Odd Arne Westad, "Ο ψυχρός πόλεμος, Μία παγκόσμια ιστορία", εκδ. Πατάκη, 2021, σελ.611, μετ. Δεσπ. Κωνσταντινάκου

 

 

 

 https://www.patakis.gr/product/652713/vivlia-anthropistikes-kai-koinonikes-episthmes-istoria-arxaiologia/O-Psuxros-Polemos-Mia-pagkosmia-istoria/

Ένα μνημειώδες έργο για τον Ψυχρό Πόλεμο υπογράφει ο Νορβηγός ιστορικός του Πανεπιστημίου του Yale, Odd Arne Westad με τίτλο "Ο ψυχρός πόλεμος, Μία παγκόσμια ιστορία".

Ο Νορβηγός ιστορικός εστιάζει στις συνέπειες του φαινομένου και σε όλα τα γεγονότα τα οποία αποτέλεσαν μέρος του, όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά σε όλον τον κόσμο. Το συμπέρασμα είναι ότι ο Ψυχρός Πόλεμος υπήρξε ένα γεγονός μεγίστης σημασίας με συνέπειες που είχαν μέγιστη επιρροή σε πολλές χώρες του κόσμου και καθίστανται ανιχνεύσιμες μέχρι και σήμερα.

Από τα τέλη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οπότε τέθηκαν και οι βάσεις για την ψυχροπολεμική διαμάχη, μέχρι και την πτώση του τείχους του Βερολίνου, ο Westad ανατρέχει έναν αιώνα ιστορίας στο βιβλίο του προκειμένου να μην αφήσει απέξω κανένα σημαντικό ιστορικό γεγονός του περασμένου αιώνα. Ο συγγραφέας όμως ανιχνεύει τα σημεία εκκίνησης του Ψυχρού Πολέμου, όχι καταμεσής στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο όπως, πιστεύουν συνήθως οι περισσότεροι, αλλά ακόμη νωρίτερα από τα τέλη του 19ου αιώνα και τους αποικιακούς ανταγωνισμούς των Μεγάλων Δυνάμεων.

Πρόκειται για ένα δίπολο- οι ΗΠΑ ενάντια στην ΕΣΣΔ- το οποίο τελικά δεν οδήγησε σε πραγματική ένοπλη σύρραξη στην Ευρώπη, όπως φοβόταν μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού καθ' όλη τη διάρκειά του. Το τεράστιο ιδεολογικό χάσμα μεταξύ κομμουνισμού και καπιταλισμού ήταν αναπότρεπτο ότι θα καθιστούσε αντίπαλες τις δύο υπερδυνάμεις του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου που πρωταγωνίστησαν στη συντριβή της χιτλερικής Γερμανίας. Δεν επρόκειτο όμως, εν τέλει, μόνο για ιδεολογικό χάσμα, αλλά, κυρίως, και για το ζήτημα της πρωτοκαθεδρίας και της ηγεσίας στον μεταπολεμικό κόσμο.

Από τις κινήσεις των πρωταγωνιστών της Διάσκεψης της Γιάλτας, Στάλιν, Ρούσβελτ και Τσώρτσιλ, ο Weastad συνεχίζει την αφήγησή του εξετάζοντας τις σταλινικές πολιτικές και τις κινήσεις του διαδόχου του Ρούσβελτ στην προεδρία των ΗΠΑ, Χάρυ Τρούμαν. Κατόπιν εστιάζει στις εξελίξεις στη μεταπολεμική Γερμανία, την ανέγερση του τείχους και τη σύσταση του Συμφώνου της Βαρσοβίας, που ήρθε ως απάντηση στη σύσταση του ΝΑΤΟ. 

Τα καίριας σημασίας γεγονότα, όπως η κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962, η ουγγρική επανάσταση του 1956 και η άνοιξη της Πράγας  το 1968, ο πόλεμος της Κορέας και του Βιετνάμ εξετάζονται αναλυτικά, αλλά ο συγγραφέας ασχολείται επίσης, εκτός από τα πολιτικοστρατιωτικά γεγονότα, και με την κοινωνική ιστορία και εξετάζει τον τρόπο ζωής των  λαών της Ευρώπης τόσο από τη μία όσο και από την άλλη μεριά του τείχους. Οι πολιτικές εξελίξεις σε χώρες όπως η Γαλλία, η Βρετανία και, ιδίως, η Ουγγαρία, η Τσεχοσλοβακία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Πολωνία παρουσιάζονται ενδελεχώς.

Από τις χώρες που δεν βρίσκονται στην Ευρώπη, τον πρώτο λόγο έχουν,φυσικά, η Κορέα και το Βιετνάμ, η Ιαπωνία και η Ινδία, η Κίνα και πάμπολλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής.

Το γεγονός ότι ο συγγραφέας δεν παραθέτει απλώς τα γεγονότα, αλλά, αντιθέτως, επεξηγεί αιτίες και αποτελέσματα και τα συνδέει με τη σύγχρονη εποχή, καθιστά το βιβλίο αυτό πολύτιμο για όσους επιθυμούν, όχι τόσο να γνωρίσουν την ιστορία του εικοστού αιώνα, όσο να πετύχουν τη μέγιστη κατανόησή της.

Κανένα σημείο του κόσμου-πλην της Ωκεανίας- δεν άφησε ανέγγιχτη η ψυχροπολεμική διαμάχη των δύο υπερδυνάμεων, ακόμη και την Αφρική, μία ήπειρο με την ιστορία της οποίας ο συγγραφέας ασχολείται περισσότερο απ' όσο θα ανέμενε κανείς σε ένα τέτοιο πόνημα. Πολλοί από τους εμφύλιους πολέμους που έλαβαν χώρα εκεί, όπως και της Μέσης Ανατολής, υπήρξαν αποτέλεσμα της ψυχροπολεμικής διαμάχης και της διαδικασίας αποαποικιοποίησης, που έλαβε μεγάλη έκταση μετά το πέρας του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Τέλος, οι αιτίες της πτώσης του υπαρκτού σοσιαλισμού παρατίθενται διεξοδικά, καθώς και η αιτιολόγηση του για ποιον λόγο η διαμάχη μεταξύ ΗΠΑ και της νέας Ρωσίας τερματίστηκε μονάχα στα χαρτιά. Η νέα Ρωσία, όπως μας δείχνουν περίτρανα και τα σημερινά γεγονότα του πολέμου που βρίσκεται σε εξέλιξη σήμερα με την Ουκρανία, απέτυχε τόσο να ενταχθεί όσο και να νιώσει μέρος της Ευρωπαϊκής Οντότητας. Και αυτό φαίνεται ακόμη στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει ο σημερινός Ρώσος Πρόεδρος το πρώην ανατολικό μπλοκ.

Εν κατακλείδι, λοιπόν, το βιβλίο του Westad είναι ένα από τα καλύτερα και πληρέστερα βιβλία που έχουν γραφτεί για τον Ψυχρό Πόλεμο και όσοι το διαβάσουν θα κατανοήσουν καλύτερα όχι μόνο ολόκληρη την παγκόσμια ιστορία του εικοστού αιώνα, αλλά και τις σημερινές στρατιωτικοπολιτικές εξελίξεις.

Eugen Ruge, Ξενοδοχείο Metropol, εκδ. Κλειδάριθμος, 2021, μετ.Γ. Λαγουδάκου

 

https://www.klidarithmos.gr/xenodoxeio-metropol

 

"Πολίτισσα Ούμνιτσερ! Στο βιογραφικό που υποβάλατε στην αίτηση και την εγγραφή σας στο ΚΚΣΕ γράψατε ανακρίβειες. Στη δήλωση που κάνατε αναφορικά με την υπόθεση Έμελ είπατε σοβαρά ψέματα στο Κόμμα. Ψεύδεστε, ωραιοποιείτε, αρνείστε. Δεν είναι ώρα για την αλήθεια;

Πολίτισσα Ούμνιτσερ, ομολογείτε πώς είστε κι εσείς εχθρός του λαού;"

Λίγα βιβλία της παγκόσμιας, αλλά και της ίδιας της ρωσικής λογοτεχνίας, απεικονίζουν τόσο γλαφυρά τον σταλινικό τρόμο, που στοίχισε χιλιάδες θύματα στη Σοβιετική Ρωσία, αθώα τα περισσότερα, όσο το "Ξενοδοχείο Metropol" του Ρώσου συγγραφέα με τη γερμανική καταγωγή Όιγκεν Ρούγκε.

Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα-αφήγημα που περιέχει αυτοβιογραφικά στοιχεία σε μεγάλο βαθμό. Ο συγγραφέας επιλέγει να μας αφηγηθεί την ιστορία της οικογένειάς του, μια ιστορία με πρόσωπα αληθινά, ενδεδυμένα όμως με τη μυθιστορηματική τους μορφή και, ενίοτε, ένα λογοτεχνικό ψευδώνυμο.

Η Γερμανίδα κομμουνίστρια Σαρλότε είναι η πρωταγωνίστρια της ιστορίας και πηγαίνει εν έτει 1936, ακριβώς στην περίοδο των Μεγάλων Εκκαθαρίσεων του Στάλιν, από τη Γερμανία στη Ρωσία που θα γίνει η νέα της πατρίδα. Μαζί της βρίσκεται ο σύζυγός της Βίλχελμ και η Βρετανή νεαρή Τζίλντε. Το ζευγάρι εργάζεται στην Κομιντέρν, αλλά δεν κατορθώνει να μείνει αλώβητο από την καχυποψία και την παράνοια που επικρατεί στη Ρωσία εκείνη την εποχή: τελικά τίθεται σε διαθεσιμότητα και μεταφέρεται στο Ξενοδοχείο Metropol της Μόσχας, μία φυλακή πολυτελείας γι' αυτούς στην οποία μένουν εγκλωβισμένοι τετρακόσιες επτά ολόκληρες μέρες.

Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε κεφάλαια-μαρτυρίες για κάθε έναν από τους πρωταγωνιστές, γραμμένα όμως από τη σκοπιά του παντογνώστη αφηγητή και όχι σε πρώτο ενικό πρόσωπο. Οι περισσότερες μαρτυρίες-αφηγήσεις ανήκουν στη Σαρλότε, αλλά περιλαμβάνονται και οι αφηγήσεις της Χίλντε, πρώην γυναίκας του Βίλχελμ, καθώς και του εισαγγελέα Βασίλι Βασίλιεβιτς, ενός ανθρώπου που πρωταγωνιστεί στις στημένες δίκες της εποχής. Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι οι αφηγήσεις αυτές διακόπτονται από την παράθεση ολόκληρων γραμμάτων και εγγράφων με διαταγές από υπηρεσίες της εποχής, τα οποία ο συγγραφέας ανακάλυψε μετά από ενδελεχή έρευνα.

Το αποτέλεσμα είναι μία πλήρης ιστορική τοιχογραφία της σταλινικής εποχής, καθώς και η ιστορία της καθημερινότητας των ανθρώπων που έζησαν από κοντά όλην αυτή την παράνοια.  Απεικονίζονται γλαφυρότατα οι στημένες δίκες, ο φόβος που επικρατούσε, οι ατέλειωτες ουρές στα καταστήματα και οι σχέσεις των ανθρώπων, ανεπανόρθωτα τραυματισμένες από την καχυποψία που επικρατούσε και το κλίμα της ανασφάλειας της εποχής, όπου κάποιος μπορούσε να καρφώσει τον διπλανό του για το παραμικρό ατόπημα-έφτανε η προσωπική του έχθρα γι' αυτό.

Οι εγκλωβισμένοι στο Ξενοδοχείο Metropol πρωταγωνιστές ζουν μία ζωή μεγάλης νωθρότητας που διακόπτεται από τις μεγάλες γιορτές του σταλινικού καθεστώτος, όπως την επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης, της Εργατικής  Πρωτομαγιάς, αλλά και της μέρας της Γυναίκας. Τα εργατικά εμβατήρια, οι γιορτές, τα θεάματα, ακόμη και η όπερα βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη. Πρόκειται για μία μεταβατική εποχή για τη Μόσχα, στην οποία το μετρό βρίσκεται ήδη υπό κατασκευή, αλλά και για ολόκληρη της Ρωσία.

