Yuval Noah Harari, Nexus, εκδ Αλεξάνδρεια

 

Ο Ισραηλινός ιστορικός, φιλόσοφος και συγγραφέας Yuval Noah Harari είναι ένας άνθρωπος που δεν χρειάζεται συστάσεις, τουλάχιστον σε όσους ανήκουν στο αναγνωστικό κοινό που διαβάζει τα ιστορικού τύπου πονήματα που εκδίδονται στη χώρα μας κατά τα τελευταία χρόνια. Ο Ισραηλινός συγγραφέας έγινε παγκοσμίως γνωστός-και δικαίως- με τα έργα του «Sapiens, μία σύντομη ιστορία του ανθρώπου» και «Homo Deus, μία σύντομη ιστορία του μέλλοντος». Μέρος του «Sapiens, μία σύντομη ιστορία του ανθρώπου» μάλιστα, έχει διασκευαστεί πολύ επιτυχημένα σε γκράφικ νόβελ.

Με το «Nexus, Μια σύντομη ιστορία των δικτύων πληροφοριών από την εποχή του Λίθου μέχρι την εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης», ο Harari επιχειρεί μία ανασκόπηση σχετικά με τα δίκτυα πληροφοριών σε όλη τη ιστορία του ανθρώπινου γένους.  Πώς ακριβώς μας έφερε η ροή των πληροφοριών ανά τους αιώνες εδώ που είμαστε σήμερα; Γιατί δεν έχουμε απαντήσει ακόμη σε ερωτήματα του τύπου ποιοι είμαστε και πού βαδίζουμε; Και γιατί, παρά τα όλα όσα έχουμε καταφέρει, εξακολουθούμε να είμαστε τόσο αυτοκαταστροφικοί ως είδος;

Ο Harari μας εξηγεί στο βιβλίο του ότι δεν συνεπάγεται πάντοτε ότι όλες οι πληροφορίες μεταφέρουν την αλήθεια. Στην εποχή μας σήμερα η παραπληροφόρηση, αλλά και ο λαϊκισμός, οργιάζουν. Τι θα γίνει όμως άραγε στο μέλλον με τη διαχείριση των πληροφοριών από την Τεχνητή Νοημοσύνη; Τι πρέπει να προσέξουμε και πώς πρέπει να διαχειριστούμε τη παντοδυναμία των υπολογιστών, την οποία εμείς ως είδος τους παραχωρήσαμε; Τι θα συμβεί αν, ο μη γένοιτο, οι υπολογιστές καταφέρουν να μας επιβάλλουν τη δική τους μυθολογία;

Η τεχνολογία ήταν εκείνη που επέτρεψε τη δημιουργία μεγάλης κλίμακας δημοκρατιών, αλλά και ολοκληρωτικών καθεστώτων. Ποιο από τα δύο είδη διακυβέρνησης θα ευνοήσει περισσότερο η Τεχνητή Νοημοσύνη άραγε;

Η μνήμη του ανθρώπινου γένους είναι φτιαγμένη έτσι ώστε να συγκρατεί και να κατασκευάζει ιστορίες. Η ανθρωπότητα πέτυχε και εξελίχθηκε χάρη στο γεγονός ότι οι άνθρωποι απέκτησαν την ικανότητα να συνδέουν πολλά άτομα μεταξύ τους χάρη στις πληροφορίες.

Ο συγγραφέας εξηγεί στο βιβλίο του πως ακριβώς συνέδεσαν τους ανθρώπους ανά τους αιώνες οι ίδιες οι ιστορίες που αυτοί κατασκεύασαν, η Μυθολογία, η Βίβλος, η Εκκλησία, τα δίκτυα γραφειοκρατίας, το διαδίκτυο, αλλά και οι αλγόριθμοι, φτάνοντας μέχρι τη σημερινή σύνδεση των ανθρώπων μέσω της Τεχνητής Νοημοσύνης.

