Ελένη Πριοβόλου, Στη ζωή νωρίς νυχτώνει, εκδ. Καστανιώτη, 2019, σελ.507

Ένα βιβλίο σταθμός στη λογοτεχνική πορεία της βραβευμένης Ελένης Πριοβόλου, της Κυρίας της Λογοτεχνίας με την πολύ ιδιαίτερη πένα...
Ένα βιβλίο που περικλείει όλα τα χρώματα και τα αρώματα της λάγνας και μαγευτικής Ανατολής...
Ένα βιβλίο πολυδιάστατο που κομίζει ένα μήνυμα βαθύτατα αντιπολεμικό και είναι διαποτισμένο σε κάθε σελίδα του με όλον εκείνο τον πόνο των ανθρώπων της Μέσης Ανατολής και την απεγνωσμένη επιθυμία τους για μια ήσυχη ζωή που να μην την σκιάζει ο ζόφος του πολέμου... Διότι η Μέση Ανατολή δεν αποκαλείται τυχαία "η πυριτιδαποθήκη του κόσμου"και η συγγραφέας φαίνεται να το γνωρίζει αυτό πολύ καλά. Μέχρι σήμερα, ελάχιστοι συγγραφείς στη χώρα μας έχουν σκύψει επάνω από τον πόνο των τυραννισμένων αυτών ανθρώπων της Γης της Εδέμ με τρόπο τόσο βαθιά συναισθηματικό, τόσο βαθιά ανθρώπινο, όσο η Ελένη Πριοβόλου. Και πραγματικά, ο συνδυασμός της εκ βαθέων γνώσης για την πολύπλοκη πολιτική ιστορία της περιοχής, με την ανάδειξη της βασανισμένης καθημερινότητας των απλών ανθρώπων που υφίστανται το βάρος του πολέμου, είναι μοναδικός και δεν πετυχαίνει πάντοτε στα ιστορικά μυθιστορήματα.
Η υπόθεση τοποθετείται χρονικά και τοπικά σε δύο διαστάσεις: στην Αθήνα και τη Βηρυτό, τη δεκαετία του '60 αλλά και σήμερα. Οι βασικές πρωταγωνίστριες είναι επίσης δύο: δύο γυναίκες με ονόματα ασυνήθιστα, ονόματα που θυμίζουν ανατολή, Άρια και Οριάν...

 Το δράμα του εμφυλίου πολέμου του Λιβάνου ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια μας μέσα από την αναδρομή στο χρονοντούλαπο της μνήμης της μίας εκ των δύο πρωταγωνιστριών, της Άριας, η οποία αναζητά τα ίχνη μιας φιλίας χαμένης στα σκοτεινά μονοπάτια του χρόνου. Με την τεχνική των εγκιβωτισμένων διαδρομών ο αναγνώστης επιχειρεί ένα ταξίδι με χρονομηχανή στα γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία των μέσων του 20ου αιώνα στην Ελλάδα και τη Μέση Ανατολή, όπως η Χούντα των συνταγματαρχών, το Παλαιστινιακό, ο πόλεμος των έξι ημερών και, κυρίως, ο εμφύλιος σπαραγμός της χώρας των Κεδρών.
Το βιβλίο αποτελεί μία πολυδαίδαλη, όσο και σπαραχτική αφήγηση σχετικά με το πως ένας πόλεμος μπορεί να επηρεάσει (και να καταστρέψει πολλές φορές) τη ζωή των απλών, καθημερινών και αθώων ανθρώπων. Τους ήρωες του βιβλίου όμως δεν τους δοκιμάζει μόνο ο πόλεμος, αλλά και τα σκληρά, ανελέητα τερτίπια της πολιτικής εξουσίας και των πανταχού παρόντων συμφερόντων.
Θα έλεγα ότι το πόνημα της Ελένας Πριοβόλου είναι πάνω απ' όλα ένα βιβλίο για τη φιλία, τον πόλεμο, τη γυναίκα και την ίδια την Ιστορία και την επιρροή που αυτή ασκεί μέσω των γυρισμάτων της στους απλούς ανθρώπους, ανθρώπους που αλώνονται δίχως οίκτο στα ατέρμονα κινούμενα γρανάζια της.
Τα συναισθήματα που μας γεννά η ανάγνωση ενός τέτοιου έργου είναι πολλά και βαθιά, το ίδιο  και οι σκέψεις που θα κάνουμε για τη ζωή και τους ίδιους τους ανθρώπους. Η συγγραφέας θεωρεί απαραίτητο συστατικό των πετυχημένων κοινωνιών το διαρκές ενδιαφέρον για τα κοινά όλων των ανθρώπων, τον μη κοινωνικό εφησυχασμό, προκειμένου να συμβιώνουν όλοι αρμονικά. Το ενδιαφέρον όμως για την πολιτική ζωή είναι επίσης αναγκαίο προκεμένου να μπορέσει ο καθένας από εμάς να επιδοθεί στην αναζήτηση της προσωπικής του ευτυχίας, της υλοποίησης του δικού του ατομικού ονείρου... Γιατί οι άνθρωποι, σύμφωνα με τη συγγραφέα, δεν πρέπει να σταματούν ποτέ να ονειρεύονται, αλλά και να αγωνίζονται για ένα καλύτερο αύριο, όσο δύσκολο κι αν αποδεικνύεται πολλές φορές αυτό.
Πολλά, επομένως, τα μηνύματα που περνάει η συγγραφέας, εκτός από το κυρίαρχο αντιπολεμικό φυσικά, και σε πολλά επίπεδα: ψυχολογικό, ιδεολογικό, κοινωνικό, πολιτικό. Η ειρήνη, η φιλία, η ανθρωπιά, η ελπίδα, η αγάπη, είναι έννοιες που εμφανίζονται διάχυτες σε όλες τις σελίδες του βιβλίου και δοκιμάζουν τις δικές μας σκέψεις και τα συναισθήματα που βιώνουμε καθώς γυρίζουμε με αγωνία τις σελίδες με το πλήθος των ανατροπών και των εκπλήξεων στην  αφήγηση.
ΤΟ ΔΥΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟ: το δίχως άλλο η καθηλωτική, όσο και χειμαρρώδης, πένα της εμπειρότατης επί της συγγραφής κυρίας Πριοβόλου, αλλά και οι ιστορικές πληροφορίες που τόσο αβίαστα δίνονται για την εποχή και τη Μέση Ανατολή.
ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ: όσοι αγαπούν τον εναργή και βαθιά αισθαντικό και ψυχογραφικό λόγο, την Ιστορία, αλλά και τα μυθιστορήματα-σταθμούς της λογοτεχνίας.

