίζει,τέλος, να διευκρινιστεί ότι Πατσίνκο ονομάζεται ένα ιαπωνικό τυχερό παιχνίδι αντίστοιχο του δικού μας φλίπερ. Να σημειώσουμε επίσης ότι η επιλογή του συγκεκριμένου τίτλου δεν είναι καθόλου τυχαία από τη συγγραφέα: και τα δύο παιδιά της Σάντζα θα δουλέψουν σε επιχειρήσεις Πατσίνκο στην Ιαπωνία και το γεγονός αυτό θα συστήσει στους αναγνώστες τη νυχτερινή ζωή και τον γκανγκστερικό υπόκοσμο κάποιων ιαπωνικών πόλεων, εμπλουτίζοντας περαιτέρω την οικογενειακή ιστορία των πρωταγωνιστών.

 

Benny Morris, Dror Ze' evi, H τριακονταετής γενοκτονία, εκδ. Πατάκη, 2021, σελ.667

 

https://www.patakis.gr/product/649067/patakis-nees-kuklofories-ana-kathgoria-anthropistikes-kai-koinonikes-episthmes/H-triakontaeths-genoktonia-O-afanismos-ton-xristianikon-meionothton-ths-Tourkias/

 

 Για πρώτη φορά στη διεθνή ιστοριογραφία δύο έγκριτοι ιστορικοί, καθηγητές πανεπιστημίων της Μέσης Ανατολής, συγκεντρώνουν σε ένα και μόνο βιβλίο όλα τα στοιχεία της συστηματικής γενοκτονίας στην οποία προέβη η γείτονα χώρα μας, η Τουρκία, από το 1894 έως και το 1924, επί τριάντα, δηλαδή, συναπτά έτη.

Πρόκειται για τους Benny Morris και Dror Ze' evi, καθηγητές του πανεπιστημίου του Μπεν Γκουριόν και ειδήμονες σε θέματα Οθωμανικής Ιστορίας και Ιστορίας της Μέσης Ανατολής. Το αποτέλεσμα είναι κάτι παραπάνω από ικανοποιητικό, τόσο για τους  ιστορικούς που δουλεύουν συγκεντρώνοντας αποδεικτικά στοιχεία, όσο και για τον καθένα από τους υπόλοιπους, ο οποίος θέλει να μάθει για τις γενοκτονίες που έλαβαν χώρα στην Τουρκία στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα.

Οι συγγραφείς αποδεικνύουν με αδιάψευστα στοιχεία και παρά τη συστηματική καταστροφή των αρχείων και των ντοκουμέντων τα οποία αποδείκνυαν τις σφαγές από το τουρκικό κράτος, πως τα επαίσχυντα αυτά γεγονότα δεν αποτελούσαν τυχαία και μεμονωμένα περιστατικά, αλλά ένα οργανωμένο σχέδιο εξόντωσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας και- εν συνεχεία μετά το 1923-του τουρκικού κράτους με σκοπό να εξαλειφθεί κάθε έτερη εθνότητα από τα τουρκικά εδάφη. 

Παρ' όλα αυτά τα στοιχεία όμως, το τουρκικό κράτος αρνείται μέχρι σήμερα να αναγνωρίσει τις επονείδιστες αυτές πράξεις και τις απεχθείς πολιτικές που σημειώθηκαν στα εδάφη του. Η άρνηση αυτή του κράτους να αναγνωρίσει τα πεπραγμένα του, σε αντίθεση με το γερμανικό κράτος το οποίο αναγνώρισε επίσημα το Ολοκαύτωμα, στιγματίζεται από τους συγγραφείς. Στο τέλος του βιβλίου, οι ίδιοι προβαίνουν επίσης σε μία εξαιρετική σύγκριση μεταξύ των δύο γενοκτονιών, εκείνη των Εβραίων από τους ναζί και εκείνη των χριστιανών από τους Τούρκους.

Οι συγγραφείς παραθέτουν αφηγήσεις αυτόπτων μαρτύρων, λιγότερο Τούρκων και κυρίως Αρμενίων, Ελλήνων και Ευρωπαίων για τις σφαγές, τις εκτοπίσεις και τις διώξεις που έλαβαν χώρα στην Τουρκία κατά τη διάρκεια της τριακονταετίας και απαριθμούν επίσης τους λόγους για τους οποίους οι Τούρκοι πίστευαν πως έπρεπε να εξοντωθούν οι χριστιανοί της αυτοκρατορίας τους και, ακολούθως, του εθνικού κράτους τους.

Η αφήγηση των γεγονότων ακολουθεί χρονολογική και κατά τόπους σειρά. Εξιστορούνται διεξοδικά τα γεγονότα που αφορούν τη μεγαλύτερη γενοκτονία, εκείνη των Αρμενίων και, ακολούθως, εκείνη των Ελλήνων- της Μικράς Ασίας και της Κωνσταντινούπολης και όχι του Πόντου-, καθώς και οι άγνωστες στο ευρύ κοινό διώξεις κατά των Ασσυρίων χριστιανών της Τουρκίας. Υπάρχει ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στις διώξεις κατά των Αρμενίων και ένα αφιερωμένο στις διώξεις που έγιναν κατά των Ελλήνων. Η φρίκη των βιασμών, των πογκρόμ και των λεηλασιών, αλλά και εκείνη των εκτοπίσεων, των υποχρεωτικών εξισλαμισμών και των ταγμάτων εργασίας παρουσιάζονται αναλυτικά στις σελίδες το βιβλίου. Η τύχη των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης παρουσιάζεται μεν, αλλά κάπως πιο περιορισμένα σε σχέση με εκείνη των Ελλήνων της Μικράς Ασίας.

Ο Έλληνας αναγνώστης θα βρει εξαιρετικά ενδιαφέρουσα την αφήγηση για τα γεγονότα της Μικρασιατικής Καταστροφής και της υπογραφής της συνθήκης της Λοζάνης υπό την οπωσδήποτε πιο αντικειμενική και ψύχραιμη οπτική των ξένων συγγραφέων. Επίσης, η άνοδος του Μουσταφά Κεμάλ παρουσιάζεται διεξοδικά και κατονομάζονται όλοι οι αρχιτέκτονες των διώξεων, χωρίς να αποσιωπούνται οι εκδικητικές πράξεις τόσο των Αρμενίων όσο και των Ελλήνων κατά των Τούρκων. Αυτές, όμως, έλαβαν περιστασιακά χώρα και δεν μπορούν να συγκριθούν σε έκταση και μέγεθος με τις αντίστοιχες τουρκικές ωμότητες.

Τελικά 1,5 εκατομμύριο περίπου Αρμένιοι εξολοθρεύτηκαν και άλλοι 1,2 Έλληνες υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα πατρογονικά εδάφη τους, χώρια οι περίπου 350.000 Έλληνες, κυρίως του Πόντου, που εκτελέστηκαν.

Από τον Αμπντούλ Χαμίτ, τον αιματοβαμμένο "Κόκκινο Σουλτάνο" των σφαγών του 1895-96, μέχρι τον ανθέλληνα Τζελάλ Μπαγιάρ και τον εθνικιστή Κεμάλ Ατατούρκ, οι συγγραφείς μας καλούν με το βιβλίο αυτό σε ένα οδοιπορικό των δεινών που βίωσαν οι χριστιανοί της Τουρκίας. 

Φυσικά, ο συγγραφέας δεν διστάζει να τονίσει και τις ελάχιστες  πτυχές ανθρωπιάς που υπήρξαν μέσα στο χάος. Πρόκειται για τα παραδείγματα κάποιων Τούρκων οι οποίοι αψήφησαν τις διαταγές που έλαβαν και επέλεξαν να φανούν άνθρωποι, υπεράνω κάθε εθνικισμού και θρησκευτικής διαφοράς.

Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι το μνημειώδες αυτό έργο συνοδεύεται και από φωτογραφικό αποδεικτικό υλικό. Ακόμη, πρέπει να αναφερθεί ότι σκοπός της συγγραφής του εν λόγω βιβλίου, σύμφωνα με τους συγγραφείς, δεν είναι η αναμόχλευση των παθών και του μίσους, αλλά απεναντίας, η απόδειξη της ιστορικής αλήθειας και η αναγνώρισή των γενοκτονιών από το σύγχρονο τουρκικό κράτος.

"Για τους αρχιτέκτονες της γενοκτονίας, το δυτικό τμήμα της αυτοκρατορίας συνιστούσε μικρότερη απειλή από το ανατολικό. Οι Αρμένιοι του δυτικού τμήματος διέμεναν σε πόλεις, ήταν συγκριτικά εύποροι, περισσότερο ενσωματωμένοι στην οθωμανική ζωή και λιγότερο μαχητικοί απ' ό,τι  οι πιο καταπιεσμένοι εξαδέλφοί τους στο ανατολικό τμήμα. Ενώ ο νόμος για τις εκτοπίσεις ίσχυε και για τους Αρμενίους του δυτικού τμήματος, η εκτόπισή τους θεωρήθηκε λιγότερο επείγουσα και συνοδεύτηκε από μικρότερη άμεση βία. Όμως η Κωνσταντινούπολη απλώς καθυστερούσε το αναπόφευκτο, δίνοντας στην Ειδική Οργάνωση χρόνο για να αποδυναμώσει τους Αρμενίους της ανατολής πριν να αρχίσει η εκτόπιση των Αρμενίων της δύσης".

Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε, Σαμποτάζ, εκδ. Πατάκη, 2021, σελ.439

 

https://www.patakis.gr/product/648579/vivlia-logotexnia-pagkosmia-logotexnia/Sampotaz/

 

 H μυθιστορηματική τριλογία του Ισπανού συγγραφέα από την Καρθαγένη Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε σχετικά με τις δράσεις του λογοτεχνικού ήρωα Φαλκό, ολοκληρώνεται με το Σαμποτάζ. Το πρώτο βιβλίο της τριλογίας τιτλοφορούταν Φαλκό και το δεύτερο Εύα.

Σε όλα πρωταγωνιστής είναι ο ιδιαίτερος ερευνητής σκοτεινών υποθέσεων, ο Φαλκό. Εδώ, βοηθός του στην εξιχνίαση των μυστηρίων είναι η Μαλένα, μία νεαρή και γενναία συνεργάτιδα. 

Για άλλη μία φορά, λοιπόν, ο Ισπανός συγγραφέας μας ταξιδεύει στη βόρεια Ισπανία, και συγκεκριμένα τη χώρα των Βάσκων, τη νότιο Γαλλία, αλλά και το Παρίσι του τέλους του Μεσοπολέμου, μία ιδιαίτερα ταραχώδη εποχή. 

Ο ισπανικός εμφύλιος μαίνεται ανεξέλεγκτος με τους εθνικούς του Φράνκο να αντιπαλεύουν φανατικά τους κομμουνιστές και ο Χίτλερ μοιάζει έτοιμος να σπείρει τον όλεθρο στην Ευρώπη. Βοηθά τον Φράνκο ισοπεδώνοντας την ισπανική πόλη Γκερνίκα. Με το όνομα της πόλης αυτής επιλέγει να ονομάσει ο Πάμπλο Πικάσο τον ομώνυμο πίνακά του, τον οποίο σκοπεύει να εκθέσει στη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού με σκοπό να αναζητήσει τη διεθνή υποστήριξη στην αναχαίτιση του δικτάτορα και να ξεσηκώσει τις φιλελεύθερες ευρωπαϊκές συνειδήσεις εναντίον του. Κάποιοι όμως, όπως είναι φυσικό, δεν το θέλουν αυτό. Και σε αυτό το σημείο ακριβώς είναι που η Ιστορία συναντά τη Λογοτεχνία του Πέρεθ-Ρεβέρτε.

Ο Φαλκό είναι εκείνος που θα αναλάβει να εμποδίσει τον πίνακα να φτάσει στον προορισμό του μέσω ενός καλά στημένου σαμποτάζ. Η συνέχεια στην ιστορία αυτή δεν θα ιστορική, αλλά καθαρά λογοτεχνική, ντυμένη επιδέξια με μία ατμόσφαιρα μυστηρίου και με όλα όσα χαρακτηρίζουν τον Μεσοπόλεμο να παρελαύνουν στις σελίδες του βιβλίου: η έντονη νυχτερινή ζωή, οι διώξεις των Εβραίων, οι εκκαθαρίσεις του Στάλιν στη Ρωσία και τα σύννεφα του πολέμου που μαζεύονται απειλητικά πάνω από την Ευρώπη.

Μπολσεβίκοι, Εθνικοί, κατάσκοποι της Abwehr, της ΝΚVD, της Gestapo και της GPU, Iσπανοί, Γερμανοί, Γάλλοι, ακόμη και Αυστριακοί και Ρώσοι, καθώς και τσαχπίνες γυναίκες κάθε εθνικότητας, όλοι αυτοί οι άνθρωποι συνθέτουν το πολύχρωμο μωσαϊκό του βιβλίου.

Το μυθιστόρημα ξεκινά με σκηνές δράσης ήδη από τις πρώτες σελίδες, προαναγγέλλοντας την κινηματογραφική πλοκή του, την οποία οι ολοζώντανοι και εξαιρετικά αληθοφανείς διάλογοι τονίζουν ιδιαιτέρως. Οι καλοστημένοι αυτοί διάλογοι αναμφίβολα αποτελούν το δυνατό σημείο του βιβλίου. Η γραφή του Πέρεθ-Ρεβέρτε στο σύνολό της αποπνέει γενικά μια λεπτή ειρωνεία και δηκτικότητα, μαζί με μία ανεπαίσθητη δόση black humor.

Ο Φαλκό είναι από τους πιο περίεργους λογοτεχνικούς χαρακτήρες που έχουν πλαστεί. Τον Πέρεθ-Ρεβέρτε δεν τον ενδιαφέρει να δημιουργήσει έναν εξιδανικευμένο, συμπαθητικό και ωραιοποιημένο χαρακτήρα, αλλά, απεναντίας, έναν αληθινό τύπο "της νύχτας" και "της πιάτσας", πανέξυπνο, πανούργο, αλλά και μέσα σε όλα άνθρωπο. Κυνικός και ρεαλιστής, ο Φαλκό πηγαίνει πάντα προς τα εκεί όπου φυσάει ο άνεμος.

Τα σημεία όπου παρουσιάζονται διάλογοι με τον ίδιο τον Πικάσο είναι τα κορυφαία του βιβλίου και η αποκάλυψη των σκέψεων του διάσημου ζωγράφου στον αναγνώστη πραγματικά από τις καλύτερες στιγμές του Σαμποτάζ.

Ο Πέρεθ-Ρεβέρτε εναλλάσσει αριστοτεχνικά τη δράση με τις διαλογικές  συζητήσεις δημιουργώντας μία ολόκληρη τοιχογραφία του Μεσοπολέμου στην Ευρώπη και όχι μόνο ένα απλό μυθιστόρημα.

Τέχνη, μυστήριο, ιστορία, πολιτική και άφθονη κατασκοπία υπόσχονται ένα καθηλωτικό μυθιστόρημα το οποίο θα ταξιδέψει τον αναγνώστη στον ταραγμένο Μεσοπόλεμο, λίγο προτού ο κόσμος έρθει αντιμέτωπος με τη φρίκη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

"Ο Πικάσσο του έδειξε μερικά {ενν. σκίτσα} -ανθρώπινες μορφές, κεφάλια ταύρου και αλόγου, μια λάμπα σχεδιασμένη με σύντομες και απλές γραμμές, μια μητέρα με ένα νεκρό παιδί στην αγκαλιά της, στη βάση μιας σκάλας. Όλα είχαν ένα στυλ παγερό, με βίαιες μολυβιές. Σε ορισμένα η ενέργεια του καλλιτέχνη είχε γρατζουνίσει το χαρτί. Ο Φαλκό παρατήρησε ότι εκείνα τα σκίτσα ταίριαζαν με τον μεγάλο καμβά που καταλάμβανε τον τοίχο στο βάθος. {...}Ρίγησε ο Φαλκό, άθελά του. Το φως του δύοντος ήλιου, διαθλώμενο στο τζάμι του παραθύρου έβαφε με μια ελαφριά κοκκινωπή πατίνα τον τεράστιο καμβά. Σαν να είχε κιόλας αρχίσει, προτού καν πάρει την τελική του μορφή, να αιμορραγεί αργά. Και ξαφνικά όλα απέκτησαν νόημα. "Θα ονομαστεί "Γκερνίκα"", είπε ο Πικάσσο".

Βασίλης Νάστος, Σκιαμαχία, εκδ. Βακχικόν, 2021, σελ.395

 

https://ekdoseis.vakxikon.gr/shop/ekdoseis/vakxikon-peza/skiamaxia/

 

Υπαρξιακά ζητήματα απασχολούν τον φιλόλογο Βασίλη Νάστο στο πρώτο μυθιστόρημά του. Σαν άλλος Ζαν Πωλ Σαρτρ, ο πρωτοεμφανιζόμενος συγγραφέας επιχειρεί ένα ταξίδι κατάδυσης στην ανθρώπινη ψυχή του Γιάννη Λαρή, ενός τριανταοκτάχρονου άνδρα που αναζητά εναγωνίως την ταυτότητά του, καθώς και ένα νόημα και έναν σκοπό στη ζωή του.

Ο τίτλος του βιβλίου Σκιαμαχία, δηλώνει αυτό ακριβώς: την προσπάθειά μας να βγούμε στο φως μέσα από τις σκιές και να μην φοβόμαστε το εκτυφλωτικό φως του ήλιου και, κατ' επέκταση, την αλήθεια και την ειλικρίνεια στις ζωές μας.

Ο πρωταγωνιστής Γιάννης Λαρής καλείται να διευθύνει τον εκδοτικό οίκο του πατέρα του, μετά από τον θάνατό του. Δεν είναι όμως βέβαιος ότι θέλει να ασχοληθεί με αυτό, αλλά, αντιθέτως, βρίσκεται σε μια πορεία διαρκούς αναζήτησης. Από το αδιέξοδό του θα τον βοηθήσουν να βγει ο ψυχολόγος Ηλίας Δενδρινός, ο οποίος παρουσιάζεται περισσότερο ως φίλος στη ζωή του, παρά σαν γιατρός, η μητέρα του, αλλά και η αγαπημένη του, η Νίνα.

