Μια κατάθεση ψυχής στο χρώμα της άμμου...
Οι αποχρώσεις και η μοναξιά της ερήμου κυριαρχούν στο βιβλίο του Αλγερινού συγγραφέα και δημοσιογράφου Καμέλ Νταούντ, αλλά και στην ψυχή του πρωταγωνιστή, του ορφανού και καταφρονεμένου Ζαμπόρ.
Το βιβλίο που τιτλοφορείται Ζαμπόρ ή Οι ψαλμοί είναι το δεύτερο μυθιστόρημα του συγκεκριμένου συγγραφέα μετά από το Μερσώ, ο άλλος ξένος, ένα βιβλίο το οποίο απέσπασε το βραβείο Goncourt μυθιστορήματος πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα και μεταφράστηκε σε τριάντα πέντε γλώσσες.
Ο Καμέλ Νταούντ εμμένει στις αραβικές ερήμους και στο δεύτερό του βιβλίο και μας μεταφέρει στη γενέτειρά του, την Αλγερία, στην εποχή αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τότε που τα θεμέλια της αποικιοκρατίας είχαν αρχίσει να τρίζουν, πλέον, για τα καλά με τον αραβικό κόσμο να βρίσκεται σε ανερχόμενη πορεία αφύπνισης.
Ουσιαστικά πρόκειται για τον μονόλογο-όπως και στο πρώτο βιβλίο του Καμέλ Νταούντ- του Ζαμπόρ, ενός συγγραφέα, ανθρώπου μοναχικού και με ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία, ο οποίος, καθότι μεγάλωσε σε δύσκολες συνθήκες, αντλεί ψυχική δύναμη από το ζωογόνο πνεύμα της γραφής και της ανάγνωσης.
Ο Ζαμπόρ είναι ένα παιδί ορφανό από μητέρα, το οποίο αρνήθηκε και ο ίδιος του ο πατέρας, με αποτέλεσμα να μεγαλώσει σε ένα χωριό της μεταπολεμικής Αλγερίας μαζί με την ανύπαντρη θεία του και τον παππού του, που δεν μπορεί πια να μιλήσει. Ο Ζαμπόρ προσπαθεί να επουλώσει τα παιδικά του τραύματα με την ανάγνωση. Στα βιβλία βρίσκει τη συντροφικότητα, την οποία έχει τόσο ανάγκη, αλλά και πολλές απαντήσεις στο νόημα της ζωής και στον ρόλο των γραπτών, της οικογένειας και της θρησκείας σε αυτήν.
Τελικά η θρησκεία αποκηρύσσεται τεχνηέντως από τον Ζαμπόρ:
"Φυσικά και δοκίμασα την πίστη, αλλά αποδείχθηκε ανεπαρκής. Μέσα μου υπήρχε ένας αντάρτης και, σύμφωνα μ' αυτά που είχα διαβάσει από την Παράδοση, ο γιος ενός προφήτη ποτέ δεν υπήρξε ο καλύτερος των πιστών".
Από την άλλη, ο Ζαμπόρ έχει συνειδητοποιήσει απόλυτα την αποστολή του, αλλά αντιφάσκει, κάποιες φορές, σε αυτά που πρεσβεύει και νιώθει. Πάντως, του θέμα της πίστης στον Θεό εξακολουθεί να τον απασχολεί στα γραπτά του:
"Υπάρχει μία μεταφυσική πλευρά στην αποστολή μου και κυρίως υπάρχει ο νόμος της Αναγκαιότητας. Πιστεύω στον Θεό, αλλά δεν επιζητώ να του μιλήσω. Η ύπαρξή του είναι μια τραγωδία πιο απέραντη απ' αυτό το τετ-α-τετ, που έχει καταντήσει κουραστικό. Η ουσία βρίσκεται αλλού κι όχι στην προσευχή ή την ανυπακοή. Βρίσκεται στο επικείμενο τέλος του κόσμου για το οποίο μιλούν όλοι".