Οι Ούννοι και η γέννηση της Βενετίας

Όχι μόνο οι Ευρωπαίοι που ζούσαν στον μακρινό πέμπτο μεταχριστιανικό αιώνα , αλλά και οι περισσότεροι από τους σημερινούς Ευρωπαίους θα ανατρίχιαζαν με την αναφορά και μόνο του ονόματος των αιμοδιψών Ούννων. Οι καταστροφές και η αναταραχή που έφεραν οι συγκεκριμένοι εισβολείς στην Ευρώπη είναι αδιαμφισβήτητες, όχι μόνο λόγω των εκτεταμένων λεηλασιών και βιαιοπραγιών στις οποίες αυτοί προέβαιναν, αλλά και εξ' αιτίας της μετακίνησης κι άλλων "βαρβαρικών" φυλών, όπως π.χ. των Γότθων, την οποία προκάλεσαν άθελά τους, επιτείνοντας το χάος των πρώτων μεταχριστιανικών αιώνων στην κλονιζόμενη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Να όμως που, παρ' όλα αυτά, η Ευρώπη χρωστάει στους φοβερούς αυτούς εισβολείς  και ένα καλό: τη δημιουργία της πανέμορφης πόλης της Βενετίας.

Μετά την ήττα που γνώρισε ο ηγέτης των Ούννων, ο περίφημος Αττίλας από τις ενωμένες στρατιές του Ρωμαίου στρατηγού Αέτιου και των συμμάχων του Βησιγότθων στα Καταλαυνικά Πεδία το 451, οι Ούννοι ξεχύθηκαν με μανία στην περιοχή του Βένετο  της Βόρειας Ιταλίας, αναγκάζοντας τον δυστυχή πληθυσμό να βρει καταφύγιο στα αραιοκατοικημένα, μέχρι τότε, νησιά της παραλιακής λιμνοθάλασσας. Οι κάτοικοι, φοβούμενοι νέα εισβολή, επέλεξαν να παραμείνουν στα νησάκια της λιμνοθάλασσας και μετά το πέρας της εισβολής και έτσι γεννήθηκε η Βενετία, η οποία παραμένει ως σήμερα μία από τις ωραιότερες πόλεις της Ευρώπης.
Πηγή: Simon Jenkins, Μία σύντομη ιστορία της Ευρώπης, από τον Περικλή στον Πούτιν, εκδ.Ψυχογιός

