Κωνσταντίνος Λίχνος, Διάστρεμμα, εκδ. Γράφημα

 

Ένα διάστρεμμα στο πόδι συνήθως δεν είναι κάτι τόσο σοβαρό, το οποίο  να μην χρήζει θεραπείας. Τι γίνεται όμως με τα διαστρέμματα της ψυχής, με τα παιδικά τραύματα που όλοι μας κουβαλάμε και τα οποία θεραπεύονται πολύ πιο δύσκολα;

Όταν παθαίνεις στην αληθινή ζωή ένα διάστρεμμα στον αστράγαλο χρειάζεσαι συνήθως δεκανίκι μέχρι να γιάνεις. Δεκανίκι θα σου προσφέρει, εκτός από τον νοσοκόμο, και ο ψυχολόγος, όταν θα χρειαστείς στήριξη και βοήθεια. Κι όμως, πάντοτε ελλοχεύει ο κίνδυνος «απ’ τα πολλά δεκανίκια,  να ξεμάθουμε να περπατάμε ως άνθρωποι». Ακόμη και στη στήριξη επομένως, χρειάζεται μέτρο για να μην «τεμπελιάσει» το σώμα κατ’ επέκταση και η ψυχή.

Με τέτοια διαστρέμματα, εκείνα της ψυχής, ασχολείται ο λογοτέχνης και Αντιπρόεδρος του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος Κωνσταντίνος Λίχνος στην ομότιτλη νουβέλα του, η οποία αποτελεί μία de profundis καταβύθιση στον Άδη της γυναικείας, αλλά και γενικότερα της ανθρώπινης, ψυχολογίας.

Τρεις καρδιακές φίλες από τα μικράτα τους, η Νίκη, η Μάρθα και η Σόνια, συναντιούνται ανά τρίμηνο για μία εκ βαθέων συζήτηση σε μία καφετέρια. Αυτός είναι ο τρόπος που οι τρεις τους έχουν επιλέξει προκειμένου, αφενός, να συνεχίσουν να τροφοδοτούν τη φιλία τους και αφετέρου, να κάνουν την τριμηνιαία «ψυχοθεραπεία» τους, την οποία χρίζουν σε τρία μέρη-όσα είναι δηλαδή και τα κεφάλαια του βιβλίου: ανηλεής παρατήρηση, αμείλικτη κριτική και αμέριστη στήριξη.

Ο τόπος στον οποία βρίσκεται η καφετέρια παραμένει απροσδιόριστος, ο χρόνος όμως τοποθετείται σαφέστατα μετά το πέρας της πανδημίας του Covid-19. Ο χρόνος είναι επίσης εξαιρετικά συμπυκνωμένος, αφού όλη η υπόθεση της ολιγοπρόσωπης αυτής νουβέλας διαδραματίζεται εντός τριών περίπου ωρών, όσο διαρκεί δηλαδή συνήθως μία επί μακρόν επίσκεψη σε μια καφετέρια.

Η Νίκη είναι η καλλιτέχνιδα της παρέας, μία εσωστρεφής και αιθεροβάμων φωτογράφος, καθώς και η αφηγήτρια της ιστορίας. Ο Λίχνος παίρνει τη δική της θέση ως αφηγητής προκειμένου να μας αφηγηθεί τα τεκταινόμενα. Η Μάρθα είναι η ψυχολόγος της παρέας,  δυναμική, αποφασιστική, εξωστρεφής και ενίοτε, χειριστική προς τους άλλους. Εξ’ αιτίας της δικής της ιδιότητας είναι που η συζήτηση μεταξύ των τριών γυναικών λαμβάνει διαρκώς ψυχαναλυτική χροιά. Η Σόνια, η τρίτη της παρέας, είναι φιλόλογος, αλλά δουλεύει ως σερβιτόρα. Αυτή φαίνεται πιο προσιτή από τις άλλες δύο, αλλά κρύβει ένα αρκετά επιβαρυμένο παρόν.

Η προσωπική ζωή των γυναικών δεν απασχολεί ιδιαίτερα τον συγγραφέα-κατ’ επέκταση και τον αναγνώστη. Αντίθετα, μέσα από τις συζητήσεις των τριών πρωταγωνιστριών θίγονται, πολλάκις, καίρια κοινωνικά ζητήματα του καιρού μας, όπως η αδιαφορία για όσα τραγικά συμβαίνουν γύρω μας και δεν μας επηρεάζουν άμεσα, η ακρίβεια, η εξάρτηση από αντικαταθλιπτικά φάρμακα και ουσίες κ.α.