«Το βιβλίο υποστηρίζει ότι η εμφάνιση υπολογιστών που είναι ικανοί να επιδιώκουν την υλοποίηση στόχων και να παίρνουν αποφάσεις μόνοι τους αλλάζει θεμελιωδώς τη δομή του πληροφοριακού μας δικτύου». Αυτή είναι ένα από τα βασικά συμπεράσματα του βιβλίου που ο συγγραφέας επιχειρεί να διασαφηνίσει στο αναγνωστικό κοινό του, τολμώντας να προβεί σε κάποιες τολμηρές εικασίες σχετικά με το μέλλον της ανθρωπότητας, μιας ανθρωπότητας που θα καθορίζεται σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από τους υπολογιστές και την Τεχνητή Νοημοσύνη.

Εν κατακλείδι πρόκειται για ένα ιστορικού, κοινωνικού, φιλοσοφικού και πολιτικού περιεχομένου πόνημα το οποίο προσφέρει άφθονη τροφή για σκέψη, λύνει απορίες και επεξηγεί πολλά «κενά» ή «παρερμηνευμένα» σημεία της Ιστορίας, όπως, άλλωστε και όλα τα πονήματα του Harari, που όλα τους είναι πονήματα που ερμηνεύουν και δεν εκθέτουν απλά τα γεγονότα.

 

Μαρία Καραθανάση, Κόκκινο νήμα, εκδ. Υψικάμινος

 

            Μία διαφορετική ματιά σε μεμονωμένες όψεις της βουλγαρική κατοχής στις Σέρρες κατά τα χρόνια 1906-1918 επιχειρεί να ρίξει η φιλόλογος και ποιήτρια Μαρία Καραθανάση με την ποιητική συλλογή της στην τεχνοτροπία του δομημένου ρεαλισμού, την πρώτη που εκδίδει, με τίτλο «Κόκκινο νήμα».        Ο τίτλος της συλλογής είναι παρμένος από την ομώνυμη συνθηματική φράση που λεγόταν στις Σέρρες κατά την περίοδο της βουλγαρικής κατοχής, με την οποία διαδιδόταν το μήνυμα ότι κατά τη συγκεκριμένη ημέρα τα σπίτια και τα καταστήματα της εν λόγω περιοχής θα έπρεπε να είναι έτοιμα να φιλοξενήσουν κάποιον αντάρτη.

Τέτοιου είδους εξειδικευμένες ιστορικές πληροφορίες σχετικά με τα ιστορικά γεγονότα της βουλγαρικής κατοχής περιέχονται στις υποσημειώσεις που υπομνηματίζουν τα δεκαπέντε ποιήματα της συλλογής. Πρόκειται για πληροφορίες των οποίων η ανάγνωση κρίνεται απολύτως απαραίτητη, εφόσον θέλουμε να κατανοήσουμε επακριβώς το περιεχόμενο των ποιημάτων.

Τα ποιήματα εστιάζουν, όπως συμβαίνει πάντα στην τεχνοτροπία του δομημένου ρεαλισμού, σε αυθεντικά ιστορικά στιγμιότυπα και αποτυπώνουν μία δεδομένη ιστορική στιγμή στον χρόνο. Αυτές οι στιγμές μέσα στα συγκεκριμένα ποιήματα είναι αρκετά βίαιες, καθώς επιχειρούν να αποδείξουν και να  μεταφέρουν στους αναγνώστες τη βιαιότητα και τη σκαιότητα της βουλγαρικής κατοχής στις Σέρρες, και γενικότερα στη Βόρειο Ελλάδα. Πυρπολήσεις, εκτελέσεις, βασανισμοί, ξυλοδαρμοί, βιασμοί, μάχες και εξευτελισμοί αιχμαλώτων βρίσκονταν, δυστυχώς, σε ημερήσια διάταξη.

Όσοι έζησαν από κοντά τη στυγνή  βουλγαρική κατοχή μας άφησαν τις μαρτυρίες τους και μέσα από αυτές ακριβώς τις ιστορικές καταγραφές άντλησε το υλικό της η συγγραφέας προκειμένου να δημιουργήσει ένα πόνημα που να ανήκει και στη σφαίρα της καλλιτεχνικής δημιουργίας, αλλά και της Ιστορίας.