Carl Orff, Carmina Burana

Κάρμινα Μπουράνα αποκαλείται μία χειρόγραφη συλλογή που αριθμεί πάνω από 100 ποιήματα και τραγούδια που γράφτηκαν τον 13ο αιώνα και ανακαλύφθηκαν το 1803 σε ένα μοναστήρι Βενεδικτίνων της Βαυαρίας. Ο τίτλος τους δόθηκε το 1847 από τον Johan Andreas Schmeller. Τα περισσότερα από αυτά είναι γραμμένα στα λατινικά και λίγα στα γερμανικά και τα γαλλικά.
Ο Γερμανός μουσικοπαιδαγωγός Καρλ Όρφ (1895-1982) έγραψε τη σκηνική αυτή καντάτα βασισμένη σε αυτή τη συλλογή το 1935. Πρωτοπαρουσιάστηκαν το 1937 στη Φρανκφούρτη. Εδώ ακούμε το πρώτο μέρος τους το O fortuna από τη φιλαρμονική του Βερολίου υπό τη μπαγκέτα του Sir Simon Rattle.
https://www.youtube.com/watch?v=aoPvtwKU-EE 

ΠΗΓΗ: Σαν σήμερα, Carmina Burana

Ελένη Κεκροπούλου, Το άλλο μισό,εκδ. Ωκεανός, 2020,σελ.397

Με το νέο της βιβλίο "Το άλλο μισό", η Ελένη Κεκροπούλου αφήνει στην άκρη αυτή τη φορά τις ιστορικές αναζητήσεις, τις οποίες μέχρι τώρα συνδύαζε άψογα με τη λογοτεχνία, και αποφασίζει να βουτήξει κατευθείαν στα άδυτα της ψυχής των παντρεμένων ζευγαριών. Συγκεκριμένα, επιλέγει στο παρόν πόνημα να ασχοληθεί με το θέμα της μοιχείας, ένα φαινόμενο που δεν είναι πλέον διόλου ασυνήθιστο στην ελληνική- και όχι μόνο-κοινωνία, επί του παρόντος, αλλά και στην κρίση που ομολογουμένως μαστίζει σήμερα τον κάποτε ιερό αλλά παραμελημένο και παρεξηγημένο στις μέρες μας θεσμό του γάμου.

