Μανίνα Ζουμπουλάκη, Το βουνό των κοριτσιών, εκδ. Παπαδόπουλο

 

Πώς θα ήταν άραγε αν υπήρχε ένα καταφύγιο-σχολείο για τα κορίτσια που σώζονται από τα σκλαβοπάζαρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εν έτει 1836;  Η πολυγραφότατη συγγραφέας Μανίνα Ζουμπουλάκη τοποθετεί την ύπαρξη ενός τέτοιου καταφυγίου πάνω στα βουνά της Ανατολικής Μακεδονίας  δέκα χρόνια μόλις μετά από την άλωση του Μεσολογγίου και δημιουργεί, βασιζόμενη πάνω σε αυτή την ιδέα, ένα έξοχο μυθιστόρημα εποχής για την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης και των πρώτων χρόνων της Ελληνικής Ανεξαρτησίας. Το εν λόγω πόνημα της Ζουμπουλάκη φέρει ως τίτλο «Το βουνό των κοριτσιών».

 

Τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα υπήρξαν για τη χώρα μας μία εξαιρετικά ταραχώδη περίοδος. Στα 1826 το Μεσολόγγι χάνεται, ύστερα από ηρωικό, όσο και απεγνωσμένο, αγώνα, εκατοντάδες όμως γυναίκες που επέζησαν της σφαγής  καταλήγουν στα φρικτά σκλαβοπάζαρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Δέκα χρόνια αργότερα δύο γυναίκες φραγκικής καταγωγής, η Σάνα και η Ρουθ, που επέζησαν από την Έξοδο, αποφασίζουν να μετατρέψουν ένα παλιό μοναστήρι στα βουνά της Ανατολικής Μακεδονίας σε άσυλο περίθαλψης των σωζόμενων από τα σκλαβοπάζαρα κοριτσιών, αλλά και σε κέντρο εκπαίδευσής τους.  Σε αυτό το γυναικείο άντρο, του οποίου την ύπαρξη οι οθωμανικές αρχές αγνοούν, τα κορίτσια θα γνωρίσουν για πρώτη φορά την έννοια της ελευθερίας.

 

«Δεν ξέρω τι σημαίνει να είσαι Έλληνας, Ελληνίδα, {…}, πως είναι να ζεις στην Ελλάδα. Αλλά ξέρω τι σημαίνει να είσαι ελεύθερος. Ελεύθερη». Την παραπάνω σκέψη θα κάνει η Σάνα στο τέλος του βιβλίου, παρ’ όλο που η Ανατολική Μακεδονία δεν έχει απελευθερωθεί ακόμη το 1836 από τους Τούρκους, όπως η Πελοπόννησος και η Στερεά Ελλάδα, περιοχές οι οποίες αποτελούν μαζί με μερικά νησιά τον κορμό του πρώτου ελληνικού εθνικού κράτους. Τέτοιες σκέψεις οι Ρωμιοί κάτοικοι της Μακεδονίας και της Θράκης, της Θεσσαλίας και της Ηπείρου, δεν δικαιούνται να κάνουν, αφού ακόμη υπομένουν τον βαρύ οθωμανικό ζυγό. Η Σάνα και τα κορίτσια της όμως μπορούν, εφόσον αυτές ζουν ελεύθερες στη φύση και καλά κρυμμένες από τις οθωμανικές αρχές. Η Σάνα μαζί με τη φίλη της τη Ρουθ, τον φίλο της Αράμ και τον πιστό της σκύλο που είναι  μισός λύκος, θα οργανώσουν, με τη βοήθεια ορισμένων κοριτσιών, την επιχείρηση διάσωσης της Μαρίας, επιζήσασας επίσης από την άλωση του Μεσολογγίου και αιχμάλωτη των Οθωμανών.

 

Η Ζουμπουλάκη προσφέρει στους αναγνώστες της μία έκτακτη τοιχογραφία των ηθών της ελληνικής και οθωμανικής κοινωνίας κατά την εποχή της Ελληνικής Επανάστασης . Το μυθιστόρημα, πέρα από την πολιορκία του Μεσολογγίου, της οποίας μας μεταφέρει αρκετά στιγμιότυπα, δεν δύναται ίσως, κατά μία άποψη,  να θεωρηθεί ιστορικό μυθιστόρημα αφού δείχνει να αγνοεί τα υπόλοιπα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα της εποχής, πέρα από μία μικρή αναφορά στην ίδρυση του ελληνικού κράτους και δεν συμπεριλαμβάνει στους ήρωές του αληθινά ιστορικά πρόσωπα. Κι όμως, το λογικό θα ήταν να ενταχθεί στην εν λόγω κατηγορία του μυθιστορήματος, αφού στις σελίδες του περιέχει πάμπολλες λεπτομέρειες για την κοινωνία της εποχής, τα ήθη και τα έθιμα Ελλήνων και Οθωμανών, αλλά και τη λαογραφία και την τοπογραφία της Ανατολικής Μακεδονίας με τους Πομάκους της. Οι φρικτές αναμνήσεις από τα σκλαβοπάζαρα, την πολιορκία και την Έξοδο του Μεσολογγίου μπλέκονται μαζί με το όχι απολύτως ασφαλές μεν, αλλά οπωσδήποτε πολύ καλύτερο παρόν επάνω στο «βουνό των κοριτσιών».  Η Ζουμπουλάκη εναλλάσσει εντέχνως την αφήγηση από τριτοπρόσωπη σε πρωτοπρόσωπη και παρουσιάζει μία ολοκληρωμένη εικόνα των δυσκολιών που αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι του 19^ου αιώνα στη χώρα μας που ζούσαν ακόμη υπό τον οθωμανικό ζυγό, αλλά και το πόσο δύσκολη ήταν, εν τέλει, η εδραίωση και η επιτυχία της Ελληνικής Επανάστασης.