Το βιβλίο εστιάζει σε αυτές ακριβώς τις μέρες της ταραχής που βιώνει ο Γιάννης. Παράλληλα, ο συγγραφέας προβαίνει σε διάφορα σχόλια περί του εκδοτικού, κοινωνικού και, ενίοτε, και πολιτικού χώρου και συγγράφει ένα πόνημα το οποίο μπορεί να χαρακτηριστεί περισσότερο σαν φιλοσοφικό και ψυχολογικό δοκίμιο, παρά σαν μυθιστόρημα με καταιγιστική δράση, ένα βιβλίο, δηλαδή, εσωτερισμού.

Εντούτοις, το βιβλίο είναι εξαιρετικά καλογραμμένο και διαβάζεται εύκολα. Επιπροσθέτως κεντρίζει το ενδιαφέρουν του αναγνώστη με τις απόψεις του συγγραφέα και τις συμβουλές περί ζωής, τις οποίες παραθέτει δια στόματος των ηρώων του.

Θίγονται θέματα όπως η τόλμη και η δειλία μας να κάνουμε και να παραδεχτούμε πράγματα ή τα αληθινά μας συναισθήματα μπροστά στους συνανθρώπους μας, η αναπόφευκτη φθορά ψυχής και σώματος όσο μεγαλώνουμε, το άγχος της δουλειάς και ο χρόνος που αυτή μας απομυζεί από τους αγαπημένους μας, η φυγή από τις δύσκολες καταστάσεις, η οποία, όμως, δεν αποτελεί λύση και η αναδρομή στην εφηβεία, τα παιδικά και τα φοιτητικά μας χρόνια που πάντοτε θα μας στοιχειώνουν όσο κι αν μεγαλώσουμε...

Ο πρωταγωνιστής χάνεται συχνά στις σκέψεις του μέσα στην πορεία της αφήγησης ή την δική του στους δρόμους της Αθήνας, κάτι που κάνουμε, εξάλλου, όλοι μας, όπως όιταν παρατηρεί μία δεκαοχτούρα στον δρόμο ή όταν βρίσκεται στο μετρό. Έτσι οι περιπλανήσεις του Γιάννη δίνουν την αφορμή στον συγγραφέα να διατυπώσει τις ρήσεις του για τη ζωή και να εστιάσει στην ψυχολογία του ήρωά του. 

Τι γίνεται όταν αισθανόμαστε ότι η κληρονομιά μας μας βαραίνει; Πώς διαχειριζόμαστε τους ανθρώπους που εισβάλουν με το έτσι θέλω στη ζωή μας, χωρίς να μας είναι αρεστοί; Γιατί άραγε έχουμε την τάση να νοσταλγούμε διαρκώς τα παλιά και τους απόντες αγαπημένους μας; Πώς μας βοηθάει το έτερον μας ήμισυ να ξεπεράσουμε φοβίες και ανασφάλειες; Είναι, τελικά, ορθό να προτιμάμε τους φίλους από τους συγγενείς με το επιχείρημα ότι οι πρώτοι δεν μας έχουν επιβληθεί καταναγκαστικά; Πόσο αλλάζουμε σαν άνθρωποι όσο μεγαλώνουμε;

Τέτοια και άλλα πολλά ζητήματα υπαρξιακής φύσης θέτει η Σκιαμαχία που έχει ως κεντρικό θέμα την προσπάθεια της ψυχής μας να βγει στο φως και να απελευθερωθεί από όσα την καταπιέζουν.

"Η σκιά... Η σκιά δεν είναι παρά μια στιγμιαία εντύπωση. Συνήθως μας αποτραβά από ό,τι πραγματικά τη δημιουργεί, από την πραγματικότητα. Αυτή της βέβαια, η ιδιότητα είναι που την κάνει πανίσχυρη. {...}Κάποιες φορές η σκιά, αυτή η στιγμιαία εντύπωση, διεισδύει βαθιά μέσα στον νου και μας κρατά δέσμιους. {...}Κάποιες άλλες φορές, η σκιά δεν είναι ένα παράσιτο αλλά ο ίδιος μας ο εαυτός. Είναι το σκέλος του εαυτού μας που απωθούμε, που αποφεύγουμε να εκδηλώσουμε επειδή  το κρίνουμε "αρνητικό", συναίσθημα οδυνηρό, κοινωνικά βδελυρό. {...}Εν τέλει δεν έχει σημασία η ίδια η πραγματικότητα, αλλά η διάθεση να κοιτάξουμε μέσα από τις σκιές. Με πλήρη τη συναίσθηση ότι, μάλλον, κάτι δεν θα καταλάβουμε".

Τελικά, όπως θα φανεί στο τέλος, η αγάπη είναι αυτό που μας μένει. Άραγε ο Γιάννης θα καταφέρει να ανακαλύψει ποιος πραγματικά είναι μέσα από αυτή την κατάδυση μέσα στα τρίσβαθα της ανθρώπινης ψυχής; 

Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, Η ζαβολιάρα χελώνα, εκδ. 24 γράμματα, 2021

Τι μπορεί να κάνει μια ζαβολιάρα χελώνα στον ωκεανό; Μήπως βιάζεται να μεγαλώσει πριν την ώρα της; Σε τι κινδύνους μπορεί άραγε να μπλέξει αν αψηφήσει τις σοφές συμβουλές των ενηλίκων;

Την ιστορία αυτής της άτακτης χελώνας μας αφηγείται ο γνωστός λογοτέχνης Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης στο σύντομο και εύληπτο παραμύθι του με την τόσο πολύχρωμη και χαρούμενη εικονογράφηση της Ελένης Μαραθού. Το βιβλίο απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας και έχει ως βασικό του θέμα την προσπάθεια ανεξαρτητοποίησης των παιδιών από τους γονείς του και τους κινδύνους που ελλοχεύουν κατά τη διάρκειά της προσπάθειας αυτής.

Η αλήθεια είναι ότι δεν έχουμε συνηθίσει τον πολυγραφότατο Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη σε τέτοια εγχειρήματα, ο οποίος έχει εκδώσει πολυάριθμα έργα ποικίλου περιεχομένου, έχει συμμετάσχει σε πολλά συλλογικά και έχει επιμεληθεί άλλα τόσα.  Κι όμως, η ιδιότητα του εκπαιδευτικού, μαζί με εκείνη του συγγραφέα, τον βοηθά να δημιουργήσει ένα ευκολοδιάβαστο μεν και προσιτό στα μικρά παιδιά, μα συνάμα και γεμάτο νοήματα και παραινέσεις, πόνημα.

Η πορεία των παιδιών προς την ενηλικίωση, αλλά και τα εμπόδια και οι κίνδυνοι που καραδοκούν κατά τη διάρκεια της εφηβείας, αποτελούν, κατά γενική ομολογία, μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες των σημερινών γονέων και μία από τις  δυσκολότερες προκλήσεις για τα σημερινά παιδιά. 

Το παραμύθι αυτό δίνει την απάντηση μέσα από το παράδειγμα μιας μικρής χελώνας η οποία τολμά, πειραματίζεται και, εν τέλει, μαθαίνει από τα λάθη της, φλερτάροντας με τον κίνδυνο και αποφεύγοντας το ανεπανόρθωτο κακό κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή. Το δίχως άλλο, αυτή θα είναι μία οικεία εικόνα σε όσους από εμάς έχουν παιδιά στην εφηβεία, τα οποία, δυστυχώς για εμάς, αδυνατούν να αντιληφθούν τους φόβους και τις ανησυχίες που τρέφουμε για την ασφάλειά τους. Για τους γονείς όμως με μικρότερα παιδιά, το βιβλίο αυτό θα αποτελέσει έναν έμμεσο τρόπο έτσι ώστε να τα διδάξουν αφενός να μην βιάζονται να μεγαλώσουν και να νομίζουν ότι τα ξέρουν όλα και, αφετέρου, να αποφεύγουν τις κακοτοπιές.

Ο χρόνος είναι απροσδιόριστος-ποτέ δεν έχει εξάλλου καμία σημασία στα παραμύθια με ζώα-και ο τόπος  δεν είναι άλλος από το φυσικό σπίτι της μικρής ζαβολιάρας χελώνας: ο απέραντος ωκεανός, με τις ομορφιές, αλλά και τους κινδύνους και τις κακοτοπιές που περικλείει. Η μικρή χελώνα, η οποία αγνοεί επιδεικτικά τις συμβουλές της μητέρας και της γιαγιάς της, δεν έχει όνομα, αλλά πρωταγωνιστεί σε όλες τις σκηνές του βιβλίου. Τι θα γίνει άραγε όταν κινδυνεύσει η ίδια της η ζωή σε αυτή την περιπλάνηση που βιάστηκε να πραγματοποιήσει;

Η τύχη λοιπόν, βοηθάει μεν τους τολμηρούς, αλλά καλό θα ήταν να μην προκαλούμε τη μοίρα μας και το πάθημα να μας γίνεται μάθημα. Η εμπειρική γνώση την οποία αποκτούν τα παιδιά όταν διαπράττουν λάθη είναι στ' αλήθεια πολύτιμη. 