Διαβάζοντας τα παραπάνω κάποιος θα περίμενε ότι το συγκεκριμένο βιβλίο δεν θα ήταν τίποτε παραπάνω από άλλο ένα άρλεκιν, άλλο ένα "ελαφρύ"ρομάντζο, σαν εκείνα που τόσο συχνά εκδίδονται στις μέρες μας.
Διαψεύδοντας όμως τις εκτιμήσεις όσων βιαστούν να χαρακτηρίσουν το πόνημα χωρίς να το διαβάσουν, η Ελένη Κεκροπούλου καταφέρνει να σχηματίσει μία πλήρη, όσο και λεπτομερέστατη "ακτινογραφία"της ψυχής και των πιο μύχιων σκέψεων μιας σημερινής παντρεμένης γυναίκας η οποία επωμίζεται ταυτόχρονα τους πολλαπλούς ρόλους της συζύγου, της μητέρας, της νοικοκυράς και της εργαζόμενης.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση η γυναίκα αυτή είναι η Τζένη, μια πενηντάχρονη γυναίκα άξια και επιτυχημένη, τόσο στο οικογενειακό, όσο και στο επαγγελματικό κομμάτι της ζωής της , την οποίας, επιπροσθέτως, το κάλλος της νεότητας δεν έχει ακόμη εγκαταλείψει. Παρά τα αδιαμφισβήτητα προσόντα της όμως και την αφοσίωσή της στον μεσήλικα σύζυγο, η Τζένη θα ανακαλύψει με οδυνηρό τρόπο μετά από τριάντα ολόκληρα χρόνια γάμου ότι δεν μπορεί να συναγωνιστεί επί ίσοις όροις μία γυναίκα που έχει ακόμη σύμμαχό της τη νιότη και η οποία έχει βάλει δυστυχώς στο στόχαστρο για προσωπικούς της λόγους τον σύζυγό της.
Ο αγώνας αυτός είναι άνισος και χαμένος από χέρι και η συγγραφέας μας αποκαλύπτει βήμα προς βήμα όλες τις σκέψεις, τα διλήμματα, τα διφορούμενα συναισθήματα, τις υποχωρήσεις και τους λανθασμένους χειρισμούς που ταλανίζουν το ζευγάρι εν μέσω μίας τέτοιας κατάστασης- τόσο τον απατημένο όσο και τον μοιχό-, αλλά και τα ψέματα που θα εμφιλοχωρήσουν αναπόφευκτα ανάμεσα στους συζύγους και θα γκρεμίσουν μία παγιωμένη σχέση εμπιστοσύνης σαν πύργο από τραπουλόχαρτα.
Τους δύο βασικούς πρωταγωνιστές-τους συζύγους- πλαισιώνουν κι άλλοι χαρακτήρες, στις επιμέρους ιστορίες των οποίων οι αναγνώστες οπωσδήποτε θα ανακαλύψουν στοιχεία ταύτισης.
Τελικά μπορεί να κρυφτεί η αλήθεια; Κι αν ναι για πόσο; Είναι  άραγε σωστό να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας και να μην έχουμε το θάρρος να την αντικρίσουμε κατάματα; Πόσο κακό κάνει η αναποφασιστικότητα σε μια τέτοια κατάσταση και η μη ανάληψη των ευθυνών που μας αναλογούν; Μήπως εν τέλει η παθητικότητα και η υποχωρητικότητα βλάπτουν αντί να ωφελήσουν; Σε τέτοια ερωτήματα επιχειρεί να δώσει απάντηση η συγγραφέας και να φωτίσει πολύπλευρα το ακανθώδες ζήτημα. Το μόνο σίγουρο είναι πάντως ότι για όλους μας υπάρχει μία θέση στον ήλιο, αρκεί όμως να μην θέλουμε να την αρπάξουμε από τους άλλους.
Το πόνημα το απογειώνει η μεγάλη συγγραφική εμπειρία της εκδότριας, επιμελήτριας και μεταφράστριας Ελένης Κεκροπούλου με τη χρήση μιας γραφής που κυλάει αβίαστα, όπως τα νερό στο αυλάκι, μιας γραφής λιτής και απέριττης, που χρησιμοποιεί όμως που και που ενδιαφέρουσες όσο και ασυνήθιστες λέξεις και που αποκτά ενίοτε μία κάπως ειρωνική και αποφθευγματική χροιά. Οι σκόρπιες αναφορές στη σοφία των αρχαίων Ελλήνων, καθώς και ο μύθος του ανδρόγυνου από το Συμπόσιο του Πλάτωνα μαρτυρούν την μεγάλη παιδεία της συγγραφέως στην οποία γίνεται κοινωνός και ο αναγνώστης.
 ΤΟ ΔΥΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟ: η γρήγορη όσο και αναπάντεχη πολλές φορές  εξέλιξη της υπόθεσης που καθηλώνει τον αναγνώστη, καθώς και το ψυχογράφημα των ηρώων.
ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ: διαβάζεται ευχάριστα από όλους τους τύπους αναγνωστών, αλλά προσφέρεται ιδιαίτερα σε όσους διαβάζουν ψυχολογία και επιθυμούν τροφή για σκέψη στον τομέα της επεξήγησης της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Το Πάσχα στο Βυζάντιο, ο οβελίας και το βάψιμο των αυγών

Το Πάσχα είναι αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη γιορτή της χριστιανοσύνης. Πώς όμως γιόρταζαν την Ανάσταση του Κυρίου οι Βυζαντινοί; Ξέρουμε φυσικά ότι η μουσική της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, του Βυζαντίου δηλαδή, είναι αυτή που κυριαρχεί τις ημέρες αυτές και ότι ήταν σχεδόν πανομοιότυπη με τη σημερινή. Το γίνεται όμως με τα έθιμα των απλών ανθρώπων την Πασχαλιά;

