Συλλογικό, Φως στον Δυτικό Μεσαίωνα, εκδ. Νίκας

 

Οι παλαιότερες θεωρήσεις περί του Μεσαίωνα περιείχαν  όλες αρνητική χροιά, αφού όλοι οι μελετητές, από τον Εδουάρδο Γίββωνα ακόμη τον θεωρούσαν εποχή σκοταδισμού, οπισθοδρομικότητας και μισαλλοδοξίας. Και δεν έχουν, ίσως, εξολοκλήρου άδικο. Εντούτοις,  είναι πλέον κοινώς παραδεκτό ότι ο Μεσαίωνας έχει αφήσει πολλά κατάλοιπα στη Νεώτερη εποχή, αφού πολλά από τα πράγματα που θεωρούμε σήμερα δεδομένα έχουν τις ρίζες τους στον Μεσαίωνα ως ιστορική περίοδο. Συν τοις άλλοις, ο Μεσαίωνας είχε και ορισμένες φωτεινές πλευρές, πέρα από τις άσχημές του και αυτές ακριβώς επιχειρεί να φωτίσει το εν λόγω πόνημα που φιλοδοξεί να βάλει το  λιθαράκι του για μία αναθεώρηση της αφοριστικής εικόνας που είχε κυριαρχήσει κυρίως παλαιότερα για τους μεσαιωνικούς χρόνους.

Το εν λόγω πόνημα περιλαμβάνει ένα απάνθισμα οκτώ δοκιμίων που γράφουν συγγραφείς ειδικευμένοι στα μεσαιωνικά ζητήματα. Περιλαμβάνεται, επίσης, μία εισαγωγή καθώς και κάμποσες γκραβούρες εποχής σχετικές με τη θεματολογία των δοκιμίων. Ποιες ήταν, όμως, οι φωτεινές αυτές πτυχές του μεσαιωνικού κόσμου;

Πρωτίστως η ίδια η μεσαιωνική φιλοσοφία μία ανασκόπηση της οποίας επιχειρείται στο πρώτο δοκίμιο του βιβλίου. Η μεσαιωνική φιλοσοφία αποτέλεσε τη «γέφυρα» ανάμεσα στη φιλοσοφία των αρχαίων χρόνων και σε εκείνη των νεώτερων. Απαριθμείται εδώ, επομένως, μία απαρίθμηση των φιλοσόφων από τον μοναχό Αυγουστίνο ως τον Γουλιέλμο του Όκαμ, όπως και των βασικών φιλοσοφικών τους θέσεων.

Εν συνεχεία επιχειρείται μία ανασκόπηση της μεσαιωνικής τέχνης μέσα από δύο δοκίμια. Το πρώτο αφορά τους τροβαδούρους και την ποίηση της Οξιτανίας κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα και το δεύτερο αναφέρεται στη Θεία Κωμωδία του Δάντη και στον ρόλο που υπηρετεί η αναφορά σχετικά με τους πολύτιμους λίθους μέσα στο έργο αυτό.

Τα επόμενα ζητήματα που εξετάζονται αφορούν τον μυστικισμό και κάποιες όψεις της επιστήμης στον Μεσαίωνα. Πρόκειται για το δοκίμιο περί της Αλχημείας και του ζητήματος της επίτευξης του περίφημου μυστικού γάμου, ο οποίος ήταν και ο πολυπόθητος στόχος των Αλχημιστών του Μεσαίωνα, αλλά και η σχέση της ίδιας της Αλχημείας με την ψυχανάλυση. Κατόπιν επιχειρείται μια ανασκόπηση στις όψεις του γυναικείου μυστικισμού κατά τον Μεσαίωνα. Οι γυναίκες που επιδίωξαν ξεχωριστή επαφή με το Θείο, παρά την περιφρονητική μεταχείριση που ο χριστιανισμός επεφύλαξε στο φύλο τους, δεν ήταν διόλου λίγες.

Από τις φωτεινές όψεις του Μεσαίωνα δεν θα μπορούσε φυσικά να λείπει μία αναφορά στα περίφημα ιπποτικά τάγματα. Οι ιππότες είναι μία έννοια κατεξοχήν συνυφασμένη με το μεσαιωνικό ιδεώδες. Πώς όμως προσέλαβαν, αλλά και μεταμόρφωσαν το περιεχόμενο της έννοιας αυτής τα δύο πιο γνωστά σταυροφορικά τάγματα, εκείνα των Οσπιταλίων και των Ναΐτών ιπποτών; Στην ερώτηση αυτή απαντά το εν λόγω δοκίμιο του παρόντος πονήματος.

Τέλος, η περιήγηση στον μεσαιωνικό κόσμο κλείνει με μία επισκόπηση των μεγάλων Γεωγραφικών Ανακαλύψεων που συντελέστηκαν κατά το τέλος του Μεσαίωνα και άλλαξαν οριστικά τη μορφή που έχει ο κόσμος μας. Επίσης, δεν θα μπορούσε να μη γίνει αναφορά στον περίπλοκο υπολογισμό της ημερομηνίας του Πάσχα, μίας γιορτής κινητής κάθε χρόνο, η οποία σχετίζεται με την πρώτη πανσέληνο της εαρινής ισημερίας.

Εν κατακλείδι, το εν λόγω πόνημα εξετάζει πολλές σημαντικές όψεις της ζωής  στον Δυτικό Μεσαίωνα και φωτίζει ορισμένες από τις πιο αξιοπρόσεκτες πτυχές του.