Sheila Fitzpatrick- Σύντομη ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης, εκδ. Μεταίχμιο

 

Μία καίρια συμβολή στην ιστορία του υπαρκτού σοσιαλισμού

 

Πονήματα για την ιστορία της Ρωσίας κυκλοφόρησαν αρκετά τον τελευταίο καιρό με αφορμή τον ατυχή πόλεμο στην Ουκρανία. Ελάχιστοι όμως ιστορικοί έχουν ασχοληθεί ουσιαστικά με την ιστορία όχι μόνο της Ρωσίας, αλλά γενικότερα του κομμουνισμού και της Σοβιετικής Ένωσης ως σύνολο, ή, τουλάχιστον, λίγα είναι τα πονήματα, σχετικά με το θέμα αυτό, τα οποία έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά. Το κενό αυτό στην ελληνική ιστοριογραφία έρχεται να καλύψει το βιβλίο της  Αυστραλέζας συγγραφέως Sheila Fitzpatrick, διακεκριμένης ιστορικού που έχει ασχοληθεί επισταμένα με την ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης.

 

Μετά από μία διαφωτιστική εισαγωγή γενικού χαρακτήρα σχετικά με τον υπαρκτό σοσιαλισμό, το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου ασχολείται με τον τρόπο με τον οποίο δημιουργήθηκε η ΕΣΣΔ και το δεύτερο με τη διακυβέρνηση του Λένιν, του πρώτου ηγέτη της ΕΣΣΔ. Ποιες, επομένως, ήταν οι συνθήκες στη Ρωσία που οδήγησαν στην ίδρυση του τόσο άκαμπτου, μονολιθικού και καταπιεστικού, εν τέλει μονοκομματικού κράτους στη Ρωσία που κατάφερε να επιβληθεί σε ολόκληρη την Ανατολική Ευρώπη; Πώς ακριβώς κυβέρνησε ο Λένιν και ποιο ήταν το όραμά του; Σε τέτοιου είδους ερωτήματα απαντούν τα δυο πρώτα κεφάλαια του βιβλίου.

 

Ακολούθως, η συγγραφέας ασχολείται με τη διαδοχή του Λένιν στην ηγεσία της ΕΣΣΔ από τον Ιωσήφ Στάλιν, με τον αγώνα της επικράτησής του έναντι των υπολοίπων μνηστήρων της ηγεσίας. Στη συνέχεια η συγγραφέας εξιστορεί τα δεινά της χώρας υπό το βάρος της γερμανικής επίθεσης που δέχτηκε η Ρωσία και τη στιβαρή ηγεσία του Στάλιν, ο οποίος εγκαινίασε μία νέα περίοδο τρόμου, διώξεων και εκκαθαρίσεων των αντιφρονούντων με τις «στημένες», εν πολλοίς δίκες της Μόσχας στα μέσα της δεκαετίας του 1930. Ο πόλεμος είχε αρκετές επιπτώσεις στη μετέπειτα της ιστορίας της Ρωσίας, αλλά και ολόκληρης της ΕΣΣΔ. Κατόπιν, το τιμόνι της ένωσης πέρασε στη στιβαρή ηγεσία του Νικίτα Χρουστσώφ, ενός ηγέτη ο οποίος δοκίμασε μία πρώτη χαλάρωση από τον αυστηρό σταλινισμό με τη μερική αποκαθήλωση του Στάλιν το 1956. Ο διάδοχος του Νικίτα, ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ συνέχισε την πιο ήπια πολιτική του προκατόχου του. Όμως  ο γίγαντας με τα πήλινα πόδια δεν έμελε να αντέξει για πολύ ακόμη, καθώς η οικονομία της ΕΣΣΔ υπό τον σοσιαλιστικό μανδύα ήταν καταδικασμένη σε ελεύθερη πτώση, καθώς περνούσαν τα χρόνια. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ  έμελε να είναι αυτός στον οποίο θα πιστωνόταν τελικά η πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Στη σημερινή Ρωσία του άκρατου πλουτισμού για τους λίγους και της διαφθοράς, ένας νέος αρχηγός, ο Βλάντιμιρ Πούτιν, προσπαθεί να προσδώσει στη Ρωσία το μεγαλείο που αυτή είχε την εποχή των τσάρων και της πρωτοκαθεδρίας της μέσα στην ΕΣΣΔ. Θα τα καταφέρει άραγε; Ποιο θα είναι το μέλλον του γίγαντα με τα πήλινα πόδια;

 

Το βιβλίο, όπως και όλες άλλωστε οι ιστορίες της Ρωσίας που εκδόθηκαν ως τώρα, μπορεί να φωτίσει εξαιρετικά το οδυνηρό παρόν στην Ουκρανία, αλλά και πολλές άγνωστες ή δυσνόητες πτυχές της ιστορίας του εικοστού αιώνα, όπως και ορισμένες πιο κρυφές πτυχές της κομμουνιστικής θεωρίας.