Εν κατακλείδι πρόκειται για ένα βιβλίο το οποίο θίγιε ένα θέμα επίκαιρο μεν, αλλά συγχρόνως και διαχρονικό, για όλα τα παιδιά που ανοίγουν σιγά σιγά τα φτερά τους και πρέπει σταδιακά να μάθουν να στηρίζονται στις δικές τους δυνάμεις.

Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί, ότι το βιβλίο συνοδεύεται από ενδιαφέρουσες δραστηριότητες σχετικές με τον κόσμο του βυθού, οι οποίες θα ξετρελάνουν τους μικρούς αναγνώστες.

Τριανταφύλλη Πολίτη, Βραδιές τζαζ, εκδ. Βακχικόν, 2021, σελ.133

"Φεύγει και ο Απρίλης σιγά σιγά. Σε δύο ημέρες θα έχουμε Μάη. Η φύση έχει ξυπνήσει πλέον για τα καλά, έχει βάλει τα γιορτινά της και χορεύει στον δικό της ρυθμό. Ο πλανήτης γιατρεύει τις πληγές του, ο αέρας αυτές τις μέρες είναι πιο καθαρός, μετά την απαγόρευση της κυκλοφορίας των πάντων για περίπου έξι εβδομάδες. Τα ποτάμια και οι θάλασσες με νερά διάφανα, κρυστάλλινα. Και εγώ για πρώτη φορά στη ζωή μου τέτοια εποχή, αναρωτιέμαι αν θέλω να βγω στον έξω κόσμο ή να μείνω μέσα για πάντα, να δουλεύω μόνο μπροστά από την οθόνη του υπολογιστή μου και να τρέχω με θέα το παρελθόν".

 Σπανίως σήμερα διαβάζει κανείς διηγήματα φυσικά και μη επιτηδευμένα, τα οποία δεν έχουν ως μοναδικό σκοπό να προσπαθούν διαρκώς να εντυπωσιάσουν τον αναγνώστη με λέξεις εξεζητημένες ή περίπλοκες φιλολογικές ή συναισθηματικές έννοιες. Οπωσδήποτε λοιπόν, αυτό είναι κάτι το οποίο θα εκτιμήσει ο αναγνώστης στα διηγήματα της Τριαναταφύλλη Πολίτη που σταχυολογούνται στο βιβλίο της με τίτλο Βραδιές τζαζ και άλλες ιστορίες με θέα το παρελθόν.

Στις λέξεις τζαζ και παρελθόν του τίτλου βρίσκεται ολάκερη η ουσία της κατανόησης για τις προθέσεις της συγγραφέως στο εν λόγω βιβλίο. Η λέξη τζαζ είναι συνώνυμη με την ελευθερία έκφρασης, τον αυτοσχεδιασμό και τη διασκέδαση. Η ελευθερία έκφρασης και ο αυτοσχεδιασμός, καθώς και η ολική απουσία οποιασδήποτε επιτήδευσης απουσιάζει εξολοκλήρου από τα διηγήματα της Πολίτη, διηγήματα αυθόρμητα, φυσικά, με ρέοντα λόγο, ο οποίος προσιδιάζει περισσότερο ως απλή καταγραφή σκέψεων τις περισσότερες φορές παρά με μια γραμμική εξέλιξη υπόθεσης. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στη τζαζ μουσική.

Το παρελθόν, από την άλλη, είναι αυτό το οποίο κυριαρχεί θεματικά στα περισσότερα διηγήματα. Οι αναμνήσεις από το παρελθόν, και ιδίως από την παιδική ηλικία έχουν εδώ τον πρώτο λόγο. 

Έπειτα, κάποια διηγήματα έχουν ως πρωταγωνιστή έναν σκύλο και είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η οπτική μέσα από τα μάτια του ίδιου του ζώου την  οποία επιχειρεί η συγγραφέας.

Τα αφηγηματικά πρόσωπα παρουσιάζουν μία ευχάριστη ποικιλία: σε πρώτο, δεύτερο και τρίτο ενικό πρόσωπο. Κάποια διηγήματα παραμένουν πάντως, πιο αυστηρά γεγονοτολογικά. Σε άλλες ιστορίες ο τόπος και ο χρόνος προσδιορίζονται και σε άλλες όχι.

Οι βραδιές τζαζ είναι το τελευταίο διήγημα του βιβλίου και μας μιλάει για τις βραδιές τζαζ στην παμπ του Λουκ. Άλλες ιστορίες διαδραματίζονται στη μακρινή Σκωτία. Κάποια διηγήματα έχουν, όπως είναι φυσικό, ως κύρια θεματική τον έρωτα: ραντεβού που δεν είχαν συνέχεια, ένας εφηβικός έρωτας, ο πόθος να μείνουμε πάντα νέοι, οι σκέψεις μιας εγκύου σχετικά με το εξαιρετικά περίεργο θέμα των αβγών του καναρινιού, εορτασμοί επετείων ενός αγαπημένου ζευγαριού και μία συζήτηση περί εξωσωματική ή υιοθεσίας. 

Κάποια Σταχτοπούτα, από την άλλη, φαίνεται να περιμένει αιωνίως το πριγκιπόπουλό της. Και κάποιοι άνθρωποι δένονται με σχέση εξάρτησης με τα πράγματά τους που τα στοιχειώνουν δια παντός αναμνήσεις, όπως ένα στρώμα ή μια πολυθρόνα. Μια όχι και τόσο χαρούμενη Κυριακή και αναμνήσεις από το 1985 δεν απουσιάζουν από τις σελίδες του βιβλίου, ούτε η αγάπη για τη θάλασσα και συγκινητικές ιστορίες υιοθεσίας συμπαθητικών τετράποδων.

 Η νοσταλγία για την πατρίδα, η ξενιτιά και ένας  άντρας ερωτευμένος όχι με γυναίκα, αλλά με τη φωτογραφία είναι τα κεντρικά θέματα κάποιων άλλων ιστοριών, όπως και οι σκέψεις γύρω από τα τατουάζ. Η φετινή εμπειρία, πρωτόγνωρη για όλους του Μένουμε στο σπίτι με την πανδημία του κορονοιού, δεν θα μπορούσε να λείπει, όπως είναι λογικό, από το βιβλίο, ούτε και οι αναφορές στα ίδια τα βιβλία, την αγάπη κάθε σωστού συγγραφέα. Το ίδιο και οι αναφορές στο προσφυγικό, το μείζον θέμα των ημερών μας. Η αναζήτηση της ευτυχίας, τα γενέθλια μιας τριανταπεντάρας και τα τραγελαφικά σκηνικά στο σπίτι ενός ηλικιωμένου ζευγαριού, όπως και ένας ύμνος στο καταφύγιό μας, το σπίτι μας, δίνουν έναν ακόμη πιο ανάλαφρο τόνο στο βιβλίο.

Ποικιλία, πλουραλισμός και φυσικότητα, λοιπόν, στα διηγήματα της Τριανταφύλλης Πολίτη, διηγήματα γραμμένα με φαντασία και μεράκι.

"Την αγαπώ την πατρίδα μου, γιατί εκεί είναι όλες μου οι αναμνήσεις. Όλες μου οι αγκαλιές, άπειρα πρωινά και ατέλειωτα ηλιοβασιλέματα. Η γεύση του καφέ, του φαγητού, οι σχολικές παρέες, οι κολλητοί φίλοι, οι πρώτοι έρωτες. Τα έθιμα και οι παραδόσεις που με κρατούν δεμένη με τους γονείς μου, μνήμες που με συνδέουν με τους ζωντανούς και τους αποθανόντες. Εδώ όμως είναι όλα όσα φαντάστηκα από παιδί. Όσα διάβασα στα αγαπημένα μου βιβλία, όσα είδα στις ταινίες του σινεμά".

Mahi Binebine, Ο τρελός του βασιλιά, εκδ. Άγρα, 2021, σελ.153, μεταφ: Ελ. Καββαδία

 

Μονόλογος έκφρασης σκέψεων, συναισθημάτων και πεπραγμένων, ημερολόγιο ζωής, de profundis εξομολόγηση ή γεροντικό παραλήρημα ενός ηλικιωμένου; Όλα αυτά θα μπορούσε να είναι συγχρόνως το νέο βιβλίο του γνωστού Μαροκινού συγγραφέα Μάχι Μπινμπίν με τίτλο Ο τρελός του βασιλιά.

"Στη διάρκεια όλων των χρόνων που πέρασα πλάι στον Σίντι, έμαθα τίποτα πια να μη με ξαφνιάζει για το μέγεθος του ανθρώπινου εξευτελισμού και την ένταση της ανθρώπινης αναξιοπρέπειας".

"Και βέβαια κανένας δεν αγνοεί πως ο χρόνος των καλλιτεχνών βρίσκεται στην αδιαίρετη όψη που ανήκει σε όλον τον κόσμο. Ο δικός μου ήταν στην αποκλειστική ιδιοκτησία του μονάρχη".

"Μπαίνεις στο παλάτι σαν να εισχωρείς σε μία σέκτα: Η ένταξη είναι ολοκληρωτική, μη αναστρέψιμη. Αν γίνεις μέλος, δεν υπάρχει τρόπος επιστροφής. Αν θελήσεις να φύγεις, θα φύγεις γονατιστός ή μάλλον με τα πόδια μπροστά. Είναι μια συμφωνία που έχεις υπογράψει με τον διάολο".