Οπωσδήποτε, αυτό που θα μείνει στον νου του αναγνώστη από την αφήγηση του Ρούγκε είναι η καλή γνώση της ατμόσφαιρας της δύσκολης αυτής εποχής, αλλά και των δυσκολιών με τις οποίες έρχονταν αντιμέτωποι καθημερινά οι απλοί άνθρωποι, ακόμη και αυτοί που είχαν ταχτεί ανοιχτά με το μέρος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Σε κάποιους αναγνώστες το όλο κλίμα θα θυμίσει ίσως Σολζενίτσιν, το "Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ" και το " Μια ημέρα του Ιβάν Ντενίζοβιτς", βιβλία τα οποία διαδραματίζονται στα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, τα περίφημα γκουλάγκ. Στο "Ξενοδοχείο Metropol" βέβαια, η υπόθεση δεν διαδραματίζεται στα γκλουλάγκ, αλλά η όλη ατμόσφαιρα, ο τρόμος που αποπνέουν οι σελίδες του βιβλίου και η επικείμενη διαρκής απειλή των στρατοπέδων για τους αντιφρονούντες θα φέρουν έντονα στον νου όσων αναγνωστών τα γνωρίζουν τα δύο αυτά βιβλία.

Φαίνεται πως ο Μεγάλος Τρόμος της εποχής του Στάλιν και οι μαρτυρίες των επιζώντων της εποχής πάντοτε θα εμπνέουν, τόσο τους παλιούς, όσο και τους σημερινούς συγγραφείς, ωθώντας τους να συνδυάσουν τον μύθο με την ίδια την Ιστορία έτσι ώστε να πετύχουν ένα άρτιο λογοτεχνικό αποτέλεσμα με αληθινές ιστορικές αναφορές.

"Το κρύο είχε υποχωρήσει, μπήκε ο Απρίλιος. Στη Μόσχα, οι ιτιές δεν έχουν ανθίσει ακόμα, αλλά νιώθεις παντού τη σφιχτή μέγγενη του χειμώνα να χαλαρώνει. Οι οδοκαθαριστές απομακρύνουν τους βρόμικους σωρούς από το χιόνι που άφησε πίσω του ο Μάρτιος στις άκρες των δρόμων. Καθαρίζουν τα πεζοδρόμια από τα  απομεινάρια του χειμώνα, που κολλάνε στα παπούτσια. Στο ξενοδοχείο, καθαρίζουν εδώ και μέρες συνέχεια τους διαδρόμους. Οι υπάλληλοι βλαστημούν σιγανά, αλλά με καλή διάθεση. Κατά βάθος, είναι κι αυτοί χαρούμενοι για το επικείμενο τέλος του χειμώνα.

Όμω,ς το πιο σημαντικό είναι ότι  μπορεί να ξαναβγεί από τη φυλακή πολυτελείας, όπως την αποκαλεί μέσα της η Σαρλότε".

Φωτεινή Ναούμ, Μαίρη Γκρι, εκδ. Κύφαντα, σελ.151, 2022

 

Η Μαίρη είναι  μία συνηθισμένη γυναίκα, σύζυγος, μητέρα, νοικοκυρά, κουρασμένη και μπουχτισμένη από την ίδια τη ζωή. Η καθημερινότητά της μοιάζει με μία μεγάλη, ήρεμη λίμνη που την χαρακτηρίζει η αταραξία και η ατέρμονη επανάληψη. Της λείπει το βότσαλο που θα πέσει ξαφνικά μέσα και θα της προσφέρει συγκινήσεις, τέτοιες που η γυναικεία της υπόσταση αναζητεί και έχει λησμονήσει πια πως είναι. Ένα τέτοιο βότσαλο χρειάζεται, με τη μορφή ενός εραστή, προκειμένου να αφυπνίσει όλα τα κοιμισμένα της αισθήματα και να βγάλει το γκρίζο από τη ζωή της...

Έτσι μπορούμε να περιγράψουμε, εν συντομία, την υπόθεση  στη νέα νουβέλα της Φωτεινής Ναούμ με τίτλο "Μαίρη γκρι". Μετά τη νουβέλα της "Ο διαχειριστής", η Ναούμ συνεχίζει- παρενθετικά εν μέσω των μυθιστορημάτων που συγγράφει- να ασχολείται με την ουσία και το μυστήριο της ανθρώπινης ύπαρξης, τις καταπιεσμένες επιθυμίες των ανθρώπων που λαχταρούν να βγουν στο φως, τον υπαρξισμό και φυσικά την κινητήρια δύναμη των πάντων: τον έρωτα, την ερωτική έλξη και την επιθυμία για το άλλο φύλο.

Χωρίς έρωτα, χωρίς την ερωτική γενετήσια πράξη, οι αισθήσεις μας παραμένουν βυθισμένες σε λήθαργο. Ομοίως και η ίδια η ζωή μας, αφού της λείπει η ουσία της. Αυτό πρεσβεύει η Φωτεινή Ναούμ στη νουβέλα της, καταδικάζοντας τις συμβάσεις της ζωής και της κοινωνίας που μας κρατούν αλυσοδεμένους και υμνώντας τον έρωτα, την ελευθερία της επιλογής και, εν τέλει, τον ίδιο τον άνθρωπο και τη βούλησή του να διαθέσει ελεύθερα το σώμα του κατά πως ο ίδιος επιθυμεί.

Πώς καταλήγουν τελικά, μέσα από την καθημερινότητα του γάμου, δύο ερωτευμένοι άνθρωποι να γίνουν απλοί συγκάτοικοι; Τι μπορεί να μας λείπει από μία, κατά τα άλλα, πλήρη και νοικοκυρεμένη ζωή; Μήπως αποκοιμίζουμε εμείς οι ίδιοι τελικά το σώμα μας και τις αισθήσεις του; Πώς θα βρούμε τη δύναμη να αψηφήσουμε όλα όσα περιορίζουν την ίδια μας την ύπαρξη και τις επιθυμίες μας; Ποιο είναι τελικά το αλατοπίπερο της ζωής, αυτό το κάτι διαφορετικό που ψάχνουμε όλοι διακαώς, αλλά ποτέ δεν το βρίσκουμε;

Η νουβέλα αποτελεί ένα σύμφυρμα σκέψεων της ίδιας της Μαίρης, μία βουτιά στα δικά της βαθύτερα συναισθήματα και τη δική της θεώρηση της ζωής, του άλλου φύλο, του έρωτα, των καταπιεσμένων επιθυμιών της, της κοιμισμένης ενεργητικότητας της νιότης της που την απομύζησε η στείρα καθημερινότητα και οι οικογενειακές υποχρεώσεις της.

Η Μαίρη αποτελεί τη μοναδική γυναικεία παρουσία της νουβέλας, η οποία δεσπόζει εγωιστικά στην κάθε σελίδα του βιβλίου. Πρόκειται για μια γυναίκα που περιστοιχίζεται από άνδρες: τον σύζυγο Μάριο, τον διευθυντή Νίκο, τους συναδέλφους της και την ανάμνηση των πρώτων παιδικών ερώτων της.

Η συγγραφέας για άλλη μια φορά μεταλλάσσει τη γραφή της. Εδώ οι σκέψεις της Μαίρης παρουσιάζονται σαν μία σειρά αυθόρμητων, ειλικρινών, και, ενίοτε, άναρχων εξομολογήσεων, υπό το πρίσμα του παντογνώστη αφηγητή. Εντυπωσιάζει η εξολοκλήρου απουσία διαλόγων με την παραδοσιακή μορφή που έχει συνηθίσει ο αναγνώστης και η υποδήλωσή τους με κόμματα, τοποθετημένων ανάμεσα στις άλλες σκόρπιες σκέψεις της Μαίρης.

Εδώ θα συναντήσουμε για άλλη μία φορά τη γνωστή Φωτεινή Ναούμ με την τόσο ιδιαίτερη γραφή της, υπέρμαχο της απλότητας, του νατουραλισμού και του ρεαλισμού στη γραφή, που δίνει έμφαση στην περιγραφή του ψυχικού κόσμου των ηρώων και απεχθάνεται κάθε επιτήδευση. Η ίδια η συγγραφέας απαξιώνει τους δήθεν "ψαγμένους" και τους υποτιθέμενους κουλτουριάρηδες και πιστεύει ότι η ομορφιά της ζωής κρύβεται στα απλά, καθημερινά πράγματα, στον έρωτα και τις μικρές καθημερινές απολαύσεις. Με οδηγό τη Μαίρη που από γκρι θέλει να γίνει ροζ, μας παρακινεί να αναρωτηθούμε πάνω στο δικό μας κομμάτι ευτυχίας που μας αναλογεί σε αυτή τη ζωή και μας παροτρύνει να μην διστάζουμε να το διεκδικήσουμε ολόψυχα.

Άννα Σόλιομ, Neko, το καφέ των γάτων, εκδ. Μίνωας, 2022, μετ.Μ. Τσαχουρίδου

 

https://minoas.gr/product/nekoto-kafe-ton-gaton/

 
Ένα από τα καλύτερα βιβλία στην κατηγορία της πιο "ανάλαφρης" λογοτεχνίας για τη φετινή χρονιά, είναι αναμφίβολα το "Neko, το καφέ των γάτων" της Ουγγαρέζας συγγραφέως Άννα Σόλιομ. Η συγγραφέας ζει πλέον στη Βαρκελώνη και εκεί επιλέγει να τοποθετήσει την πρωτότυπη υπόθεση του βιβλίου της. 

Για όσους δεν το γνωρίζουν τα Neko, αυτά είναι τα καφέ των γάτων, μια ιδέα που ξεκίνησε από την Ιαπωνία και σήμερα λειτουργεί πλέον ως αλυσίδα με παραρτήματα σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε αυτά τα καφέ, που είναι γεμάτα με γάτες από τις φιλοζωικές εταιρείες, μπορεί κανείς να απολαύσει τον καφέ του παρέα με αυτά τα συμπαθητικά τετράποδα, και, αν θέλει,  να υιοθετήσει κάποιο από αυτά. Δεν πληρώνει τον καφέ του, αλλά κάποιου άλλου τύπου συνδρομή, απαραίτητη για τη λειτουργία του καφέ, ενώ απαιτείται να έχει κάνει κράτηση θέσεως από προηγουμένως.

Ένα Neko καφέ της Βαρκελώνης, λοιπόν, είναι ο τόπος όπου διαδραματίζεται το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της Σόλιομ. Η Ναγόρε είναι μία σαραντάρα γυναίκα, άνεργη και πρόσφατα χωρισμένη, που έχει χάσει τη χαρά της ζωής. Είναι δυνατόν άραγε να καταφέρει να ξαναβρεί τη χαμένη ευτυχία της μόνο και μόνο επειδή θα πιάσει δουλειά στο καφέ με τις γάτες; Η ίδια μισεί τις γάτες, αλλά, παρατηρώντας τις από κοντά, φαίνεται πως τελικά θα αλλάξει γνώμη... Πόσο μάλλον αφού οι γάτες με τον τρόπο ζωής τους μπορούν να μας διδάξουν ένα σωρό πράγματα που θα είναι καλό να εφαρμόσουμε στη δική μας ζωή.  

Οι γάτες έχουν το χάρισμα να παραμένουν γαλήνιες ακόμη και σε δύσκολες στιγμές, αποδέχονται τον εαυτό τους και τις καταστάσεις ως έχουν, είναι αυθεντικές και αρπάζουν τις ευκαιρίες όπου τις βρουν. Αν τις παρατηρήσουμε προσεκτικά και υιοθετήσουμε μερικές από τις συνήθειές τους, αυτές μπορεί να μας αλλάξουν τη ζωή. Ιδού λοιπόν μερικά αποφθέγματα ζωής, προερχόμενα κατευθείαν από τις γατίσιες συνήθειες:

"Ένα ευέλικτο μυαλό είναι προϋπόθεση για την ευτυχία". 

"Καλύτερα να ασχολείσαι με αυτό που κάνεις κάθε στιγμή, ακόμα κι αν είναι μια σιέστα, από το να ασχολείσαι με πράγματα που ούτε καν γνωρίζεις αν θα συμβούν". 

"Ζήσε σαν να μην υπάρχει αύριο".

"Αποδέξου τον εαυτό σου όπως είναι". 

 Πραγματικοί πρωταγωνιστές του βιβλίου φυσικά δεν είναι ούτε η Ναγόρε, ούτε η Γιαπωνέζα ιδιοκτήτρια του καφέ, ούτε και ο θαμώνας Μαρκ αλλά... οι οκτώ γάτοι του καφέ: ο τρυφερός Καπουτσίνο, ο μονόφθαλμος "δάσκαλος" Τσαν, ο ντροπαλός Λίκορ, η άπιαστη Σμόκι, ο ριγωτός Σιρκάν, η γκρινιάρα γριά Μπλου, ο υπομονετικός μουσικόφιλος Φίγκαρο και ο γαλήνιος Σορτ.