Το συγκεκριμένο ιστορικό στιγμιότυπο που η συγγραφέας αποτυπώνει σε κάθε ένα από τα δεκαπέντε ποιήματα της συλλογής περιγράφεται κινηματογραφικά μπροστά στα μάτια του αναγνώστη. Κατόπιν, με την ανάγνωση των υποσημειώσεων, αυτός το τοποθετεί στον χωροχρόνο και, εν τέλει, το αντιλαμβάνεται και το κατανοεί πλήρως.

Τα περιγραφόμενα γεγονότα αφορούν τον μακεδονικό αγώνα, την πυρπόληση του δημαρχείου των Σερρών, τον γνωστό Καπετάνιο Μητρούση, τον εξευτελισμό και την ατίμωση αιχμάλωτων γυναικών, τη δράση της θρυλικής καπετάνισσας Σοφίας, την εκτέλεση του Βούλγαρου κομιτατζή Πέτρου Σκρέτα, τον έπαρχο του Σιδηροκάστρου Σταμάτη Σταματίου και την απαγωγή της δασκάλας Ευφροσύνης Καλλιμάρκου. Ακόμη τα ποιήματα περιγράφουν την ασιτία που ενέσκηψε στην πόλη των Σερρών μετά από την κατάληψή της από τον ελληνικό στρατό, την ηρωικής πράξης του Εβραίου Μεναχέμ Σιμαντώβ προκειμένου να σώσει συμπατριώτες του, την οργή των κατοίκων του Μελενίκου που η περιοχή τους δεν επιδικάστηκε στο ελληνικό κράτος και την πολιτική σύναξη στο στρατηγείο του «Χατζή Μπελίκ» στη σημερινή Βυρώνεια.

Η ποιητική αυτή συλλογή ρίχνει το βάρος στην εξιστόρηση της ιστορίας των απλών καθημερινών ανθρώπων, οι οποίοι έζησαν από κοντά τη βουλγαρική κατοχή και φιλοδοξεί να εμπλουτίσει τις ιστορικές γνώσεις των αναγνωστών παραθέτοντας γεγονότα και ονόματα που ίσως έχουν παραμείνει ξεχασμένα στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας και δεν είναι ευρέως γνωστά.

Να προσθέσουμε, τέλος, ότι η συγγραφέας είναι μέλος του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδος, πολλά ποιήματά της έχουν δημοσιευθεί κατά καιρούς σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά, καθώς και σε συλλογικούς ποιητικούς τόμους, ενώ ασχολείται και με τη διδασκαλία της Δημιουργικής Γραφής στο 5^ο Γενικό Λύκειο των Σερρών όπου διδάσκει.

Josie Silver, Ένας χειμώνας στη Νέα Υόρκη, εκδ. Κλειδάριθμος

 

Γιάννης Λαγουδάκης, Ένας φιλήσυχος άνδρας, Μια ιστορία από το ’22, εκδ. Βακχικόν

 

 

Η ιστορία μιας οικογένειας από το 1922

 

            Τα περισσότερα μυθιστορήματα που έχουν γραφτεί για τη Μικρασιατική Καταστροφή- και δεν είναι διόλου λίγα-επικεντρώνονται κατά κύριο λόγο στις τρομερές εκείνες μέρες της καταστροφής που η Σμύρνη καιγόταν ή στα καθαρά στρατιωτικά ή πολιτικά γεγονότα που οδήγησαν στην καταστροφή- το χρονικό της υποχώρησης του ελληνικού στρατού, τα λάθη που έγιναν από τους ηγέτες και τους πολιτικούς, την τύχη των προσφύγων κ.α.-

Το παρόν μυθιστόρημα, όμως, του Κρητικού λογοτέχνη Γιάννη Λαγουδάκη, με θέμα το 1922, δίνει βάση, αντίθετα στις καλές ειρηνικές μέρες πριν από την καταστροφή. Το πόνημά του έχει τίτλο «Ένας φιλήσυχος άνδρας, Μια ιστορία από το ’22» και κατατάσσεται στην κατηγορία του μυθιστορήματος. Τα ιστορικά γεγονότα που περιγράφονται είναι αληθινά, αλλά η ιστορία της οικογένειας Σβέστογλου που πρωταγωνιστεί ανήκει στη σφαίρα της μυθοπλασίας. Πιο συγκεκριμένα, η ιστορία του εγκλεισμού των εύπορων κατοίκων του χωριού Ρεΐζντερε το βράδυ της 4^ης Σεπτεμβρίου 1922 εξαιτίας της άφιξης των Τούρκων τσετών στο χωριό είναι πέρα ως πέρα αληθινή. Ο συγγραφέας, έχοντας ρίζες από τη Μικρά Ασία και ακούγοντας διηγήσεις των παλαιότερων ανασυνέθεσε αριστοτεχνικά τη ζωή στη Μικρά Ασία στα ειρηνικά χρόνια πριν το 1922.

