Οι αποτυχίες της Ελληνικής Επανάστασης

 

Αλήθεια, εκτός από τις μεγάλες επιτυχίες της Ελληνικής Επανάστασης και τις τρανές νίκες που όλοι μας θυμόμαστε, όπως τα Δερβενάκια, την Τριπολιτσά, τη μάχη τους Μύλους και άλλες πολλές νικηφόρες για τους Έλληνες μάχες, ποιες είναι άραγε οι στιγμές που θα θέλαμε να ξεχάσουμε και που έφεραν την Ελληνική Επανάσταση αντιμέτωπη με το φάσμα της αποτυχίας;

Η σφαγή της  Χίου είναι η πιο γνωστή ατυχής στιγμή του Αγώνα της  Παλιγγενεσίας μας, μαζί με το Μεσολόγγι. Η Χίος επαναστάτησε στις 10 Μαρτίου του 1822 υπό την αρχηγία των Μπουρνιά-Λογοθέτη, αλλά η όλη επιχείρηση ήταν πρόχειρα οργανωμένη και στις 30 Μαρτίου 1822 ο ναύαρχος Καρά Αλή εμφανίστηκε έξω από τις ακτές της με τον στόλο του των 46 πλοίων και αποβίβασε στο νησί 7.000 περίπου ενόπλους. Η σφαγή έλαβε χώρα ανήμερα του Πάσχα στις 2 του Απρίλη. Περίπου 30-40.000 άμαχοι σφαγιάστηκαν και 20.000 περίπου πουλήθηκαν ως σκλάβοι. Περί τους 2.000 παρέμεναν στο νησί μετά την καταστροφή, η οποία, παραδόξως, ωφέλησε τον Ελληνικό Αγώνα, αφού κατάφερε να συγκινήσει τους Ευρωπαίους και να φουντώσει το φιλελληνικό κίνημα, ιδίως μέσω του περίφημου πίνακα που φιλοτέχνησε ο Ντελακρουά. 

Κατά τα άλλα, η σφαγή της Χίου είχε ανασταλτικό χαρακτήρα κυρίως για την επικείμενη επανάσταση στη Λέσβο, η οποία και ματαιώθηκε, αφού οι πρόκριτοί της φοβισμένοι, δήλωσαν υποταγή στον σουλτάνο. Οι Έλληνες πήραν εκδίκηση για το αποτρόπαιο γεγονός με την ανατίναξη από τον  Κανάρη της ναυαρχίδας του τουρκικού στόλου στις 7 Ιουνίου του ίδιου έτους, που προκάλεσε τον θάνατο 2.000 ενόπλων και του ίδιου του Καρά Αλή.  Ευθύνες όμως για την καταστροφή πρέπει να αποδοθούν στους Σάμιους και τους Χίους που επαναστάτησαν τόσο επιπόλαια, αλλά και στην κυβέρνηση του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου που δεν έστειλε εγκαίρως ναυτική βοήθεια.Το ίδιο ισχύει και για την ΄Υδρα, τις Σπέτσες και τα Ψαρά που άφησαν τη Χίο αβοήθητη.

 Ένα από τα σχετικά άγνωστα επεισόδια της Ελληνικής Επανάστασης διαδραματίστηκε στη Νάουσα το 1822. Στην ουσία, ήταν μία μεγάλη και ηχηρή ήττα των Ελλήνων. Και ακριβώς επειδή δεν επρόκειτο  για νίκη παρά για ήττα, δεν έγινε ιδιαίτερα γνωστή. Εξάλλου η Ελληνική Επανάσταση, ως γνωστόν, δεν μπόρεσε να εδραιωθεί αρχικά σε άλλα μέρη της τουρκοκρατούμενης ελληνικής χερσονήσου πλην της Πελοποννήσου, της Στερεάς Ελλάδας και ελάχιστων νησιών του Αιγαίου.

Παρά ταύτα, πολλοί οπλαρχηγοί της Μακεδονίας είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία, όπως οι Εμμ. Παπάς, Γεωγράκης Ολύμπιος, Ιωάννης Φαρμάκης, Αναστάσιος Κρατάσιος κ.α. Αρχικά, η επανάσταση στη  Μακεδονία κρινόταν απαραίτητη προκειμένου να εμποδιστεί η επικοινωνία από την πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη, με τον ξεσηκωμένο Μοριά και τη Ρούμελη.

Πριν από τον ξεσηκωμό της Νάουσας, η επανάσταση που είχε λάβει χώρα από τον Απρίλη ως τον Νοέμβρη του 1821 είχε καταλήξει σε καταστροφή, όταν ο διοικητής της Θεσσαλονίκης Μεχμέτ Εμίν την είχε πνίξει στο αίμα.