Μικρό, δροσερό, τρυφερό και αισιόδοξο βιβλίο, που μας διδάσκει ένα μάθημα ζωής, το "Neko, το καφέ των γάτων" δεν διεκδικεί φυσικά τις δάφνες από άποψη μιας ιδιαίτερης λογοτεχνικής γραφής, αποτελεί όμως ένα βιβλίο με ένα εξαιρετικά πρωτότυπο θέμα που απευθύνεται όχι μόνο στους γατόφιλους, αλλά στους αναγνώστες κάθε ηλικίας που θέλουν να περάσουν ευχάριστα την ώρα τους με ένα βιβλίο, ακόμη και σε παιδιά άνω των οκτώ ετών.

Douglas Stuart, Σάγκι Μπέιν, εκδ. Μεταίχμιο, 2021, σελ.524, μετ.Σ. Αργυροπούλου

 

https://www.metaixmio.gr/el/products/%CF%83%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CE%B9-%CE%BC%CF%80%CE%B5%CE%B9%CE%BD?gclid=CjwKCAiAsNKQBhAPEiwAB-I5zStnGVu0X1EayQWuDrTkHIDxb4VphvbQNSiD7KytAGgF1gBhZiGp2RoCOJwQAvD_BwE

 

Ένα από τα πιο πολυσυζητημένα βιβλία της χρονιάς που πέρασε ήταν το Σάγκι Μπέιν του πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα και σχεδιαστή μόδας από τη Γλασκόβη Ντάγκλας Στιούαρτ. Το βιβλίο γνώρισε αμέσως την ευρεία αποδοχή από το κοινό, καθώς και πολλαπλές βραβεύσεις. Γιατί άραγε;

 

Κατ’ αρχάς, το θέμα του είναι εξαιρετικά πρωτότυπο. Προσωπικά δεν έτυχε ποτέ να διαβάσω κάτι άλλο με υπόθεση που να διαδραματίζεται συγκεκριμένα στη Γλασκόβη της παρακμής -όχι στη Μεγάλη Βρετανία γενικά- την δεκαετία του 1980, την περίοδο διακυβέρνησης της χώρας από την αποκαλούμενη «Σιδηρά Κυρία».

 

Δεύτερον, πρόκειται για μία συγκινητική δραματική οικογενειακή ιστορία για τις εξαρτήσεις, τον εθισμό, τη φτώχεια και τη σεξουλαικότητα, αποδομένη με λογοτεχνική αρτιότητα, γλαφυρούς διαλόγους στη γλώσσα του περιθωρίου και τη σκωτσέζικη αργκό και, συγχρόνως, για μία τοιχογραφία της θατσερικής εποχής στη Γηραιά Αλβιόνα.

 

Ο μικρός Σάγκι Μπέιν, που δίνει και το όνομά του στον τίτλο του βιβλίου,  είναι ο πρωταγωνιστής της εν λόγω ιστορίας. Το βιβλίο παρακολουθεί την πορεία της ζωής του από την παιδική του ηλικία προς την ενηλικίωση. Ο Σάγκι, ένα παιδί με αρκετά μεγάλη διαφορά από τα δύο μεγαλύτερα αδέλφια του, μεγαλώνει δύσκολα, μέσα στη φτώχεια και την ανέχεια της Γλασκόβης την εποχή της μεγάλης ανεργίας. Αυτή επικρατούσε εκεί την εν λόγω δεκαετία εξαιτίας των στυγνών προς την εργατική τάξη θατσερικών πολιτικών.

 

Η αλκοολική μητέρα του Σάγκι, μια εξ’ ορισμού δυστυχισμένη ύπαρξη που άλλα περίμενε κι άλλα έλαβε  από τη ζωή, χωρίζει, αφού δεν μπορεί να αντέξει τις απιστίες και τη βίαιη συμπεριφορά του συζύγου της. Καταλήγει, λοιπόν, ολομόναχη με τρία παιδιά, με αποτέλεσμα ο εθισμός της στο αλκοόλ να μεγαλώσει. Τότε τα δύο μεγαλύτερα παιδιά της, απηυδισμένα από τη συμπεριφορά της θα την εγκαταλείψουν. Μονάχα ο μικρός Σάγκι θα μείνει κοντά της και τα θα τη φροντίσει. Αυτό είναι και το ένα από τα κεντρικά θέματα του βιβλίου: η αγάπη που τρέφει ο γιος προς τη μάνα.

 

Το περιβάλλον της Γλασκόβης εκείνη την εποχή είναι κάτι παραπάνω από δυσάρεστο: απύθμενα περιθωριακό, σχεδόν τοξικό. Εκτός από τις εικόνες των διαλυμένων κτιρίων και των εργατικών παραγκουπόλεων που καταρρέουν, ολόκληρη η ατμόσφαιρα του βιβλίου είναι μία ατμόσφαιρα παρακμής, διαφθοράς, φτώχειας, βίας και απέραντης δυστυχίας. Σίγουρα η λέξη αισιοδοξία απουσιάζει από τις σελίδες του βιβλίου, όπως θα απουσίαζε και από τη ζωή αυτών των ανθρώπων στη Γλασκόβη της δεκαετίας του 1980. Το ποδόσφαιρο, το μπίνγκο, οι τοπικές γιορτές, ακόμη και η τραγωδία του Τσερνόμπιλ δίνουν χρώμα στις σελίδες του βιβλίου και μας υπενθυμίζουν νοερά το μέρος στο οποίο διαμένουν όλοι αυτοί οι απόκληροι, που θα μπορούσαν να ζουν και οπουδήποτε αλλού ανά την υφήλιο.

 

Οι ήρωες είναι άνθρωποι απλοί, καθημερινοί, που παλεύουν με τα πάθη και τους εθισμούς τους: αλκοολικοί, σκληρά εργαζόμενοι και βιοπαλαιστές, πόρνες, άνεργοι, βιαστές, τζογαδόροι και φανατικοί των γηπέδων, ναρκομανείς, ομοφυλόφιλοι, κακοποιημένες γυναίκες, νεαροί συμμορίτες, μεροκαματιάρηδες και περιθωριακοί άστεγοι. Ο Στιούαρτ εστιάζει στο βιβλίο του ακριβώς σε αυτές τις περιθωριοποιημένες ομάδες και τους απόκληρους της εργατικής τάξης, αγνοώντας πλήρως την αστική και τους «έχοντες» της πόλης.

 

Οι περιγραφές σε κάποια σημεία σοκάρουν με τον ρεαλισμό τους και αποσκοπούν καθαρά στο να κινήσουν συναισθηματικά τον νου και την  ψυχή του αναγνώστη. Αυτός περιμένει σχεδόν τον θάνατο της Άγκνες, της δυστυχισμένης μητέρας του Σάγκι, σχεδόν σε κάθε σελίδα. Ο Σάγκι όμως είναι ένα αγόρι το οποίο διαφέρει εμφανώς από τον περίγυρό του: τρυφερός, συναισθηματικός και απείρως περιποιητικός προς την άρρωστη μάνα του, διαθέτει μία συμπεριφορά που θα συγκινήσει και τον πιο σκληρό αναγνώστη.

 

Ιστορία ενηλικίωσης, μυθιστόρημα εποχής, μυθιστορηματική βιογραφία, γκροτέσκο μυθιστόρημα, μυθιστόρημα διαμόρφωσης, όλοι αυτοί οι χαρακτηρισμοί δόθηκαν κατά καιρούς στο Σάγκι Μπέιν, ένα βιβλίο που συνδυάζει στοιχεία από όλα τα παραπάνω λογοτεχνικά είδη και είναι συγχρόνως και κάτι περισσότερο από αυτά: μία τρυφερή, συγκινητική και βαθιά ανθρώπινη ιστορία, αποδομένη μέσα από τη πρίσμα του ωμού ρεαλισμού που εμπεριέχει ταυτόχρονα, εκτός από τη λογοτεχνική, και μία ιστορική διάσταση.

Maria Reig, Όνειρα από μελάνι, εκδ. Διόπτρα, 2021, μετ.Χ. Μπανιά, σελ.673

 

https://www.dioptra.gr/vivlio/xeni-logotexnia/oneira-apo-melani/

Όνειρα από μελάνι κάνει η Ελίσα Μοντέρο,μια αντισυμβατική Ισπανή που διαβιεί στη Μαδρίτη της Μεσοπολέμου και έρχεται αντιμέτωπη με τις κοινωνικές συμβάσεις που περιορίζουν το φύλο της.

Η Ελίσα, ορφανή από μητέρα, δίνεται από μικρή για να τη μεγαλώσει η αυστηρή θεία και νονά της, αδελφή του πατέρα της στη Μαδρίτη, χωρίς ποτέ να της εξηγήσει κανείς το γιατί και για ποιους ακριβώς λόγους ο πατέρας και τα αδέλφια της έπρεπε να την εξοβελίσουν από τη ζωή τους.

Από νωρίς θα ερωτευτεί το γράψιμο και θα θελήσει να ενταχθεί στους κόλπους της δημοσιογραφίας της Μαδρίτης. Κάτι τέτοιο όμως είναι  αδύνατον για μία γυναίκα εκείνη την εποχή, οπότε η Ελίσα δεν έχει άλλη επιλογή παρά μονάχα να συγγράφει ως άνδρας αν θέλει τα κείμενά της να καταφέρουν να δουν τη δημοσιότητα. Η διπλή αυτή, όμως, ζωή, κρύβει πολλούς κινδύνους ,ιδίως όταν ο έρωτας χτυπήσει την πόρτα της Ελίσας και την κάνει να αψηφήσει για μία ακόμη φορά τις κοινωνικές συμβάσεις.

Τα ιστορικά γεγονότα δευτεραγωνιστούν στην παραπάνω ιστορία, αλλά δεν αγνοούνται από τη νέα και πολλά υποσχόμενη συγγραφέα και δημοσιογράφο Maria Reig. Το λογοτεχνικό αποτέλεσμα είναι μια άρτια τοιχογραφία της μεσοπολεμικής Μαδρίτης, από τη σκοπιά της ζωής των ανώτερων αστικών στρωμάτων της πόλης. Κεντρικό θέμα παραμένουν όμως οι δυσκολίες που αντιμετώπιζε τότε η ζωή μιας γυναίκας, η οποία δεν ήταν ελεύθερη να ζήσει όπως εκείνη ήθελε, αλλά ως όφειλε, να υποτάσσεται, δηλαδή, διαρκώς στις επιθυμίες των ανδρών, συζύγων, πατεράδων, αδελφών ή και εργοδοτών. 

Τελικά το συμπέρασμα είναι ότι η αλήθεια δεν μπορεί ποτέ να κρυφτεί για πολύ, αλλά και ότι εφόσον παλέψουμε για τη ζωή που επιθυμούμε θα ανταμειφθούμε τελικά από το αποτέλεσμα. Επίσης, ότι δεν πειράζει να κάνουμε λάθη, αλλά ότι οφείλουμε να μαθαίνουμε από αυτά και ότι δεν είναι, εν τέλει, συνετό να κρύβουμε αυτό που πραγματικά είμαστε.

"Τα πλήκτρα της γραφομηχανής με προκαλούσαν, ακίνητα. Το φιλντισένιο χρώμα τους μου φαινόταν ο πιο ταιριαστός τόνος. Ήταν λείος, χωρίς πληροφορίες, ακριβώς σαν το χαρτί που παρέμενε τυλιγμένο, πρόθυμο να χάσει την ανωνυμία του για να αρχίσει να γίνεται αναφορά, ποίημα, σημείωμα, λογαριασμός, ένα σωρό ανοργάνωτα γράμματα, μυθιστόρημα ή επιστολή".

Η Ελίσα θα προσπαθήσει να ζήσει με τρόπο ταιριαστό στην κοινωνική της τάξη, που δεν σκανδαλίζει και προκαλεί τους γύρω της. Όταν όμως ένας ξεχασμένος παιδικός έρωτας επιλέξει να επανεμφανιστεί στη ζωή της, η Ελίσα θα συνειδητοποιήσει ότι είναι τελικά φτιαγμένη για να διαφέρει και να αψηφά τις συμβάσεις. Και, εν τέλει, αυτή η διαφορετικότητά της θα είναι και εκείνη που θα καθορίσει το πεπρωμένο της. Γιατί, όπως ομολογεί και η ίδια: "Δημοσιογράφος, γυναίκα, κόρη, αδελφή, φίλη, ανήθικη, ατελής, αντισυμβατική, ερωμένη. Ναι, αυτή ήμουν εγώ".