Το καθάρισμα και το ασβέστωμα των σπιτιών είχε και τότε, όπως και σήμερα την τιμητική του. Το δάπεδο των σπιτιών στρωνόταν συχνά με φύλλα διαφόρων αρωματικών φυτών. Τα νέα ρούχα επίσης ήταν άλλο ένα έθιμο το οποίο πέρασε στις μέρες μας με τα καινούρια παπούτσια που φοράμε στην εκκλησία.
Το πασχαλινό γεύμα ήταν και τότε πλουσιότατο, με άφθονο κρέας μετά την πολυήμερη νηστεία της Σαρακοστής, και οι εορτασμοί του Πάσχα κρατούσαν ολόκληρη την εβδομάδα του Πάσχα και όχι μονάχα δύο μέρες όπως γίνεται σήμερα.
Αρνί υπήρχε στο τραπέζι των Βυζαντινών, ψητό ή και σουβλιστό. Το αποκαλούσαν "γαλακτάριον", "γαλούλιον","λακτέντιον" και "αρνίν βυζαστερόν". Φυσικά όμως το έθιμο αυτό δεν έλκει την καταγωγή του από το Βυζάντιο. Η επικρατέστερη θεωρία θέλει εβραϊκή την προέλευσή του, όπου το θυσιαζόμενο αρνί συμβολίζει το εξιλαστήριο θύμα. Υπάρχει όμως και η εκδοχή της προέλευσης του εθίμου από την Αρχαία Ελλάδα. Σύμφωνα με αυτήν οι αρχαίοι έτρωγαν αρνί μετά τον θάνατο των συγγενών τους για να τους τιμήσουν. Όπως και να 'χει, στον χριστιανισμό το αρνί συμβολίζει τη θυσία του Χριστού για την ανθρωπότητα.
Όσο για το βάψιμο των αβγών υπήρχε φυσικά στο Βυζάντιο, όμως το έθιμο αυτό ανάγεται μάλλον στην αρχαία Αίγυπτο όπου το αυγό, που συμβολίζει την αναγέννηση της ζωής, ανταλλασσόταν μεταξύ φίλων και συγγενών κατά την εαρινή ισημερία. Εξάλλου η εαρινή ισημερία και η αναγέννηση της φύσης είναι άμεσα συνδεδεμένη με το Πάσχα και την έναρξη της νέας ζωής με την Ανάσταση.
Η προέλευση του εθίμου πάντως έχει κι άλλες θεωρίες, αφού αυγά έβαφαν και στην αρχαία Περσία και την Κίνα, ενώ το έθιμο συναντάται και στους Εβραίους.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι, για τους χριστιανούς τουλάχιστον, το παραδοσιακό κόκκινο χρώμα τους συμβολίζει το αίμα και τη θυσία του Χριστού. 
ΠΗΓΗ: Φαίδων Κουκουλές, Βυζαντινών βίος και πολιτισμός, εκδ. Παπαζήση

Dvorak, Stabat Mater

Stabat Mater είναι ο τίτλος της ιερής αυτής καντάτας στη δυτική μουσική της καθολικής εκκλησίας. Στα λατινικά σημαίνει "Στάθηκε η Μητέρα", εννοείται πάνω από τον νεκρό Χριστό.To λατινικό κείμενο προέρχεται από έναν ύμνο στην Παρθένο Μαρία του 13ου αιώνα.
Ο Antonin Dvorak (1841-1904) ξεκίνησε να γράφει το πανέμορφο αυτό έργο το 1876 μετά τον θάνατο της νεογέννητης κόρης του. Το τελείωσε το 1877, έναν χρόνο μετά σχεδόν και αφότου ο Χάρος του είχε χτυπήσει την πόρτα άλλες δύο φορές, τη μια για να πάρει την κόρη του και την άλλη τον γιο του. Έτσι, η σύνθεση αυτή, περικλείει μέσα της όλη τη θλίψη της Παναγίας μέσα από τον πόνο ενός πατέρα που έχασε σε έναν περίπου χρόνο τρία παιδιά.
Το δεκαμερές αυτό έργο, op.58, το ακούμε εδώ από την Chamber Orchestra of Europe και την Arnold Schoenberg Choir υπό τον Nikolaus Harnoncourt.
https://www.youtube.com/watch?v=VJr5Gzaa2ig

Τεύκρος Μιχαηλίδης, Φονικό στη Μεγάλλη Εκκλησία, εκδ. Πόλις, σελ.321

Ο γνωστός μαθηματικός-λογοτέχνης Τεύκρος Μιχαηλίδης επιστρέφει και πάλι, συνδυάζοντας αυτή τη φορά τη βυζαντινή ιστορία με τα μαθηματικά.
Το "Φονικό στη Μεγάλη Εκκλησία" διαδραματίζεται στον 6ο αιώνα μ.Χ. και συγκεκριμένα στον αποκαλούμενο και "χρυσό αιώνα" του Βυζαντίου, τον αιώνα του Ιουστινιανού.

