Η διαδρομή της πόλης ως κύτταρο του κράτους, της κοινωνίας και του πολιτισμού ανά τους αιώνες. Πώς άλλαξε η μορφή της με την πάροδο των αιώνων και ποιοι ήταν οι λόγοι των μετασχηματισμών αυτών.
Ο Λεονάρντο Μπενέβολο, αρχιτέκτων πολεοδόμος και ιστορικός της αρχιτεκτονικής αναμφίβολα διαθέτει τις γνώσεις για να μας ξεναγήσει στην ιστορία της πόλης στην Ευρώπη.
Το οδοιπορικό ξεκινά από τις απαρχές του πολιτισμού και τη δημιουργία των πρώτων πόλεων κατά την 3η και τη 2 χιλιετία π.Χ. στην κοιλάδα του Νείλου, του Τίγρη και του Ευφράτη, του Ινδού και του Κίτρινου Ποταμού. Εν συνεχεία η σκυτάλη περνά στις πόλεις-κράτη της ελληνικής αρχαιότητας και κατόπιν στις πόλεις της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και στην ίδια την αυτοκρατορική πόλη της Ρώμης.
Με τις βαρβαρικές εισβολές του 3ου μεταχριστιανικού αιώνα και την πτώση της Ρώμης καταρρέει ο πολιτισμός και η πόλη ως πολιτισμικό στοιχείο. Οι περισσότερες καταστρέφονται ολοσχερώς και δίνουν τη θέση τους σε νέα κέντρα. Ελάχιστες είναι αυτές που θα καταφέρουν να διατηρήσουν την παλιά τους αίγλη στη διάρκεια των σκοτεινών χρόνων που θα ακολουθήσουν. Όσες πάντως θα επιβιώσουν θα συνεχίσουν να διαθέτουν απαραιτήτως τα τείχη που διέθεταν και οι μεγάλες πόλεις της αρχαιότητας, αφού η ασφάλεια είναι πλέον πρωταρχικό ζητούμενο για τους πολίτες.
Ο συγγραφέας, καθότι Ιταλός, επιμένει στην ιστορία κυρίως των ιταλικών πόλεων, ποιος όμως μπορεί να τον κατηγορήσει γι' αυτό; Ας μην ξεχνάμε ότι η Ιταλία είναι εκείνη που μπορεί να θεωρηθεί ως μητρόπολη και Μέκκα της δημιουργίας της σύγχρονης πόλης και της κατεξοχήν αστικής ανάπτυξης με το τέλος του Μεσαίωνα.
Αμάλφι λοιπόν, Βενετία, Πίζα και Γένοβα. Οι πόλεις αυτές σταδιακά απαγκιστρώνονται από την κηδεμονία και την πατρωνία των βασιλέων και των πριγκίπων καθώς εκπνέουν οι Μέσοι χρόνοι και την εξουσία παίρνουν οι επίσκοποι, οι συντεχνίες, οι διοικητικές και οι δικαστικές αρχές. Ρομανικές εκκλησίες και λίγο αργότερα γοητευτικοί γοτθικοί καθεδρικοί θα καθορίσουν τη φυσιογνωμία των πόλεων, ιδίως στην Κεντρική Ευρώπη και την Αγγλία, ενώ συγκέντρωση, πολυπλοκότητα και ανάπτυξη χαρακτηρίζουν πλέον την πόλη μαζί με τα δημόσια και τα ιδιωτικά κτίρια.
Στις χώρες της Μεσογείου κυριαρχούν πλέον οι διάδοχες πόλεις της μακρινής ρωμαϊκής εποχής. Συχνά οι ποταμοί παίζουν καίριο ρόλο στην επιλογή της τοποθεσίας και στην ανάπτυξη μιας πόλης. Αντιθέτως, οι πόλεις που είχαν παραμείνει στην κατοχή της βυζαντινής αυτοκρατορίας, όπως το Μπάρι, υποχρεώνονται να αμύνονται διαρκώς και τελικά θα γνωρίσουν τη συρρίκνωση και την παρακμή με την αυγή των Νέων Χρόνων. Από την άλλη, οι επιρροές του ισλάμ είναι ευδιάκριτες στις πόλεις της Ιβηρικής χερσονήσου. Η κρίση του 14ου αιώνα θα ανακόψει μόνο παροδικά την ραγδαία ανάπτυξη των πόλεων και την αστικοποίηση που μετά την ανακάλυψη των Νέων Χωρών τον 15ο αιώνα θα εντείνεται ολοένα και περισσότερο. Η Αναγέννηση με τους κάθε λογής πάτρωνες θα καλλωπίσει περαιτέρω τις πόλεις. Ακολουθεί η εξαγωγή του ευρωπαϊκού τύπου της πόλης με την αποικιοκρατία. Πλέον οι πόλεις αρχίζουν σταδιακά να εθνικοποιούνται. Η τεχνολογική πρόοδος, η αύξηση του πληθυσμού, η γραφειοκρατία και η εξειδίκευση επιβάλλουν κι άλλους μετασχηματισμούς. Τότε οι πόλεις θα μεγαλώσουν και θα απλωθούν έξω από τα στενά μεσαιωνικά τείχη υπό τη σκέπη των νέων κανόνων της προοπτικής. Ακολουθεί η εποχή της απολυταρχίας και η επίδραση του διαφωτισμού και του αγγλικού προτύπου στον πολεοδομικό ιστό της πόλης.
Η πυρκαγιά του Λονδίνου το 1666 δίνει την πρώτη ευκαιρία να ξαναχτιστεί μία σύγχρονη πόλη με τον μοντέρνο τρόπο πριν τις νέες αναγκαστικές αλλαγές που μοιραία θα φέρει η εκβιομηχάνιση. Τότε οι πόλεις θα αλλάξουν για άλλη μία φορά με τους σιδηροδρόμους, τον φωτισμό των δρόμων και την πνιγηρή αιθαλομίχλη που θα τις καταστήσει πιο γκρίζες και αφιλόξενες. Παράλληλα δεν εγκαταλείπεται το πνεύμα του καλλωπισμού με τις νέες τάσεις του νεοκλασικισμού στην αρχιτεκτονική. Και τελικά, παντού στον πλανήτη και όχι μόνο στην Ευρώπη, οι σύγχρονες πόλεις θα αποκτήσουν την οικεία σε όλους μας φυσιογνωμία με τους ουρανοξύστες, τα νοσοκομεία, τα σχολεία και τα πάρκα.
Έτσι τελειώνει το θαυμαστό αυτό οδοιπορικό στην ιστορία της πόλης στην Ευρώπη που θα ταξιδέψει τον αναγνώστη σε γνωστές αλλά και πιο άγνωστες πτυχές της ευρωπαϊκής ιστορίας οι οποίες μοιραία άπτονται την ιστορία των πόλεων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.