Κώστας Ακρίβος, Όνομα πατρός: Δούναβης, εκδ. Μεταίχμιο

 

 

 

 

Παναΐτ Ιστράτι, ο άγνωστος στους Έλληνες ανατολίτης παραμυθάς

 

            Έναν άγνωστο, εν πολλοίς, λόγιο στους περισσότερους Έλληνες αναγνώστες, επιλέγει ο Θεσσαλός συγγραφέας Κώστας Ακρίβος να αναδείξει μέσα από τις σελίδες της νέας μυθιστορηματικής βιογραφίας του που τιτλοφορείται «Όνομα πατρός: Δούναβης». Ο λόγος για τον Ελληνορουμάνο συγγραφέα Παναΐτ Ιστράτι, ο οποίος γεννήθηκε στη Βραΐλα της Ρουμανίας το 1884 και απεβίωσε το 1935 στο Βουκουρέστι σε ένα σανατόριο από φυματίωση. Ο λόγιος αυτός, ήταν γιος μιας Ρουμάνας πλύστρας ταπεινής οικογενειακής καταγωγής, της Ζωής Ιστράτι και-μάλλον- του Κεφαλλονίτη τυχοδιώκτη και εμπόρου Γιώργου Βαλασαμή, τον οποίο, όμως, δεν γνώρισε ποτέ. Για να μιλήσουμε, όμως, ορθά, ο Ιστράτι στην πραγματικότητα δεν ήταν γιος κανενός, αλλά πολίτης του κόσμου, όπως αποδεικνύεται από τον πλάνητα βίο και τις κοσμοπολίτικες απόψεις του.

Ο λόγιος αυτός, ο οποίος έγινε γνωστός και με το προσωνύμι «ο Γκόρκυ των Βαλκανίων» έζησε μία ταραχώδη, συναρπαστική και περιπετειώδη ζωή άξια λόγου προκειμένου να μεταπλαστεί μυθιστορηματικά. Αυτή την ευκαιρία αρπάζει και ο συγγραφέας και μας αφηγείται τη ζωή του με ευθύγραμμο και γραμμικό τρόπο, από τη στιγμή της γέννησής του, έως τον θάνατό του, χρησιμοποιώντας ως αρωγό και το έργο του ίδιου του Ιστράτι, το οποίο περιέχει πολλές αυτοβιογραφικές αναφορές. Τέτοια είναι τα έργα: «Ο Σφουγγαράς και άλλα διηγήματα»,  «Κυρά Καραλίνα», «Ο Μπάρμπ’ Αγγελής», «Νερατζούλα», «Ο Μιχαήλ» και άλλα.

Ο Ακρίβος δεν έχει καμία απολύτως ανάγκη να καταστήσει ενδιαφέρουσα την υπόθεση του βιβλίου του. Η ζωή ενός τέτοιου κοσμοπολίτικου και ελεύθερου πνεύματος που συνδέθηκε μάλιστα με στενή φιλία με τον Νίκο Καζαντζάκη, ήταν αυτονόητο πως θα ήταν από μόνη της τόσο ενδιαφέρουσα ώστε να γίνει μυθιστόρημα. Ο συγγραφέας, όμως, δεν αρκείται μονάχα στην εξιστόρηση της ζωής του, αλλά φροντίζει να θέσει και το ιστορικό πλαίσιο της εποχής και να εντάξει τον ίδιο τον συγγραφέα μέσα σε αυτό. Διότι πως θα μπορούσε, άραγε, να γίνει τόσο άπατρις και ανθρωπιστής στις απόψεις ένας συγγραφέας αν δεν είχε αλληλεπιδράσει και συναντηθεί με τις σημαντικότερες προσωπικότητες του καιρού του, όπως τον Ρομέν Ρολάν, τον Μαξίμ Γκόρκι , τον Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι, τον Τζορτζ Όργουελ και τον Νικόλαο Καζαντζάκη, αλλά και αν δεν είχε βιώσει από κοντά κοσμοϊστορικά γεγονότα όπως ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, ο ελληνισμός της Διασποράς, η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Οκτωβριανή Επανάσταση και άλλα.

«Είναι ένας άνθρωπος μόνος. Δεν έχει τίποτα που να του ανήκει ή να ανήκει αυτός: γονείς, απογόνους, φίλους, πατρίδα, γλώσσα. Απ’ όλα και για όλους είναι ένας ξένος. Τριάντα έξι χρονών και τίποτα δεν έχει δημιουργήσει σ’ αυτή τη ζωή. Είναι ένας αποτυχημένος. Ούτε, πάλι, βρήκε στους τόπους όπου ταξίδεψε μέχρι εκείνη τη μέρα τη χαρά που πρόσμενε από τους ανθρώπους. Να φύγει! Ναι. Αλλά να πάει πού; Πίσω στη Ρουμανία; Μα εκεί τον περιμένουν εικόνες και μνήμες θλίψης. Στην Αίγυπτο ξανά; Στην Ελλάδα; Τους δοκίμασε κι αυτούς τους προορισμούς, όμως το κενό δεν το γέμισαν ούτε τα ένδοξα μνημεία ούτε οι τωρινοί τους άνθρωποι. Τώρα πλέον, με αυτή την τελευταία και πιο οδυνηρή απώλεια, νιώθει να έχει στεγνώσει μέσα του κάθε ελπίδα και προσμονή. Αλλά και τι παράξενο, αισθάνεται σαν να είναι και κατά κάποιον τρόπο ελεύθερος».

            Ο Ιστράτι ήταν και παρέμεινε ανέκαθεν ένα ελεύθερο πνεύμα στον χώρο των ιδεών. Πολιτικά επηρεάστηκε από την Οκτωβριανή Επανάσταση και μπορεί να θεωρηθεί αριστερός στις απόψεις του, δεν δίστασε, όμως, προς τιμήν του, να καταδικάσει τα κακώς κείμενα του σταλινισμού. Πάντοτε συντάσσονταν  με τους φτωχούς και τους κατατρεγμένους και η λογοτεχνία του αφορά πολλές φορές τις περιθωριακές κοινωνικές ομάδες.

Εν ολίγοις, το έργο του Ακρίβου αναδεικνύει τα μέγιστα τόσο τη ζωή του άγνωστου Ιστράτι ως λογίου, όσο και την εποχή του, αλλά και την ίδια την ελληνική λογοτεχνία με ένα τόσο καλογραμμένο πόνημα πρωτότυπης θεματικής.