Florence Knapp, Τα ονόματα, εκδ. Ψυχογιός

 

Γίνεται άραγε, το όνομά μας να καθορίσει την πορεία της ζωής μας, τις επιλογές και τη διαμόρφωση του χαρακτήρα μας; Αυτό φαίνεται να υποστηρίζει το μυθιστόρημα της Βρετανίδας συγγραφέως Florence Knapp με τίτλο «Τα ονόματα». Και αν υπάρχει ένας για να προσέξουμε το εν λόγω βιβλίο, αυτός θα είναι σίγουρα η πρωτοτυπία της θεματολογίας του.

Όσοι από τους αναγνώστες έχουν ακούσει τον όρο «εναλλακτική ιστορία» θα βρίσκονται ένα βήμα εγγύτερα προκειμένου να κατανοήσουν καλύτερα το σκεπτικό με το οποίο η συγκεκριμένη συγγραφέας έγραψε το μυθιστόρημά της.

Η υπόθεση του βιβλίου αρχίζει στο έτος 1987, στην Αγγλία, όταν η Κόρα πηγαίνει στο ληξιαρχείο για να δηλώσει το όνομα του νεογέννητου γιου της. Σύμφωνα με τον αυταρχικό σύζυγό της η επιλογή που έχει είναι μονάχα μία: το παιδί θα πάρει το όνομα Γκόρντον, όπως όλοι οι άρρενες απόγονοι της οικογένειας του συζύγου της, όπως και ο ίδιος ο σύζυγό της. Η σημασία εξάλλου του ονόματος Γκόρντον είναι «μέγας λόφος, ακλόνητος, δεσπόζων».

Η ίδια η Κόρα όμως ταλαντεύεται. Θα ήθελε να ονομάσει τον γιο της Τζούλιαν, ήτοι «ουράνιος πατέρας». Η μεγαλύτερη κόρη της, πάντως έχει κι αυτή τη δική της άποψη σχετικά με την ονοματοδοσία του αδελφού της: για αυτήν το όνομα Μπέαρ, που σημαίνει «απαλός, χουχουλιάρης, γενναίος και δυνατός αρκούδος» θα είναι το καλύτερο. Τι από όλα τα παραπάνω θα επιλέξει η Κόρα; Γκόρντον, Τζούλιαν ή Μπέαρ; Και σε αυτό το σημείο ακριβώς αρχίζει το καλύτερο. Η συγγραφέας αντί να βάλει την Κόρα να υιοθετήσει μία από τις τρεις επιλογές, επιλέγει να μας αφηγηθεί τα θα συνέβαινε σε κάθε μία από τις τρεις αυτές περιπτώσεις. Πως δηλαδή η πορεία ζωής τόσο του παιδιού, όσο της Κόρα και της κόρης της, της Μάια, θα ήταν διαφορετική σε κάθε περίπτωση.

Αν το παιδί ονομαζόταν Γκόρντον, η Κόρα θα έμενε η υποταγμένη σύζυγος που πραγματοποιεί το θέλημα του συζύγου της και θα υφίσταται κακοποίηση για πολλά χρόνια. Αν το παιδί ονομαζόταν Τζούλιαν, η Κόρα θα είχε κάνει μία πρώτη προσπάθεια αποτίναξης του ζυγού του συζύγου της. Η κατάληξη για την υπόλοιπη οικογένειά της, βέβαια, θα ήταν μια μετοικεσία στην Ιρλανδία…

Και αν, τέλος, η Κόρα είχε επιλέξει το όνομα Μπέαρ, αυτό που διάλεξε η κόρη της, και πάλι η ζωή  της μητέρας της θα ήταν μακριά από εκείνη του συζύγου της, με τον οποίο θα ερχόταν σε ρήξη, ούτως ή άλλως, μετά από την επιλογή του ονόματος, όπως και στη δεύτερη περίπτωση…

Ο ίδιος ο Γκόρντον-Τζούλιαν-Μπέαρ θα είχε γίνει ένας εντελώς διαφορετικός άνθρωπος σε κάθε μία από τις τρεις αυτές περιπτώσεις. Αν είχε πάρει το όνομα του πατέρα του, θα κληρονομούσε αντίστοιχα και τις απόψεις της οικογένειάς του περί πατριαρχίας και γυναικών, θα είχε γίνει, δηλαδή, το φερέφωνο του πατέρα του. Στις άλλες δύο περιπτώσεις, η ιδιοσυγκρασία του θα είχε εξελιχθεί εντελώς διαφορετικά, κάτι απολύτως φυσιολογικό, αφού το παιδί δεν θα μεγάλωνε στο ίδιο σπίτι με τον πατέρα του.