Ανάμεσα στους έγκλειστους στο αρχοντικό του Πετράκη εκείνη τη μοιραία νύχτα, βρίσκεται και ο Κωσταντής Σβέστογλου, δάσκαλος του χωριού από τη Σμύρνη. Με την «ευκαιρία» του εγκλεισμού, η ζωή του περνάει καρέ καρέ μπροστά από τα μάτια του και θυμάται τις παλιές, καλές ειρηνικές μέρες, αλλά και κάποιες δύσκολες στιγμές που είχε ζήσει με την οικογένειά του.

Ο Κωσνταντής είχε παντρευτεί την Παρασκευή, τη μοναχοκόρη ενός χωρικού και ολίγον πεισματάρα και «τσαούσα»  για γυναίκα της εποχής. Το ζευγάρι, μέσα από μία σχέση γεμάτη εντάσεις, αλλά και αγάπη, απέκτησε τρεις γιους, με τον μικρότερο να ταλαιπωρείται από κρίσεις επιληψίας. Η οικογένεια, παρά ταύτα ζούσε αγαπημένη ώσπου όλα έμελλε να αλλάξουν με την έναρξη του ελληνοτουρκικού πολέμου και την υποχώρηση του ελληνικού στρατού.

Ο Γιάννης Λαγουδάκης μας προσφέρει με το βιβλίο του μία εντελώς διαφορετική ματιά στα γεγονότα του 1922 από εκείνη που έχουμε συνηθίσει να διαβάζουμε στα μυθιστορήματα με τη συγκεκριμένη θεματική. Το αποτέλεσμα είναι ένα πρωτότυπο πόνημα ανάμεσα στην πληθώρα των  μυθιστορημάτων που έχουν γραφτεί και κυκλοφορούν για το μοιραίο 1922 για τον ελληνισμό.

Το φινάλε του βιβλίου θα είναι δυνατό, καταιγιστικό και ενδέχεται να εκπλήξει ανάλογα τους αναγνώστες. Να  μην παραλείψουμε να αναφέρουμε, τέλος, ότι στο σημείωμα του συγγραφέα στο τέλος

του βιβλίου αναφέρονται οι πηγές στις οποίες ο ίδιος ανέτρεξε για να περιγράψει τον κόσμο της Μικράς Ασίας, την εκεί καθημερινή ζωή, και τα γεγονότα του 1922.

Δανάη Δραγωνέα, Το νησί που ταξιδεύει στον χρόνο, εκδ. Διόπτρα

 

Μία εφηβική περιπέτεια στο νησί της Κέρκυρας

 

«Όσο το σκεφτόμουν, πάντως, οι γιαγιάδες είχαν δίκιο. Δεν είναι καθόλου εύκολο να είσαι γυναίκα. Δεν μιλάω μόνο για το παρελθόν, τότε που ήταν σχεδόν ακατόρθωτο να είσαι ο εαυτός σου και να κάνεις ό,τι επιθυμούσες, αλλά και για σήμερα, που, αν και τα πράγματα έχουν βελτιωθεί, παραμένουν αρκετά χάλια».

 

            Ένα συναρπαστικό εφηβικό μυθιστόρημα που εκτυλίσσεται στο πανέμορφο νησί της Κέρκυρας γράφει η βραβευμένη συγγραφέας και δημοσιογράφος Δανάη Δραγωνέα, η οποία είναι συνιδρύτρια της οργάνωσης «Κάθε μία ιστορία» και διοργανώτρια εργαστηρίων δημιουργικής γραφής για παιδιά και εφήβους.

