Πολυξένη Βελένη, Το ζαρκάδι του Ολύμπου, εκδ. Καστανιώτη

 

Μία οικογενειακή σάγκα, άκρως ρεαλιστικά δοσμένη, η  οποία διατρέχει ολόκληρη την ελληνική ιστορία του εικοστού αιώνα συγγράφει η Πολυξένη Βελένη, αρχαιολόγος, θεατρολόγος και συγγραφέας πολλών αρχαιολογικών μονογραφιών και μη. Η Βελένη είναι επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Σορβόνης και διδάσκει σε πανεπιστημιακά ιδρύματα τόσο της Ελλάδος, όσο και του εξωτερικού. Διετέλεσε, επίσης, Διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης από το 2006 μέχρι και το 2018. Μεγάλο μέρος στην υπόθεση του παρόντος έργου της με τίτλο «Το ζαρκάδι του Ολύμπου», για το οποίο θα μιλήσουμε εδώ, διαδραματίζεται στη γενέτειρά της τη Θεσσαλονίκη, της οποίας την τοπογραφία και την Ιστορία η συγγραφέας δείχνει να γνωρίζει ιδιαίτερα καλά.

 

Το «όχημα» με το οποίο η Βελένη διατρέχει μισό και παραπάνω αιώνα Ελληνικής Ιστορίας είναι μία οικογένεια, η οικογένεια Αβραάμ, με καταγωγή από τη Ραιδεστό της Ανατολικής Θράκης. Ο Κωνσταντής Αβραάμ είναι γαιοκτήμονας πολλών αμπελώνων και μέγας παραγωγός κρασιού. Συγχρόνως, είναι εξαιρετικά παραδοσιακός και πατριαρχικός στις απόψεις του. Η γυναίκα του, Φιλομήλα, φέρνει στον κόσμο τρεις γιους, τον Αγγελή, τον Γιαννό και τον Αλκιβιάδη, ενώ το κοριτσάκι της πεθαίνει λίγο μετά τη γέννα.

 

Το βιβλίο παρακολουθεί τις ιστορικές ζυμώσεις και εξελίξεις στην περιοχή από το 1908 έως και το 1923, οπότε και με την υπογραφή της Σύμβασης της Λωζάννης, λαμβάνει χώρα η Μεγάλη Έξοδος των Θρακιωτών, τόσο από τη Μικρά Ασία όσο και από την Ανατολική Θράκη. Τα τρία παιδιά της οικογένειας Αβραάμ μεγαλώνουν καλά σε ένα πλουσιοπάροχο περιβάλλον και συμβιώνοντας υπό σχετική αρμονία με τους αλλόθρησκους-να σημειώσουμε εδώ ότι ο Κωνσταντής είναι αδελφικός φίλος με έναν μουσουλμάνο, τον Μουσταφά, ο οποίος μάλιστα όταν πεθαίνει, κληροδοτεί το υπέροχο άσπρο άτι του στον Αλκιβιάδη, τον μικρότερο γιο του Κωνσταντή. Οι καιροί όμως αλλάζουν και η οικογένεια δεν θα μπορέσει να αποφύγει την υποχρεωτική μετοικεσία στη Θεσσαλονίκη. Εκεί τα παιδιά της οικογένειας  θα ανδρωθούν και τα δύο από αυτά θα απασχοληθούν στις πατρικές επιχειρήσεις. Εκεί θα βιώσουν τις εξελίξεις του Μεσοπολέμου, αλλά και την Κατοχή και τον Εμφύλιο. Ο Αλκιβιάδης, μάλιστα, θα είναι εκείνος που θα ονομαστεί  «Καπετάν Βλαχάβας» και θα δράσει ως αντάρτης στον Όλυμπο.  Ακολούθως, το βιβλίο παρακολουθεί τη δημιουργία δικής τους οικογένειας των δύο μικρότερων γιων και πρωταγωνίστρια πλέον στις σελίδες του βιβλίου γίνεται η κόρη του Αλκιβιάδη, η Φιλιώ.

 

Τα διπλωματικά τερτίπια των Μεγάλων Δυνάμεων στη δεκαετία του 1910, το Κίνημα των Νεοτούρκων και οι διώξεις του ελληνικού στοιχείου της Ανατολής την ίδια περίοδο, οι επιδιώξεις του Βενιζέλου, ο Εθνικός Διχασμός και το τέλος της Μεγάλης Ιδέας, μια ενδελεχής τοπογραφία των μνημείων της Θεσσαλονίκης και τα αποτελέσματα της πυρκαγιάς του 1917, το Σχέδιο Εμπράρ και η Φεντερασιόν, η Γερμανική Κατοχή και ο Εμφύλιος, η άναρχη μεταπολεμική ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης και η Χούντα των Συνταγματαρχών, όλα τα παραπάνω τα αφηγείται η Βελένη με τρόπο μυθιστορηματικό, αλλά ιστορικά ακριβές.

 

Η ζυγαριά στο πόνημα της Βελένη γέρνει σαφώς προς το μέρος της Ιστορίας και όχι του μύθου. Η γραφή της, ωστόσο, είναι ιδιαίτερα προσεγμένη και περιποιημένη λογοτεχνικά στις περιγραφές και τις αφηγήσεις της, τις οποίες προτιμά σαφώς έναντι των διαλόγων, ως αφηγηματικών τεχνικών. Επομένως, το έργο της είναι άκρως κατάλληλο προς ανάγνωση από τους λάτρεις του ιστορικού μυθιστορήματος.