Τελικά, ο Ζαμπόρ θα ανακαλύψει ότι διαθέτει ένα ιδιαίτερο χάρισμα: όταν γράφει για κάποιον, αυτός μπορεί-μυστηριωδώς- να κερδίσει χρόνο ζωής. Τι θα γίνει, όμως, όταν ο πατέρας του θα βρεθεί ετοιμοθάνατος και θα ζητήσει τη βοήθεια του Ζαμπόρ- αυτού του γιου που τόσο περιφρονούσε ως τότε-μέσω των ετεροθαλών αδελφών του;
Μεγάλο μέρος της αφήγησής του αναφέρεται στα παιδικά του χρόνια καθώς και σε εκείνα της εφηβείας και της ερωτικής αφύπνισης.
Η ισλαμική θρησκεία και το Κοράνι, από το οποίο συχνά δανείζεται αποσπάσματα ο αφηγητής Ζαμπόρ και τα ενσωματώνει στον μονόλογό του, είναι διαρκώς παρούσα στις σελίδες του βιβλίου, αλλά και στη ψυχοσύνθεσή του. Είναι, βασικά, ο λόγος για τον οποίο ο Ζαμπόρ με το ανήσυχο πνεύμα θα αρχίσει να αμφιβάλει για τα πάντα τριγύρω του. Αναμφίβολα, δεν πρόκειται για ευκολόπιστο άτομο που δέχεται παθητικά τη δογματικότητα των θρησκειών. Το πιστεύω που αυτός ενστερνίζεται είναι η δύναμη της γραφής, το μοναδικό πράγμα που μένει ζωντανό και αιώνιο σε βάθος χρόνου:
"Εγώ δεν πιστεύω στη θεωρία του κρυφού νοήματος. Πιστεύω στην καταγραφή και στην υπεροχή της μνήμης πάνω στον θάνατο. Τα πράγματα κρατούνται αιωρούμενα στον χώρο και τον χρόνο επειδή καταγράφονται σ' ένα πνεύμα κι επειδή μια γλώσσα τα κρατάει σε διαρκή ετοιμότητα. Είναι η ιστορία μιας μαγικής συνάντησης: το παρόν (και το σύμπαν του) υπάρχει επειδή ο άνθρωπος το θυμάται".
Μέσα από την πρωτοπρόσωπη αφήγηση του Ζαμπόρ αναδεικνύεται η σχέση μεταξύ ανάγνωσης, θρησκείας, μεταφυσικού και εσωτερισμού, όλα αυτά μέσα από το φίλτρο της οικογένειας και της αραβικής κουλτούρας. Είναι τόσο έντονη και ξεκάθαρη δε η εναργής αποτύπωση της προσωπικότητας του Ζαμπρόρ, που, σύμφωνα με τη Sophie Creuz, όλα όσα πρεσβεύει ο κεντρικός ήρωας θα μπορούσαν να λεχθούν με έναν νέο όρο που να υποδηλώνει την κοσμοθεωρία του: ζαμπορισμός, όπως λέμε αντίστοιχα δονκιχωτισμός.
Η γραφή του Καμέλ Νταούντ είναι εσωτερική, μυστικιστική και αισθαντική, με πολλές φιλοσοφικές ρήσεις για την ίδια τη ζωή. Κοντά στις ενσωματωμένες προσευχές και στους στίχους από το Κοράνι στην αφήγηση, έχουν τη θέση τους κάμποσες λογοτεχνικές αναφορές στα αγαπημένα αναγνώσματα του Ζαμπόρ, όπως, για παράδειγμα, τον Ροβινσώνα Κρούσο ή τις Χίλιες και μία Νύχτες, έργα αντιπροσωπευτικά τόσο της γαλλικής όσο και της αραβικής κουλτούρας.
Εκτός, όμως, από τα παραπάνω, στο μυθιστόρημα βρίθουν οι αναφορές στη γαλλική κουλτούρα και τη θνήσκουσα αποικιοκρατία. Οι σελίδες του βιβλίου θα μεταφέρουν τον αναγνώστη κατευθείαν στην καρδιά της ερήμου Σαχάρας και φέρουν στον νου του εικόνες του θέρους και της Αραβίας: καυτή άμμος, ζεστός ήλιος, μπεζ τοίχοι μικρών σπιτιών, φοίνικες και αρώματα της Μέσης Ανατολής.
Το βιβλίο αυτό αποτελεί, πάνω απ' όλα λοιπόν, έναν ύμνο στη συγγραφή, τη Λογοτεχνία, την ανάγνωση και τον ευαίσθητο ψυχισμό των ανθρώπων που αφιερώνονται ψυχή τε και σώματι στα βιβλία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.