Βλάσης Αγτζίδης, Μεταξύ Σεβρών και Λωζάννης, εκδ. πατάκης

 

Ένα εξαιρετικό πόνημα στη βιβλιογραφία που σχετίζεται με τη Μικρασιατική και την ταραγμένη περίοδο του Μεσοπολέμου στη χώρα μας έρχεται να προσθέσει ο ειδικευμένος ιστορικός για τη συγκεκριμένη εποχή, Βλάσης Αγτζίδης. Ο Αγτζίδης είναι γνωστός στην ελληνική ιστοριογραφία μέσα από μία πληθώρα έργων του τα οποία σχετίζονται με το εν λόγω ζήτημα, όπως  το «Πόντος» , το «Μικρασιατική καταστροφή» και το «Μικρά Ασία», βιβλία που έχουν κυκλοφορήσει μέσα στην προηγούμενη δεκαετία.

 

Το παρόν πόνημά του με τίτλο «Μεταξύ Σεβρών και Λωζάννης, πλευρές της μικρασιατικής τραγωδίας» αναλύει τις διπλωματικές πλευρές του φλέγοντος ζητήματος της Μικρασιατικής τραγωδίας, μίας από τις μεγαλύτερες που βίωσε ο ελληνισμός, και αποτελεί, πρωτίστως, ένα βιβλίο επεξήγησης του πως φτάσαμε στην καταστροφή και γιατί ελήφθησαν οι συγκεκριμένες αποφάσεις. Η έκδοση του βιβλίου σαφώς εντάσσεται στο πλαίσιο των επετειακών εκδόσεων που σχετίζονται με τη Μικρασιατική Καταστροφή με τη συμπλήρωση των εκατό χρόνων από αυτήν.

 

Ο Αγτζίδης αναλύει αρχικά τους όρους των δύο κομβικών για την ιστορία της Ελλάδος Συνθηκών: της Συνθήκης των Σεβρών και της Συνθήκης της Λωζάννης. Η πρώτη, το 1920,  αποτελεί τον μεγαλύτερο θρίαμβο της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και η δεύτερη, τρία χρόνια μετά, την ταφόπλακα της Μεγάλης Ιδέας.  Ο Αγτζίδης εξηγεί με γλώσσα απλή και κατανοητή, αλλά και μέσω παράθεσης γραπτών ντοκουμέντων της εποχής, γιατί έγινε ό,τι έγινε και γιατί δεν μπορούσε να γίνει κάτι διαφορετικό υπό τις παρούσες συνθήκες. Πράγματι, ο Βενιζέλος δεν μπορούσε τότε να πράξει κάτι διαφορετικό, από το να υπογράψει τη Συνθήκη των Σεβρών, εφόσον ήθελε, πάνω απ’ όλα, να σώσει τον ελληνισμό της Μικράς Ασίας και να τον προστατέψει από τις διώξεις των Νεοτούρκων. Οι Μεγάλες Δυνάμεις επίσης δεν μπορούσαν να πράξουν αλλιώς από το να υποστηρίξουν τον Μουσταφά Κεμάλ, εφόσον ο Βενιζέλος ηττήθηκε στις εκλογές του 1920. Ο Αγτζίδης αναλύει διεξοδικά τους ακριβείς λόγους για τους οποίους η Ιταλία, η Γαλλία, η μπολσεβικική Ρωσία και η Μεγάλη Βρετανία επέλεξαν να στηρίξουν τον Κεμάλ και όχι τους Έλληνες στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1920-22.

 

Κατόπιν, σε επόμενα κεφάλαια του βιβλίου του, ασχολείται με το μείζονα θέμα των προσφύγων και της αποκατάστασής τους από το ελληνικό κράτος. Επιπροσθέτως, αφιερώνει μεγάλο μέρος του βιβλίου του στη σχέση των προσφύγων με την Αριστερά και το ΚΚΕ, αλλά και στους Έλληνες πρόσφυγες  στη Ρωσία, τους περίφημους «Ρωσοπόντιους». Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι και η ανάλυσή του σχετικά με τον λόγο για τον οποίον ο Λένιν επέλεξε να στηρίξει τον Μουσταφά Κεμάλ, αλλά και η παράθεση των αντίθετων απόψεων στους κόλπους της Αριστεράς στη Ρωσία, την Ελλάδα και τη Γερμανία- όπως της Λούξενμπουργκ, του Γληνού, του Σκληρού και του Τρότσκι, οι οποίοι διαφωνούσαν με τη βασική λενινική θέση.

 

Τέλος, ο Αγτζίδης αναφέρεται και σε μία ανατριχιαστική και εξίσου ενδιαφέρουσα πλευρά της Μικρασιατικής τραγωδίας, η οποία παραμένει άγνωστη στο ευρύ κοινό: το απεχθές εμπόριο οστών των νεκρών Ελλήνων της Μικράς Ασίας από τους Ευρωπαίους εμπόρους της εποχής, προκειμένου να γίνει με αυτά λεύκανση της ζάχαρης ή των πορσελάνων ή να χρησιμοποιηθούν στη βιομηχανία λιπασμάτων.

 

Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα βιβλίο που εξηγεί την πορεία της χώρας προς την Καταστροφή και θα λύσει πολλές απορίες του αναγνωστικού κοινού σχετικά με το εν λόγω ζήτημα.