Μία απόφαση, επομένως, πολλές ζωές. Διότι οι ζωές μας διαμορφώνονται από τις αποφάσεις και τις επιλογές μας.

Κώστας Ακρίβος, Όνομα πατρός: Δούναβης, εκδ. Μεταίχμιο

 

 

 

 

Παναΐτ Ιστράτι, ο άγνωστος στους Έλληνες ανατολίτης παραμυθάς

 

            Έναν άγνωστο, εν πολλοίς, λόγιο στους περισσότερους Έλληνες αναγνώστες, επιλέγει ο Θεσσαλός συγγραφέας Κώστας Ακρίβος να αναδείξει μέσα από τις σελίδες της νέας μυθιστορηματικής βιογραφίας του που τιτλοφορείται «Όνομα πατρός: Δούναβης». Ο λόγος για τον Ελληνορουμάνο συγγραφέα Παναΐτ Ιστράτι, ο οποίος γεννήθηκε στη Βραΐλα της Ρουμανίας το 1884 και απεβίωσε το 1935 στο Βουκουρέστι σε ένα σανατόριο από φυματίωση. Ο λόγιος αυτός, ήταν γιος μιας Ρουμάνας πλύστρας ταπεινής οικογενειακής καταγωγής, της Ζωής Ιστράτι και-μάλλον- του Κεφαλλονίτη τυχοδιώκτη και εμπόρου Γιώργου Βαλασαμή, τον οποίο, όμως, δεν γνώρισε ποτέ. Για να μιλήσουμε, όμως, ορθά, ο Ιστράτι στην πραγματικότητα δεν ήταν γιος κανενός, αλλά πολίτης του κόσμου, όπως αποδεικνύεται από τον πλάνητα βίο και τις κοσμοπολίτικες απόψεις του.

Ο λόγιος αυτός, ο οποίος έγινε γνωστός και με το προσωνύμι «ο Γκόρκυ των Βαλκανίων» έζησε μία ταραχώδη, συναρπαστική και περιπετειώδη ζωή άξια λόγου προκειμένου να μεταπλαστεί μυθιστορηματικά. Αυτή την ευκαιρία αρπάζει και ο συγγραφέας και μας αφηγείται τη ζωή του με ευθύγραμμο και γραμμικό τρόπο, από τη στιγμή της γέννησής του, έως τον θάνατό του, χρησιμοποιώντας ως αρωγό και το έργο του ίδιου του Ιστράτι, το οποίο περιέχει πολλές αυτοβιογραφικές αναφορές. Τέτοια είναι τα έργα: «Ο Σφουγγαράς και άλλα διηγήματα»,  «Κυρά Καραλίνα», «Ο Μπάρμπ’ Αγγελής», «Νερατζούλα», «Ο Μιχαήλ» και άλλα.

Ο Ακρίβος δεν έχει καμία απολύτως ανάγκη να καταστήσει ενδιαφέρουσα την υπόθεση του βιβλίου του. Η ζωή ενός τέτοιου κοσμοπολίτικου και ελεύθερου πνεύματος που συνδέθηκε μάλιστα με στενή φιλία με τον Νίκο Καζαντζάκη, ήταν αυτονόητο πως θα ήταν από μόνη της τόσο ενδιαφέρουσα ώστε να γίνει μυθιστόρημα. Ο συγγραφέας, όμως, δεν αρκείται μονάχα στην εξιστόρηση της ζωής του, αλλά φροντίζει να θέσει και το ιστορικό πλαίσιο της εποχής και να εντάξει τον ίδιο τον συγγραφέα μέσα σε αυτό. Διότι πως θα μπορούσε, άραγε, να γίνει τόσο άπατρις και ανθρωπιστής στις απόψεις ένας συγγραφέας αν δεν είχε αλληλεπιδράσει και συναντηθεί με τις σημαντικότερες προσωπικότητες του καιρού του, όπως τον Ρομέν Ρολάν, τον Μαξίμ Γκόρκι , τον Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι, τον Τζορτζ Όργουελ και τον Νικόλαο Καζαντζάκη, αλλά και αν δεν είχε βιώσει από κοντά κοσμοϊστορικά γεγονότα όπως ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, ο ελληνισμός της Διασποράς, η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Οκτωβριανή Επανάσταση και άλλα.