Λένα Διβάνη, Οι γυναίκες της ζωής της, εκδ. Καστανιώτη, 2021, σελ.348

 

Πάνω στο πάγιο μοτίβο της συζυγικής απιστίας είναι δομημένο το μυθιστόρημα της Λένας Διβάνη με τίτλο"Οι γυναίκες της ζωής της". Κεντρική ηρωίδα είναι η Άννα, μία συνηθισμένη γυναίκα, η οποία υποδύεται, όπως οι περισσότερες γυναίκες σήμερα, τους ρόλους της μητέρας, της εργαζόμενης, της συζύγου και της νοικοκυράς. Η Άννα μπορεί να θεωρηθεί, βέβαια, μία συνηθισμένη γυναίκα μέχρι την ώρα που ανακαλύπτει ότι ο σύζυγός της την απατάει. Τότε ξαφνικά μεταμορφώνεται και η "νέα" Άννα που προκύπτει έχοντας επίγνωση αυτού του γεγονότος, αποτελεί και το θέμα του παρόντος πονήματος. Διότι πράγματι, ένα τέτοιο γεγονός μπορεί να αποβεί κομβικό και σημαδιακό για το μέλλον ενός γάμου και τη συνοχή μιας οικογένειας και να φέρει τα πάνω κάτω στη ζωή μιας γυναίκας.

Η προσέγγιση, ωστόσο, που ακολουθεί η Διβάνη προκειμένου να περιγράψει τα συναισθήματα και τις ψυχικές μεταπτώσεις της απατημένης συζύγου είναι ιδιαίτερα πρωτότυπη, παρά το σύνηθες του θέματος στη λογοτεχνία, και σε αυτήν ακριβώς οφείλεται και η λογοτεχνική αξία του πονήματός της. 

Η Διβάνη δομεί το μυθιστόρημά της πάνω στη δομή της αρχαίας τραγωδίας-αφού, στ' αλήθεια, μια τέτοια συνειδητοποίηση αποτελεί τραγωδία για μία γυναίκα-, με την "Είσοδο" και την "Έξοδο" να αποτελούν το πρώτο και το τελευταίο κομμάτι αντίστοιχα, ενώ το μεσαίο μέρος του βιβλίου έχει ως τίτλο κάθε κεφαλαίου ένα από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα και μία γυναίκα-πρωταγωνιστή στη ζωή της Άννας που αφηγείται τα γεγονότα από τη δικής της σκοπιά. Οι αφηγήσεις αυτές είναι όλες πρωτοπρόσωπες και ανήκουν στα θηλυκά εκείνα που παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή της Άννας. Οι δύο σπουδαιότεροι άνδρες της ζωής της, ο άπιστος σύζυγος Βασίλης και ο γιος Χάρης αγνοούνται επιδεικτικά και δεν έχουν ρόλο στην αφήγηση, παρά εμφανίζονται σκόπιμα μονάχα ως δευτεραγωνιστές.

Μετά από τη διήγηση της ίδιας της απατημένης συζύγου, τον λόγο έχει η κόρη. Η αφήγησή της συνδέεται με το αμάρτημα της οργής. Ακολουθεί η αφήγηση της Γιώτας μιας ομοιοπαθούς νοικοκυράς, της οποίας το κεφάλαιο τιτλοφορείται "Ακηδία". Η χήρα Μάνια, η μητέρα της Άννας, συνδέει την αφήγηση από τη δική της σκοπιά με το αμάρτημα της λαγνείας, στο οποίο  υποκύπτουν συνήθως όλοι οι άνδρες. Ακολουθεί η αφήγηση μιας παιδικής φίλης της Άννας, της Σοφίας, η οποία τιτλοφορείται με το αμάρτημα της λαιμαργίας και της πρώην συγκατοίκου Ασπασίας, μίας δημοσιογράφου. Η αφήγηση αυτή συνδέεται με το το θανάσιμο αμάρτημα της ματαιοδοξίας. Τελευταία είναι η αφήγηση της εργοδότριας της Άννας, η οποία συνδέεται με το αμάρτημα της απληστίας.

Πρόκειται για αφηγήσεις οι οποίες εστιάζουν στη γυναικεία ψυχολογία κυρίως μιας απατημένης συζύγου και, δευτερευόντως, όλων των γυναικών γενικότερα, μέσα από τους πολλαπλούς τους ρόλους στην κοινωνία και την οικογένεια. Περιγράφουν, δηλαδή, τι ακριβώς διαδραματίζεται στην ψυχή μίας γυναίκας όταν αυτή ανακαλύπτει την απιστία του άνδρα της, όταν γνωρίζει από κοντά την αντίζηλό της, όταν πιάνει επ' αυτοφόρω τον σύζυγό της να ψεύδεται και όταν τελικά καταφέρνει να αποδεχτεί το αναπότρεπτο, όσο και αποτρόπαιο, για εκείνη, γεγονός. Όλα τα στάδια αυτά της γυναικείας ψυχοσύνθεσης περιγράφονται γλαφυρά, ενώ γίνεται σαφές πόσο πολύ περιπλέκεται η όλη κατάσταση αν υπάρχουν και ανήλικα τέκνα στην οικογένεια.

Η γλώσσα είναι ρέουσα σαν προφορική, αυθόρμητη και ειλικρινής, κάπου κάπου ειρωνική και σκόπιμα ασαφής σε κάποιες περιπτώσεις. Πρόκειται για γλώσσα που απεχθάνεται την ωραιοποίηση και την τυποποίηση και ανήκει εξολοκλήρου στις απλές, καθημερινές γυναίκες που αποτελούν και τις αφηγήτριες στη θέση της συγγραφέως. Τόσο η γλώσσα όσο και οι σκέψεις, λοιπόν, δεν διστάζουν να γίνουν, που και που, σκληρές, αλλά και χυδαίες, εφόσον η συγγραφέας το κρίνει σκόπιμο.

"Όταν γύρισα στο σπίτι ήμουν επιτέλους ήρεμη. Κάτι μέσα μου είχε αγγίξει μιαν ανείπωτη αλήθεια και ακαριαία είχε πεθάνει. Έτσι ήμουνα μέσα έξω παγωμένη, αλλά δεν πονούσα πια. Εκείνος ο πυρετός που γυάλιζε τα μάτια μου και πυρπολούσε τις χειρονομίες μου δεν υπήρχε πια. Τώρα και τα λόγια μου μπορούσα να ελέγξω και τα έργα. 'Ήμουν σαν ένας τρίτος που  ρύθμιζε από τα παρασκήνια τις κινήσεις της μαριονέτας".

Η εποχή του Μπρέζνιεφ

 

 Ο Λεοντίτ Μπρέζνιεφ ήταν ο Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ από το  1964 μέχρι το 1982. Για ποιον λόγο όμως έφτασε το όνομά του να χαρακτηρίζει μια ολόκληρη εποχή, αφού, παράλληλα με εκείνον, κι άλλοι μεγάλοι ηγέτες όπως ο Βίλλυ Μπραντ στην Ανατολική Γερμανία ή ο Λίντον Τζόνσον και ο Ρίτσαρντ Νίξον στις ΗΠΑ βρίσκονταν συγχρόνως στην εξουσία;

Ο Μπρέζνιεφ γεννήθηκε το 1906 στην Ουκρανία. Από νωρίς εντάχθηκε στους κόλπους του κόμματος και υπηρέτησε ως πολιτικός κομισάριος κατά τη διάρκεια του πολέμου. Γνωρίζοντας από πρώτο χέρι τη φρίκη του πολέμου, κατέληξε να τον απεχθάνεται και ως ηγέτης αργότερα έκανε ό,τι ήταν στο χέρι του προκειμένου να τον αποφύγει. Βέβαια, αυτό δεν στάθηκε ικανό από το να τον αποτρέψει από τη διεκδίκηση της πρωτοκαθεδρίας της ΕΣΣΔ παγκοσμίως και από τη συνέχιση του ανταγωνισμού με τα καπιταλιστικά κράτη. Ως έμπιστος του Χρουστσόφ κέρδισε αμέσως μετά την τοποθέτησή του ως Πρόεδρος του Ανώτατου Σοβιέτ το 1960 τις εντυπώσεις της υπόλοιπης ηγεσίας, με αποτέλεσμα μετά από την ειρηνική απομάκρυνση του πιο σκληροπυρηνικού και υπερόπτη Νικήτα Χρουστσόφ, να προταθεί αυτός για την ηγεσία της ΕΣΣΔ.

Με πιο συμπαθές, οικείο και φιλικό προφίλ από τον προκάτοχό του, ο  Μπρέζνιεφ κατηγορήθηκε αδίκως για την παρακμή της σοβιετικής οικονομίας κατά τη διάρκεια της ηγεσίας του. Αντιθέτως, τα υπάρχοντα στοιχεία δείχνουν ότι η ΕΣΣΔ αναπτυσσόταν αργά μεν αλλά σταθερά-με μία αύξηση της τάξης του 2-3% καθ' όλη τη διάρκεια του 1960 και του 1970, παρά τον συντηρητισμό που επέδειξε ο ηγέτης στις μεταρρυθμίσεις της οικονομίας. Μάλιστα η εποχή του Μπρέζνιεφ έφερε μεγαλύτερη σταθερότητα και ευημερία και στη ζωή των κατοίκων. Όλοι οι πολίτες απολάμβαναν δωρεάν εκπαίδευση, περίθαλψη και κοινωνικές παροχές, όπως πρόωρη συνταξιοδότηση, διακοπές, αναπηρικά προγράμματα κτλ. Επίσης, όλοι οι πολίτες διέμεναν σε αρκετά ευπρεπή διαμερίσματα και έπαιρναν έναν μισθό που ικανοποιούσε τις περισσότερες από τις ανάγκες τους. Βέβαια, όλες αυτές τις παροχές τις παρείχε και το κράτος πρόνοιας στις δυτικές δημοκρατίες.

Η γενικότερη πορεία προς την παρακμή της ΕΣΣΔ, η οποία εντεινόταν καθώς περνούσαν τα χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση, δεν οφειλόταν στη διακυβέρνηση του Μπρέζνιεφ όσο στην ιδεολογική προσκόλληση των ιθυνόντων στις λενινιστικές και τις μαρξιστικές αρχές που εμπόδιζαν την υγιή και φυσιολογική ανάπτυξη της οικονομίας που αποτελούσε χαρακτηριστικό των δυτικών καπιταλιστικών κρατών.

Όλα αυτά βέβαια ήταν καλύτερα κατά την εποχή του Μπρέζνιεφ σε σχέση με το βιοτικό επίπεδο που είχαν οι σοβιετικοί πολίτες κατά την εποχή του Στάλιν ή του Χρουστσόφ. Σε σχέση με την καπιταλιστική Δύση η οικονομική ανάπτυξη, αλλά και η πρόσβαση στα καταναλωτικά αγαθά ήταν, φυσικά, πολύ πιο περιορισμένη. Ενδεικτικό της όλης κατάστασης, παρά τη βελτίωση που επικρατούσε αναντίρρητα σε σχέση με το παρελθόν, ήταν ένα ανέκδοτο που είχαν βγάλει οι σοβιετικοί πολίτες σχετικά με την έλλειψη των καταναλωτικών αγαθών: "Μια γυναίκα μπαίνει σε ένα μπακάλικο. "Μήπως έχετε κρέας;", ρωτάει. "Όχι", απαντά ο μπακάλης. "Μήπως έχετε γάλα τότε;" ξαναρωτάει η γυναίκα." Εμείς έχουμε μόνο κρέας", απαντά ο μπακάλης. "Το μαγαζί που δεν έχει γάλα είναι απέναντι"".

Όσο για τις διώξεις των αντιφρονούντων, κι αυτές γνώρισαν αξιοσημείωτη ύφεση, σε σχέση πάντα με την εποχή του Στάλιν ή του Χρουστσόφ. Μονάχα οι Εβραίοι γίνονταν θύματα πογκρόμ κατά καιρούς, οι ύποπτοι εθνικιστές και οι θρησκευτικοί ακτιβιστές.

Αν λάβουμε υπόψη μας όμως το δυναμικό προφίλ του ηγέτη και το γεγονός ότι ήταν αυτός ο οποίος τερμάτισε βίαια την Άνοιξη της Πράγας, δικαίως η εποχή των τελών του 1960 και ολόκληρη η δεκαετία του 1970 ονομάζεται εποχή του Μπρέζνιεφ, αφού η προσωπικότητά του κατέληξε να συμβολίζει το πνεύμα μιας  συγκεκριμένης εποχής κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Σε μια εποχή, δηλαδή, μεγάλων αλλαγών, ο Μπρέζνιεφ ήταν εκείνος που αρνούταν να εναρμονιστεί με τις νέες συνθήκες και επέμενε να υπερασπίζεται σταθερά την πρωτοκαθεδρία της ΕΣΣΔ στον παγκόσμιο στίβο, συσφίγγοντας τις σχέσεις της χώρας του με τις υπόλοιπες κομμουνιστικές χώρες και επεμβαίνοντας δυναμικά όπου το έκρινε απαραίτητο.