Αντίθετα απ’ ότι θα περίμενε κανείς, ο Λίχνος δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα να παρουσιάσει στον αναγνώστη τη πλήρες παζλ των ζωών των τριών γυναικών στην παρούσα φάση της ζωής του. Επιλέγει να μας πει μόνο ότι είναι απολύτως απαραίτητο και εστιάζει, αντιθέτως, στο παρελθόν των τριών γυναικών και στα βιώματα των παιδικών τους χρόνων, τα οποία, καλώς ή κακώς, μας σημαδεύουν ισοβίως.

Επιπροσθέτως, ούτε στη σκιαγράφηση του χαρακτήρα των πρωταγωνιστριών δίνει έμφαση ο Λίχνος, αλλά στη μεταξύ τους σχέση και στις αντιδράσεις τους. Τον αναγνώστη ίσως εκπλήξει το γεγονός ότι οι γυναίκες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους διαρκώς ανταγωνιστικά και επικριτικά. Θα έλεγε κανείς ότι βρίσκονται μεταξύ τους σε έναν διαρκή «πόλεμο». Αυτή ακριβώς η ατέρμονη «σύγκρουση» όμως και η αδυσώπητη κριτική, θα είναι εκείνη που θα λειτουργήσει θεραπευτικά για τις ίδιες.

Και ιδού, λοιπόν, μέρος της υπέροχης κατακλείδας του βιβλίου που υπογράφει ο Λίχνος, με την οποία τείνω να συμφωνήσω απόλυτα:

«Όσο περνούν τα χρόνια, βαθαίνουν τα νερά στα οποία κολυμπάμε και χάνουν την παλιά τους διαφάνεια, αλλά, {...}μήπως ήταν ανέκαθεν βρώμικα και βαθιά τα νερά; Μήπως τα βλέπαμε διαφανή, γιατί παλιότερα ήμασταν ανώριμες και αφελείς; Ίσως, να ήταν εξαρχής θολά, κι απλώς τώρα, κατορθώνουμε να τα δούμε με καθαρότητα. Ίσως, απ’ την άλλη, να θολώνει διαρκώς η κρίση μας όσο περνάει ο καιρός και επιβαρυνόμαστε όλο και περισσότερο απ’ τις εναντιότητες της ζωής Μπορεί να φταίει η οπτική μας, λοιπόν, που είναι διαποτισμένη από απελπισία και πεσιμισμό. Μπορεί να φταίει, στην τελική, η εξαιρετική μας ικανότητα να βαυκαλιζόμαστε και να υποκρινόμαστε πως χαίρουμε άκρας υγείας. Ποιος ξέρει, πόσα διαστρέμματα θα χρειαστούν για να παραδεχτούμε την αλήθεια»

Άραγε, ποιος από εμάς είναι έτοιμος να παραδεχτεί ότι αλλάζουμε όσο μεγαλώνουμε και αποκτούμε μία εντελώς διαφορετική θεώρηση του κόσμου που μας περιβάλλει; Όσο γερνάμε, μειώνεται η αντοχή, αλλά και η ανεκτικότητά μας και αυξάνει η μοναξιά και η παραίτησή μας από κάθε διάθεση για αλλαγή. Και, πραγματικά, όπως υπογραμμίζει ορθά ο συγγραφέας, χρειάζονται πάρα πολλά διαστρέμματα προκειμένου να παραδεχτούμε την αλήθεια και να ρίξουμε μία ειλικρινή και άφοβη ματιά στο αληθινό μας Εγώ, το οποίο φροντίζουμε συνήθως επιμελώς να κρύβουμε από τους άλλους. Η δυστυχία που μας περιβάλλει τείνει να μας καταπίνει τελικά και να αλλοτριώνει το αθώο παιδί που κατά βάθος διατηρούμε πάντοτε καλά κρυμμένο μέσα μας.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι την πολύ διαφωτιστική σχετικά με τη νουβέλα εισαγωγή υπογράφει ο Πρόεδρος του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος, Αντώνης Χαριστός, ο οποίος έχει επιμεληθεί επίσης το βιβλίο με την προσέγγιση την οποία υιοθετεί ο Φιλολογικός Όμιλος Ελλάδος.