Με τέτοιου είδους "αφορισμούς" διάσπαρτους μέσα στο κείμενο  ενσωματώνει τα παράπονα χρόνων στην αφήγησή του ο τρελός του βασιλιά, ο Μοχάμεντ μπεν Μοχάμεντ, που μας αφηγείται την ιστορία του σε αυτό το μυθιστόρημα μινιατούρα που μοιάζει με παραμύθι σαν εκείνα της Χαλιμάς. Ο γελωτοποιός της αυλής ενός κραταιού μονάρχη σε απροσδιόριστο τόπο και χρόνο-προφανώς στη σύγχρονη εποχή σε κάποια μουσουλμανική χώρα της Μέσης Ανατολής- αφηγείται τις τελευταίες μέρες του μονάρχη του, ο οποίους ετοιμάζεται να εγκαταλείψει τα εγκόσμια.

Κοντά στη διήγηση που αφορά τις τελευταίες μέρες του ηγεμόνα Σίντι, ο Μοχάμεντ αφηγείται και την ιστορία της δικής του ζωής, μιας ζωής γεμάτης με τις δυσκολίες που συνεπαγόταν η εργασία στην υπηρεσία ενός ελέω Θεού μονάρχη.

Ο Μοχάμεντ μας αφηγείται πως ένας χαρισματικός στη μνήμη άνθρωπος σαν κι εκείνον και εν δυνάμει ποιητής έφτασε να μπει στην υπηρεσία του μονάρχη και αποτιμά τη δική του ζωή, αλλά και του ηγεμόνα. Παράλληλα περιγράφει όλες τις δολοπλοκίες της αυλής. Διότι ο Μοχάμεντ δεν είναι μόνος του. Πλάι του υπηρετούν τον ηγεμόνα ο ποιητής Μπεν-Μπραχίμ,ο γιατρός Σαχέρ, ο βοτανολόγος Μουσσά και ο νάνος Μπουντά. Όλοι τους ταγμένοι σε έναν σκοπό: έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στον βασιλιά και τον υπηρετούν πιστά, έρμαια στις εκάστοτε διαθέσεις του.

Πώς είναι άραγε να ανήκεις εσύ και ο χρόνος σου εξολοκλήρου σε κάποιον άλλον άνθρωπο; Πώς είναι να φοβάσαι διαρκώς για μία τυχόν κάθοδό σου στα Τάρταρα, η οποία μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή από κάποιο μικρό λάθος ή από μία κακιά κουβέντα κάποιου που σε μισεί; Πόσες ταπεινώσεις πρέπει να υποστείς; Πώς είναι να ζεις σε ένα περιβάλλον αναγκαστικής κολακείας και φόβου;

Ο Μοχάμεντ έχει μάθει να ζει υπόλογος. Θα μπορέσει άραγε να χαρεί τη ελευθερία του όταν θα πεθάνει ο άνθρωπος που είναι συγχρόνως γι' αυτόν δυνάστης και αφέντης, αλλά συνάμα και φίλος;

Η κατάθεση ψυχής του Μοχάμεντ πολλές φορές θα συγκλονίσει και θα συγκινήσει τον αναγνώστη. Θα του αποκαλύψει το φοβερό τίμημα της αφοσίωσης που πληρώνει ο γελωτοποιός του βασιλιά και παράλληλα θα του διδάξει τη σημασία της συγχώρεσης.

Παράλληλα, ο αναγνώστης μυείται στις πρακτικές και τις παραδόσεις του ισλάμ, στα χρώματα και τα αρώματα της ανατολής και του ανατολίτικου τρόπου ζωής. Διότι μπορεί ο χρόνος και ο τόπος να μην είναι σαφής, αλλά ο αραβοϊσλαμικός πολιτισμός αφήνει έντονο το αποτύπωμά του στις σελίδες του βιβλίου.

Η γλώσσα είναι φυσικά και ρέουσα, έντονα περιγραφική και με μία ποιητική χροιά. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί λόγο μακροπερίοδο και πολλά επίθετα για τη δυνατή πρωτοπρόσωπη αφήγησή του. Εν κατακλείδι πρόκειται για ένα ευχάριστο ανάγνωσμα που μας δίνει άφθονη τροφή για σκέψη και στο οποίο η μετάφραση διατηρεί όλη την ομορφιά της πρωτότυπης γλώσσας.

Γιώργος Λεονταρίτης, Τα πολλά πρόσωπα του Ροδόλφου Μπάτη, εκδ. Άγρα, 2021, σελ.164

Ποιος ακριβώς ήταν τελικά ο Ροδόλφος Μπάτης; Κομμουνιστής ή οπαδός των ναζί; Πράκτορας της Ιντέλλιτζενς Σέρβις ή κατάσκοπος της κομμουνιστικής Ρωσίας; Ήρωας ή κάθαρμα; Φιλοεβραίος ή διπλωμάτης;

Ως πολιτικό νουάρ μυθιστόρημα, με πολλές ιστορικές αναφορές και  μία λεπτή αστυνομική χροιά μπορούμε να χαρακτηρίσουμε το νέο βιβλίο του Γιώργου Λεονταρίτη με τίτλο Τα πολλά πρόσωπα του Ροδόλφου Μπάτη. Πρόκειται για μία γοητευτική σκιαγράφηση της ζωής και των πολιτικών γεγονότων στην Αθήνα των αρχών της δεκαετίας του '50, περιβεβλημένη επιδέξια και από έναν μανδύα μυστηρίου.

Πρωταγωνιστής είναι ένας νεαρός δημοσιογράφος, ο οποίος ψάχνει απεγνωσμένα να μάθει για τη ζωή, τη δράση και τα πεπραγμένα του μυστηριώδη Ροδόλφου Μπάτη, ενός ανθρώπου -αίνιγμα που σφράγισε την πολιτική ζωή της δεκαετίας του '50.

Το ερέθισμα για την έρευνα θα του το δώσει η γοητευτική δημοσιογράφος Άννα Δερδεμέζη που θα σαγηνεύσει τον νεαρό δημοσιογράφο.

Κοντά σε όλα αυτά μια Αθήνα χαμένη για πάντα, η Αθήνα των μεγάλων προσωπικοτήτων και του μετεμφυλιακού χάους. Ο συγγραφέας εμφανίζει στις σελίδες του βιβλίου ως δευτεραγωνιστές γνωστούς διανοούμενους και ανθρώπους των γραμμάτων της εποχής όπως τον Σόλωνα Γρηγοριάδη, τον Ανδρέα Κέδρο, τον Ηλία Τσιριμώκο και τον εξάδελφό του, τον Γιάννη Τσιριμώκο, γνωστό ως Μαρής. Αυτός ο τελευταίος αποτελεί μία σημαντική παρουσία στις σελίδες του μυθιστορήματος.

Κεντρική θέση στις σελίδες του βιβλίου κατέχει επίσης η υπόθεση Μπελογιάννη. Ο συγγραφέας παρουσιάζει αναλυτικά τα γεγονότα της δίκης, της σύλληψης και της εκτέλεσης που στιγμάτισε την πολιτική ζωή της χώρας μας και προκάλεσε μεγάλη κατακραυγή εναντίον της στο εξωτερικό. Ο Γ.Λ. δεν διστάζει να αναφέρει τις ευθύνες για αυτήν που είχε και η ίδια η αριστερά, με προεξάρχοντα τον Ζαχαριάδη.

 "Αυτή η δήλωση του υπουργού Ρέντη εδραίωσε τις υποψίες ότι ο Ροδόλφος Μπάτης θα μπορούσε να είναι ο άνθρωπος που κατέδωσε στις ελληνικές αρχές τη μετάβαση του Μπελογιάννη στην Αθήνα. Από εκεί και πέρα,  η παρακολούθησή του ήταν εύκολη για τις αστυνομικές υπηρεσίες. Ήταν όμως έτσι τα πράγματα ή η φαντασία μου με παρέσυρε πολύ μακριά;"

Τι απέγινε τελικά ο Ροδόλφος Μπάτης, ο άνδρας που εξαφανίστηκε μυστηριωδώς αφήνοντας γυναίκα και ερωμένη στα κρύα του λουτρού; Ο πρωταγωνιστής θα μιλήσει με τις γυναίκες του και με άλλα πρόσωπα που τον συναναστράφηκαν προκειμένου να λύσει ένα μυστήριο, το οποίο και η ίδια η αστυνομία τον αποτρέπει από την εξιχνίασή του. Έφυγε; Δολοφονήθηκε; Επιβίωσε αλλάζοντας ταυτότητα σαν άλλος χαμαιλέων; Τι από όλα ισχύει άραγε;

"Η ζωή έχει τις απαιτήσεις της. Η καθημερινότητα προβάλλει τις ανάγκες της. Δεν μπορούσα πια να παριστάνω τον ντετέκτιβ και ξέχασα όλη αυτή την ιστορία."

