Μασσαλία 1940-1941. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει ξεσπάσει ήδη από το 1939 και η Γαλλία βρίσκεται υπό ναζιστική κατοχή. Συγκεκριμένα, η Μασσαλία στη Νότιο Γαλλία τελεί υπό το δωσιλογικό καθεστώς του Βισύ με επικεφαλής τον Στρατάρχη Πετέν μετά από την στρατιωτική ήττα των Γάλλων από τις δυνάμεις του Χίτλερ.
Αυτό είναι το σκηνικό πάνω στο οποίο στήνεται ο "Φάκελος Απόδρασης" τόσο από την Αμερικανίδα συγγραφέα Τζούλι Όρρινγκερ, όσο και από τον κεντρικό ήρωά της, τον Βάριαν Φράι, ένα κομμάτι της ζωής του οποίου επιλέγει να μας αφηγηθεί με το παρόν πόνημα.
Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Βάριαν Φράι υπήρξε ένας χαρισματικός άνθρωπος, ο οποίος αφιέρωσε ένα μέρος της ζωής του προσπαθώντας να φυγαδεύσει από την κατεχόμενη Γαλλία Εβραίους καλλιτέχνες και συγγραφείς, όπως ο Μαρκ Σαγκάλ, ο Αντρέ Μπρετόν, η Χάνα Άρεντ, ο Μαξ Έρνστ και ο Χάινριχ Μαν, ανθρώπους, δηλαδή, που βρίσκονταν υπό άμεσο κίνδυνο δίωξης από το ναζιστικό καθεστώς.
Έως ότου τον απελάσει τελικά το δωσιλογικό καθεστώς του Βισύ, ο Φράι, εργαζόμενος άοκνα επί δεκαπέντε περίπου μήνες, κατάφερε να φυγαδεύσει περίπου χίλιους πεντακόσιους πρόσφυγες και τριακόσιους Βρετανούς στρατιώτες οι οποίοι είχαν απομείνει στην ηπειρωτική Ευρώπη μετά από την ήττα των Συμμαχικών Δυνάμεων.
Το βιβλίο αυτό, λοιπόν, εστιάζει στη δράση του κρυφού και άγνωστου αυτού ήρωα, ο οποίος εργάστηκε με τόση αυταπάρνηση για έναν ευγενή σκοπό, χωρίς να μνημονεύεται σήμερα σχεδόν πουθενά και από κανέναν.
Το έργο του κάθε άλλο παρά εύκολο ήταν. Πέρα από τις αναπόφευκτες δυσκολίες που παρουσίαζε η αποστολή του, η οποία έπρεπε να διεξαχθεί στα κρυφά και αφού έχει εκδοθεί επιπλέον βίζα και από τις ΗΠΑ προκειμένου να δεχτεί η χώρα τους πρόσφυγες, πολλοί από τους υποψήφιους προς φυγάδευση αρνούνταν επίμονα να φύγουν από την ηπειρωτική Ευρώπη. Αυτό σήμερα μας ακούγεται ίσως κάπως περίεργο, αλλά πρέπει να έχουμε κατά νου ότι το 1941 δεν ήταν ακόμη ολοφάνερο σε πολλούς ότι τελικά έξι εκατομμύρια περίπου Εβραίοι και αντιφρονούντες θα έβρισκαν φρικτό θάνατο στα στρατόπεδα του θανάτου του Τρίτου Ράιχ. Κατά συνέπεια, πολλοί Εβραίοι δεν ήθελαν να αφήσουν πίσω τις ζωές, τον τόπο τους και τα υπάρχοντά τους και να κάνουν μία αμφίβολη νέα αρχή σε ένα ξένο μέρος.