Πρωταγωνίστρια του μυθιστορήματος είναι η Ιζαμπέλα-ή αλλιώς Ίζυ, όπως την αποκαλούν. Η Ίζυ είναι από την Αγγλία και ορφανή από μητέρα. Μεγαλώνει με τον πατέρα της, μαζί με τον οποίο ήρθε στην Κέρκυρα για λίγο καιρό, εξαιτίας της δουλειάς του. Η Ίζυ ερωτεύτηκε το πανέμορφο νησί και δεν θέλει να επιστρέψει στο Λονδίνο, αλλά ο πατέρας της έχει αντίθετη άποψη. Έτσι η Ίζυ αποφασίζει μαζί με τον καλό της φίλο τον Έντουαρντ- ή αλλιώς Έντι- να τον κάνουν να ερωτευτεί τη μητέρα του, προκειμένου να μείνει στο νησί. Βέβαια οι δύο ενήλικες δεν φαίνεται να έχουν και πολλά κοινά, αλλά ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, έτσι δεν λένε;

Η Ίζυ αφοσιώνεται τόσο στο σχέδιο «Δούρειος Ίππος» που σχεδόν ξεχνά τους άλλους φίλους της, τον Γιώργο και τη Δάφνη, και γίνεται πολλές φορές δυσάρεστη στον Έντι. Τελικά, όμως, όλα θα πάρουν τον δρόμο τους για τα παιδιά που βρίσκονται στο κατώφλι της εφηβείας και φοιτούν στην πρώτη τάξη του γυμνασίου…

Παράλληλα με το σχέδιο «Δούρειος Ίππος», η Ίζυ διαβάζει και το παλιό ημερολόγιο της Αριάνα, μίας Κερκυραίας που έζησε στα τέλη του 19^ου αιώνα και υπήρξε η πρώτη γυναίκα φοιτήτρια της Νομικής Σχολής στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο των Αθηνών. Μέσα από τις καταγραφές και τον έρωτά της με έναν μουσικό, η Ίζυ παρακολουθεί τις δυσκολίες που παρουσίαζε η ζωή για μία γυναίκα στο γύρισμα του περασμένου αιώνα και τη συγκρίνει με τη σημερινή εποχή.

Με γλώσσα απλή, κατανοητή, διανθισμένη και με πολλές αγγλικές φράσεις, και άρωμα Επτανήσων, η Δραγωνέα δημιουργεί ένα πόνημα ανάλαφρο, εύπεπτο και ευκολοδιάβαστο για τους σημερινούς εφήβους, αλλά ταυτόχρονα συναρπαστικό. Ακόμη, μέσω της ηρωίδας Ίζυ, η συγγραφέας μοιράζεται τους προβληματισμούς των σημερινών εφήβων, όπως το πώς είναι να μεγαλώνει κανείς σε μία μονογονεϊκή οικογένεια, το πρόβλημα της παρέας και της αποδοχής από τους φίλους, το θέμα της διαχείρισης των στόχων, την ανησυχία για τις επιδόσεις στο σχολείο, το χάσμα των γενεών με τους γονείς, τη θέση των γυναικών στην κοινωνία άλλοτε και τώρα, αλλά και τις ανησυχίες που γεννούν τα πρώτα εφηβικά ερωτικά σκιρτήματα.

Φιλομήλα Λαπατά, Η κάθαρση, εκδ. Ψυχογιός

 

Η ολοκλήρωση της τριλογίας «Οι κόρες της Ελλάδας»

 

Την πολυγραφότατη Φιλομήλα Λαπατά γνωρίσαμε και αγαπήσαμε μέσα από την εξαιρετική τριλογία της για την ελληνική διασπορά, η οποία περιλαμβάνει τα βιβλία «Οι κόρες του νερού», «Το δάκρυ του Χριστού, Lacryma Christi» και «Εις το όνομα της μητρός».

 Σήμερα θα μιλήσουμε για την έτερη τριλογία της συγγραφέως, μια τριλογία με υπόθεση που διαδραματίζεται, αυτή τη φορά, στην Αθήνα του 19^ου αιώνα. Πρόκειται για την τριλογία με τίτλο «Οι κόρες της Ελλάδας», η οποία περιλαμβάνει τα βιβλία «Η επιστροφή», «Ο διχασμός» και « Η κάθαρση».