Αυτή η κατασκοπευτική,μυστηριακή ατμόσφαιρα σε συνδυασμό με την καλοδουλεμένη, φυσική γραφή του Λεονταρίτη είναι εκείνη η οποία αναδεικνύει το μυθιστόρημα. Μικρό, ευκολοδιάβαστο βιβλίο τσέπης, το οποίο περιέχει όμως άφθονες ιστορικές πληροφορίες και εστιάζει στις μετεμφυλιακές διαμάχες της Ελλάδας, στην πολιτική και τη λογοτεχνική ζωή και στον χωρισμό των πολιτών στα δύο άκρα της πολιτικής, τους ναζί και τους κομμουνιστές.

Το μυστήριο σχετικά με τα πολλά πρόσωπα και τη μυστηριώδη εξαφάνιση του Ροδόλφου Μπάτη συντηρείται μέχρι το τέλος, καταφέρνοντας έτσι να διατηρήσει αμείωτο το ενδιαφέρον των αναγνωστών.

Δημήτρης Βαρβαρήγος, Παράτα με, εκδ. Υδροπλάνο, 2021, σελ.396

 

https://ydroplanobooks.gr/product/parata-me/

Ένα πολύ ιδιαίτερο βιβλίο για την ενδοοικογενειακή βία γραμμένο με την άκρως ρεαλιστική και ωμή πένα του Δημήτρη Βαρβαρήγου είναι το Παράτα με.

Όπως μας λέει ο ίδιος ο συγγραφέας στον πρόλογο του βιβλίου του πρόκειται για έναν σκληρό κείμενο το οποίο αποτελεί μία δριμεία καταγγελία απέναντι στην απάνθρωπη επιβολή, τη σεξουαλική παρενόχληση, τη σωματική και τη λεκτική βία και τον ψυχολογικό και σωματικό βιασμό. Σκοπός του είναι να αφυπνίσει συνειδήσεις και να γνωστοποιήσει το πρόβλημα, ωθώντας όλες αυτές τις γυναίκες που ζουν τον δικό τους Γολγοθά να βρουν τη δύναμη να μιλήσουν προκειμένου να βάλουν τέλος στα δεινά τους, να φωνάξουν "Παράτα με!" στους δυνάστες τους.

Κεντρική ηρωίδα είναι η Δανάη ή Κυκλάμινο- ο συγγραφέας επιλέγει να δώσει θεατρικού τύπου προσωνύμια σε όλους τους χαρακτήρες του, πλην του αληθινού τους ονόματος, προκειμένου να τονίσει τα ιδιαίτερα και υπερτονισμένα χαρακτηριστικά τους.-

Η Δανάη είναι ένα νέο κορίτσι με όνειρα για τη ζωή της, τα οποία όμως θα θρυμματίσει ο πατέρας της, ο Γαρούφαλος- ή Φαλλός-. Η μητέρα Ευδοκία-ή Παράτα με- θα γίνει συνένοχος των ανομολόγητων μυστικών της Δανάης με την τακτική της συγκάλυψης. Μονάχα η γιαγιά Δανάη- Ισαβέλλα ή Κυκλάμινο- θα βρει τη δύναμη να αντισταθεί στο Κακό που εκπροσωπεί ο Φαλλός, όπως και η ίδια η εγγονή Δανάη όταν ο κόμπος φτάσει πια στο χτένι.

Η μικρή Δανάη είναι, επομένως η προσωποποίηση της Αθωότητας. Η γιαγιά της η προσωποποίηση του Καλού και ο Φαλλός του Κακού. Και η μητέρα, τέλος, είναι η προσωποποίηση της Μετάνοιας. Διαπράττει σωρηδόν τα λάθη, αλλά στο τέλος τα συνειδητοποιεί, πληρώνει για τις πράξεις της και αλλάζει τρόπο ζωής. Η Φρίντομ, ο Μάρκο και ο Βίκτορ, χαρακτήρες που μπαίνουν στην υπόθεση προς το τέλος του βιβλίου θα αποδειχτούν οι φύλακες άγγελοι της Δανάης.

Θα καταφέρει, λοιπόν, η Δανάη να ξεπεράσει τα ψυχικά και σωματικά της τραύματα και να βρει τη δύναμη που απαιτείται έτσι ώστε να ξεκινήσει τη ζωή της και πάλι από την αρχή στέλνοντας το οδυνηρό παρελθόν στη λήθη;

Οι χαρακτήρες του έργου, όλοι πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους, σκιαγραφούνται έντονα, επιδεικνύοντας πολλές φορές ακραία  συμπεριφορά και δράση. Έτσι ο συγγραφέας καταφέρνει να προσδώσει την απαιτούμενη δύναμη στον λόγο του και να συγκλονίσει συθέμελα τις ψυχές των αναγνωστών του.

Η γραφή είναι σοκαριστική και πολλές φορές άκρως ρεαλιστική, είναι όμως διανθισμένη με ποιητικές και αλληγορικές πινελιές, οι  οποίες εκφράζουν κυρίως κρίσεις του συγγραφέα για τα συμβάντα και γενικά σχόλια για την ίδια τη ζωή και την ανθρώπινη φύση. Γενικά, η καλοδουλεμένη γραφή του αποτελεί ένα από τα δυνατότερα σημεία του βιβλίου. Το τέλος είναι ξαφνικό, απότομο και αφήνει διαφορετικά περιθώρια  ερμηνείας στον αναγνώστη.

Ο τόπος και ο χρόνος, επίσης, σκόπιμα δεν προσδιορίζονται. Έτσι ο Βαρβαρήγος κατορθώνει να τονίσει τη διαχρονικότητα του θέματος που πραγματεύεται. Και όντως, η σεξουαλική κακοποίηση, ο βιασμός και η σωματική βία μέσα στην οικογένεια είναι κάτι το οποίο μπορεί να συμβεί οποτεδήποτε και οπουδήποτε, ακόμη και μέσα στις καλύτερες οικογένειες, ακόμη και εκεί όπως δεν το περιμένει και δεν το φαντάζεται κανείς.

"Ο υγιής έρωτας και η αληθινή αγάπη είναι τα μέσα που σε μαθαίνουν πως να κατασκευάσεις τον εαυτό σου.

Ωραίο ακούγεται αυτό μα δεν είναι αρκετό. 

Σχεδόν πάντα  αυτά δεν μένουν αλώβητα μπροστά στον φόβο, τον πόνο, τη θλίψη και το αίμα.

Κι όλα μαζί παίρνουν το ίδιο όνομα:

Οδύνη.

Κι όταν όλα αυτά γίνουν πράξεις, έχουν πάλι το ίδιο όνομα:

Θάνατος". 

Εν κατακλείδι, το Παράτα με δεν είναι ένα απλό μυθιστόρημα. Πρόκειται πρωτίστως για ένα έξοχο ψυχογράφημα με πολλά θεατρικά και ποιητικά στοιχεία στην υπόθεση και τη γραφή. Τέλος, πρόκειται για ένα πόνημα άκρως επίκαιρο στη σημερινή εποχή όπου τα ποσοστά της ενδοοικογενειακής βίας παρουσιάζουν άνοδο όχι μονάχα στη χώρα μας, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Αντώνης Γιανακός, Η φύλακας του αρχείου, εκδ. Κέδρος, 2021, σελ.263

 

https://www.kedros.gr/product/9089/fylakas-arxeioy.html

Ο Αντώνης Γιανακός κατάγεται από την Αθήνα και ζει σήμερα στη Θεσσαλονίκη. Έχει γράψει ποιήματα, διηγήματα και μυθιστορήματα. Το δεύτερο μυθιστόρημά του με τίτλο Η φύλακας του αρχείου αφορά τον Ελληνικό Εμφύλιο, τα γεγονότα του 20ου αιώνα και τη συνεχιζόμενη διαίρεση του κόσμου στο κομμουνιστικό και το καπιταλιστικό στρατόπεδο.

Η αφήγηση κινείται σε τρία χρονικά επίπεδα: το παρόν, το παρελθόν μετά από τον Εμφύλιο και το παρελθόν κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου. Ο συγγραφέας εναλλάσσει επιδέξια τα τρία αυτά χρονικά επίπεδα και δημιουργεί δύο παράλληλες ιστορίες, οι οποίες στο τέλος θα συναντηθούν, ξαφνιάζοντας ευχάριστα τον αναγνώστη.

"Το παρελθόν είναι απρόβλεπτο και γεμάτο εκπλήξεις και μόνο για τον λόγο ότι κάθε φορά το βλέπουμε με άλλα μάτια".

Σύμφωνα, λοιπόν με την κρίση των σημερινών ιστορικών που πρωταγωνιστούν στο βιβλίο, όπως του υποψήφιου διδάκτορα Γιάννη και της Ελληνογαλλίδας ιστορικού Μαρί, το παρελθόν, και όχι απαραίτητα το μέλλον, είναι αυτό το οποίο μας επιφυλάσσει αναπάντεχες εκπλήξεις. Οι δύο αυτοί άνθρωποι ερευνούν τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας για την ταραγμένη περίοδο του Εμφυλίου και μαγεύονται από την ατυχή ιστορία μιας αντάρτισσας και ενός γιατρού. Όταν θα ταξιδέψουν στις Πρέσπες προκειμένου να βρουν την άκρη του νήματος της ιστορίας, θα συμβεί μια απρόσμενη ανατροπή.

