Σημαίες της Ευρώπης

  

Η σημαία της Δανίας είναι εκείνη που δικαιούται τον τίτλο της παλαιότερης εθνικής σημαίας του κόσμου. Ο λευκός σκανδιναβικού τύπου σταυρός της πάνω σε κόκκινο φόντο, χρονολογείται ταυτοποιημένα από τον 13ο αιώνα. Εντούτοις, υπάρχει ένας ακόμη παλαιότερος θρύλος που συνδέει το σύμβολο με τη μάχη εναντίον των παγανιστών Εσθονών το 1219. Τότε ο Θεός έριξε από τον ουρανό την Ντάνεμπρογκ, όπως αποκαλούν οι Δανοί τη σημαία τους στα πόδια του βασιλιά Βάλντεμαρ Β΄, χαρίζοντας έτσι στους Δανούς τη νίκη.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο σκανδιναβικός σταυρός από τη σημαία της Δανίας αποτέλεσε το πρότυπο για όλες της σημαίες των σκανδιναβικών χωρών. Η σημαία της Σουηδίας, μπλε με κίτρινο σκανδιναβικό σταυρό, υιοθετήθηκε επίσημα το 1906, υπάρχει όμως από τον 15ο αιώνα ως ο επίσημος χρωματισμός της σουηδικής βασιλικής οικογένειας. Υπάρχει και ένας θρύλος ανάλογος του "Εν τούτω νίκα", ο οποίος μας παραδίδει ότι ο Σουηδός βασιλιάς Ερρίκος ο Άγιος καθώς ετοιμαζόταν για σταυροφορία το 1157 είδε στον γαλανό ουρανό έναν χρυσό σταυρό.

Η σημαία της Νορβηγίας, μπλε σταυρός σε κόκκινο φόντο, υιοθετήθηκε επίσημα το 1821. Οι απαρχές της ανάγονται στην περίοδο κατά την οποία η Νορβηγία βρισκόταν υπό δανική κατοχή, δηλαδή μεταξύ 1388-1814. Οι χρωματισμοί παραπέμπουν τόσο στη Γαλλική Επανάσταση, όσο και στη σχέση της χώρας με τη Δανία και τη Σουηδία.

Η αιρετική σκανδιναβική χώρα, η Φινλανδία διετέλεσε και αυτή υπό την εξουσία της Σουηδίας από το 1150 έως το 1809 και κατόπιν ήταν υπό την εξουσία της Ρωσίας. Το 1917 διακήρυξε την ανεξαρτησία της και υιοθέτησε  μία σημαία με ένα χρυσό λέοντα σε κόκκινο φόντο. Την ίδια εποχή όμως υπήρχε και μία αντίπαλη σημαία με γαλάζια και λευκά χρώματα, η οποία αναγόταν στον Φινλανδό ποιητή, συγγραφέα και ιστορικό Ζαχαρία Τοπέλιους ήδη από το 1862. Το γαλάζιο συμβόλιζε τις χίλιες και πάνω λίμνες της χώρας και το λευκό το χιόνι. Σφοδρός εμφύλιος έλαβε χώρα το 1917-18 μεταξύ των Κομμουνιστών και των αντιπάλων τους στη Φινλανδία και όταν οι κομμουνιστές ηττήθηκαν δεν υπήρχε καμία αμφιβολία ότι  η λευκή σημαία με τον γαλάζιο σταυρό θα επικρατούσε έναντι της κόκκινης.

Η Ισλανδία, που ανήκε στη Νορβηγία και τη Δανία, ανεξαρτητοποιήθηκε το 1944. Τότε υιοθέτησε τη μπλε σημαία με τον κόκκινο σταυρό με το λευκό περίβλημα, χρώματα τα οποία συμβολίζουν τη φωτιά των ηφαιστείων, το χιόνι και τον ωκεανό αντίστοιχα.

Σημειωτέον ότι όλο αυτό με τον σκανδιναβικό σταυρό στις σημαίες των χωρών της Σκανδιναβίας αποτελεί μία εγγενή αντίφαση, αν σκεφτεί κανείς ότι οι χώρες αυτές δεν παρουσιάζουν μεγάλα ποσοστά εκκλησιασμού και θρησκευόμενων μεταξύ του πληθυσμού τους. Άλλες χώρες της Ευρώπης που έχουν χριστιανικό σταυρό στις σημαίες τους- τετράγωνο, όχι σκανδιναβικό-είναι η Μάλτα- η κόκκινη και άσπρη σημαία της φέρει τον σταυρό των ιπποτών του Αγίου Ιωάννη, της Ελβετίας-επίσης κόκκινη με λευκό σταυρό-, της Σλοβακίας-φέρει τα χρώματα του πανσλαβισμού άσπρο, μπλε, κόκκινο με διπλό λευκό σταυρό- και της Ελλάδας.

