Mαριλένα Παπαϊωάννου, Ένα πιάτο λιγότερο, εκδ. Καστανιώτη, 2020,σελ. 365

  https://www.kastaniotis.com/book/978-960-03-6816-1

Λίγη Αρχαιολογία, λίγη Ιστορία και λίγο Μυστήριο συνδυασμένα με μία γερή δόση Λογοτεχνίας, αλλά και Ψυχολογίας, αποτελεί το νέο πόνημα της "Μικρής Καρυστιάνη", της Μαριλένας Παπαϊωάννου, μιας νέας λογοτέχνιδας, της οποίας η γραφή είναι εμφανώς επηρεασμένη από την πένα της Μεγάλης Κυρίας της Ελληνικής Λογοτεχνίας με την τόσο ιδιαίτερη γραφή, της Ιωάννας Καρυστιάνη.

Βασικά πρόκειται για ένα μυθιστόρημα με στοιχεία Αρχαιολογίας και Ιστορίας, το οποίο αφορά τη διαχείριση της απώλειας και του πένθους. Πώς διαχειρίζεται ο καθένας από μας την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου; Πόσο κρατάει το πένθος και τι μπορούμε να κάνουμε για να το ξεπεράσουμε όσο γίνεται πιο ανώδυνα; Με ποιους τρόπους γίνεται αισθητή η απουσία του αγαπημένου μας στον χώρο μας, εκτός από το "ένα πιάτο λιγότερο" που θα υπάρχει πλέον στο τραπέζι μας;

Σαντορίνη 14 Ιουλίου 1965, μία μόλις ημέρα προτού ο "Γέρος της Δημοκρατίας", ο Γεώργιος Παπανδρέου παραιτηθεί και ανοίξει έτσι τον ασκό του Αιόλου με τα λεγόμενα "Ιουλιανά", ο νεαρός Σαρνάντης Καγιαλής πεθαίνει από εργατικό ατύχημα κατά τη διάρκεια μίας ανασκαφής στο Ημεροβίγλι της Σαντορίνης. Η ανασκαφή αφορούσε την ανακάλυψη μίας επιτύμβιας στήλης, η αποκαλούμενη "πλάκα του Μελή". Το γεγονός της ανασκαφής χρησιμοποιείται μυθιστορηματικά από τη συγγραφέα για να κινήσει τον μύθο, πρόκειται όμως για αληθινό γεγονός το οποίο έλαβε χώρα στο νησί το 2012. Από δω και μπρος όμως τη σκυτάλη στο πόνημα παίρνει η Λογοτεχνία και η Ψυχογραφία.

Τέσσερις γυναίκες οι οποίες είχαν ιδιαίτερη σχέση με τον Σαράντη- η μάνα του, η αδελφή του, η γυναίκα του και μία πρώην πόρνη που είχε δεσμό μαζί του-θα συναντηθούν και θα προσπαθήσουν να ξεπεράσουν τον χαμό του. Στην προσπάθειά τους αυτή θα βρεθούν να ψάχνουν την "αδελφή"στήλη της "πλάκας του Μελή", εκείνη του Χαρικλή. Εδώ παρεισφρέει και μία δόση Μυστηρίου, η οποία σχετίζεται με αρχαιότητες οι οποίες κρύφτηκαν στο νησί την εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Η μάνα, η οποία έχει χάσει και άλλο παιδί στο παρελθόν, αποτελεί, οπωσδήποτε, την πιο τραγική φιγούρα από τις τέσσερις γυναίκες που τις ενώνει ο κοινός πόνος. Η σχέση όμως, της κάθε μίας, με τον αδικοχαμένο Σαράντη παρουσιάζεται μέσα από τις αναμνήσεις της κάθε μίας. Ο αναγνώστης παρακολουθεί όλη την πορεία ακι την εξέλιξη ενός ατόμου που πενθεί και το πως ο Χρόνος γιατρεύει σταδιακά τις πληγές του-χωρίς βέβαια να τις επουλώσει ποτέ εντελώς.Το παρελθόν των αναμνήσεων και το παρόν του πένθους αποτελούν μία αδιάλυτη ενότητα και ο χρόνος, αν και κυλάει κανονικά εν είδη ημερολογίου στην αφήγηση, συμπυκνώνεται σε ένα αδιαχώριστο όλον. Ο αφηγηματικός ενεστώτας που χρησιμοποιεί η συγγραφέας αναμφισβήτητα βοηθάει σε όλο αυτό. Τυπικά, πάντως ο αφηγηματικός χρόνος εκτείνεται μέχρι τις 5 Νοεμβρίου του 1965.

Παράλληλα με τα διαρκώς αναδιπλούμενα συναισθήματα, τον πόνο που αλλάζει συνεχώς μορφή και το εξελισσόμενο πένθος των πρωταγωνιστριών, οι πολιτικές εξελίξεις της χώρας τρέχουν, το ίδιο και η έρευνα για τη δεύτερη στήλη. 

Κοντά σε όλα αυτά, οι εικόνες που μας δίνει η συγγραφέας μαζί με την ενδελεχή περιγραφή των συναισθημάτων, ήτοι οι γάτες του νησιού, ο τρύγος και η φυσική ομορφιά του κάνουν ακόμη πιο έντονη την αντίθεση μεταξύ ζωής και θανάτου, πένθους και χαράς, κωμωδίας και τραγωδίας. Το πένθος σε ένα από τα πιο όμορφα μέρη της Ελλάδας επιτείνει αυτή την αντίθεση.

Η Μ. Π., γεμάτη με φρέσκες ιδέες προς ανανέωση της πεζογραφίας στη χώρα μας, αποτελεί μία πολλά υποσχόμενη παρουσία στον χώρο και με το "Ένα πιάτο λιγότερο" θεωρώ ότι ήρθε στην ελληνική λογοτεχνία για να μείνει.