Ο Λεοντίν Μρπέζνιεφ απεβίωσε το 1982 από έμφραγμα σε ηλικία 75 ετών. Ήδη όμως από το 1975 που υπέστη το πρώτο έμφραγμα,  η εξουσία που ασκούσε είχε αδυνατίσει και είχε αρχίσει ο αγώνας για τη διαδοχή του. Στην εξουσία τον διαδέχτηκε ο Γιούρι Αντρόπωφ.

Patrick Radden Keefe, Μην πεις λέξη, Βία και προδοσία στη Βόρεια Ιρλανδία, Η κρυφή ιστορία του IRA, εκδ. Μεταίχμιο, 2020, σελ.527, μετ.Κ. Πανσέληνος

 

Την κρυφή ιστορία του IRA, του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού στη Βόρεια Ιρλανδία και τις ταραχές των μέσων του 20ου αιώνα εκεί μας διηγείται "εκ των έσω"ο Αμερικανός συγγραφέας και αρθρογράφος με τη  μακρινή ιρλανδική καταγωγή Πάτρικ Ράντεν Κιφ στο non-fiction βιβλίο του με τον σημαδιακό για όσα αφηγείται τίτλο, "Μην πεις λέξη".

Αυτή ακριβώς ήταν η εντολή που κυριαρχούσε στα στόματα των μελών του IRA, ως οδηγία προς όσα έτερα μέλη κινδύνευαν να συλληφθούν από τις βρετανικές αρχές, προκειμένου να μην προδώσουν τα μυστικά της οργάνωσης. Και φαίνεται πως πέτυχε τον σκοπό της, αφού τα μέλη του IRA συχνά αποδεικνύονταν "σφίγγες" κατά την ανάκρισή τους, αν και εφόσον τύχαινε να συλληφθούν. Χάρη σε αυτή την εντολή μάλιστα, πυκνό μυστήριο καλύπτει μέχρι και σήμερα τις ακριβείς συνθήκες θανάτου της άτυχης Τζον Μακόνβιλ, μιας μητέρας δέκα παιδιών η οποία απήχθη από τις δυνάμεις του IRA με την κατηγορία ότι διοχέτευε πληροφορίες στους Βρετανούς και τελικά δολοφονήθηκε από αυτόν, χωρίς όμως να βρεθεί το πτώμα της παρά μονάχα σαράντα χρόνια μετά από την εξαφάνισή της. Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι κανείς δεν είναι σίγουρος σήμερα-ούτε καν ο συγγραφέας του βιβλίου- σχετικά με το εάν η Τζιν ήταν πράγματι κρυφή πληροφοριοδότρια των Βρετανών -και αν ναι σε ποιον βαθμό-, κατασκόπευε για λογαριασμό τους τους γείτονές της και είχε πρόσβαση σε απόρρητα μυστικά, όντας συγχρόνως επιφορτισμένη με τη φροντίδα δέκα παιδιών, τα οποία είχαν χάσει μάλιστα πρόσφατα τον πατέρα τους από καρκίνο.

Με την περίεργη αυτή υπόθεση δολοφονίας και με τα ψυχικά τραύματα τα οποία υπέστησαν τα παιδιά της Τζιν μεγαλώνοντας σε ιδρύματα ολομόναχα μετά τη μυστηριώδη εξαφάνιση της μητέρας τους, ασχολείται ο συγγραφέας στην αρχή και το τέλος του βιβλίου του.

Το μεσαίο μέρος του βιβλίου είναι αφιερωμένο στη ζωή των αδελφών Πράις, της Ντολόρ και της αδελφής της Μάριαν,  μέλη του IRA. Οι αδελφές αυτές καταδικάστηκαν σε πολυετή φυλάκιση μετά τη βομβιστική επίθεση που εξαπέλυσαν στο κέντρο του Λονδίνου στις 8 Μαρτίου του 1973 με αποτέλεσμα να τραυματιστούν πάνω από διακόσια άτομα και να χάσει ένα τη ζωή του από καρδιακή συμφόρηση. Η επίθεση αυτή αποτελούσε τη συνέχεια των βίαιων ταραχών που είχαν ξεσπάσει στο Μπέλφαστ από το 1969 και είχε σκοπό να πλήξει περισσότερο τους Βρετανούς προκειμένου αυτοί να υποχωρήσουν στο πάγιο αίτημα των καθολικών του Μπέλφαστ για ένωση της Βόρειας Ιρλανδίας με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας της υπόλοιπης νήσου.

Παράλληλα, ο Κιφ εξετάζει διεξοδικά τις ζωές των ιθυνόντων του IRA εκείνης της εποχής, όπως του Χιουζ και του πολιτικού Άνταμς, όπως και τις απεργίες πείνας στις οποίες προέβαιναν τόσο οι αδελφές Πράις, όσο και άλλα μέλη του IRA κατά τη δεκαετία του '80 προκειμένου να αναγνωριστούν ως πολιτικοί κρατούμενοι και να ικανοποιηθούν διάφορα άλλα αιτήματά τους.

Το αποτέλεσμα είναι ένα χρονικό πολλών βιογραφιών που αποδεικνύει την αιματοβαμμένη ιστορία του χωρισμένου μέχρι σήμερα σε δύο θρησκευτικές κοινότητες Μπέλφαστ, αλλά και του ίδιου του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού. Πέρα από τα χιλιάδες αθώα θύματα που κόστισε η σκληροπυρηνική δράση της οργάνωσης, οι ζωές όσων υπήρξαν μέλη της καταστράφηκαν ολοσχερώς, αφού ακόμη και μετά την αποφυλάκιση όσων είχαν καταδικαστεί και την αποχώρησή τους από αυτήν, υπέφεραν από εφιάλτες και μετατραυματικό στρες. Και μάλιστα όλα αυτά, χωρίς η οργάνωση να επιτύχει τελικά τον αρχικό της στόχο, την ένωση δηλαδή της Βόρειας Ιρλανδίας με την Ιρλανδική Δημοκρατία.

Ο Κιφ αφηγείται όλη αυτή την τραγική ιστορία με τρόπο που κόβει κυριολεκτικά την ανάσα. Προσωπικά, μέσα από τις διηγήσεις του και τις μαρτυρίες των μελών, αλλά και των θυμάτων, έμαθα πάρα πολλά με τρόπο συναρπαστικό για ένα θέμα το οποίο, μέχρι πρότινος, διατηρούσα απλά μία νεφελώδη και συγκεχυμένη εικόνα. Δικαίως, επομένως, το "Μην πεις λέξη" διεκδίκησε και κατάφερε τελικά να αποσπάσει πολλά βραβεία, αλλά και τον τίτλο του ενός από τα καλύτερα βιβλία non-fiction της τελευταίας δεκαετίας.

Wilbur Smith, Η κληρονομιά του πολέμου, εκδ. Bell, 2021, μετ.Ν. Ιβραήνιας

 

https://www.ar-shop.gr/h-klhronomia-toy-polemoy-9789606208850-bell-xarlenik-ellas-smith-wilbur-a-1933-2021

 

 Ένα βιβλίο περιπέτειας, το οποίο έχει όμως ταυτόχρονα μεγάλη σχέση με την Ιστορία- κι ας μη γίνεται αυτό εμφανές αν διαβάσει κανείς την περίληψη στο οπισθόφυλλό του, - είναι "Η κληρονομιά του πολέμου"του Βρετανοαφρικανού συγγραφέα Wilbur Smith που πέθανε πρόσφατα, τον Νοέμβρη του 2021.

Ο πολυδιαβασμένος και πολυμεταφρασμένος αυτός συγγραφέας ειδικευόταν στα μυθιστορήματα περιπέτειας και παρέδωσε στο κοινό του σαράντα εννέα συνολικά τέτοια μυθιστορήματα.

Για μένα το βιβλίο αυτό ήταν μία έκπληξη, αφού δεν περίμενα ότι η υπόθεσή του θα σχετιζόταν τόσο στενά με την Ιστορία. Για την ακρίβεια λίγα βιβλία κατορθώνουν να απεικονίσουν τόσο εναργώς το μεταπολεμικό κλίμα και την αίσθηση που άφησε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος στους ανθρώπους που επέζησαν από αυτόν. Επιπροσθέτως, ο Smith συνδυάζει σε αυτό πολύ επιτυχημένα την ευρωπαϊκή ιστορία της ηπείρου μετά τον πόλεμο και συγχρόνως την κατάρρευση της αποικιοκρατίας παγκοσμίως, ένα φαινόμενο που γιγαντώθηκε μετά από το τέλος του πολέμου. Συγκεκριμένα εδώ ο Smith επιλέγει να μας αφηγηθεί τις προσπάθειες ανεξαρτησίας της Κένυας από τη βρετανική κυριαρχία.

Το κλίμα της μεταπολεμικής Ευρώπης, ο βρετανογερμανικός ανταγωνισμός και η προσπάθειας που κατέβαλαν οι άνθρωποι να ξεχάσουν τους ναζί και τα εγκλήματά τους, αποδίδεται τέλεια στο βιβλίο με την επιλογή από τον συγγραφέα ενός ιδιαίτερου ζευγαριού ως πρωταγωνιστών του βιβλίου: του Γερμανού, αλλά αντιναζιστή  Γκέρχαρτ φον Μέερμπαχ, ικανότατου πιλότου που πολέμησε στο ανατολικό μέτωπο αλλά διετέλεσε φυλακισμένος, εν συνεχεία, ως αντιφρονούν κατά του καθεστώτος σε στρατόπεδο συγκέντρωσης και της Σάφρον Κόρτνεϊ, μιας Βρατανοκενυάτισσας που δούλεψε ως μυστική πράκτορας κατά τη διάρκεια του πολέμου. 

Οι δυο τους θα κυνηγήσουν μέχρι τελικής πτώσεως τον ναζιστή αδελφό του Γκέρχαρτ, τον σαδιστή Κόνρατ, ο οποίος έχει καταφύγει στη Νότια Αφρική μετά από την πτώση του ναζιστικού καθεστώτος στη Γερμανία.

Παράλληλα όμως, εν έτει 1951, η εξέγερση των αιμοσταγών Μάου Μάου στην Κένυα απειλεί να τερματίσει βίαια τη βρετανική κατοχή της χώρας από τους Βρετανούς και να πετάξει έξω από την αφρικανική γη μεγάλους γαιοκτήμονες όπως τον πατέρα της Κόρτνεϊ, τον Λιου.

Εδώ ακριβώς έγκειται τόσο η πρωτοτυπία όσο και η επιτυχία του βιβλίου, στο γεγονός δηλαδή ότι ο Smith καταφέρνει να συνδυάσει εξαιρετικά δύο τόσο διαφορετικά μεταξύ τους θέματα: την κατάρρευση της αποικιοκρατίας και τη φυσιογνωμία του μεταπολεμικού κόσμου, με την πληθώρα των ψυχικά τραυματισμένων που επέζησαν από τη φρίκη των στρατοπέδων, την προσπάθεια των εγκληματιών να διαφύγουν της δικαιοσύνης και τη θέληση των λαών για ανεξαρτησία.

Το ωραίο είναι ότι ο συγγραφέας δεν αφηγείται απλά τα γεγονότα, αλλά εστιάζει και στην απεικόνιση της ψυχολογίας των πρωταγωνιστών, δηλαδή τόσο των Βρετανών επικυριάρχων της Κένυας, των Κενυατών που ποθούν την ανεξαρτησία τους, των σαδιστών ναζί, των θυμάτων τους στα στρατόπεδα, αλλά και των παλαίμαχων του πολέμου, οι οποίοι, ζώντας με τις μνήμες της δράσης τους, δυσκολεύονταν να συνεχίσουν μία φυσιολογική ζωή μετά το τέλος του.

"Η κληρονομιά του πολέμου" είναι ένα βιβλίο που θα μας θυμίσει εξίσου το "Πέρα από την Αφρική", χάρη στο γεγονός ότι μεγάλο μέρος της υπόθεσής του διαδραματίζεται εκεί και χάρη στα υπέροχα αφρικανικά τοπία που περιγράφει. Θα μας θυμίσει, όμως, και τις περιπέτειες του Τζέιμς Μποντ, χάρη στη γρήγορη κινηματογραφική πλοκή και την έντονη δράση, όπως και μυθιστορήματα που έχουν γραφτεί για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Και τελικά, αυτό ακριβώς το εκρηκτικό κοκτέιλ των τριών αυτών διαφορετικών λογοτεχνικών ειδών, είναι εκείνο που θα καταφέρει να καθηλώσει τους αναγνώστες από την πρώτη μέχρι και την τελευταία σελίδα.