 Το παρόν πόνημα θα μπορούσε να αποκληθεί και χρονικό της πτώσης του αρχαίου κόσμου. Είναι ένα βιβλίο αντιπροσωπευτικό του τέλους της εποχής που αποκλήθηκε "ύστερη αρχαιότητα"και απεικονίζει με τρόπο παραστατικό τη σύγκρουση χριστιανισμού-παγανισμού, η οποία σε καμία περίπτωση δεν είχε καταλαγιάσει τον 6ο μεταχριστιανικό αιώνα, όπως λανθασμένα συχνά πιστεύεται. 
 Οι πρωταγωνιστές κινούνται στο μεταίχμιο μεταξύ των δύο αυτών αντικρουόμενων κόσμων, ανήκοντας όμως περισσότερο στον ένα από τους δύο. Έτσι, η πρωταγωνίστρια Θεανώ, μία γυναίκα-πρόκληση για την εποχή της, αφού σπουδάζει μαθηματικός, ο αγαπημένος της Ερμόδωρος, ο δάσκαλος Σιμπλίκιος και κάποιοι άλλοι πιο ελάσσονες χαρακτήρες, είναι πιο πολύ εκπρόσωποι του παγανιστικού κόσμου που πνέει τα λοίσθια. Στον αντίποδα, ο Ιουστινιανός και η Θεοδώρα, ο έμπορος Μιχαήλ, η αδελφή της Θεανώς και ακόλουθος της Θεοδώρας, Αναστασία, αντιπροσωπεύουν περισσότερο τη νέα τάξη των πραγμάτων, δηλαδή την κουλτούρα του χριστιανισμού. Πολλές φορές, βέβαια, η ζυγαριά δεν είναι  ξεκάθαρο προς τα που τελικά γέρνει.
Όταν ο φίλος της Θεανώς Ιωάννης,  άνθρωπος μορφωμένος που διεξάγει έρευνες και επιστημονικά πειράματα, θα βρεθεί δολοφονημένος στο σπίτι της, η ίδια θα βρεθεί κατηγορούμενη για τον φόνο. Προσπαθώντας να ξεδιαλύνει το κουβάρι του φονικού και να αποδείξει την αθωότητα της Θεανώς, ο συγγραφέας μας ταξιδεύει πίσω στον χρόνο αποτυπώνοντας με ενάργεια σημαντικά γεγονότα της εποχής, όπως τη Στάση του Νίκα, το κλείσιμο της Νεοπλατωνικής Ακαδημίας της Αθήνας και, πάνω απ' όλα, το χρονικό της κατασκευής της Μεγάλης Εκκλησίας, δηλαδή της φημισμένης Αγιάς-Σοφιάς.
Και, φυσικά, όπως άλλωστε πάντοτε συμβαίνει στα βιβλία του Τεύκρου, τα μαθηματικά προβλήματα με τα οποία ασχολείται η Θεανώ, δεν απουσιάζουν, με τον Αρχιμήδη και το έργο του να έχει εδώ την τιμητική του.
ΤΟ ΔΥΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟ: ο συνδυασμός μαθηματικών-ιστορίας και αστυνομικής λογοτεχνίας.
ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ: οπωσδήποτε οι μαθηματικοί, αλλά, όντας ιδιαίτερα ευκολοδιάβαστο, το βιβλίο αυτό δεν παύει να είναι ένα πόνημα που απευθύνεται σε όλους.

Ηρόφιλος, ο πρώτος ανατόμος

Τον τίτλο του πρώτου ανατόμου παίρνει επάξια ο Ηρόφιλος από τη Χαλκηδόνα (331-280π.Χ.), ο οποίος έζησε κυρίως στην Αλεξάνδρεια. Εκεί πραγματοποίησε τις ανατομίες του πάνω σε περισσότερους από 600 ζωντανούς κατάδικους, όπως λένε οι φήμες. Μαζί με τον Ερασίστρατο θεωρείται ο θεμελιωτής της ιατρικής σχολής της Αλεξάνδρειας. Ήταν από τους πρώτους που μελέτησε τον εγκέφαλο αναγνωρίζοντάς τον ως έδρα του νευρικού συστήματος. Μελέτησε ακόμη επισταμένα τα νεύρα και τα αιμοφόρα αγγεία, ενώ εισήγαγε και την πειραματική μέθοδο στην ιατρική.

 

 ΠΗΓΗ: Pollard and Reid, Aλεξάνδρεια,Λίκνο της σύγχρονης σκέψης, εκδ. Μοντέρνοι Καιροί

Verdi, triumphal march from Aida

Πρόκειται για την πιο γνωστή στιγμή από τη διάσημη όπερα "Αΐντα" του Ιταλού συνθέτη Τζουζέπε Βέρντι (1813-1901). Το πασίγνωστο εμβατήριο ανήκει στη δεύτερη πράξη από την τετράπρακτη όπερα, η οποία είναι μία από τις πιο δημοφιλείς που έγραψε ο Βέρντι. Πρωτοπαίχτηκε στο βασιλικό θέατρο του Καΐρου στις 24/12/1871 και, σε αντίθεση με ό,τι πιστεύεται, δεν γράφτηκε για τα εγκαίνια της διώρυγας του Σουέζ.
Εδώ ακούμε το εμβατήριο για τον θρίαμβο των Αιγυπτίων στη μάχη, καθώς και τον ενδιάμεσο χορό από τη Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης.