Η Φιλομήλα Λαπατά με την τριλογία της αυτή καλύπτει την ελληνική ιστορία του 19^ου αιώνα και περιγράφει τον αργό μετασχηματισμό της Αθήνας των πρώτων χρόνων μετά από την Επανάσταση του 1821 στην πόλη που θα εξελιχθεί στις αρχές του 20^ου αιώνα, τη μεταστροφή της δηλαδή από μία πόλη καθαρά οθωμανική σε μία πόλη καθαρά ελληνική και ευρωπαϊκή. Διότι ο πραγματικός πρωταγωνιστής και στα τρία βιβλία της τριλογίας δεν είναι κάποιο πρόσωπο, ιστορικό ή μη, αλλά η πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους, το άλλοτε ένδοξο «κλεινόν άστυ».

Το βιβλίο ρίχνει ιδιαίτερο βάρος στην Ιστορία και η έρευνα που διεξήγαγε η συγγραφέας  για τη συγγραφή των βιβλίων της είναι ολοφάνερη σε κάθε σελίδα τους. Αυτά απεικονίζουν με έξοχο, πραγματικά, τρόπο, την καθημερινή ζωή, τα ήθη, τα έθιμα και τις συνήθειες των Ελλήνων της εποχής, αλλά και τα μνημεία και την τοπογραφία των Αθηνών κατά τα χρόνια της Βαυαροκρατίας, του Όθωνα, του Χαρίλαου Τρικούπη και του Βασιλέως Γεωργίου Α’.

Η υπόθεση στο βιβλίο «Η Κάθαρση»  διαδραματίζεται εν έτει 1882 και φτάνει ως τα τέλη του αιώνα. Εδώ θα συναντήσουμε ξανά ονόματα ηρώων που συναντήσαμε και στα προηγούμενα βιβλία της τριλογίας, όπως εκείνα της Λέγκως Βαρβαρέσου, του Όμηρου Ασλάνογλου και της Κοραλίας Βογιατζόγλου. Μόνο που αυτή τη φορά, η κάθαρση επιζητείται για ένα άλλο πρόσωπο, την Οδύσσεια Ασλάνογλου. Και πρωταγωνιστές μιας έτερης ερωτικής ιστορίας θα είναι ετούτη τη φορά ο αξιωματικός της αστυνομίας Φοίβος Νεγρεπόντης και η Σκαρλάτη Βογιατζόγλου.

Η επιστροφή μιας Ελληνίδος της Διασποράς στην ελληνική πρωτεύουσα. Ένας δυνατός έρωτας. Μια γυναίκα που επιζητεί την κάθαρση. Ένα μυστικό που καλύπτει μία παλιά υπόθεση φόνου.  Ένα μεγάλο σκάνδαλο για την «καθώς πρέπει» κοινωνία της εποχής. Τα ψυχικά πάθη των ηρώων, ο θυμός τους, η αγωνία τους, η οργή,  η έκπληξη, η μετάνοια και, πάνω απ’ όλα ο έρωτας. Και όλα αυτά με φόντο μία Αθήνα εντελώς αλλιώτικη από τη σημερινή, μια Αθήνα που μεταλλάσσεται διαρκώς και αναζητά τη νέα της ταυτότητα σε αυτή τη μετα-οθωμανική εποχή. Η έντονα περιγραφική πένα της Λαπατά δεν αφήνει τίποτε στην τύχη, τίποτε που να μην το σχολιάσει και να μην ασχοληθεί μαζί του, από τον ψυχισμό των ηρώων της μέχρι την πλήρη τοπογραφία της περιοχής και των εκάστοτε καταστάσεων και ενεργειών των ηρώων της.

Να σημειώσουμε, τέλος, πως κάθε ένα από τα βιβλία της τριλογίας που θα μας ταξιδέψει στην Αθήνα του 19^ου αιώνα, είναι αυτοτελές και διαβάζεται ξεχωριστά από τα υπόλοιπα.