Υπάρχουν όμως και χώρες που αντί για τον σταυρό αναφέρονται στον χριστιανισμό στις σημαίες τους με άλλα σύμβολα, όπως πχ η κόκκινη και πράσινη σημαία της Πορτογαλίας που υιοθετήθηκε επίσημα το 1911. Το πράσινο εδώ συμβολίζει τον πράσινο σταυρό της Αβίζ τον οποίο χρησιμοποιούσε ένα πορτογαλικό τάγμα ιπποτών. Το κόκκινο παραπέμπει σε άλλο τάγμα του Χριστού, ενώ το εθνόσημο με τον αστρολάβο στο κέντρο παραπέμπει στις Ανακαλύψεις των νέων χωρών, στις οποίες πρωτοστάτησε η χώρα. Ο λευκός θυρεός με τις μπλε ασπίδες είναι και αυτός χριστιανικός και παραπέμπει στη μάχη του Ουνρίκε που έγινε το 1139 από τον Αλφόνσο Α΄ εναντίον Μαυριτανών βασιλέων.

Η σημαία της Αυστρίας με δύο κόκκινες λωρίδες και μία λευκή στο κέντρο παραπέμπει σε έναν θρύλο του 12ου αιώνα, όταν ο βασιλιάς Λεοπόλδος Ε΄κατά τη διάρκεια μιας μάχης πληγώθηκε και κοκκίνησε ο λευκός του μανδύας από το αίμα του. Και αυτή η σημαία, μαζί με της Δανίας, θεωρείται από τις παλαιότερες του κόσμου με την αρχαιότερη αναφορά της στα 1230.

Η Ολλανδία παρουσιάζει το ανορθόδοξο ότι το εθνικό της χρώμα το πορτοκαλί δεν εμφανίζεται στη σημαία της. Η σημαία της φέρει τα χρώματα της γαλλικής επανάστασης, είναι όμως παλαιότερη αυτής, αφού θεωρείται η παλαιότερη τρίχρωμη σημαία στον κόσμο, από το 1527. Τα χρώματα ήταν αρχικά το λευκό, το μπλε και το πορτοκαλί αντί για το κόκκινο, δηλαδή τα χρώματα του οίκου του πρίγκιπα Γουλιέλμου της Οράγγης, ο οποίος ηγήθηκε στην εξέγερση κατά της Ισπανίας το 1568. Κατόπιν διαπιστώθηκε ότι το πορτοκαλί ξεθώριαζε γρήγορα από τη σημαία, γι' αυτό και αντικαταστάθηκε από το κόκκινο.

Στις σημαίες των μεγαλύτερων χωρών της Ευρώπης τώρα, αρχής γενομένης  από τη Γαλλία. Η τρικολόρ σημαία της με το μπλε το κόκκινο και το άσπρο, η σημαία της Γαλλικής Επανάστασης, χρησιμοποιήθηκε τότε για πρώτη φορά- υιοθετημένη επισήμως ήδη από το 1812. Όλοι γνωρίζουμε ότι το κόκκινο χρώμα συμβολίζει την αδελφοσύνη, το λευκό την ισότητα και το μπλε την αδελφοσύνη. Η αλήθεια είναι όμως πως τα τρία αυτά χρώματα συνδέονταν με τη χώρα ήδη από τον Μεσαίωνα.

Συγκεκριμένα, το μπλε προέρχεται από τον μανδύα του Αγίου Μαρτίνου, ενός Ρωμαίου στρατιώτη που ασπάστηκε τον χριστιανισμό και έγινε τελικά επίσκοπος της Τουρ. Τότε ήταν που έσκισε στα δύο έναν ακριβό μπλε χιτώνα για να δώσει το ένα κομμάτι σε έναν ζητιάνο. Ο Κλόβις αργότερα, ο πρώτος ηγέτης της φραγκικής μεσαιωνικής αυτοκρατορίας τον 5ο αιώνα ύψωσε τον μανδύα του αγίου- ο οποίος σημειωτέον είχε εκταφεί, αφού είχε ταφεί μαζί με το σκήνωμα του Αγίου- ως λάβαρο στη μάχη. Κατόπιν, ο μανδύας φυλασσόταν στο μέρος που έγινε αργότερα γνωστό ως παρεκκλήσι -chapel από τη λατινική λέξη capella που σημαίνει μανδύας.