Η Νάουσα επαναστάτησε τον Φλεβάρη του 1822, συγκεκριμένα στις 19 του μήνα με επικεφαλής τους Ζαφειράκη Λογοθέτη και Τσάμη Καρατάσο. Ενώ η πρώτη μάχη με τους Οθωμανούς απέτυχε στις 21 του μήνα, εντούτοις η επόμενη στις 18 του μήνα στέφθηκε από  επιτυχία, όταν λιγότεροι αριθμητικά Έλληνες νίκησαν τους 4.000 Οθωμανούς.

Όμως ο ίδιος ο σουλτάνος, εκνευρισμένος από την τροπή των γεγονότων, εξέδωσε φιρμάνι για τη δίχως οίκτο καταστολή της επανάστασης στη Νάουσα.

Έτσι, στα τέλη του Μάρτη του 1822, έφθασε στην περιοχή ο Εμπού Λουμπούτ με 16.000 άνδρες και ξεκίνησε την πολιορκία της πόλης, αφού η πρότασή του για οικειοθελή παράδοσή της έπεσε στο κενό.

Η πολιορκία της κράτησε από τις 6 ως τις 13 του Απρίλη. Τότε οι Οθωμανοί κατέβαλαν την πόλη και ξεκίνησε η λεηλασία της και το δράμα των αμάχων. Κτίρια και εκκλησίες πυρπολήθηκαν, χιλιάδες άμαχοι και αγωνιστές σφαγιάστηκαν ανηλεώς, ενώ ξεχωριστή συγκίνηση προκαλεί η περίπτωση δεκατριών κοριτσιών της πόλης, οι οποίες και αυτοκτόνησαν  πέφτοντας από τον καταρράκτη της Αραπίτσας-Νάουσας στις 22 του μήνα, προκειμένου να μην πέσουν στα χέρια των Οθωμανών. Ακόμα, συνελήφθησαν πολλοί αιχμάλωτοι, μεταξύ των οποίων και οι σύζυγοι και οι θυγατέρες των οπλαρχηγών Ζαφειράκη, Καρατάσου και Γάτσου.

Άμεση συνέπεια της σφαγής ήταν η δραστική μείωση του ελληνικού στοιχείου στην περιοχή και η αποτροπή περαιτέρω ξεσηκωμού στη Μακεδονία. Όμως, η δέσμευση οθωμανικών δυνάμεων στην περιοχή δεν ήταν δυνατόν να μην ευνοήσει την επανάσταση στις νοτιότερες περιοχές της χώρας. Επιπλέον, πολλοί Μακεδόνες αγωνιστές που γλίτωσαν τη σφαγή πήγαν να συνεχίσουν τον αγώνα στην επαναστατημένη Ρούμελη ή τον Μοριά. Επομένως, η επανάσταση στη Νάουσα ήταν μία θυσία που δεν πήγε χαμένη.

Mία ακόμη από τις γνωστότερες χαμένες για τους Έλληνες μάχη, ήταν η μάχη του Πέτα, κοντά στην Άρτα στην οποία έχασαν τη ζωή τους πολλοί Φιλέλληνες. Η ήττα αυτή οφείλεται σε στρατηγικό λάθος του Μαυροκορδάτου. Στις 4 Ιουλίου το σώμα των 3.000 Ελλήνων και Φιλελλήνων ήρθε αντιμέτωπο με τους 8.000 περίπου Οθωμανούς υπό τον Κιουταχή και τον Ισμαήλ Πασά. Οι Έλληνες είχαν κακό συντονισμό και πλημμελή προετοιμασία, ενώ οι Οθωμανοί υπερτερούσαν κατά πολύ αριθμητικά. Το γεγονός ότι ο Μαυροκορδάτος απουσίαζε, σίγουρα λειτούργησε αρνητικά. Από το σώμα των Φιλελλήνων έπεσε ηρωικά το μεγαλύτερο μέρος του. Πρέπει όμως να αναφερθεί ότι και η τουρκική πλευρά είχε μεγάλες απώλειες. Η μάχη του Πέτα είχε ως συνέπεια το σβήσιμο της επαναστατικής φλόγας στην Ήπειρο και την αποφυγή των μαχών σε παράταξη από τους Έλληνες, που θα προτιμούσαν έκτοτε τον κλεφτοπόλεμο.