https://www.youtube.com/watch?v=l3w4I-KElxQ 

 ΠΗΓΗ: CD με την ομώνυμη όπερα της EMI

Φιλομήλα Λαπατά, Ο Διχασμός, εκδ. Ψυχογιός, 2018, σελ.377

Το βιβλίο της Φιλομήλας Λαπατά «Ο Διχασμός» είναι καρπός πολύχρονης έρευνας στα αραχνιασμένα κιτάπια της ιστορίας, αλλά και πολύωρης και επίμοχθης αμφιταλάντευσης ανάμεσα στις ατέλειωτες λεξιλογικές επιλογές της ελληνικής γλώσσας. Θεωρώ ότι διαθέτει τη δική του ταυτότητα και το δικό του εντελώς ιδιότυπο στυλ γραφής, το οποίο νομίζω ότι δεν μοιάζει με κανένα άλλο. Η Λαπατά από τη θέση του παντογνώστη αφηγητή, μας διηγείται με μαεστρία, καλύπτοντας πλήρως συναισθηματικά τους ήρωές της, μια τραγική οικογενειακή ιστορία που εκτυλίσσεται στα σπάργανα του νεογέννητου ελληνικού κράτους και στα σπλάχνα μιας Αθήνας που αγωνίζεται να σπρώξει σταδιακά στη λήθη τις μνήμες της τουρκοκρατίας. Δύο αισθήσεις κυριαρχούσαν στο μυαλό και στην καρδιά μου όσο διαρκούσε η ανάγνωση του «Διχασμού»: από λογοτεχνική άποψη η ενδελεχής βουτιά στα άδυτα της ψυχής των ηρώων και στις πιο μύχιες σκέψεις τους και από ιστορική άποψη η αίσθηση του πως ήταν να ζει κανείς σε εκείνη την Αθήνα των μέσων του 19^ου αιώνα μέσα από τη γλαφυρότητα των περιγραφών και από την επιρροή της Ιστορίας στη ζωή των απλών, καθημερινών ανθρώπων…

  Τα γεγονότα του βιβλίου διαδραματίζονται την περίοδο 1840-75. Η επανάσταση για το σύνταγμα του 1843, που τερματίζει απότομα την περίοδο της απόλυτης μοναρχίας του πρώτου βασιλιά της Αθήνας Όθωνα, είναι το πρώτο σημαντικό ιστορικό γεγονός το οποίο αφήνει ανάγλυφα το χνάρι του πάνω στις σελίδες του «Διχασμού». Οι προσπάθειες των Βαυαρών για τη σύσταση ενός νεοελληνικού κράτους «δυτικού τύπου» έρχονται σε σύγκρουση με τις από αιώνες καθιερωμένες συνήθειες των Ελλήνων περί «ρουσφετίου», φυσιολογικό απότοκο της διεφθαρμένης οθωμανικής διοίκησης. Τα αποκαλούμενα «Μουσουρικά» λαμβάνουν χώρα το 1847. Πρόκειται για διπλωματικό επεισόδιο μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Ελλάδας που συνέβη όταν ο πρεσβευτής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Κωνσταντίνος Μουσούρος αρνήθηκε να χορηγήσει διαβατήριο στον υπασπιστή του Όθωνα Τσάμη Καρατάσο. Ακολουθούν τα «Παρκερικά»,  συνέπεια της επίθεσης του αθηναϊκού όχλου το Πάσχα του 1849 κατά της περιουσίας του βρετανικής υπηκοότητος Εβραίου Δον Πατσίφικο, που είχαν ως αποτέλεσμα τον ναυτικό αποκλεισμό του Πειραιά και των κυριότερων λιμανιών της Ελλάδας από τους Βρετανούς. Έπεται ο Κριμαϊκός πόλεμος (1853-56) μεταξύ της Ρωσίας από τη μία και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, της Γαλλίας και της Βρετανίας από την άλλη. Το μικρό ελληνικό βασίλειο προσπάθησε ανεπιτυχώς να συμμετάσχει σε αυτόν στο πλευρό της, ηττημένης τελικά, Ρωσίας. Τελευταία αξιοσημείωτα γεγονότα της εποχής είναι η έξωση του Όθωνα το φθινόπωρο του 1862 και η συνακόλουθη άφιξη του Δανού πρίγκιπα Γεωργίου στην Ελλάδα που θα σηματοδοτήσει μια νέα εποχή για το νεοσύστατο ελληνικό βασίλειο.

Το βιβλίο αποτελεί το δεύτερο μέρος μιας τριλογίας που τιτλοφορείται «Οι κόρες της Ελλάδας» και της οποίας το πρώτο μέρος αποτελούσε «Η επιστροφή».