Διονυσία Θεριανού, Μαθαίνοντας να πετάω, Το φιλί του πνεύματος, εκδ. Θεριανός, 2021

 

Ένα πολύτιμο μάθημα ζωής μας δίνει η Ρόντα Μπεν της Ελλάδας Διονυσία Θεριανού με το "Μαθαίνοντας να πετάω, Το φιλί του πνεύματος", ένα βιβλίο που θα θα θυμίσει, σε όσους το έχουν διαβάσει, το "Μυστικό"της Μπεν. Με τη διαφορά πως στο συγκεκριμένο πόνημά της η Θεριανού επιλέγει, σαν άλλος Αίσωπος, να διδάξει τους αναγνώστες της μέσα από μικρές ιστορίες-αλληγορίες, με μικρά δηλαδή και σύντομα, παραμύθια που μιλούν συνήθως για βασιλιάδες, μάγισσες, νεράιδες και πρίγκιπες.

Βιβλίο αυτοβελτίωσης, βιβλίο ψυχολογίας εν είδει μυθιστορήματος με πολλές εγκιβωτισμένες αφηγήσεις μπορεί να χαρακτηριστεί, επομένως, το εν λόγω πόνημα, το οποίο διαβάζεται εξαιρετικά ευχάριστα και παρά το εξαιρετικά σπουδαίο μήνυμα που θέλει να περάσει δεν συγκαταλέγεται στα "βαριά" και "δύσπεπτα" αναγνώσματα.

Το βιβλίο ξεχειλίζει από αισιοδοξία και από την πεποίθηση ότι εμείς οι ίδιοι μπορούμε να καθορίσουμε τόσο τη μοίρα μας, όσο και τις επιλογές, αλλά και τη διάθεσή μας, με γνώμονα μία μονάχα σημαντική παράμετρο: την ανιδιοτελή αγάπη μας προς όλους τους ανθρώπους και προς ό,τι κάνουμε. Αυτή η αγάπη θα μας δώσει φτερά προκειμένου να κάνουμε πραγματικότητα ακόμη και τα πιο τρελά μας όνειρα. Με μοναδικό άξονα στη ζωή μας την αγάπη, και θα επιτύχουμε, αλλά και θα καταφέρουμε να αγγίξουμε την πολυπόθητη ευτυχία.

Κεντρική ηρωίδα του βιβλίου είναι το κορίτσι με το καμένο πρόσωπο, αυτό που, εξ' αιτίας ενός ατυχήματος που είχε όταν ήταν μωρό, γίνεται συχνά στόχος προπηλακισμού από τους συμμαθητές του στο σχολείο. Ευτυχώς, όμως, που υπάρχει και ο σοφός παππούς, ο οποίος, μέσα από τις διδακτικές υπό μορφή παραμυθιού αφηγήσεις του, θα προσπαθήσει να εμφυσήσει στο  μικρό κορίτσι την αγάπη πρώτα απ' όλα για τον εαυτό του και, κατόπιν, προς όλους τους άλλους.

Ο παππούς, που διεκδικεί τους τίτλους του θεραπευτή, αλλά και του φιλοσόφου συγχρόνως, δανείζεται συχνά πυκνά και νουθεσίες από το έργο μεγάλων στοχαστών όπως τον Πλάτωνα, τον Γκάντι, τον Σωκράτη, τον Βούδα, τον Πυθαγόρα και τον Καζαντζάκη, για να μας τονίσει ότι πρέπει να ζούμε την κάθε στιγμή, να μαθαίνουμε από τα λάθη μας, να μην μεμψιμοιρούμε, αλλά να νιώθουμε ευγνωμοσύνη για όσα έχουμε εκπέμποντας έτσι θετική ενέργεια προς το σύμπαν, μια θετική ενέργεια την οποία το ίδιο το σύμπαν θα μας επιστρέψει πίσω πολλαπλάσια. Εξίσου σημαντική είναι και η δύναμη της συγχώρεσης, τόσο του ίδιου μας του εαυτού, όσο και των γύρω μας:

"Συγχώρεσε τον εαυτό σου, για όποιο λάθος και αν του καταλογίζεις. Έπραξες πάντα σωστά, σύμφωνα με τη γνώση που είχες τη δεδομένη στιγμή. Σήμερα σκέπτεσαι ότι κάτι άλλο θα μπορούσες να είχες αποφασίσει. Σήμερα όμως σκέπτεσαι αλλιώς. Κάθε στιγμή εξελισσόμαστε, μαθαίνουμε, δεν μένουμε στάσιμοι. Δεν μπορείς να καταδικάσεις τον εαυτό σου για λάθη που πιστεύεις ότι έκανες ή να φοβάσαι συνεχώς για το λάθος που μπορεί να κάνεις. Τίποτα δεν συμβαίνει τυχαία. Δεν υπάρχουν λάθη, παρά  μόνο εμπειρίες".

Ένα ταξίδι αυτογνωσίας, μία ορφική κατάβαση στα μύχια της ψυχής μας που θα μας βοηθήσει να βρεθούμε από το σκοτάδι στο φως, να ανοίξουμε τα φτερά μας και να πετάξουμε, αγκαλιάζοντας τη ζωή, που είναι πολύ μικρή και πολύτιμη για να τη σπαταλούμε σε φθόνους, ζήλιες και γκρίνιες. Αυτό είναι το μήνυμα που η θεραπεύτρια ψυχών και συγγραφέας Διονυσία Θεριανού θέλει να περάσει στους αναγνώστες της με το εν λόγω πόνημα.

Μαύρες ρίζες, Αφροαμερικανοί ποιητές και ποιήτριες του Μεσοπολέμου, εκδ. Στοχαστής, 2021, μετ. Ν. Λάιος

 

Μια ευχάριστη εκδοτική έκπληξη αποτελεί το βιβλίο "Μαύρες ρίζες" των εκδόσεων Σταχαστής, μια επιλογή από ποιήματα μαύρων ποιητών του Μεσοπολέμου, ακόμη και για όσους δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένοι με την ανάγνωση του συγκεκριμένου λογοτεχνικού είδους. 

Οι δεκαοκτώ Αφροαμερικανοί ποιητές και ποιήτριες του Μεσοπολέμου καταθέτουν την ψυχή τους στα ποιήματα που συμπεριλαμβάνονται στην ανθολογία, εκφράζοντας την πικρία και τη θλίψη τους για τις φυλετικές διακρίσεις στη χώρα τους, αλλά και την αγάπη τους για τη Φύση, τον Θεό και τον έρωτα και ασχολούμενοι πολλάκις με την ίδια τη φύση του ανθρώπινου είδους.

Η ποίηση αυτή, στο σύνολό της, είναι αλληγορική και πολυσήμαντη ως έναν βαθμό, αλλά όχι τόσο ώστε ο αναγνώστης να μην κατανοεί όσα διαβάζει. Πρόκειται για ποίηση η οποία κινείται, κατά κύριο λόγο, μέσα στα όρια του ρεαλισμού, ξεχειλίζοντας όμως από συναίσθημα.

Θεματικά, τα ζητήματα τα οποία κυριαρχούν στο βιβλίο είναι: πρώτον η ίδια η φύση, και ιδίως αυτή του αμερικανικού Νότου, και οι πανέμορφες περιγραφές της, οι οποίες αναδεικνύονται μέσα από τις εικόνες που αναπλάθουν νοερά οι ποιητές και οι ποιήτριες στον νου του αναγνώστη. Δεύτερον, η δουλεία στις φυτείες του Νότου, οι φυλετικές διακρίσεις και τα λιντσαρίσματα από τους ρατσιστές λευκούς. Τρίτον, η θέληση που εκφράζουν οι περισσότεροι από τους ποιητές για μια καλύτερη ζωή ίσων ευκαιριών. Και τέταρτον θέματα όπως η αγάπη για τον Θεό, τη φύση και τον συνάνθρωπο, αλλά και η εξύμνηση του ίδιου του έρωτα.

Ο Νίκος Λάιος, που ανθολογεί και επιλέγει τα ποιήματα, δίνει το στίγμα για την ανάγνωση του πονήματος στο κατατοπιστικότατο εισαγωγικό σημείωμά του, εξηγώντας στους αναγνώστες για ποιον λόγο επιλέχθηκαν οι συγκεκριμένοι ποιητές και ποιήτριες, και γιατί δεν συμπεριλήφθηκαν κάποιοι άλλοι ίσως περισσότερο γνωστοί.

Ακολουθεί μία εξαιρετική εισαγωγική μελέτη του Στέλιου Ελληνιάδη που σχετίζει την ποίηση των Αφροαμερικανών με τη μουσική των ΗΠΑ, δηλαδή τα blues και τη τζαζ. Πέρα από τον συσχετισμό αυτό, ο Ελληνιάδης κατατοπίζει τον αναγνώστη με ιστορικά στοιχεία σχετικά με τους μαύρους των ΗΠΑ κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, τοποθετώντας έτσι την ανάγνωση των ποιημάτων στο σωστό της πλαίσιο. 

Η ποίηση των μαύρων της εποχής πάντως, είναι αδύνατον να κριθεί ορθά χωρίς τον συσχετισμό της με την μουσική παραγωγή της εποχής, μία πρωτότυπη μουσική η οποία επηρέασε όλη τη μετέπειτα παγκόσμια μουσική παραγωγή. Εξάλλου πολλά από τα ποιήματα αυτά έμελε να μελοποιηθούν τόσο από μαύρους, όσο και από λευκούς καλλιτέχνες.

Ο Μεσοπόλεμος ήταν μία περίοδος όπου οι φυλετικές διακρίσεις στις ΗΠΑ, αλλά και τη Μεγάλη Βρετανία, ήταν ακόμη εντονότατες. Ο απόηχος του μεγαλύτερου πολέμου που είχε γνωρίσει ως τότε ο κόσμος, του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, του κραχ του '29 και της Οκτωβριανής Επανάστασης είναι εμφανέστατος στα ποιήματα του βιβλίου.

Δεκαοκτώ λογοτέχνες περιλαμβάνονται στην εν λόγω ανθολογία, εννέα άντρες και εννέα γυναίκες. Από τις φυσιολάτρεις Νιούσαμ και Ε. Τζόνσον και τον μελωδιστή και αντάρτη Ντέηβις μέχρι τον μοντερνιστή Χιουζ και τον Μακ Κέϋ με το πιο πομπώδες ύφος και το κάλεσμα για αντίσταση, η θεματική τους θα είναι παρόμοια, μα οι συγκινήσεις που θα προσφέρουν στους αναγνώστες τους μεγάλη. Ένα από τα πιο "δυνατά" ποιήματα του βιβλίου με θέμα το λιντσάρισμα ενός μαύρου από τους λευκούς, ανήκει στον Ρίτσαρντ Ράϊτ και τιτλοφορείται "Ανάμεσα στον κόσμο και σε μένα". Το ίδιο ισχύει και για την Ανν Σπένσερ, η οποία με το ποίημά της "Άσπρα πράγματα" υψώνει μια κραυγή αγωνίας για τις διακρίσεις που υφίσταται η φυλή της, ενώ η Τζόρτζια Ντάγκλας Τζόνσον με το ποίημά της "Των ονείρων το κάλεσμα" διατυπώνει το αίτημά της για μια καλύτερη ζωή:

"Το λεύτερο να πραγματώνω τα όνειρά μου

Ζητάω, μπα όχι, τ' απαιτώ απ' τη ζωή,

Τα βήματά μου φονικά μην τα αντισκόφτει

Μοίρα λαθρέμπορας, μηδέ να τα ακυρώνει". 

Τα Dixies και οι βαμβακοφυτείες του Νότου κυριαρχούν στην ποίηση του Λάνγστον Χιουζ με τίτλο "Τραγούδι για ένα μαύρο κορίτσι":

" Κάτω Νότια, στο Ντίξι

(Την καρδιά μου  μου σπάστε τη)

Κρέμασάν μου μαύρη αγάπη,

Νια, σε τρίστρατου δεντρί". 

Οι επιθυμίες και τα καταπιεσμένα θέλω μιας ολόκληρης φυλής που γνώρισε την καταφρόνια για αιώνες ολόκληρους, η θέληση για την απόλαυση της ζωής και η αγάπη για την ίδια τη ζωή και τον συνάνθρωπο χαρακτηρίζουν την ποίηση των Αφροαμερικανών του Μεσοπολέμου, μία ποίηση που έθεσε τα θεμέλια για όλη της μετέπειτα μεταπολεμική ποιητική παραγωγή των ΗΠΑ.