Η μάχη στο Κεφαλόβρυσο δεν ήταν στην πραγματικότητα ήττα για τους Έλληνες, αλλά χρεώνεται ως τέτοια, εξαιτίας του θανάτου του Μάρκου Μπότσαρη. Στις 9 Αυγούστου του 1823 οι 500 ένοπλοι του Μπότσαρη ήρθαν αντιμέτωποι με τους 5.000 περίπου άντρες του Μουσταή πασά. Οι Οθωμανοί έχασαν περί τους 1.500 άντρες, ενώ οι Έλληνες μόλις 40, ανάμεσά τους και ο ίδιος ο Μπότσαρης. Η κυριότερη συνέπεια της μάχης αυτής ήταν ότι οι Έλληνες έχασαν από ηγέτη έναν σπουδαίο άνδρα και αγωνιστή.

Ακολουθούν η καταστροφές στη θάλασσα του 1824, εκείνη της Κάσου και των Ψαρών. Η Κάσος είχε σχέσεις με την Κρήτη και η Κάσιοι βοήθησαν στην επανάσταση του νησιού, η οποία, όμως, ατυχώς, δεν μπόρεσε τελικά να εδραιωθεί. Όταν ο Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου έστειλε τον Χουσεΐν μπέη εναντίον της Κάσου, μετά από τη συμμαχία που συνήφθη με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, στην Κάσο υπήρχαν και πολλοί Κρητικοί. Ο συνολικός πληθυσμός ήταν περί τους 7.000. Στις 29 του Μάη αποβιβάστηκαν οι αιγυπτιακές δυνάμεις στο νησί, το οποίο η κυβέρνηση της Ύδρας άφησε αβοήθητο. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού σφαγιάστηκε, ενώ 2.000 περίπου αιχμαλωτίστηκαν.

Στα Ψαρά ήταν μαζεμένοι πολλοί πρόσφυγες, 23.000 πρόσφυγες έναντι 7.000 μόνο γηγενών. Και πάλι η κυβέρνηση του Λάζαρου Κουντουριώτη κώφευσε στις εκκλήσεις των Ψαριανών για βοήθεια στις 16 Ιουνίου του 1824, όταν επιτέθηκε ο τουρκικός στόλος υπό τον Χσρέφ πασά. Υπολογίζεται ότι φονεύτηκαν γύρω στα 15.000 άτομα. 3.500 κατάφεραν να σωθούν. Πρόσφυγες από τα Ψαρά ίδρυσαν κατόπιν τα Νέα Ψαρά Εύβοιας. Και οι δύο αυτές μεγάλες ναυτικές καταστροφές είχαν θετικές συνέπειες, πάντως, για το φιλελληνικό κίνημα, πλάι στο θλιβερό γεγονός της πλήρους καταστροφής των νησιών.

Η ήττα στο Κρεμμύδι του νομού Μεσσηνίας στις 7 Απριλίου του 1825 ήταν η πρώτη ήττα από τον Ιμπραήμ πασά. Οι Καραϊσκάκης και Τζαβέλας ηγούνταν των 3.200 περίπου Ελλήνων και ο Ιμπραήμ διέθετε ισάριθμες περίπου δυνάμεις. Όμως αιφνιδίασε τους Έλληνες, οι οποίοι έχασαν 500 περίπου άντρες με συνέπεια το ηθικό τους να καταρρακωθεί. Αυτή η ήττα έγινε αιτία να προσκυνήσουν πολλοί Έλληνες τον Ιμπραήμ.

Μεσούντος του Ελληνικούς Εμφυλίου του 1824-5, το Νεόκαστρο που το υπερασπιζόταν ο Μακρυγιάννης μαζί με 1.500 άνδρες εκκενώθηκε στις 6 Μαΐου του 1825. Ήταν το φυσικό επακόλουθο της άλωσης της νήσου Σφακτηρίας από τον Ιμπραήμ στις 26 Απριλίου του 1825, με την κυβέρνηση Κουντουριώτη να μην στέλνει ενισχύσεις. Οι ήττες αυτές παρέδωσαν την Πελοπόννησο στον Ιμπραήμ και επιτάχυναν την απελευθέρωση του φυλακισμένου λόγω του Εμφυλίου Κολοκοτρώνη, ο οποίος θεωρήθηκε ότι ήταν ο μόνος που μπορούσε να αντιταχθεί στον Ιμπραήμ. Οι ήττες αυτές μεγάλωσαν, επίσης, και τη δυσαρέσκεια προς την κυβέρνηση Κουντουριώτη.

