Ο ισπανικός εμφύλιος του 1936-39 παραμένει ένα μελανό σημείο της σύγχρονης ισπανικής ιστορίας, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τον δικό μας εμφύλιο πόλεμο. Βιβλία για τον ισπανικό εμφύλιο έχουν γραφτεί πολλά. Εξίσου τόσα έχουν μεταφραστεί και στη γλώσσα μας, έτσι ώστε να είναι προσιτά στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Μέχρι στιγμής, όμως, δεν έτυχε να διαβάσω πιο αντικειμενικό-και πιο ωραίο συνάμα- ιστορικό μυθιστόρημα για το συγκεκριμένο θέμα, από το «Εκεί που πεθαίνει ο άνεμος» του πρωτοεμφανιζόμενου Καταλανού συγγραφέα Άλμπερτ Μπετράν Μπας.
Τα περισσότερα ιστορικά μυθιστορήματα για τον ισπανικό εμφύλιο πραγματεύονται τα εγκλήματα των φασιστών του Φράνκο, κυρίως επειδή οι τελευταίοι είχαν συμμαχήσει με τον Χίτλερ, αλλά και επειδή ήταν οι νικητές του πολέμου και είχαν άφθονα χρόνια στη διάθεσή τους προκειμένου να συνεχίσουν να εγκληματούν εις βάρος των αντιφρονούντων, κατά τη διάρκεια της μακράς δικτατορίας του Φράνκο που ακολούθησε τον εμφύλιο στην Ισπανία.
Το συγκεκριμένο, όμως, βιβλίο, δεν διστάζει να κατονομάσει και τα εγκλήματα των δημοκρατικών, τα οποία ήταν κι αυτά ουκ ολίγα, ιδίως κατά την αρχική περίοδο του εμφυλίου, όταν αυτοί, δηλαδή, επικρατούσαν ακόμη ενάντια στους φασίστες. Η στάση του συγγραφέα όμως, αλλά και του κεντρικού ήρωα του βιβλίου του, του Όμηρου, είναι ακριβώς αυτή που απαγορεύεται να έχει κάποιος σε έναν εμφύλιο πόλεμο: η ουδέτερη. Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο ο Όμηρος θα υποφέρει τα μάλα στον φρικτό αυτόν αδελφοκτόνο πόλεμο. Διότι, όπως ισχύει δυστυχώς σε αυτές τις περιπτώσεις, ισχύει το μότο: «Αν δεν είσαι μαζί μας, είσαι εναντίον μας».
Ο Όμηρος είναι ένας δεκαπεντάχρονος νέος που μένει στη Βαρκελώνη, όταν θα τον βρει απροετοίμαστο ο όλεθρος του εμφυλίου, εν έτει 1937. Ο πόλεμος θα είναι υπεύθυνος αρχικά για τον χαμό του πατέρα του Ομήρου και για τη συνακόλουθη φυγή του νέου μαζί με τη μητέρα του προς τη Γαλλία, διαμέσου των Πυρηναίων. Η απόδραση όμως θα αποτύχει και ο Όμηρος θα βρεθεί ορφανός και καταδιωγμένος.
Τη ζωή του θα σώσει μία νεαρή χωρική των Πυρηναίων, άσσος στο σημάδι, η Χλόη. Οι δύο νέοι θα ερωτευτούν, αλλά ο πόλεμος δεν θα τους αφήσει να ζήσουν τη ζωή που ποθούν και θα τους χωρίσει. Θα αναγκαστούν και οι δυο τους πολλάκις να κάνουν συνεχώς νέες αρχές στη ζωή τους, αρχές όμως που είναι καταδικασμένες να αποτύχουν, όσο ο ζόφος του πολέμου αγριεύει γύρω τους.
Ο Όμηρος και η Χλόη είναι οι τραγικές φιγούρες ενός φρικτού εμφυλίου πολέμου, οι οποίες αντιπροσωπεύουν έναν λαό που υποφέρει τα πάνδεινα και ποθεί διακαώς την ειρήνη με οποιοδήποτε τίμημα. «Γιατί αν χρησιμεύει σε κάτι ο πόλεμος, είναι σε αυτό. Στο να λαχταράς την ειρήνη», μας λέει ο συγγραφέας με έντονα φιλοσοφική διάθεση δια μέσου της προσωπικής αφήγησης των δεινών του Ομήρου.
Αυτό που θα σώσει τελικά τον Όμηρο θα είναι η αγάπη του για τη μουσική και τη λογοτεχνία- ο νεαρός παίζει κιθάρα και είναι λάτρης των περιπετειών του Ιούλιου Βερν. Κάποιες ρήσεις από τα έργα του μεγάλου λογοτέχνη διανθίζουν πολύ επιτυχημένα μερικές σελίδες του βιβλίου και προδίδουν τον ευαίσθητο ψυχισμό ενός ήρωα προορισμένου να υποφέρει όχι εξ’ αιτίας των επιλογών του, αλλά εξ’ αιτίας των δυσμενών συνθηκών που δημιουργεί ο κόσμος που καταρρέει τριγύρω του.
Ο Όμηρος, θέλοντας και μη, θα καταλήξει στο παρακάτω συμπέρασμα: «Μπορεί να παλεύεις για τα ιδανικά σου, αλλά ποτέ να μην πεθαίνεις γι’ αυτά. Ο θάνατος δεν έχει νόημα γα τίποτα, ούτε καν για τη ζωή». Νιώθοντας προδομένος από παντού, θα καταλήξει να απαρνηθεί αμφότερες τις παρατάξεις του αδελφοκτόνου αυτού πολέμου.
Ο Μπας, πέρα από μία γλαφυρότατη περιγραφή των δεινών του πολέμου για τον άμαχο πληθυσμό, μας δίνει και ένα εξαιρετικά μάθημα Ιστορίας δια μέσου της έξοχης λογοτεχνικής πένας του και προσφέρει στο αναγνωστικό κοινό του ένα μυθιστόρημα βίαιης και απότομης ενηλικίωσης, επιβεβαιώνοντας την καλή φήμη που έχουν ως λογοτέχνες οι ισπανόφωνοι συγγραφείς:
«Υπάρχουν στιγμές που ξέρεις ότι μεγαλώνεις. Στιγμές που καταγράφονται μέσα σου για να σου θυμίζουν ότι το παιδί που υπήρξες κάποτε δεν θα επιστρέψει ποτέ. Στην πραγματικότητα, δεν θέλεις να επιστρέψει γιατί ξέρεις ότι θα υποφέρει μόνο. Γίνεται ο μεγαλύτερος αδελφός μιας παλιάς εκδοχής του εαυτού σου. Πρέπει να ξεπεράσεις αυτόν τον πόνο, καθώς και να μάθεις να ζεις με αυτόν».
Πρόκειται, εν κατακλείδι, για ένα σφόδρα αντιπολεμικό βιβλίο, το οποίο διαβάζεται κυριολεκτικά απνευστί και προορίζεται να συναρπάσει με την καταιγιστική και γεμάτη ανατροπές υπόθεσή του τόσο τους λάτρεις του ιστορικού μυθιστορήματος όσο και εκείνους της καλής ξένης λογοτεχνίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.