Άγνωστες πτυχές του ’21, συλλογικό

 

 

Μία διαφορετική αναγνωστική πρόταση για το 1821 έρχεται να μας προσφέρει η University Studio Press και νέοι ιστορικοί το Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης, οι οποίοι αποφασίζουν να ερευνήσουν άγνωστες και παραμελημένες πτυχές του Αγώνα των Ελλήνων για την ανεξαρτησία. Η έκδοση περιλαμβάνει πρακτικά συνεδρίου σε επιμέλεια των Βασίλη Γούναρη και Δημήτρη Λυβάνιο. Οι νέοι συγγραφείς και εκκολαπτόμενοι ιστορικοί βάζουν καθ’ αυτόν τον τρόπο, το δικό τους λιθαράκι σχετικά με τη βιβλιογραφία για το 1821.

 

Εκτός από τον πρόλογο και τα βιογραφικά των συγγραφέων, το βιβλίο περιλαμβάνει δώδεκα εξειδικευμένες θεματικές μελέτες διαφόρων πτυχών της Ελληνικής Επανάστασης. Πρωτίστως, ο Ευστάθιος Πουλιάσης αναλαμβάνει να παρουσιάσει τους εορτασμούς για το 1821 στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, όπως αυτές λαμβάνουν εκεί χώρα από το έτος 1930, τέσσερα μόλις χρόνια μετά από την επίσημη έναρξη της λειτουργίας του πανεπιστημίου. Η μελέτη περιλαμβάνει στατιστικά στοιχεί για λόγους που εκφωνήθηκαν στο πλαίσιο των εορτασμών για το 1821, φωτογραφίες, αλλά και προγράμματα των τελετών που έλαβαν χώρα στο Αριστοτέλειο. Η Γεωργία Βλαχοδήμου ασχολείται, κατόπιν, με την κατασκευή του μακεδονικού Ζαλόγγου, δηλαδή με το γεγονός της αυτοκτονίας κάποιων γυναικών στη Νάουσα το 1822, κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, προκειμένου αυτές να μην πέσουν αιχμάλωτες στα χέρια των Οθωμανών. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι, παρ’ όλο που το γεγονός δεν μπορεί να τεκμηριωθεί αδιαμφισβήτητα με ιστορικά τεκμήρια, εντούτοις, η πρόσληψή του από την ελληνική βιβλιογραφία έγινε με μεγάλο ενθουσιασμό κυρίως για λόγους που εξυπηρετούσαν-και εξυπηρετούν ακόμη- το εθνικό ιστορικό αφήγημα.

 

Εν συνεχεία ο Χρήστος Μανδατζής εξετάζει τους εορτασμούς της Εκατονταετηρίδας το 1921 και το 1930 στη Θεσσαλονίκη. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η μελέτη της Σωτηρούλας Βασιλείου για τις αναπαραστάσεις του 1821 από ξένους ζωγράφους, αναπαραστάσεις που βοήθησαν τη δημιουργία του εθνικού αφηγήματος των Ελλήνων. Εκτός από πολλούς πίνακες, εικονίζονται στις σελίδες του βιβλίου και πολλές σκιτσογραφίες από ελληνικές εφημερίδες της εποχής.

 

Μία εξίσου ενδιαφέρουσα, αλλά και άγνωστη, εν πολλοίς, πτυχή της Ελληνικής Επανάστασης, είναι η παρουσία της ως γεγονός στα σερβικά αρχεία. Τη μελέτη αυτή εκπονεί η  Jasmina Tomasevic, αποδεικνύοντας ότι το 1821 κάθε άλλο παρά απαρατήρητο πέρασε στα μάτια των Σέρβων. Με τη συνεισφορά  μιας ελάσσονος οικογένειας από την πελοποννησιακή ελίτ, της οικογένειας Αργυροπούλου-Αντωνοπούλου, ασχολείται ο Χρήστος Κυριακόπουλος, ενώ το άγνωστο σχετικά ζήτημα των αιχμαλώτων του Αγώνα στο νεοσύστατο ελληνικό βασίλειο εξετάζουν οι Αλέξης Ντάσιος και Σπύρος Γαστεράτος. Οι αιχμάλωτοι ήταν, ως επί τω πλείστον, γυναίκες. Ο Κώστας Σαρρής εξετάζει στη συνέχεια τις βενετικές και οθωμανικές όψεις του φαινομένου του αρματολισμού, ενώ όψεις του ηρωισμού στον δημόσιο λόγο ων εφημερίδων της Επανάστασης αναλύει ο Κωνσταντίνος Διώγος.

 

Ποια ήταν, τελικά, η στάση της επίσημης εγγράμματης ρωσικής ελίτ απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση; Αυτό ακριβώς είναι το θέμα της επόμενης μελέτης του βιβλίου, την οποία εκπονεί η Μαριάννα Χεριανίδου. Μεγάλο ενδιαφέρον  παρουσιάζει επίσης η παράθεση της τουρκικής ιστοριογραφίας σχετικά με την Ελληνική Επανάσταση σε μία μελέτη της Μαρίας Ντισλή. Είναι πραγματικά πάντοτε συγκλονιστικό για τον Έλληνα αναγνώστη αν βλέπει πως είχε αντιληφθεί τη δική μας Παλιγγενεσία η «απέναντι πλευρά».

Η τελευταία μελέτη αφορά τη Μικρά Ασία κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, ένα θέμα για το οποίο οι περισσότεροι γνωρίζουμε ελάχιστα, της Ευμορφίας Παγνιόγλου.

 

Στο σύνολό της, η παρούσα ανθολογία μελετών για το 1821 παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, τόσο επειδή προέρχεται από νέους και πολλά υποσχόμενους ιστορικούς, όσο και επειδή αναδεικνύει άγνωστες πτυχές της Ελληνικής Επανάστασης.