«Είναι ένας άνθρωπος μόνος. Δεν έχει τίποτα που να του ανήκει ή να ανήκει αυτός: γονείς, απογόνους, φίλους, πατρίδα, γλώσσα. Απ’ όλα και για όλους είναι ένας ξένος. Τριάντα έξι χρονών και τίποτα δεν έχει δημιουργήσει σ’ αυτή τη ζωή. Είναι ένας αποτυχημένος. Ούτε, πάλι, βρήκε στους τόπους όπου ταξίδεψε μέχρι εκείνη τη μέρα τη χαρά που πρόσμενε από τους ανθρώπους. Να φύγει! Ναι. Αλλά να πάει πού; Πίσω στη Ρουμανία; Μα εκεί τον περιμένουν εικόνες και μνήμες θλίψης. Στην Αίγυπτο ξανά; Στην Ελλάδα; Τους δοκίμασε κι αυτούς τους προορισμούς, όμως το κενό δεν το γέμισαν ούτε τα ένδοξα μνημεία ούτε οι τωρινοί τους άνθρωποι. Τώρα πλέον, με αυτή την τελευταία και πιο οδυνηρή απώλεια, νιώθει να έχει στεγνώσει μέσα του κάθε ελπίδα και προσμονή. Αλλά και τι παράξενο, αισθάνεται σαν να είναι και κατά κάποιον τρόπο ελεύθερος».

            Ο Ιστράτι ήταν και παρέμεινε ανέκαθεν ένα ελεύθερο πνεύμα στον χώρο των ιδεών. Πολιτικά επηρεάστηκε από την Οκτωβριανή Επανάσταση και μπορεί να θεωρηθεί αριστερός στις απόψεις του, δεν δίστασε, όμως, προς τιμήν του, να καταδικάσει τα κακώς κείμενα του σταλινισμού. Πάντοτε συντάσσονταν  με τους φτωχούς και τους κατατρεγμένους και η λογοτεχνία του αφορά πολλές φορές τις περιθωριακές κοινωνικές ομάδες.

Εν ολίγοις, το έργο του Ακρίβου αναδεικνύει τα μέγιστα τόσο τη ζωή του άγνωστου Ιστράτι ως λογίου, όσο και την εποχή του, αλλά και την ίδια την ελληνική λογοτεχνία με ένα τόσο καλογραμμένο πόνημα πρωτότυπης θεματικής.

Ζοέλ Λοπινό, Αν δεν είχα γεννηθεί, εκδ. Μίνωας

 

Μια ζωή συναρπαστική σαν μυθιστόρημα

 

Την ελληνογαλλίδα συγγραφέα Ζοέλ Λοπινό το ελληνικό κοινό τη  γνώρισε και την αγάπη σε κυρίως μέσα από το μυθιστόρημά της « Η αγριλιά», το οποίο έγινε best seller και του οποίου η υπόθεση διαδραματίζεται στην Κρήτη. Έκτοτε η συγγραφέας συνεχίζει να γράφει για τον σημερινό τόπο κατοικίας της, τη Μεγαλόνησο και έχει γράψει ως τώρα για την Κρήτη τα μυθιστορήματα «Η αρχόντισσα του Ακρωτηρίου» και «Το νετλέτι», μεταξύ άλλων μυθιστορημάτων.