Το παρελθόν κινείται κυρίως από το έτος 1949, αλλά και πρωτύτερα, περιγράφοντας εναργώς τις μάχες στον Γράμμο και τη φυγή των ανταρτών στη Ρουμανία και την πρώην Γιουγκοσλαβία. Αυτό το οποίο παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι ο Α.Γ. επιλέγει να περιγράψει, πλην των υπολοίπων, τη ζωή των ανταρτών στις ξένες αυτές χώρες.

Εκτός από τα παραπάνω, ο Α.Γ. δεν παραλείπει να αναφέρει όψεις του Μακεδονικού Αγώνα και του Μακεδονικού Ζητήματος, ακόμη και πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, μεταπολεμικά γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία του κομμουνισμού, όπως η Άνοιξη της Πράγας, ο θάνατος του Τίτο το 1980, η πτώση του τείχους του Βερολίνου, η δυσκολία των πρώην ανταρτών να επιστρέψουν και να ζήσουν στην Ελλάδα, αλλά και οι επαίσχυντες διαιρέσεις μεταξύ των ίδιων των μελών του Κομμουνιστικού Κόμματος στην Ελλάδα. Η περίοδος της Χούντας στην Ελλάδα, οι μεταπολεμικές διώξεις και εκτελέσεις των κομμουνιστών από τους κυβερνητικούς, οι δύσκολες πορείες εν μέσω του Εμφυλίου στα βουνά για τους αντάρτες και οι ξεχωριστές δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι γυναίκες μέσα σε όλον αυτόν τον κυκεώνα, περιγράφονται και αυτά γλαφυρά στο πολυφωνικό αυτό ιστορικό μυθιστόρημα.

Η Ιστορία μπλέκεται με τον έρωτα και τις προσωπικές αναμνήσεις των ηρώων. Ο συγγραφέας προσφέρει στον αναγνώστη μία γρήγορη αφήγηση, χωρίς να πλατειάζει, περνώντας γρήγορα από το ένα θέμα στον άλλο. Δεν λησμονεί, όμως, παρόλα αυτά να αφιερώσει και τη δέουσα προσοχή σε ποιητικές, ερωτικές εκφράσεις και μαγευτικές, σύντομες περιγραφές. Σπανίως σε ιστορικό μυθιστόρημα τα ιστορικά γεγονότα μεταδίδονται με τόσον ανάλαφρο τρόπο στον αναγνώστη, σαν να πρόκειται για μυθιστόρημα. Οι κρίσεις για τον άνθρωπο, αλλά και την ίδια την Ιστορία δεν απουσιάζουν, δίνοντας μία μικρή φιλοσοφική νότα στο πόνημα.

Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι ο συγγραφέας ανάγει τα μυθιστορηματικά του πρόσωπα στην ύπαρξη αληθινών, όπως τον Θεόδωρο Παπαπαναγιώτου, που ήταν ο αληθινός φύλακας του αρχείου, και ο Γιώργης Τζαμαλούκας, ο οποίος είναι γνωστός ως ο πατέρας της αντάρτικης χειρουργικής.

"Οι άνθρωποι, αν τους αφήσεις μόνους, μπορούν να γίνουν τέρατα, πρέπει να μάθουν να ζούνε μαζί, να βλέπουν και να σκέφτονται τον διπλανό τους, μόνο έτσι μπορούν να τα καταφέρουν. Οι άνθρωποι είναι τυφλοί τελικά, απίστευτα εγωιστές, νομίζουν ότι θα τα καταφέρουν μόνοι τους, κι όμως παλεύοντας ο καθένας για τον εαυτό του θα πνιγούν στην πλημμύρα άλλος σήμερα, άλλος αργότερα, πάντως όλοι στο τέλος θα πνιγούν".

Frank M.Snowden, Επιδημίες και κοινωνία,Από τον Μαύρο Θάνατο μέχρι σήμερα, εκδ.πατάκη, 2021, μεταφρ.Τ. Σπερελάκη, σελ. 701

 

https://www.patakis.gr/product/649535/vivlia-anthropistikes-kai-koinonikes-episthmes-istoria-arxaiologia/Epidhmies-kai-koinonia/

 Χωρίς υπερβολή, το συγκεκριμένο πόνημα το συγκαταλέγω ανάμεσα στα καλύτερα-αν όχι το καλύτερο-από τα βιβλία που διάβασα τελευταία ανάμεσα στην πληθώρα εκείνων που κυκλοφόρησαν προσφάτως για το συγκεκριμένο θέμα μετά από το ξέσπασμα της πανδημίας του κορονοιού. Για όσους από εμάς δεν είμαστε γιατροί ή βιολόγοι, δεν νομίζω να έχει γραφτεί άλλο πόνημα το οποίο να εξηγεί τόσο γλαφυρά και παραστατικά όλα όσα αφορούν τις φοβερές επιδημίες και τις λοιμώδεις νόσους που έπληξαν την ανθρωπότητα από τον Μεσαίωνα ως και τη σημερινή εποχή.

Ο ομότιμος καθηγητής Ιστορίας και Ιστορίας της Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ Frank Snowden εξηγεί στον πρόλογο και την εισαγωγή του  βιβλίου του τους λόγους για τους οποίους οι πανδημίες των λοιμωδών νοσημάτων δεν έχουν εξαλειφθεί ούτε σήμερα.

Αρχικά επεξηγεί τη χυμοπαθολογία του Ιπποκράτη και το πως αυτή μετατράπηκε από εμπειρική μέθοδος σε καθαρή εξιδανίκευση των κειμένων από τον μεταγενέστερο φημισμένο γιατρό, τον Γαληνό. Κάτι τέτοιο είναι αναγκαίο, αφού η θεωρία των χυμών του Ιπποκράτη και οι μεταγενέστερες αλλαγές του Γαληνού στην ιατρική επιστήμη καθόρισαν τη συμπεριφορά των γιατρών καθ' όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα, μέχρι και το ξέσπασμα της πρώτης μεγάλης πανδημίας που εξετάζει, της βουβωνικής πανώλης, η οποία ενέσκηψε τον 14ο αιώνα στην Ευρώπη. Αφού εξετάσει ενδελεχώς τα αίτια της ασθένειας, τη συμπτωματολογία, της γραμμές μετάδοσης, τα μέτρα αντιμετώπισης-τις καραντίνες και τα σχετικά-, καθώς και τις συνέπειες στην ανθρώπινη κοινωνία, ο Snowden συνεχίζει με την άλλη μεγάλη μάστιγα των νεώτερων χρόνων, της ευλογιάς.

Στη συνέχεια ασχολείται με τις επιδημίες του κίτρινου πυρετού, του τύφου και της δυσεντερίας, οι οποίες έπληξαν τον στρατό του Μεγάλου Ναπολέοντα και καθόρισαν την έκβαση των μαχών του. Πρόκειται για ένα κεφάλαιο που θα καταπλήξει ακόμη και ιστορικούς που αγνοούσαν ενδεχομένως αυτή την "υγειονομική" πλευρά των εκστρατειών του Ναπολέοντα από την Αιτή μέχρι και τη Ρωσία.

Ακολούθως, ο Snowden αναλύει το πως άλλαξαν τα πράγματα στον κόσμο της υγείας με την ανακάλυψη των μικροβίων και την ανάπτυξη της μικροβιακής θεωρίας των νόσων. Παρ' όλα αυτά, όμως, η θεραπεία ασθενειών όπως για παράδειγμα η χολέρα και η φυματίωση παρέμεναν εξαιρετικά θανατηφόρες ως την παραγωγή του πρώτου αντιβιοτικού της πενικιλίνης, αφού μέχρι τότε οι γιατροί ήταν στην ουσία ανίσχυροι απέναντι στους ύπουλους αυτούς μικροοργανισμούς.

Ο συγγραφέας περιγράφει στο βιβλίο του την παραγωγή του πρώτου εμβολίου από τον Άγγλο γιατρό Τζέννερ και όλη τη φρενίτιδα και τον παραλογισμό που, όπως συμβαίνει και σήμερα, συνόδεψε την καινούρια αυτή εφεύρεση, αποδεικνύοντας ότι η ανθρώπινη φύση παραμένει πάντοτε δύσπιστη απέναντι σε οτιδήποτε νέο σε όλες τις εποχές και σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης.

Ο Snowden δεν αφήνει έξω από τις σελίδες του βιβλίου του ούτε την πολιομυελίτιδα, την ελονοσία, την τρίτη επιδημία πανώλης που έπληξε τον 19ο αιώνα τον Τρίτο Κόσμο, αλλά και σύγχρονες μάστιγες, όπως το AIDS, τον SARS και τον ιό Έμπολα.

Όλες αυτές τις πανδημίες ο συγγραφέας τις εξετάζει από άποψη κοινωνική, καλλιτεχνική, λογοτεχνική- όπως συνέβη κατά κόρον με τη φυματίωση-, πολιτισμική, οικονομική και υγειονομική και αυτό ακριβώς είναι και το πιο ενδιαφέρον στοιχείο του βιβλίου του. Στηλιτεύοντας τα λάθη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, των κυβερνώντων, αλλά και των διψασμένων για κέρδη εταιρειών στη διαχείριση της πρόσφατης επιδημίας του ιού Έμπολα στη Δυτική Αφρική, καταλήγει στην αρχαία διαπίστωση ότι η δημόσια υγεία πρέπει να είναι ο ύψιστος νόμος του ανθρώπου και να υπερισχύει των νόμων της αγοράς.

