Νίκος Κ. Αλιβιζάτος, Οι αρχιτέκτονες του πολιτεύματος, Από τις όχθες του Τάμεση στην πλατεία Συντάγματος, εκδ. Μεταίχμιο

 

 

Μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συγκριτική μελέτη τεσσάρων μεγάλων Ελλήνων πολιτικών

 

Όλοι, ανεξαιρέτως, διακηρύττουμε σήμερα την πίστη μας στο Σύνταγμα και στους δημοκρατικούς θεσμούς της πολιτείας μας. Λίγοι από εμάς, όμως, είναι η αλήθεια, αναρωτιούνται πως ακριβώς φτάσαμε ως εδώ. Πώς ακριβώς οδηγηθήκαμε στο σημερινό κοινοβουλευτικό μας σύστημα, το οποίο έχει ως πρότυπο το αγγλικό κοινοβουλευτικό σύστημα; Πολλοί Έλληνες συνέβαλαν, αναντίρρητα προς την κατεύθυνση αυτή, σύμφωνα, όμως, με τον γνωστό ιστορικό και συνταγματολόγο Νίκο Αλιβιζάτο, οφείλουμε ιδιαίτερη μνεία σε τέσσερις Έλληνες πολιτικούς, οι οποίοι, ο καθένας με τον τρόπο του, έβαλε το λιθαράκι του στην ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας.

Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, Χαρίλαος Τρικούπης, Ελευθέριος Βενιζέλος, Κωνσταντίνος Καραμανλής: αυτοί είναι οι τέσσερις πολιτικοί στους οποίους οφείλουμε τη  μορφή του σημερινού μας πολιτεύματος. Όλοι τους ήταν θαυμαστές του αγγλικού κοινοβουλευτικού προτύπου.

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο πρώτος από τους τέσσερις, παρά το γεγονός ότι έχει κατηγορηθεί τα μάλα σχετικά με τη συμμετοχή του στους ελληνικούς εμφυλίους κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, εντούτοις, απέδιδε στην ψήφιση συντάγματος έναν ρόλο ενοποιητικό και εκείνον του υπερκερασμού των τοπικών διαφορών μεταξύ των διαφόρων φατριών της επανάστασης. Στη φάση εκείνη της ιστορίας μας, επομένως, ένα Σύνταγμα θα μας προσέφερε, εκτός από έμμεση αναγνώριση της εθνικής μας υπόστασης, και την πολυπόθητη ενοποίηση της κατακερματισμένης, επί οθωμανικής αυτοκρατορίας, κοινωνίας μας. Στον Χαρίλαο Τρικούπη πιστώνεται η αρχή της δεδηλωμένης και η εισαγωγή του πλειοψηφικού αγγλικού συστήματος στη χώρα μας, ενώ στον Ελευθέριο Βενιζέλο η ίδρυση του σύγχρονου κράτους δικαίου με ανεξάρτητη δικαστική αρχή. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, τέλος, ήταν αυτός που επιδίωξε την εγκαθίδρυση μιας ενισχυμένης εκτελεστικής εξουσίας κατά το ρουζβελτιανό μοντέλο, έτσι ώστε αυτή να δρα ταχεία και αποτελεσματικά, όταν το απαιτούν οι περιστάσεις.

Ο συγγραφέας εκθέτει ένα σύντομο βιογραφικό καθενός από τους τέσσερις πολιτικούς και, κατόπιν, αναλύει, τα πιστεύω τους, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο κατόρθωσαν να κάνουν πράξη τις ιδέες τους, τις σχετικές με το Σύνταγμα. Καταφεύγει δε αρκετά συχνά στην παράθεση πρωτογενών πηγών από τα λεγόμενά τους που τεκμηριώνουν τις απόψεις του. Κοντά στους τέσσερις μεγάλους, βέβαια, δεν παραλείπει να αναφερθεί και στη συμβολή άλλων πολιτικών στη διαμόρφωση του σημερινού κοινοβουλευτικού μας συστήματος, όπως, π.χ. του Αλέξανδρου Παπαναστασίου ή του Ηλία Ηλιού.

Αυτό που λείπει σήμερα από το πολίτευμά μας είναι, σύμφωνα με τον συγγραφέα, η ύπαρξη θεσμικών αντίβαρων, δικαστικών κυρίως, δηλαδή, θεσμών, που θα ασκούν μεγαλύτερο έλεγχο στην εκτελεστική εξουσία. Ακόμη κι έτσι, όμως, ουκ ολίγα έχουν γίνει ως τώρα.

Εν κατακλείδι, πρόκειται για εξαιρετική μελέτη που ακροβατεί μεταξύ Ιστορίας, Κοινωνιολογίας, Πολιτικής και Συνταγματικής Ιστορίας και θα αφήσει τους αναγνώστες της με ένα αίσθημα πληρότητας και καλύτερης κατανόησης του τρόπου με τον οποίο εξελίχθηκε το πολιτικό μας σύστημα.