Το βιβλίο παρουσιάζει όλες αυτές τις δυσκολίες που συνάντησε ο Φράι κατά τη διεξαγωγή της αποστολής του. Ο "Φάκελος απόδρασης" δεν είναι, όμως,ένα δυσάρεστο ανάγνωσμα, γεμάτο με τις ανησυχίες, τις ανασφάλειες και την αβεβαιότητα των ανθρώπων της εποχής σχετικά με τον πόλεμο, παρ' όλο που κι αυτές, φυσικά, έχουν τη θέση τους στις σελίδες του. Αντιθέτως, πρόκειται για ένα ευχάριστο ανάγνωσμα, η υπόθεση του οποίου διαδραματίζεται στα κοσμικά σαλόνια της εποχής, τα οποία φιλοξενούσαν διαβόητα πάρτι, στα μπαρ, στις αίθουσες συναυλιών, στα ελιτίστικα γαλλικά καφέ, ακόμη στα τρένα και στα πλοία της Ευρώπης. Εκτός από τον κόσμο των διανοούμενων-Εβραίων και μη-που σύχναζε σε αυτά, στις σελίδες του βιβλίου συναντάμε συγχρόνως και φιλοναζί, κομμουνιστές, κατασκόπους, αλλά και απλούς καθημερινούς αστούς.
Η πιο σημαντική προσωπικότητα του βιβλίου όμως, πλην του Φράι, δεν είναι άλλη από τον Έλιοτ Γκραντ, τον κρυφό εραστή του Βάριαν Φράι, καθώς και της επίσημης αρραβωνιαστικιάς του, της Αιλίν. Η τελευταία, όμως, δίνει το παρόν στις σελίδες του βιβλίου μονάχα μέσα από τα γράμματα που ανταλλάσσει με τον αρραβωνιαστικό της. Αυτό μας φέρνει στην έτερη κρυμμένη παράμετρο του βιβλίου, εκείνη του ζητήματος της ομοφυλοφιλίας. Εκείνη την εποχή δεν ήταν λίγοι όσοι υποκρίνονταν σχετικά με τις σεξουαλικές τους πεποιθήσεις.
Ο Έλιοτ Γκραντ εκτός από κρυφός εραστής του Βάριαν είναι και γιος ενός Νέγρου μουσικού και μιας εύπορης Εβραίας. Κρύβει επιμελώς την διαφυλετική ταυτότητά του και περνιέται για Εβραίος. Έτσι εισχωρεί και η κρυφή διάσταση σχετικά με τον ρατσισμό των μιγάδων και των νέγρων στο βιβλίο της Όρρινγκερ, ένα φαινόμενο ιδιαίτερα έντονο στις ΗΠΑ και λιγότερο στην Ευρώπη εκείνη την εποχή.
Πάνω από τα πρόσωπα, δεσπόζει αναμφισβήτητα η πολύχρωμη πόλη της Μασσαλίας με το πολύβουο λιμάνι, το οποίο φιλοξενεί κάθε καρυδιάς καρύδι και την έντονη νυχτερινή και κοινωνική ζωή. Ωστόσο το μυθιστόρημα παραμένει κυρίως ανθρωποκεντρικό με έμφαση στη δράση των χαρακτήρων και ιδίως εκείνη του πρωταγωνιστή.
Η αφήγηση της Όρρινγκερ είναι ιδιαίτερα περιγραφική σε ό,τι αφορά τον περιβάλλοντα χώρο και χαρακτηρίζεται από γλαφυρούς, άφθονους διαλόγους. Αυτοί προσδίδουν μία έντονη θεατρικότητα στα γραφόμενά της. Αναντίρρητα πρόκειται για ένα πόνημα το οποίο θα μπορούσε να γίνει ταινία, απεικονίζοντας έξοχα την καθημερινή ζωή στη Γαλλία του Βισύ.
Η Τζούλι Όρρινγκερ μετά από ενδελεχή έρευνα για τον Βάριαν Φράι, προχώρησε ένα βήμα παραπέρα τη μερική βιογραφία ενός άγνωστου, εν πολλοίς, άνδρα, και δημιούργησε έναν περίτεχνο μυθιστορηματικό καμβά, ο οποίος βασίζεται, όμως, σε αληθινά γεγονότα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.