Franz Kafka, Γράμμα στον πατέρα, εκδ. Μίνωας

 

Είναι εξόχως απολαυστικό να διαβάζει κανείς μεγάλους κλασικούς συγγραφείς στις πιο ιδιαίτερες και προσωπικές συγγραφικές τους στιγμές, σε κείμενα, δηλαδή, τα οποία δεν είχαν γραφτεί αρχικά με σκοπό να αναγνωσθούν από το ευρύ κοινό. Σε κάτι τέτοιες εξομολογήσεις η ψυχή του συγγραφέα «ξεγυμνώνεται» μπροστά στο κοινό, η γραφή, όμως, διατηρεί όλη εκείνη τη μοναδική ομορφιά και τη μαγεία χάρη στην οποία ο εν λόγω συγγραφέας δικαίως συγκαταλέγεται στους μεγάλους κλασικούς λογοτέχνες.

Τέτοια είναι και η περίπτωση του εν λόγω έργου του Φραντς Κάφκα, του μεγάλου εκείνου Τσέχου συγγραφέα εβραϊκής καταγωγής. Το  πόνημα αυτό  τιτλοφορείται «Γράμμα στον πατέρα» και αποτελεί μία τρυφερή, ευαίσθητη και πολύ ιδιαίτερη συγγραφική στιγμή του συγγραφέα, ο οποίος απευθύνεται στον πατέρα του μέσω μιας μακροσκελούς επιστολής ύστερα από έναν μεγάλο οικογενειακό καυγά. Ο διαπληκτισμός αυτός έλαβε χώρα όταν εξέπνεε το έτος 1919 και ο συγγραφέας ήταν 36 ετών, πέντε χρόνια δηλαδή πριν αποβιώσει πρόωρα λόγω φυματίωσης.

Μπορεί το γράμμα αυτό να μην έφτασε ποτέ στον παραλήπτη του, τον πατέρα του Κάφκα, εντούτοις συνιστά για τους μελετητές την πιο σημαντική  πηγή για τη ζωή του μεγάλου συγγραφέα, αφού αποτυπώνει με γλαφυρή διάθεση τον ψυχισμό, τα πιστεύω και τα ήθη του συγγραφέα, όπως και τη σχέση του όχι μόνο με τον πατέρα του, αλλά και με τη μητέρα και τα αδέλφια του. Ο λόγος της οικογενειακής διαμάχης δεν γίνεται σαφής μέσα από την ανάγνωση της επιστολής, αλλά σε αυτήν αποτυπώνονται όλα τα παράπονα που ο  Κάφκα είχε από τον αυταρχικό γεννήτορά του.

Ο Κάφκα ήταν το μεγαλύτερο από τα έξι συνολικά παιδιά της οικογένειας. Οι αδελφές του πέθαναν όλες στο Ολοκαύτωμα, ενώ οι δύο αδελφοί του χάθηκαν σε νεαρή ηλικία. Ο Κάφκα στο προσωπικό γράμμα που απευθύνει στον πατέρα του τον αποδοκιμάζει για τις διαρκείς μομφές προς το πρόσωπό του, για την αυταρχικότητά του ως γονιού, αλλά και για την διαρκή του απουσία από τη οικογενειακή εστία κατά τα παιδικά του χρόνια. Ο Χέρμαν Κάφκα επομένως φαίνεται πως ήθελε να γαλουχήσει τον μικρό Φραντς αποκλειστικά με τα δικά του θέλω και πιστεύω, με τα οποία,  όμως, ο Φραντς μάλλον διαφωνούσε. Το γεγονός δε ότι ο πατέρας του δεν τον στήριζε στα όποια φιλόδοξα εγχειρήματά του, αποτελεί πηγή μεγάλων παραπόνων από μέρους του.

Μέσω της επιστολής επίσης ανιχνεύεται η σχέση των Κάφκα με τη θρησκεία, αλλά και οι απόψεις του Φραντς σχετικά με την εκπαίδευσή του, τις σπουδές του, τη δουλειά του, αλλά και τον γάμο και τη δημιουργία οικογένειας.

Το κείμενο ρέει και είναι ιδιαίτερα ευκολοδιάβαστο, παρά το «βαρύ» περιεχόμενό του. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αξίζει να διαβαστεί αφού αποκαλύπτεται μέσα από την ανάγνωσή του το γεγονός ότι ο Κάφκα ήταν πράγματι ένας μεγάλος συγγραφέας. Η εξαιρετική  και πολύ εύρυθμη μετάφραση μάλιστα από την Δέσποινα Κανελλοπούλου, φαίνεται ότι κατορθώνει να διατηρήσει όλη την ομορφιά της πρωτότυπης γλώσσας.