Η ισπανική γρίπη του 1918

  

Η επονομαζόμενη και ισπανική γρίπη που ενέσκηψε το 1918 χαρακτηρίζεται ως η χειρότερη πανδημία του 20ου αιώνα. Συγκεκριμένα ήταν η μεγαλύτερη επιδημία που γνώρισε ο κόσμος μετά την πανώλη των ύστερων μεσαιωνικών χρόνων.

Η προέλευσή της έως σήμερα δεν μπορεί να εντοπιστεί με σιγουριά από τους μελετητές, οι περισσότεροι όμως εικάζουν ότι ξεκίνησε από την αμερικανική ήπειρο. Τα πρώτα της κρούσματα στην Ευρώπη εκδηλώθηκαν σε γαλλικό έδαφος στα πεδία των μαχών ενόσω ήταν σε εξέλιξη ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Από εκεί κι έπειτα η εξάπλωσή της ευνοήθηκε λόγω της διαρκούς μετακίνησης των στρατευμάτων και των άσχημων συνθηκών υγιεινής που επικρατούσε στο μέτωπο και τα χαρακώματα.

Ο ιός, τύπου Η1Ν1, προσέβαλε τους πνεύμονες και παρουσίαζε υψηλά ποσοστά θνησιμότητας  κυρίως στην ηλικιακή ομάδα των είκοσι με πενήντα ετών. Ονομάστηκε λανθασμένα ισπανική αφενός επειδή ο ισπανόφωνος τύπος έκανε πολύ νωρίτερα από άλλες χώρες λόγω για την επιδημία- δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπήρχε ως έναν βαθμό κάποιο λογοκρισία στον τύπο σε όλες τις χώρες λόγω του Πολέμου-, αλλά κυρίως επειδή έτσι είχε χαρακτηριστεί η επιδημία της γρίπης του 1889-90, η οποία ήταν ακόμη πολύ πρόσφατη στη συλλογική μνήμη.

Η επιδημία εξαπλώθηκε γρήγορα σε ολόκληρο τον κόσμο,  κυρίως μέσω των πλοίων και νόσησε περίπου το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού. Η πρώτη φάση διήρκεσε από τον Απρίλη  έως και τον Μάη του 1918, η δεύτερη και η πιο θανατηφόρα από τον Σεπτέμβρη μέχρι τον Δεκέμβρη του 1918 και η τρίτη τον Μάη του 1919. Οι συνολικοί θάνατοι δεν μπορούν να υπολογιστούν με ακρίβεια, καθότι τα στοιχεία είναι ελλιπή, αλλά τα θύματα κυμαίνονται από 20 έως 50 εκατομμύρια.

Το γεγονός ότι ο πόλεμος ήταν παράλληλα σε εξέλιξη δυσχέραινε το έργο της αντιμετώπισής της από τις κατά τόπους αρχές. Πολλοί από τους στρατιώτες που είχαν προσβληθεί και παρουσίαζαν τα συμπτώματα, κυρίως υψηλό πυρετό και πονοκέφαλο, φοβούνταν να το δηλώσουν διότι υπήρχε κίνδυνος να κατηγορηθούν για δειλία. Αποτέλεσμα ήταν η περαιτέρω διάδοση του ιού. Καραντίνες, περιορισμοί ταξιδιών και απαγόρευση κυκλοφορίας ήταν και τότε κάποια από τα μέτρα που επιβλήθηκαν στους πολίτες και η παραφιλολογία σε ό,τι αφορά τους τρόπους αντιμετώπισης της γρίπης συνηθισμένη όπως και σήμερα.

Τέλος, πρόκειται για γεγονός το οποίο δεν έλαβε στη συλλογική μνήμη τη θέση που του άρμοζε, αφού επισκιάστηκε κατά πολύ από τον Πόλεμο, ο οποίος ήταν ο πιο καταστροφικός από όλους τους πολέμους που είχε γνωρίσει έως τότε η ανθρωπότητα. Έτσι ο αντίκτυπός της στην τέχνη και τη λογοτεχνία υπήρξε περιορισμένος. Το πιο διάσημο ίσως θύμα της ισπανικής γρίπης ήταν ο ποιητής Γκιγιόμ Απολινέρ. Οι επιπτώσεις που αυτή είχε στην οικονομία δεν έγιναν αισθητές λόγω του πολέμου, οι απώλειες όμως σε ό,τι αφορά τον πληθυσμό, με τις εκατόμβες των νεκρών και των ορφανών, ήρθαν να προστεθούν στον μακρύ κατάλογο των επιπτώσεων του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.

Freddy Vinet, Η μεγάλη γρίπη του 1918, εκδ. Μεταίχμιο