Philip Kerr, Μητρόπολη, εκδ. Κέδρος, 2001, σελ.397, μετ. Γ. Μαραγκός

 

https://www.kedros.gr/product/9109/mitropoli.html

 Το κύκνειο άσμα του μεγάλου μετρ του νουάρ αστυνομικού μυθιστορήματος Philip Kerr έχει τον τίτλο "Μητρόπολη". Στο συγκεκριμένο βιβλίο ο συγγραφέας επιστρέφει στον κόσμο που τόσο καλά γνωρίζει, την Μητρόπολη του Μεσοπολέμου, δηλαδή το Βερολίνο, με κεντρικό μυθιστορηματικό ήρωα τον νεαρό Μπέρνι Γκούντερ, επιθεωρητή στο τμήμα Ανθρωποκτονιών.

Ο Γκούντερ αυτή τη φορά-την τελευταία της μυθικής του δράσης, αφού ο Kerr δεν βρίσκεται πλέον στη ζωή- αναλαμβάνει να εξιχνιάσει τέσσερις δολοφονίες στον σιδηροδρομικό σταθμό της Σιλεσίας. Τέσσερις πόρνες δολοφονούνται με...ινδιάνικο τρόπο στο συγκεκριμένο μέρος, χωρίς να προηγηθεί σεξουαλική κακοποίηση. Το περίεργο στην όλη υπόθεση είναι ότι συντελείται σε κάθε θύμα αφαίρεση του δέρματος του κρανίου του, ακριβώς δηλαδή όπως συνήθιζαν να κάνουν οι Ινδιάνοι στους λευκούς που σκότωναν στην Άγρια Δύση.

Σαν να μη έφταναν όλα αυτά, εκτός από τις πόρνες, κάποιος φαίνεται να έχει στοχοποιήσει και τους Εβραίους, τους περιθωριακούς και τους ανάπηρους του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Μήπως ο ρατσισμός των ανερχόμενων ναζί κρύβεται πίσω από όλα αυτά;

Κι εκεί που κανένα φως δεν αχνοφαίνεται στην άκρη του τούνελ, ο πατέρας του τελευταίου θύματος, άλλης μίας πεταλούδας της νύχτας, δείχνει αποφασισμένος να βοηθήσει τον επιθεωρητή Γκούντερ να ανακαλύψει την αλήθεια. Όπως συμβαίνει συνήθως στα καλά αστυνομικά μυθιστορήματα, η υπόθεση αποδεικνύεται πιο περίπλοκη απ' ότι συνήθως, με συνδυασμό πολλών ετερόκλητων στοιχείων, τα οποία, όμως, συμπληρώνουν άψογα την τοιχογραφία του Βερολίνου της εποχής της ανόδου των ναζί στην εξουσία.

Η πλοκή είναι γρήγορη και ο επιθεωρητής Γκούντερ περισσότερο συνομιλεί με άλλους χαρακτήρες, προκειμένου να βρει την άκρη του νήματος, παρά σκέφτεται μόνος του, απομονωμένος σε κάποιο δωμάτιο του αστυνομικού τμήματος προσπαθώντας να βγάλει άκρη από τα στοιχεία. Και όλους αυτούς τους διαλόγους με τους υπόπτους και τους υπόλοιπους χαρακτήρες του βιβλίου ο Kerr τους συμπεριλαμβάνει στην αφήγησή του, με αποτέλεσμα αυτή να καθίσταται ιδιαίτερα ζωντανή.

Το Βερολίνο του Μεσοπολέμου ήταν μία πόλη ασυδοσίας και διαφθοράς, μία πόλη στην οποία η απογοήτευση είχε φωλιάσει για τα καλά στις καρδιές των κατοίκων της, εξαιτίας της επαίσχυντης συνθηκολόγησης και της ήττας της χώρας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Συγχρόνως όμως το Βερολίνο είναι και μία πόλη ζωντανή, πάλουσσα και γεμάτη με πλήθος καλλιτεχνών και λογοτεχνών. Εν ολίγοις, πρόκειται για μία πόλη που διατηρεί κάτι από τη χαμένη λάμψη της Belle epoque, παρά τα πλήθη των ζητιάνων, των κατατρεγμένων και των κάθε λογής εγκληματιών και περιθωριακών τύπων που συνωστίζονται στις μεγάλες λεωφόρους της. Οι εικόνες αυτές του Βερολίνου που μας παραδίδει ο Kerr είναι από τα δυνατότερα σημεία του βιβλίου του:

"Επιτέλους μπήκε για τα καλά το καλοκαίρι στο Βερολίνο και η πόλη άνθισε με το φως και πέταξε το λερωμένο μάλλινο παλτό της. Εραστές κάθονταν στα φτηνά παγκάκια του Τίργκαρτεν, όχι μακριά από τον Απόλλωνα που κοιτούσε την άχορδη λύρα του και αναρωτιόταν ανίκανος τι να τους παίξει. Τις Κυριακές χιλιάδες εργάτες έπαιρναν τον προαστιακό σιδηρόδρομο για τις λευκές αμμουδιές του Βανζέε. Μια μέρα πήγα κι εγώ και με τόσο κόσμο δεν μπορούσες να δεις την παραλία και ήταν δύσκολο να διακρίνεις πού τελείωνε η άμμος και πού άρχιζε το νερό. Πλατσούριζαν τα βρώμικα πόδια τους στο ρηχό νερό πριν επιστρέψουν σπίτι, στις γκρίζες ανατολικές φτωχογειτονιές, τα πρόσωπά τους ρόδινα απ' τον ήλιο, οι ιδρωμένες κοιλιές τους γεμάτες λουκάνικο, λάχανο τουρσί και μπίρα".

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την ακόλουθη τακτική κατά την αφήγησή του: πολλά γεγονότα συμβαίνουν μέσα σε λίγο χρόνο, τόσα που η μνήμη του αναγνώστη σχεδόν αδυνατεί να συγκρατήσει όλους και όλες όσες συνομιλούν με τον επιθεωρητή. Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μεγάλα κεφάλαια με τίτλους που υποδηλώνουν εύλογα την κεντρική θεματική του βιβλίου, η οποία διατρέχει μαζί με το έγκλημα τις σελίδες του: γυναίκες, παρακμή, σεξουαλικότητα.

Πρόκειται για μία εποχή μεταβατική. Το περίφημο κραχ του '29, ο προάγγελος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, δεν έχει ακόμη συμβεί, ούτε και η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία. Ο περισσότερος, όμως, κόσμος του Βερολίνου παραμένει απαθής στην ιδέα του θανάτου, μία ιδέα στην οποία συνήθισε ήδη από την εποχή του προηγούμενου πολέμου.

Δυνατές συγκινήσεις, άφθονο νουάρ στοιχείο, καταιγιστική δράση και μπόλικο μυστήριο, όλα αυτά τοποθετημένα στη Μητρόπολη της Κεντρικής Ευρώπης την εποχή του Μεσοπολέμου. Αυτά είναι τα στοιχεία που, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, καθορίζουν τη μορφή της τελευταίας περιπέτειας του επιθεωρητή Γκούντερ, ενός αναμφισβήτητα εμβληματικού μυθιστορηματικού χαρακτήρα.

Lucinda Riley, Η Ιταλίδα, εκδ. Διόπτρα, 2021, σελ.598

 

https://www.dioptra.gr/vivlio/xeni-logotexnia/i-italida/

 

Κάποιοι ίσως κατέτασσαν τα πονήματα της Lucinda Riley, γνωστής από την επταλογία της "Οι κόρες των αστεριών", στον χώρο του άρλεκιν και του πολύ ανάλαφρου μυθιστορήματος. Για να μιλήσουμε, όμως, αντικειμενικά, κανείς αναγνώστης ή συνάδελφος της Riley δεν θα μπορούσε να αρνηθεί ότι η υπόθεση σε όλα τα βιβλία της εν λόγω συγγραφέως-και όχι μονάχα στο συγκεκριμένο- είναι κάτι πολύ περισσότερο από το να την αποκαλούσαμε απλά συναρπαστική ή ευφάνταστη. 

Απεναντίας, αυτή περιέχει τόσο πολλές ανατροπές και "ξαφνιάσματα" του αναγνώστη, πάντα αρμονικά ενσωματωμένα στη ροή του κειμένου, που εύλογα αναρωτιέται κανείς σχετικά με το απόθεμα φαντασίας που διαθέτει η Riley. Και αυτό είναι κάτι αναμφισβήτητα δύσκολο να το πετύχει ένας συγγραφέας, όσο κι αν καυχιέται ότι μπορεί να δουλεύει άψογα τη γλώσσα του- τα βιβλία δε που καταφέρνουν να συνδυάσουν και τα δύο αυτά στοιχεία είναι πραγματικά ελάχιστα.

Ξεκαθαρίζουμε, επομένως, ότι το είδος της λογοτεχνίας που γράφει η Riley δεν ανήκει στην πιο "βαριά" και "εκλεπτυσμένη"-ας μου επιτραπεί ο όρος, αν και δεν συμφωνώ με διαχωρισμούς- λογοτεχνία με την ιδιαίτερη γλώσσα, την οποία κρίνουν συνήθως ευμενώς οι κριτικοί. Δεν μπορούμε να συγκρίνουμε το "Η Ιταλίδα" με τέτοιου είδους πονήματα, αλλά οφείλουμε να το αξιολογήσουμε λαμβάνοντας υπόψη αυτό το καθεαυτό είδος της λογοτεχνίας που εκπροσωπεί. Οπότε, αν κάποιος αναγνώστης θέλει ένα "βιβλίο παραλίας" ή ένα βιβλίο το οποίο θα τον κρατάει γερά καθηλωμένο στον καναπέ του να γυρίζει τις σελίδες γρήγορα προκειμένου να δει τι θα γίνει παρακάτω και να μην πηγαίνει να κοιμηθεί αν δεν το τελειώσει πρώτα, τότε "Η Ιταλίδα" είναι σαφώς μία από τις καλύτερες επιλογές που μπορεί να κάνει.

Οι δυνατοί, γεμάτοι πάθος, παράλογοι και εμμονικοί έρωτες αποτελούν μία πρώτης τάξεως ύλη για ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα και αυτό η Riley φαίνεται ότι το γνωρίζει πολύ καλά. Το ωραίο όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ότι ο έρωτας αυτός, ο οποίος αποτελεί και κεντρικό θέμα του βιβλίου, τοποθετείται στον χώρο του θεάματος και, πιο συγκεκριμένα, στον χώρο του λυρικού θεάτρου.

Ο Ρομπέρτο Ροσίνι είναι το μεγάλο αστέρι της όπερας από τη Νάπολη της Ιταλίας, τον οποίο θα ερωτευτεί σφόδρα και η Ροζάνα Μένιτσι, με καταγωγή από την ίδια πόλη και εξίσου ταλαντούχα ως τραγουδίστρια. Ενώ όμως η Ροζάνα είναι μία καλόψυχη και ήρεμη κοπέλα, ο Ρομπέρτο διακατέχεται από έναν ναρκισσισμό και μία εγωπάθεια που του επιτρέπει να φέρεται συχνά -λόγω της μεγάλης του διασημότητας- σαν κακομαθημένο παλιόπαιδο. 

Ο Ρομπέρτο και η Ροζάνα λοιπόν θα αποτελέσουν το τέλειο ζευγάρι στις σκηνές των μεγαλύτερων λυρικών θεάτρων του κόσμου, τι γίνεται όμως με την αληθινή ζωή και τον γάμο; Αρκεί άραγε αυτή η εμμονική αγάπη τους προκειμένου να ζήσουν αρμονικά οι δυο τους για μια ολάκερη ζωή;

Η επιτυχία του βιβλίου οφείλεται αφενός στη γρήγορη πλοκή, αλλά και στο γεγονός ότι η Riley δεν αγνοεί τους δευτεραγωνιστές τους, αλλά, απεναντίας, αφιερώνει και στον περίγυρο και την οικογένεια του ζευγαριού τη δέουσα προσοχή, συμπεριλαμβάνοντάς τους σε όλο το σώμα του κειμένου, παράλληλα με την εξέλιξη της σχέσης του ζευγαριού. 

Η αφήγηση είναι τριτοπρόσωπη, ενίοτε όμως παρεμβάλλονται τα γράμματα της Ροζάνας στον γιο της, στον οποίο αφηγείται την πολυτάτραχη ζωή της στη δύση του βίου της.

Όσοι από τους αναγνώστες είναι μουσικοί ή τραγουδιστές της όπερας, θα βρουν, επιπλέον, συναρπαστικές τις πληροφορίες της Riley σχετικά με τον τρόπο ζωής, τις σπουδές και τις παραστάσεις των μεγάλων αστέρων του χώρου. Όσοι επίσης λατρεύουν την ιταλική μουσική, γλώσσα, κουλτούρα και φινέτσα θα βρουν πολλές αναφορές σε αυτές μέσα στις σελίδες του.