Το βιβλίο, γραμμένο σε γλώσσα απλή, σαφή και κατανοητή, απαλλαγμένη από δυσνόητους επιστημονικούς όρους, θα λύσει πολλές απορίες, επίκαιρες λόγω της σημερινής πανδημίας και θα βάλει σε μία λογική σειρά τα σχετιζόμενα με την ιατρική θέματα στον νου των αναγνωστών. Αναμφίβολα πρόκειται για ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία που διάβασα τη φετινή χρονιά και το οποίο συνιστώ ανεπιφύλακτα σε όλους και ιδίως σε όσους τείνουν να είναι διστακτικοί απέναντι στα επιστημονικά επιτεύγματα της εποχής μας. Μόνο όταν ο αναγνώστης διαβάσει και μάθει σχετικά με το πως ήταν η ζωή μας συντροφιά με τις θανατηφόρες αυτές ασθένειες, χωρίς φάρμακα, αντιβιοτικά και εμβόλια για να αντιμετωπιστούν, θα μπορέσει να κατανοήσει καλύτερα τις υπηρεσίες που έχει προσφέρει η ιατρική πρόοδος στην ανθρωπότητα.

Άννα Γρίβα, Εξόριστες βασίλισσες, εκδ. Μελάνι, 2021, σελ.180

 Οι πολλαπλές όψεις της ανθρώπινης φύσης στο διάβα της Ιστορίας

 Γυναίκες στο Βυζάντιο. Γυναίκες στη χαραυγή του Μεσαίωνα, σε χρόνους σκοτεινούς και μεταβατικούς, τότε που η ειδωλολατρία έπνεε σιγά σιγά τα λοίσθια και ανέτειλε το δόγμα του χριστιανισμού μέσα σε μια ατμόσφαιρα μισαλλοδοξίας και φανατισμού. Γυναίκες που φλέρταραν με την εξουσία, βασίλισσες και εξόριστες, δυνατές, με πάθος, θέληση, υπομονή και επιμονή προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους τους. Γυναίκες που πήραν την απόφαση να παίξουν με τη φωτιά, ρίσκαραν και έχασαν το παιχνίδι, αλλά βγήκαν τελικά νικήτριες με τον τρόπο τους.

Κοντά σε αυτές τις δυναμικές προσωπικότητες, υπάρχουν και οι γυναίκες της σκιάς, εκείνες που μένουν κρυμμένες πίσω από τις κουρτίνες, αλλά, παρ' όλα αυτά, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στα τεκταινόμενα από τα παρασκήνια. Αυτές δεν είναι οι βασίλισσες, αλλά οι υπηρέτριες, οι ζητιάνες, οι φτωχές, οι ανώνυμες, οι περιπλανώμενες και οι ερημίτισσες της ανατολής.

Για όλες αυτές τις γυναίκες της μακρινής εκείνης εποχής μας μιλάει η Άννα Γρίβα στο βιβλίο της Εξόριστες βασίλισσες. Η υπόθεση του μυθιστορήματος εκτυλίσσεται στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, ιδίως στην Κωνσταντινούπολη και την Αθήνα στα μέσα του πέμπτου μεταχριστιανικού αιώνα. Η Ευδοξία, η γυναίκα του αυτοκράτορα Βαλεντινιανού, επιστρέφει στην πρωτεύουσα μετά από την πολύχρονη αιχμαλωσία της από τη φυλή των Βανδάλων στη Βόρεια Αφρική. Τότε θα διαβάσει το ημερολόγιο της μητέρας της, της Αυγούστας Ευδοκίας και θα μυηθεί στη δική της, άγνωστη σε εκείνην, ιστορία.

Η Αυγούστα Ευδοκία είναι η πρώην Αθηναΐδα, η κόρη του πασίγνωστου φιλοσόφου Λεόντιου από την Αθήνα, η οποία θα καταλήξει εντελώς τυχαία στον αυτοκρατορικό θώκο, πλάι στον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Β΄ τον Μικρό. Θα καταστεί ευνοούμενη της πανίσχυρης και ερωτευμένης με την εξουσία αδελφής του, της αδίστακτης Πουλχερίας και θα προσπαθήσει να ισορροπήσει ανάμεσα στο πλήθος των αντιφάσεων το οποίο θα χαρακτηρίζει έκτοτε τη ζωή της: τον έρωτα και τον γάμο, τον χριστιανισμό και τον παγανισμό,  το θέλω και το πρέπει, τη βία και την ανθρωπιά, τη γνώση και την πίστη, την αλήθεια και την υποκρισία.

Σκοπός της Άννας Γρίβα δεν είναι η συγγραφή ενός απλού  ιστορικού μυθιστορήματος, αλλά περισσότερο η ακριβής απεικόνιση και περιγραφή της ψυχολογίας μιας γυναίκας των ανώτερων τάξεων, δέσμιας των κοινωνικών επιταγών, στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Διότι πόση ελευθερία είχαν εν τέλει στις επιλογές τους αυτές οι γυναίκες της εξουσίας; Όσο περίεργο κι αν φαίνεται σε εμάς σήμερα, η ζωή αυτών των γυναικών, των καταπιεσμένων από τις πατριαρχικές κοινωνίες, κάθε άλλο παρά ήταν στρωμένη με ροδοπέταλα. Ο αναγνώστης θα καταλάβει, με το παρόν πόνημα της Γρίβα, πόσο πολύ ταλανίζονταν οι γυναίκες αυτές από τους πόθους και τα πάθη τους και πόσο διψασμένες ήταν για αγάπη, έρωτα και μία κανονική ζωή στη οποία οι ίδιες θα αποφάσιζαν γι' αυτήν και όχι οι γύρω τους.

Στις Εξόριστες βασίλισσες βλέπουμε τη διαχρονικότητα της ανθρώπινης φύσης και την καθολική ανάγκη όλων μας για αγάπη και αποδοχή, αλλά και υλοποίηση των πιο μύχιων επιθυμιών μας. Ούτε οι εποχές αυτές όμως ήταν τελικά για πρίγκιπες και πριγκίπισσες και ο αναγνώστης θα διαπιστώσει πόσο πολύ ανήκουν τελικά στη σφαίρα του μύθου όλες αυτές οι ωραιοποιήσεις των παιδικών παραμυθιών που αφορούν τις ζωές των πανίσχυρων βασιλιάδων. Ο αναγνώστης θα απομυθοποιήσει τη ζωή όλων αυτών και θα κατανοήσει ότι πάντοτε, σε όλες τις εποχές, η δύναμη του έρωτα ήταν εκείνη που κινούσε συχνά τα νήματα και ότι οι άνθρωποι είναι πάντα δέσμιοι τόσο της ανάγκης τους για αγάπη και αποδοχή, αλλά και της δίψας τους για εξουσία και αναγνώριση.

Αποβάλλοντας κάθε σκέψη για διδακτισμό, η συγγραφέας ενδύεται άψογα τον ρόλο της αριστοκράτισσας και μας καταθέτει, μέσω μιας δυνατής πρωτοπρόσωπης αφήγησης, τα εσώψυχα μιας βυζαντινής βασίλισσας-ή μάλλον δύο-, αλλά και απεικονίζει, συγχρόνως, εναργώς τη σχέση της με τους γύρω της.

Η ιδιαίτερα ταραγμένη εποχή και η προσπάθεια συγκερασμού της χριστιανικής θρησκείας με την ελληνική φιλοσοφία, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την ξεκάθαρη υποταγή της δεύτερης στην πρώτη, δίνουν τον ιστορικό τόνο του βιβλίου, όπως και η περιγραφή της ίδρυσης του Πανδιδακτηρίου, το οποίο μπορεί να θεωρηθεί ως το πρώτο πανεπιστήμιο της Ευρώπης.

Το μυθιστόρημα Εξόριστες βασίλισσες είναι ένα ιδιαίτερα ατμοσφαιρικό πόνημα γραμμένο με όλη εκείνη τη μελαγχολική και θυμοσοφική διάθεση η οποία χαρακτήριζε τους φιλοσόφους εκείνης της εποχής που έβλεπαν τον κόσμο τους να καταρρέει μπροστά στην ασυγκράτητη επέλαση του χριστιανισμού. Τα σκήπτρα της αφήγησης κρατά η Λογοτεχνία, αλλά ο σεβασμός στην Ιστορία και η μελέτη της συγγραφέως για την εποχή είναι αδιαμφισβήτητες. Τόσο για τον Γιζέριχο, τον αρχηγό των Βανδάλων στο βιβλίο, όσο και για την ίδια την εξόριστη βασίλισσα Ευδοκία, αλλά και για τη συγγραφέα η ίδια η πράξη της γραφής-και της καταγραφής- δεν ήταν παρά " το πέρασμα σε μιαν άλλη, ανώτερη ζωή, μια μαγική πράξη που μετέτρεπε το άπιαστο των λόγων και των υποσχέσεών σε διαυγή αλήθεια".