Μία από τις γνωστότερες ήττες των Ελλήνων ήταν η μάχη στο Μανιάκι, όπου βρήκε τον θάνατο ο Παπαφλέσσας, δικαιώνοντας έτσι με τον ηρωικό του θάνατο τις όποιες αμφιβολίες περί τις μέχρι τότε δράσεις του. Η μάχη έλαβε χώρα στις 20 Μαΐου του 1825 και σκοτώθηκαν όλοι σχεδόν οι Έλληνες που πήραν μέρος μαζί με τον αρχηγό τους, 300 περίπου. Και οι Οθωμανοί όμως έχασαν γύρω στους 600 άνδρες από τους 3.000 περίπου πολεμιστές του. Η ήττα αυτή ανέδειξε σε ήρωα τον Παπαφλέσσα και έδειξε ότι ο Ιμπραήμ δεν ήταν αήτηττος.

Στη μάχη της Τραμπάλας στον νομό Αρκαδίας ηττήθηκαν οι Έλληνες από τον Ιμπραήμ για άλλη μία φορά, αφήνοντας την Τριπολιτσά στο έλεός του. Ούτε ο Γέρος του Μοριά, που είχε αποφυλακιστεί, δεν μπόρεσε να αποτρέψει την ήττα. 

Η μάχη στα Τρίκορφα κοντά στην Τριπολιτσά ήταν το μοναδικό στρατηγικό λάθος του Κολοκοτρώνη. Εκεί επέλεξε να αντιμετωπίσει τον Ιμπραήμ σε υπό παράταξη μάχη, παρά τις αντίθετες γνώμες των Λόντο και Ζαΐμη. Η ασυμφωνία αυτή αρκούσε για να επιφέρει την ήττα. Η μάχη αυτή δόθηκε στις 24 Ιουνίου 1825 και υπήρξε φονικότατη με 1.000 συνολικά νεκρούς και από τις δύο πλευρές. Η μάχη αυτή έδειξε καθαρά την ανάγκη συγκρότησης τακτικού στρατού.

Η τελευταία ηχηρή ήττα των Ελλήνων, αλλά και η πιο ένδοξη ίσως, είναι η πολιορκία και η Έξοδος του Μεσολογγίου. Η πρώτη πολιορκία έλαβε χώρα το 1822 από τον Ομέρ Βρυώνη και η δεύτερη κατά τα έτη 1825-1826 από τον Κιουταχή και τον Ιμπραήμ πασά. Η κυβέρνηση κατηγορήθηκε και εδώ ότι δεν έστελνε ενισχύσεις και τρόφιμα. Όταν όμως έπεσε και το Βασιλάδι, η μικρή βραχονησίδα στη λιμνοθάλασσα, ο ανεφοδιασμός σε τρόφιμα κατέστη ακόμη δυσκολότερος. 

Με την άφιξη του Ιμπραήμ αρχίζει η δεύτερη φάση της πολιορκίας, από τα τέλη του 1825 δηλαδή μέχρι και την Έξοδο. Η πείνα διογκωνόταν σταδιακά και η κατάσταση το 1826 είχε φτάσει στο απροχώρητο. Το σχέδιο της Εξόδου, που διασώθηκε από τον Κασομούλη, δυστυχώς προδόθηκε στους Οθωμανούς. Συνολικά, 10.000 Έλληνες έχασαν τη ζωή τους στο Μεσολόγγι κατά τη διάρκεια της πολιορκίας. 3.000 περίπου έλαβαν μέρος στην ηρωική Έξοδο, με τους 1.700 από αυτούς να χάνονται στη μάχη. Αξίζει να σημειωθεί ότι σώθηκαν μόνο 13 γυναίκες και 3 ή 4 παιδιά. Η ηρωική θυσία όμως των αμάχων ήταν εκείνη η οποία έδωσε τελικά ώθηση στην ανάμειξη των Μεγάλων Δυνάμεων στο ελληνικό ζήτημα, μία ανάμειξη που οδήγησε τελικά στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου και στη σύσταση του ελληνικού κράτους.

Έτσι λοιπόν, ακόμη και οι ελληνικές στρατιωτικές αποτυχίες κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης έβαλαν το λιθαράκι τους για την τελική απόκτηση της ελευθερίας μας.

ΠΗΓΕΣ 

-Νικόλαος Α. Αναστασόπουλος, Από τη σφαγή της Χίου  στην έξοδο του Μεσολογγίου, εκδ. Μεταίχμιο

-Τάσος Βουρνάς, Σύντομη ιστορία της ελληνικής επανάστασης, εκδ. Πατάκη

-Βακαλόπουλος Αναστάσιος, Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, εκδ. Σταμούλη