Αργότερα ο θρυλικός βασιλέας Καρλομάγνος γύρω στο 1000 υιοθέτησε και το κόκκινο. Οπότε κατά τη διάρκεια του εκατονταετούς πολέμου μεταξύ Γαλλίας και Αγγλίας (1337-1453), το μπλε και το κόκκινο είχαν ήδη καθιερωθεί ως χρώματα της Γαλλίας. Τότε χρονολογείται και η υιοθέτηση του λευκού, του χρώματος της Ιωάννας της Λοραίνης. Ήταν, επομένως, απολύτως λογικό να χρησιμοποιηθούν τα ίδια χρώματα και το 1789.

Φτάνοντας στη Γερμανία τώρα, η τρίχρωμη σημαία της με τη μαύρη, την κόκκινη και την κίτρινη ρίγα, η αποκαλούμενη και Μπούντεσφλαγκε υιοθετήθηκε μόλις το 1949. Η δημοκρατία της Βαϊμάρης είχε επιλέξει το μαύρο, το κόκκινο και το λευκό αντί για το κίτρινο. Συγκεκριμένα, τα τρία αυτά χώματα χρονολογούνται από τη μάχη του Τάνενμπεργκ το 1410, όταν ηττήθηκαν οι Τεύτονες ιππότες από την Πολωνο- λιθουανική ένωση. Το κίτρινο χρώμα υιοθτετήθηκε από τον χρυσό θυρεό της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας με τον μαύρο αετό. Τα πρωσικά Φράικορπς το 1813 χρησιμοποίησαν μαύρο και κόκκινο για τις στολές τους με χρυσά κρόσια. Εκείνη την περίοδο καθιερώθηκε για πρώτη φορά μια σημαία με τα τρία αυτά χρώματα, με το κίτρινο δηλαδή αντί για το λευκό. Την εποχή της ένωσης των κρατιδίων της Γερμανίας σε ένα ενιαίο κράτος το 1871 υπό τον Βίσμαρκ το χρυσό αντικαταστάθηκε και πάλι από το λευκό. Ο Χίτλερ διατήρησε τα τρία αυτά χρώματα στη γνωστή σημαία μ τη σβάστικα, έως ότου μεταπολεμικά καθιερώθηκε η Μπούντεσφλαγκε όπως τη γνωρίζουμε.

Η σημαία της Ιταλίας δεν ανάγεται στη μεσαιωνική εποχή. Οι χρωματισμοί του λευκού, του πράσινου και του κόκκινου ανάγονται στη σημαία της Λομβαρδίας το 1796 όταν η περιοχή αυτή αμύνθηκε ενάντια στα στρατεύματα του Ναπολέοντα. Κατόπιν, την εποχή της ιταλικής ενοποίησης το 1861, τα χρώματα της σημαίας της Λομβαρδίας υιοθετήθηκαν επισήμως για όλη τη χώρα. Το λευκό θεωρείται ότι συμβολίζει το χιόνι, το πράσινο τα λιβάδια της χώρας και το κόκκινο το αίμα που χύθηκε στους πολέμους ανεξαρτησίας της Ιταλίας.

Η σημαία της Ρωσίας και τα χρώματα του κινήματος του πανσλαβισμού αναμφισβήτητα έχουν επηρεάσει πολλές σημαίες των χωρών στα Βαλκάνια, όπως της Σερβίας, της Σλοβενίας και της Κροατίας. Η σημαία πρότυπό τους, η ρωσική πιστεύεται ότι καθιερώθηκε από τον Πέτρο τον Μέγα. Με εξαίρεση μία σύντομη περίοδο που ένας διάδοχός του τσάρος, ο Αλέξανδρος Β΄είχε καθιερώσει μία  μαύρη, κίτρινη και λευκή σημαία, η τρικολόρ μπλε-λευκή- κόκκινη είχε επικρατήσει ως την επανάσταση των μπολσεβίκων. Μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού η τρικολόρ επανήλθε.

Οι σημαίες των σλαβικών κρατών που ξεφεύγουν από τον κανόνα των χρωμάτων του πανσλαβισμού είναι αυτές της Βοσνίας Ερζεγοβίνης με το μπλε και το κίτρινο να είναι χρώματα μεσαιωνικών θυρεών και τα λευκά αστέρια να συμβολίζουν την Ενωμένη Ευρώπη, του προσφάτως αποσχισθέντος Κοσόβου, της Βόρειας Μακεδονίας- η οποία φέρει έναν κίτρινο ήλιο σε κόκκινο φόντο, έναν ήλιο που παραπέμπει στους βασιλείς της αρχαίας Μακεδονίας και της Ουκρανίας-με το γαλάζιο της να συμβολίζει τον ουρανό και το κίτρινο τις πεδιάδες με τα στάχυα. Ακόμη η σημαία του Μαυροβουνίου (χρυσός δικέφαλος αετός σε κόκκινο φόντο) παραπέμπει σε βυζαντινούς συμβολισμούς. Δικέφαλος αετός υπάρχει και στη σημαία της Αλβανίας.

Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι η σημαία της Τσεχίας έχει τα πανσλαβικά χρώματα από σύμπτωση, αφού το λευκό και το κόκκινο προέρχεται από τη σημαία της Βοημίας, με την προσθήκη του μπλε να γίνεται για να ξεχωρίζει η σημαία από εκείνη της Πολωνίας-το κόκκινο και το λευκό της οποίας ανάγονται επίσης στον 14ο αιώνα.

Η σημαία της Ρουμανίας σχηματίστηκε το 1848 με τα χρώματά της να αναφέρονται στις ιστορικές ηγεμονίες της χώρας-το μπλε και το κόκκινο συμβολίζουν τη Μολδαβία, το κίτρινο την Τρανσυλβανία, ενώ το μπλε με το κίτρινο τη Βλαχία. Η πανομοιότυπη σημαία του Μόλδοβα με τον θυρεό στο κέντρο υιοθετήθηκε μόλις το 1990. Η σημαία της Λευκορωσίας υιοθετήθηκε το 1995, με το κόκκινο να συμβολίζει την ιστορία της χώρας και το πράσινο τα δάση της και το μέλλον.

Τα χρώματα στη σημαία της Ουγγαρίας, σημαίας που υιοθετήθηκε το 1957, ανάγονται στον Μεσαίωνα, με το πράσινο να συμβολίζει την ελπίδα και τα λιβάδια της χώρας, το κόκκινο τη δύναμη και το αίμα στους αγώνες και το λευκό την πίστη και την ελευθερία. Η ισπανική σημαία ανάγεται στα 1785 με το κόκκινο και το κίτρινο χρώμα να έχουν παρθεί από τους θυρεούς της Καστίλης και της Αραγονίας.

Η σημαία του Μονακό μοιάζει με τις σημαίες της Πολωνίας και της Ινδονησίας, ενώ τα χρώματά της (λευκό και κόκκινο) παραπέμπουν στον οίκο των Μονεγάσκων. Όσο για τη σημαία του Λουξεμβούργου, αυτή είναι ξεκάθαρα επηρεασμένη από τη γαλλική επανάσταση.

Ο Άγιος Μαρίνος και το Λιχτενστάιν έχουν τους βασιλικούς θυρεούς στις σημαίες τους, το ίδιο και η Ανδόρα και το Βατικανό-με τα κλειδιά να είναι παπικό σύμβολο-, ενώ η σημαία του Βελγίου είναι εμφανώς επηρεασμένη στην κάθετη διάταξη των χρωμάτων της από την γαλλική και περιέχει τα χρώματα του οίκου της Βαρβάντης, ίδια με τη σημαίας της Γερμανίας, μαύρο, κίτρινο, κόκκινο.

Η σημαία της Ιρλανδίας χρονολογείται από το 1919 όταν ξέσπασε η επανάσταση κατά των Βρετανών, με διάταξη σύμφωνη με εκείνη της γαλλικής και την παλαιότερη καταγεγραμμένη αναφορά των χρωμάτων στα 1830. Το πράσινο είναι το εθνικό χρώμα της Ιρλανδίας και συμβολίζει τους καθολικούς, ενώ το πορτοκαλί τους προτεστάντες. Το λευκό την ειρήνη ανάμεσα στις δύο θρησκείες.

Τέλος, αξίζει να αναφερθούμε εν συντομία στις σημαίες των χωρών της βαλτικής. Η σημαία της Εσθονίας υιοθετήθηκε το 1918 με το λευκό της να παραπέμπει στον πάγο, το μαύρο να συμβολίζει τη γη των προγόνων και το μπλε τον ουρανό και τη θάλασσα. Η σημαία της Λετονίας υιοθετήθηκε επίσημα το 1990, αλλά οι δύο καστανοκόκκινες λωρίδες με τη λευκή στη μέση ανάγονται στον Μεσαίωνα, περί τα 1280, καθιστώντας την μία από τις παλαιότερες σημαίες του κόσμου. Η σημαία της Λιθουανίας με τις τρεις λωρίδες, κίτρινη, πράσινη, κόκκινη, ανάγεται σε σημαίες του 15ου αιώνα.

ΠΗΓΕΣ

-Tim Marshall, Για μία σημαία, εκδ. Διόπτρα

-Γιώργος Βλάχος, Του κόσμου οι σημαίες, εκδ. Εμπειρία