Αυτή τη φορά με το νέο της μυθιστόρημα «Αν δεν είχα γεννηθεί», η συγγραφέας μας μεταφέρει στη μεταπολεμική Γαλλία και πιο συγκεκριμένα στην περιοχή της Γκρενόμπλ. Εκεί γεννήθηκε και μεγάλωσε η μητέρα  της συγγραφέως από Έλληνες γονείς και η Λοπινό εδώ καταθέτει την οικογενειακή της ιστορία, μεταπλασμένη λ λογοτεχνικά. Το «Αν δεν είχα γεννηθεί» αποτελεί την αναθεωρημένη εκδοχή του μυθιστορήματός της «Η Ελένη και το τέρας» το οποίο εκδόθηκε στα ελληνικά τα 2014.

Καλλιπόνη-Ελένη-Ζωή. Γιαγιά, μητέρα και εγγονή. Τρεις γυναίκες που αποζητούσαν την αγάπη και δεν κατάφεραν τελικά να τη βρουν… Η συγγραφέας περιγράφει τα παιδικά χρόνια της μητέρας της στη Γκρενόμπλ κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η μάνα της τη μεγάλωνε χωρίς αγάπη, μιας και ήταν το μόνο θηλυκό ανάμεσα σε πολλά αγόρια. Η Καλλιόπη, χήρα και γυναίκα βασανισμένη, θεωρούσε πάντοτε τα κορίτσια βάρος, αλλά και άτυχα, μιας και αυτά είναι που ζορίζονται και δυσκολεύονται περισσότερο στη ζωή. Και τότε δεν είχε άδικο… Ο πρωτότοκος γιος της οικογένειας, ο Γιώργης, είχε μεγάλη εξουσία και μπορούσε να της επιβάλει το δικό του θέλημα, με την έγκριση μάλιστα της μητέρας της…

Επιπροσθέτως η Ελένη ήταν η «αλλοδαπλη» του σχολείου, εκείνη με το πιο σκούρο δέρμα ανάμεσα στα υπόλοιπα παιδιά, επομένως ήταν φυσικό, εκείνη την εποχή να υφίσταται κάθε είδους διάκριση. Θα τα καταφέρει άραγε να ξεφύγει από το στίγμα της «ξένης», αλλά και από τη φτώχεια που ζώνει την οικογένειά της; Θα καταφέρει  ποτέ να γίνει ευτυχισμένη κόντρα στους περιορισμούς που θέτει η κοινωνία στις γυναίκες της εποχής της; Πώς θα συμβιβαστούν οι αυστηρές αυτές κοινωνικές επιταγές σε έναν κόσμο που αλλάζει ταχέως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο; Πώς μας επηρεάζει τελικά η οικογένεια στον τρόπο που μεγαλώνουμε; Όσοι δέχονται βία στο σπίτι τους συνεχίζουν να την ασκούν και οι ίδιοι στα παιδιά τους ως ενήλικες;

Αυτές τις αλλαγές στη γαλλική  κοινωνία στον Μεσοπόλεμο και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο παρακολουθεί το βιβλίο της Λοπινό μαζί με την οικογενειακή της ιστορία σε ένα μυθιστόρημα βαθιά ανθρώπινο και με καταιγιστική δράση, όπως άλλωστε συμβαίνει με όλα τα βιβλία της συγκεκριμένης συγγραφέως. Διότι, όπως συμβαίνει συχνά, η ίδια η ζωή γράφει τα πιο συναρπαστικά μυθιστορήματα…

Virginia Woolf, Η Κυρία Νταλογουέι, εκδ. Μεταίχμιο

 

Οι Βρετανίδες συγγραφείς του 19^ου και των αρχών του 20^ου αιώνα εντάσσονται σε ένα εντελώς ιδιαίτερο είδος λογοτεχνίας, το οποίο πιστεύω πως δεν μοιάζει με κανένα άλλο. Μυθιστορήματα Βρετανίδων συγγραφέων όπως των αδελφών Μπροντέ και της Βιρτζίνιας Γουλφ βρίθουν από αναφορές στην αστική τάξη της αγγλικής κοινωνίας, στο ανερχόμενο κίνημα του φεμινισμού και στον ρόλο των «μπιμπελό» που έπαιζαν πολλές αστές και αριστοκράτισσες γυναίκες εκείνη την εποχή.

