Γκυ ντε Μωπασάν, Ιστορίες της μέρας και της νύχτας, εκδ. Gema, 2021, μετ. Βασ. Τσίγκανου

 

Μία συλλογή διηγημάτων γραμμένων από έναν κορυφαίο εκπρόσωπο του γαλλικού νατουραλισμού προσφέρουν στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό οι εκδόσεις Gema στην έξοχη μετάφραση της Βασιλικής Τσίγκανου, η οποία καταφέρνει να μεταφέρει σχεδόν αυτούσιο στην ελληνική τον ρυθμό και την ατμόσφαιρα της γαλλικής γλώσσας.

Οι "Ιστορίες της μέρας και της νύχτας" αδιαμφισβήτητα συγκαταλέγονται ανάμεσα στα καλύτερα έργα του Γκυ ντε Μωπασάν (1850-1893), ο οποίος μέσα από το έργο του, επαναστατεί για τα πάθη των απλών ανθρώπων. Έτσι παρουσιάζει στους αναγνώστες του ρεαλιστικότατα και πολύ παραστατικά τους κάθε λογής ανθρώπινους χαρακτήρες- και όχι μόνο- μέσα από τα διηγήματά του. Η παρακμή και το κλίμα πεσιμισμού που καθιέρωσε την ίδια εποχή ο Γερμανός φιλόσοφος Άρτουρ Σοπενάουερ είναι ολοφάνερα.

Σε αυτές τις ιστορίες, άλλες της ημέρας και άλλες της νύχτας, ανθρώπινα πάθη και ανατριχιαστικά εγκλήματα έρχονται σε ευθεία αντίθεση με περιγραφές πανέμορφων μερών όπως, για παράδειγμα, η Κορσική και η φύση του γαλλικού Νότου.

Τα είκοσι ένα διηγήματα του βιβλίου είναι ετερόκλιτα και πολύ διαφορετικά μεταξύ τους, έχουν όμως όλα ένα κοινό: πρόκειται για ιστορίες που, ακόμα κι αν δεν είναι αληθινές, θα μπορούσαν κάλλιστα να έχουν συμβεί. Τίποτε δεν είναι παράλογο ή απίθανο, αντιθέτως, η υποταγή του συγγραφέα στις επιταγές του νατουραλισμού και του ρεαλισμού είναι απόλυτη. Η θεματική των διηγημάτων είναι ευφάνταστη, πρωτότυπη και συναρπαστική. Συν τοις άλλοις, η γλώσσα του Μωπασάν είναι εξαιρετικά καλοδουλεμένη και οι λεπτές αποχρώσεις της γαλλικής αποδίδονται έξοχα στην ελληνική μετάφραση, σε βαθμό μάλιστα που ο αναγνώστης ξεχνιέται ότι διαβάζει κείμενο από μετάφραση.

Οι περισσότερες από τις ιστορίες δεν είναι ευχάριστες, ούτε αισιόδοξες, ενώ αποφεύγουν επιμελώς το καθολικό και παγιωμένο "happy end". Η πρώτη ιστορία μονάχα είναι εκείνη που ξεφεύγει από τον κανόνα, αφού το χιούμορ υποσκελίζει το υποτιθέμενο έγκλημα.

Άλλη ιστορία είναι συγκινητική, άλλη απλά ευχάριστη, άλλη εμπεριέχει μία ομολογία με σκοτεινό περιεχόμενο εν τω μέσω της ημέρας. Το διήγημα με τίτλο "Το κόσμημα" είναι βασισμένο στην ιδέα του " τι θα γινόταν αν...", ενώ στο διήγημα με τίτλο "Η ευτυχία", μέσα από τις έξοχες περιγραφές των τοπίων της Κορσικής, αποδεικνύεται ότι η ευτυχία είναι εν τέλει υπόθεση απλούστερη απ' όσο νομίζουμε.

Όσο προχωράμε την ανάγνωση, τα εγκλήματα, ο ζόφος,  η σκληρότητα και η απανθρωπιά απέναντι στα ζώα, τους φτωχούς και τους ανθρώπους πληθαίνουν. Ομοίως και η ιδέα του θανάτου κερδίζει έδαφος και δίνει το παρόν σε πολλά διηγήματα ως φινάλε. Βεντέτες και μονομαχίες, μια ιστορία ενός ανακριτή, ένας φονιάς γονέων και το έγκλημα ενός μέθυσου άνδρα-μια, εντελώς ξεκάθαρα ιστορία της νύχτας- προσφέρουν ωμές ρεαλιστικές εικόνες των ανθρώπινων παθών. Ξεχωρίζει μία ιστορία ρεβανσισμού για τον γαλλοπρσωσικό πόλεμο του 1870, μία ιστορία ενδοοικογενειακής βίας και μία ιστορία υιοθεσίας. Μόνο η τελευταία ιστορία με τον τίτλο "Η εξομολόγηση" που μιλάει για την αδελφική αγάπη και τη συγχώρεση προσδίδει μία κάπως πιο εύθυμη νότα στα διηγήματα.

Ο ανθρώπινος ψυχισμός, εν τέλει, αποδεικνύεται ιδιαίτερα περίπλοκος και οι διαθέσεις των περισσότερων ανθρώπων ανεξιχνίαστες και σκοτεινές. Ή μήπως όχι;