Θεματικά, πέρα από το μεγάλο ερώτημα αν μπορεί να στεριώσει ένας θεμελιώδης έρωτας, αναδύονται πολλά ζητήματα μέσα στις σελίδες του βιβλίου: πως η σκληρή δουλειά μονάχα, όταν συνυπάρχει με το ταλέντο, μπορεί να έχει αποτέλεσμα, το πως συνδυάζει κανείς την καριέρα με την οικογένεια, αν τελικά τιμωρούμαστε κάποια στιγμή όταν επιλέγουμε να πληγώνουμε διαρκώς τους άλλους, η μητρότητα, ο γάμος και η ηθική. Και πάνω απ' όλα αυτά, φυσικά, η μουσική, το τραγούδι και η όπερα.

Αν θέλετε, επομένως, να κάνετε ένα ευχάριστο διάλειμμα μεταξύ πιο δυσκολοδιάβαστων πονημάτων, "Η Ιταλίδα", η οποία διαδραματίζεται στη Νάπολη, το Μιλάνο, το Παρίσι, το Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη και τη Βιέννη, θα είναι μια ανάλαφρη και διασκεδαστική επιλογή.

Κώστας Λογαράς, Όταν βγήκε απ’ τη σκιά, εκδ. Καστανιώτη, 2021, σελ.253

 

 Πραγματικά, είχα πολύ καιρό να διαβάσω βιβλίο με τόσο καλοδουλεμένη και ρέουσα γλώσσα, το οποίο όμως να διαθέτει και μία συναρπαστική και καθηλωτική υπόθεση με αρκετές ανατροπές συνάμα.

Ο περί ου λόγος για το τελευταίο πόνημα του Κώστα Λογαρά, έναν συγγραφέα που δεν είχε τύχει να διαβάσω ποτέ κανένα βιβλίο του μέχρι τώρα και το "Όταν βγήκε από τη σκιά" με αποζημίωσε και μάλιστα με το παραπάνω.

Το "Όταν βγήκε από τη σκιά" είναι ένα βιβλίο για τον ίδιο τον άνθρωπο και το πως αυτός αντιμετωπίζει το μυστήριο της ζωής και της δημιουργίας. Είναι ένα βιβλίο για δύο εντελώς διαφορετικούς ανθρώπους, που αποφάσισαν να εισέλθουν εις γάμου κοινωνία, παραβλέποντας αυτή τη διαφορετικότητα και το που θα μπορούσε αυτή εν τέλει να τους οδηγήσει. Είναι η ιστορία της κοπέλας με το αλλόκοτο όνομα, της Α-μαρυλλίδας από το Αλτινό της Μακεδονίας και του Ερρίκου Μαλτέζου από τη Ληθώ της Πελοποννήσου.

Ο Ερρίκος είναι ένας φιλόδοξος-μα και κενόδοξος- άντρας που έχει σπουδάσει αρχιτεκτονική, αλλά παράλληλα συγγράφει κιόλας. Κάποια στιγμή της ζωής του, η ματαιοδοξία του θα τον σπρώξει να ασχοληθεί με τον πολιτική. Είναι ένας άνθρωπος μοναχικός και μονόχνωτος, χαμένος στον κόσμο του, εν ολίγοις, ένας άνθρωπος που ξέρει μεν να δημιουργεί, μα δεν ξέρει να ζει.

Η Μαρυλλίδα- ή Μάριαν- από την άλλη είναι ακριβώς το αντίθετο. Νέα, χαμογελαστή και όμορφη, ξέρει να ρουφάει τη ζωή μέχρι το μεδούλι και να απολαμβάνει στο μέγιστο τις μικρές χαρές που η φύση και η ζωή προσφέρουν πάντα απλόχερα. Όταν όμως δεχτεί να ακολουθήσει τον Ερρίκο στην πατρίδα του-μακριά από τη δική της και τους δικούς της- , θύμα ενός νεανικού ερωτικού ενθουσιασμού, αναγκαστικά θα αλλάξει, προκειμένου να προσαρμοστεί στα "δεδομένα" του συζύγου.

Δύο κόσμοι θα έρθουν σε ευθεία σύγκρουση με τον γάμο τους: η αλαζονεία της γνώσης ενός ματαιόδοξου άνδρα με τη γήινη και φυσική οπτική μιας εντελώς γήινης κοπέλας, θέτοντας έτσι το παρακάτω ερώτημα: Από πού αντλεί τελικά ο άνθρωπος περισσότερη δύναμη; Από τη Γνώση ή τη Φύση;

Προσώρας φαίνεται ότι ο Ερρίκος έχει πετύχει τον σκοπό του, να "υποτάξει" δηλαδή την Μαρυλλίδα στα δικά του πιστεύω και να τα φέρει στα δικά του μέτρα και σταθμά. Κι όμως, κάποια στιγμή θα συμβεί το απρόοπτο που θα αποτελέσει το κίνητρο προκειμένου να αποφασίσει και η Μαρυλλίδα να βγει επιτέλους από τη σκιά του Ερρίκου.

Στη θεματική του βιβλίου μέσα από μία συναρπαστική βιογραφία δύο πολύ διαφορετικών ανθρώπων- ειδομένης όμως  από την πλευρά της Μαρυλλίδας που προβαίνει σε ανασκόπηση στη δύση του βίου της και θυμάται σημαντικές στιγμές- εμπίπτουν διάφορα θέματα που αφορούν τον ίδιο τον άνθρωπο: Η αφηρημάδα και η μοναχικότητα ενός συγγραφέα και πως αυτή επηρεάζει τη ζωή των γύρω του, το ερώτημα τι αποτελεί τελικά αληθινή δημιουργία, το έργο του ανθρώπου ή της φύσης;, η ευτυχία είναι τελικά κάτι διαφορετικό για τον καθένα από εμάς;,η αγωνία ενός συγγραφέα και ενός πολιτικού να καταξιωθούν και κατά πόσον αυτό αξίζει τελικά, η ανασφάλεια μιας νέα γυναίκας που κατοικεί μακριά από τους δικούς της και τη γενέτειρά της, τι ρόλο παίζει η απουσία του πατέρα στην ψυχοσύνθεση ενός παιδιού και αν είναι άραγε πολύ αργά να ψάξουμε για την ευτυχία στη δύση του βίου μας.

Ο λόγος του βιβλίου είναι απλά μαγευτικός. Ιδιαίτερα προσεγμένος, σχεδόν ποιητικός, με πολλές μεταφορές και εστιάζει αριστοτεχνικά στην ψυχοσύνθεση της Μαρυλλίδας χωρίς όμως να πλατειάζει και να φλυαρεί με τις περιγραφές ή να καταστήσει "αργή" την πλοκή. Ένα βιβλίο που εκπλήσσει ευχάριστα και αναμφίβολα προσφέρει στον αναγνώστη μέγιστη λογοτεχνική απόλαυση.

Άγνωστες λεπτομέρειες της Ελληνικής Επανάστασης σχετικά με τη φύση του Αγώνα

 

 

 

 

Αλήθεια, πόσοι από εμάς έχουμε αναρωτηθεί ποτέ σχετικά με το πόσοι ακριβώς ήταν οι Έλληνες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία; Σίγουρα αποτελούσαν τη μειονότητα, δηλαδή 3 εκατομμύρια περίπου έναντι 23 εκατομμυρίων Τούρκων. Υπερτερούσαν, δε, αριθμητικά μονάχα στον Μοριά και στα νησιά του Αιγαίου. Καταλαβαίνουμε λοιπόν, πόσο δύσκολος ήταν, με βάση τους αριθμούς αυτούς, ο ξεσηκωμός για τους Έλληνες το 1821.

     Στον Μοριά όταν ξέσπασε  η Επανάσταση κατοικούσαν περίπου 400.000 Έλληνες και 40.000 περίπου μουσουλμάνοι.  Μετά από τη σφαγή της Τριπολιτσάς ο αριθμός των μουσουλμάνων που σκοτώθηκαν θα πρέπει  να ήταν πάνω από τους μισούς. Πολλοί Έλληνες δε, μετά από την άλωση της Τριπολιτσάς αιχμαλώτισαν Τουρκάλες, οι οποίες τράβηξαν τα πάνδεινα από τις οικογένειές τους, με τις οποίες οι οπλαρχηγοί τις υποχρέωσαν να συγκατοικήσουν. Στην πραγματικότητα οι βιαιοπραγίες των Ελλήνων κατά των πρώην δυναστών τους κατά τους πρώτους μήνες του πολέμου δεν ήταν διόλου αμελητέες.

      Εξίσου άγνωστο είναι πως κάποιοι μουσουλμάνοι πολέμαρχοι επέλεξαν να συνταχθούν με τους Έλληνες στον αγώνα τους, όπως π.χ. ο Μουσταφά Γκέκας. Όσοι πάντως αιχμαλωτίστηκαν, ήταν σχεδόν αδύνατο να αποδράσουν. Κάποιοι από αυτούς βαφτίστηκαν χριστιανοί και ήταν αυτοί ακριβώς οι οποίοι απαίτησαν αργότερα από το ελληνικό κράτος, ως χριστιανοί, την επιστροφή της περιουσίας τους.

     Το εμπόριο μεταξύ Ελλήνων και Οθωμανών ήταν μια επικερδής δραστηριότητα που δεν σταμάτησε ποτέ κατά τη διάρκεια του πολέμου. Το ατομικό συμφέρον συχνά υπερτερούσε του εθνικού και αυτό είναι κάτι που ισχύει όχι μονάχα για τους εμπόρους αλλά και για πολλούς οπλαρχηγούς που προέβαιναν στη σύναψη συμφωνιών με τους Τούρκους- τα αποκαλούμενα «καπάκια».

    Οι ειδήσεις ταξίδευαν με πολύ αργούς ρυθμούς στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας και τα άλογα σπάνιζαν. Παρ’ όλα αυτά, φαίνεται πως οι Οθωμανοί διέθεταν ένα σύστημα  αντίστοιχο του «πόνυ-εξπρές» στη μακρινή αμερικανική δύση του 19ου αιώνα, το οποίο βασιζόταν στην αλλαγή ταχυδρομικών ίππων που ήταν σταθμευμένοι στις πόλεις. Όπως και να ’χει όμως, το σύστημα αυτό κατέρρευσε με τον πόλεμο.

    Σε έναν τέτοιον κόσμο, οι δρομείς-αγγελιοφόροι δεν μπορεί παρά να ήταν πρόσωπα χρήσιμα και σεβαστά, όπως, για παράδειγμα ο Κρητικός δρομέας Γεώργιος Ψυχουντάκης. Διέθεταν άριστη μνήμη και τρομερή επινοητικότητα για το κρύψιμο των μηνυμάτων που μετέφεραν. Η δράση τους όμως και η συμβολή τους στην επιτυχία του ελληνικού αγώνα έχει υποτιμηθεί, όπως και η αντίστοιχη των γραμματικών, εκείνων δηλαδή που γνώριζαν γραφή και ανάγνωση σε μία κοινωνία με υψηλότατο ποσοστό αναλφαβητισμού. Κάθε οπλαρχηγός μάλιστα είχε μαζί του πάντα τον δικό του γραμματιζούμενο προκειμένου να του υπαγορεύει τις επιστολές του.

     Μέσα σε ένα περιβάλλον φτώχειας και  στερήσεων, οι Έλληνες πολεμιστές ήταν φυσικό να είναι λιτοδίαιτοι και εξαιρετικά σκληραγωγημένοι. Η ευσαρκία στα βουνά μπορούσε να φέρει τους αγωνιστές σε δύσκολη θέση. Επόμενο ήταν λοιπόν ότι οι Έλληνες οπλαρχηγοί θα ήταν φιλοχρήματοι, αφού η λαφυραγωγία δεν ήταν γι’ αυτούς παρά ένα μέσο επιβίωσης. Τα όπλα ήταν επίσης πάντοτε σπουδαία λάφυρα.

    Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι οι πολιορκίες που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της Επανάστασης δεν ήταν όπως τις έχουμε κατά νου, χωρίς δηλαδή καθόλου επαφές και επικοινωνία μεταξύ πολιορκημένων και πολιορκητών. Απεναντίας μάλιστα, πέρα από τις κραυγές και τις βρισιές, οι οποίες βρίσκονταν στον ημερήσιο διάλογο μεταξύ των δύο πλευρών, δεν σπάνιζε και η είσοδος κάποιων εκπροσώπων των πολιορκητών μέσα στις πολιορκούμενες πόλεις. Επομένως, ο αποκλεισμός των πολιορκούμενων πόλεων δεν ήταν σε καμία περίπτωση  ολοκληρωτικός.

ΠΗΓΗ

Mark Mazower, Η ελληνική  επανάσταση, εκδ. Αλεξάνδρεια