Στο εν λόγω κλίμα εντάσσεται και το, πανθομολογουμένως, αριστουργηματικό πόνημα της Βιρτζίνια Γουλφ «Η Κυρία Νταλογουέι», ίσως το καλύτερο από τα έργα της. Η υπόθεση του μυθιστορήματος εκτυλίσσεται μέσα σε είκοσι τέσσερις μόλις ώρες. Και η μορφή που δεσπόζει, φυσικά, σε όλες τις σελίδες του μυθιστορήματος, από την αρχή μέχρι το τέλος του, δεν είναι άλλη από την ίδια την Κυρία Κλαρίσα Νταλογουέι, πενήντα δύο ετών. Σύζυγός της είναι ο  Ρίτσαρντ Νταλογουέι, ένας μάλλον αποτυχημένος πολιτικός ο οποίος είναι σε θέση να της εξασφαλίσει μία καλή και άνετη ζωή. Είναι, όμως, ευτυχισμένη η Κυρία Νταλογουέι; Η αλήθεια είναι ότι δεν φαίνεται και πολύ ευτυχισμένη στο πλευρό του πλούσιου συζύγου της και συχνά –πυκνά αναπολεί τον νεανικό της έρωτα με τον Πίτερ… Μήπως, όμως, όλες οι γυναίκες που είχαν αναγκαστεί να συνάψουν γάμο λόγω οικονομικών συμφερόντων και όχι λόγω έρωτα δεν ήταν, κατά βάθος, δυστυχισμένες;

Το μυθιστόρημα ξεκινά με την Κυρία Ντάλουγουέι να βγαίνει στα μαγαζιά προκειμένου να ψωνίσει λουλούδια για τη δεξίωση που ετοιμάζει το βράδυ στο σπίτι της.  Από εκεί κι έπειτα αυτό που κυριαρχεί στις σελίδες του μυθιστορήματος, δεν είναι η δράση της Κυρίας Ντάλογουέι, αλλά οι σκέψεις της, οι συζητήσεις και οι διάλογοί της με διάφορους ήρωες- όπως, για παράδειγμα με τον Σέπτιμους, έναν βετεράνο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, τα συναισθήματα κι οι ιδέες της. Και πραγματικά, πρόκειται, εν τέλει, για ένα μυθιστόρημα ιδεών, στο οποίο η όποια δράση προωθείται υπό τη μορφή εσωτερικού μονολόγου. Η συγγραφέας, δια στόματος της Κυρίας Νταλογουέι, δεν χάνει την ευκαιρία να μιλήσει για όλα τα μείχζονα κοινωνικά προβλήματα της εποχής: τον απόηχο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, τη θέση των γυναικών και το ανερχόμενο φεμινιστικό κίνημα, το σεξ, την ομοφυλοφιλία και τον έρωτα, τον γάμο, αλλά φυσικά και για τον θάνατο και τις αυτοκτονικές ιδέες. Και πώς θα μπορούσε, άραγε, να απουσιάζει η ιδέα του θανάτου από ένα μυθιστόρημα της Βιρτζίνια Γουλφ, η οποία, όπως ξέρουμε αυτοκτόνησε το 1941 μετά από δύο αποτυχημένες απόπειρες αυτοκτονίας;

«Η Κυρία Νταλογουέι» είναι ένα βιβλίο το οποίο αποφεύγει την παραδοσιακή μορφή της μυθοπλασίας, ένα βιβλίο αντισυμβατικό όπως και η ίδια η Βιρτζίνια Γουλφ.  Αυτό τουλάχιστον μας λέει και η ίδια στον πρόλογο του βιβλίου της για τη δεύτερη έκδοσή του το 1928, ο οποίος παρατίθεται αυτούσιος σε αυτή την επετειακή έκδοση για τα εκατό χρόνια από την πρώτη του κυκλοφορία, το 1925. Τη μετάφραση πραγματοποιεί η Κωνσταντίνα Τριανταφυλλοπούλου.