ΤΟ ΔΥΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟ: η ξεχωριστή γραφή της Φιλομήλας που καθηλώνει τους αναγνώστες,  καθώς και η εξαιρετική περιγραφή της ψυχοσύνθεσης και των συναισθημάτων των ηρώων.

ΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ: όσοι λατρεύουν τη γραφή της Φιλομήλας, την ελληνική λογοτεχνία, την ιστορία, ιδίως αυτή του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, καθώς και οι Αθηναίοι που ενδιαφέρονται για την τοπογραφία της πόλης τους τον 19^ο αιώνα, αφού το έργο εξασφαλίζει μία καλή περιηγητική ματιά στην Αθήνα των χρόνων του Όθωνα.

Η κουζίνα τον Μεσαίωνα στη Δυτική Ευρώπη

Σε αντίθεση με ό,τι  εσφαλμένα πολλές φορές πιστεύεται, από την κουζίνα της Δυτικής Ευρώπης δεν απουσίαζαν τα μπαχαρικά. Σαφώς βέβαια και υπήρχαν ταξικές διαφορές και στην κουζίνα, αφού η πρόσβαση στους πλούσιους και τους αστούς στα ακριβά μπαχαρικά ήταν πάντοτε πιο εύκολη από αυτή που είχαν οι φτωχοί.
Η επιρροή των Αράβων στα περίεργα και γλυκόξινα φαγητά είναι αδιαμφισβήτητη, αλλά ήδη από την εποχή των Ρωμαίων τα γαστρονομικά γούστα των Ευρωπαίων είχαν διαμορφωθεί προς αυτή την κατεύθυνση. 

Φυσικά υπήρχαν μπαχαρικά πανάκριβα στα οποία μόνο οι πλούσιοι είχαν πρόσβαση. Τέτοια ήταν το άμπαρι, το σανταλόξυλο, το μύρο και το λιβάνι. Πολλά μπαχαρικά χρησιμοποιούταν επίσης τότε ως φάρμακα, όπως ο γλυκάνισος για το φούσκωμα, το μαύρο πιπέρι για τα φλέματα και η κανέλα για τη χώνεψη.
Διόλου λοιπόν ασυνήθιστα εδέσματα στα τραπέζια των πλουσίων αποτελούσαν φαγητά όπως: φάβα από φασόλια  με μπαχαρικά και ζάχαρη, παγόνι ψητό, πιπεράτο ζαρκάδι με ζαχαρωμένα φρούτα, χοιρινό με γλυκόξινη σάλτσα και πάπια με πορτοκάλι.
Τα μπαχαρικά ήταν μέσο συντήρησης για τα κρέατα, αλλά και οι άνθρωποι τότε ήταν συνηθισμένοι στις γλυκόξινες και έντονες γεύσεις. Εννοείται βέβαια πως τουρσιά, παστά, αποξηραμένα φρούτα και λουκάνικα έβρισκε κανείς συχνότερα στις αποθήκες των πλουσίων παρά των φτωχών. Και, τέλος, ας μην ξεχνάμε, πως η λέξη "σπετσιέρης" , η οποία σε πολλές γλώσσες σημαίνει φαρμακοποιός, προέρχεται από το αγγλικό spice που σημαίνει μπαχαρικό, κάτι που δείχνει πόσο στενή ήταν η σχέση παλαιότερα των φαρμάκων με τα μπαχαρικά.
ΠΗΓΗ : P. Freedman, Μπαχαρικά και μεσαιωνική φαντασία, εκδ. Κονιδάρη

Igor Stravinski, Το πουλί της φωτιάς

Το έργο αυτό γράφτηκε το 1910 από το διάσημο Ρώσο συνθέτη Ιγκόρ Στραβίνσκι (1882-1971). Το μπαλέτο αυτό γράφτηκε μετά από παραγγελία του Ρώσου κριτικού τέχνης Σεργκέι Ντιαγκίλεφ για τα ρωσικά μπαλέτα. Το μπαλέτο αυτό γνώρισε αμέσως την επιτυχία, ενώ θεωρείται ότι προαναγγέλει τα ακόμη διασημότερα μπαλέτα του συνθέτη, την Πετρούσκα και την Ιεροτελεστία της άνοιξης.
https://www.youtube.com/watch?v=RZkIAVGlfWk 
Εδώ το ακούμε υπό τον Gergiev και τη Φιλαρμονική της Βιέννης στο φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ του 2000.

 ΠΗΓΗ: Wikipedia, Firebird, Stravinski