Πάνος Δημάκης, Χίλιες και μία λέξεις, εκδ. Διόπτρα

 

 

Ένα ιδιαίτερο ανάγνωσμα που θα μας αποκαλύψει τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας

 

Αλήθεια, πόσα είναι όλα αυτά τα οποία δεν γνωρίζουμε για την ελληνική γλώσσα; Πόσες λέξεις χρησιμοποιούμε καθημερινά, δίχως να συνειδητοποιούμε την άμεση καταγωγή τους από τα αρχαία ελληνικά, αλλά και πόσες λέξεις άραγε χρησιμοποιούμε χωρίς να γνωρίζουμε ποια ήταν η πρωταρχική τους σημασία και πως αυτή μεταλλάχθηκε με το πέρασμα των αιώνων;

Αυτό το συναρπαστικό παιχνίδι των λέξεων το μετατρέπει σε ένα εξίσου συναρπαστικό ανάγνωσμα ο Πάνος Δημάκης, ο συγγραφέας του πολύ επιτυχημένου μυθιστορήματος με τίτλο «Δεκαεπτά κλωστές», ο οποίος είναι συγχρόνως και ο δημιουργός του δημοφιλούς τηλεπαιχνιδιού γνώσεων «The Chase».

Όπως μας αποκαλύπτει ο ίδιος στην εισαγωγή του βιβλίου του, πάντοτε τον συνάρπαζαν οι λέξεις και η ετυμολογία τους, αφού «η ετυμολογία μας δίνει τη δυνατότητα να ξεκλειδώσουμε μυστικές πόρτες και να δούμε με τα μάτια μας πώς γεννήθηκαν οι έννοιες, αλλά και πώς εξελίχθηκαν για να φτάσουν ως τις μέρες μας».

«Η γλώσσα είναι σαν ένα ποτάμι», συνεχίζει ο συγγραφέας στην εισαγωγή. «Ένα ποτάμι που στο διάβα του ενώνεται με άλλους παραπόταμους κι εμπλουτίζεται γλωσσικά, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις διακλαδώνεται και μέρος των υδάτων του χάνεται μέσα στη γη ή λιμνάζει. Είναι αναπόφευκτο να πεθαίνουν οι λέξεις».

            Ένα βιβλίο, επομένως, για τη γλώσσα μας, τις λέξεις και την ιστορία της, συγγράφει αυτή τη φορά ο Πάνος Δημάκης, ένα βιβλίο που απευθύνεται σε εφήβους και ενήλικες αναγνώστες κάθε είδους, εκπαιδευμένους αναγνώστες και μη. Το άφθονο χιούμορ με το οποίο συγγράφει ο Δημάκης καθιστά το πόνημά του, εκτός από πολύτιμο οδηγό γλώσσας και πηγή γνώσεων, και εξαιρετικά ευκολοδιάβαστο. Είναι ένας οδηγός στον οποίο μπορούμε να ανατρέχουμε καθημερινά για να λύνουμε τις απορίες μας.

            Ο συγγραφέας ομαδοποιεί τις λέξεις με πολύ έξυπνο τρόπο, με βάση το νόημά τους και χωρίζει το βιβλίο και τη λεξιλογική του περιήγηση σε είκοσι σύντομα κεφάλαια που αφιερώνονται σε ρήματα συναφής σημασίας και στα παράγωγα που αυτά έδωσαν στην ελληνική γλώσσα. Το ρήμα άγω, ένα ρήμα κίνησης δηλαδή, τα ρήματα αίρω και δύω που σημαίνουν άνοδο και κάθοδο αντιστοίχως, ρήματα για το γέλιο και το κλάμα, ρήματα για τη γνώση και τη μάθηση, το ρήμα δίνω, ρήματα για τη ζωή και τον θάνατο, ρήματα για τη θέληση, τα άγνωστα στους περισσότερους Έλληνες σήμερα ρήματα είμι και ίημι και τα παράγωγά τους, δηλαδή το έρχομαι και το ρίχνω, το ρήμα κόπτω και το άγνωστο κείρω με την ίδια σημασία, το ρήμα λαμβάνω, το νέμω και το… ανάποδό του, δηλαδή το μένω, ρήματα για την όραση, ρήματα για το ποτό και το φαγητό, το ρήμα ρέω, τα ρήματα στέλλω και πέμπω, το ρήμα τρέπω που σημαίνει αλλάζω, ρήματα για το φως και τη χαρά και, τέλος, το ρήμα φαίνω και τα παράγωγά του, που σημαίνει φωτίζω, αλλά και το ρήμα φημί που σημαίνει λέω.

            Πώς κατέληξε το στέλλω από τοποθετώ να μετατραπεί σε στέλνω και να αλλάξει τη σημασία του, η οποία, όμως, διατηρείται αυτούσια σε πολλά παράγωγά του; Ποια ποτά από αυτά που πίνουμε σήμερα χρωστούν το όνομά τους σε ελληνικές ρίζες και ποια όχι; Είναι δυνατόν οι λέξεις κανάτα και κανέλα να έχουν την ίδια ετυμολογία; Μπορεί το αγγλικό note να κατάγεται από την ελληνική λέξη γνώση; Αλλά και το όνομα Αγλαΐα να σημαίνει λαμπερή;

Αυτά και πολλά άλλα εκπληκτικά μας καταθέτει ο Πάνος Δημάκης σε ένα βιβλίο που δεν πρέπει να λείπει από κανένα ελληνικό σπίτι, ένα βιβλίο που θα ήταν πολύ χρήσιμο για αναγνώσεις στις σχολικές τάξεις από τους φιλολόγους, τόσο στα γυμνάσια, όσο και στα λύκεια.