Τέσυ Μπάιλα, Λέγε με Ισμαήλ, εκδ. Ψυχογιός

 

«Λέγε με Ισμαήλ». Με τη φράση αυτή που αποτελεί την αρχή για ένα από τα διασημότερα μυθιστορήματα όλων των εποχών, τον Μόμπι Ντικ του Μάρβελ, επιλέγει να τιτλοφορήσει το βιβλίο της η Τέσυ Μπάιλα. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα το οποίο πραγματεύεται με έναν τρόπο διαφορετικό από αυτόν που έχουμε συνηθίσει μέχρι τώρα τα γεγονότα που έπληξαν τον ελληνισμό της Πόλης το 1955 και το 1964.

 

Η Μπάιλα ξεκινά από διαφορετική αφετηρία από αυτή που επιλέγουν συνήθως άλλοι συγγραφείς. Ενώ, δηλαδή, άλλοι συγγραφείς δίνουν μεγάλη βάση και έκταση στο να εξηγήσουν τα πολιτικοϊστορικά και διπλωματικά γεγονότα εκείνων των ημερών και την κάπως περίπλοκη σύνδεσή τους με το Κυπριακό ζήτημα, η Μπάιλα, αντιθέτως, επιλέγει να αναφέρει μόνο τα βασικά σημεία από αυτά και να επικεντρωθεί σε αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο την ίδια: την ιστορία της καθημερινότητας των απλών ανθρώπων της εποχής και στον αντίκτυπο που είχαν για αυτούς όλα αυτά τα τραγικά γεγονότα εκείνων των ημερών. ‘Έτσι λοιπόν το βιβλίο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ίσως με τον όρο «ιστορικό μυθιστόρημα», πρόκειται όμως για μία θαυμάσια μυθιστορία εποχής που θα απεικονίσει καλύτερα κι από ένα ιστορικό μυθιστόρημα τη ζωή των απλών, καθημερινών ανθρώπων, τον τρόπο που άλλαξε η ζωή τους και τα συναισθήματα που βίωσαν όταν ξέσπασε η καταιγίδα. Και η Μπάιλα το κάνει αυτό με πραγματική ευαισθησία, έντονη περιγραφική διάθεση και διάχυτο λυρισμό.

 

Οι ήρωές της είναι χαρακτήρες βαθιά ανθρώπινοι και φαίνεται ξεκάθαρα ότι σκοπός της συγγραφέως ήταν να σκιαγραφήσει την προσωπικότητά τους τόσο προσεκτικά, ώστε κι ο αναγνώστης να αισθάνεται σαν να τους γνώρισε από κοντά. Και πράγματι, σχεδόν βλέπει να περνούν μπροστά από τα μάτια του η ταλαίπωρη γριά κυρά Γιασεμώ παρέα με τον αγαπημένο της σκύλο, τον Γιουσούφ, ο δυναμικός Ναντίρ, η πιανίστρια Καλλιάνθη με τον γάτο της τον Σοπέν που κρύβει τόσα μυστικά, η γλυκιά Εσίν ο σοβαρός βιβλιοπώλης Ισίδωρος με τον φίλο του, τον καλόκαρδο καφετζή Ισμαήλ, αλλά και τόσοι άλλοι.

 

Η συγγραφέας δεν αγνοεί όμως και τον χώρο στον οποίο διαδραματίζεται η πλοκή. Και αυτός δεν είναι άλλος φυσικά από τη Βασιλίδα των Πόλεων, την περίφημη και πολυτραγουδισμένη Πόλη με τις ολοζώντανες γειτονιές του Πέρα και τα γυαλιά γύρω από τον Βόσπορο. Πέρα από τους ανθρώπους, η συγγραφέας θέλει να μεταφέρει τον αναγνώστη στην Πόλη ακριβώς όπως ήταν αυτή το 1955. Δίνει μεγάλη σημασία στην κατασκευή της ανατολίτικης ατμόσφαιρας που καταφέρνει να διαποτίσει τις σελίδες του βιβλίου της, όπως η πρωινή πάχνη τα φύλλα των δέντρων. Δεν υπάρχουν καθαρά περιγραφικά κομμάτια τοπίων παρ’ όλα αυτά, αφού οι χαρακτήρες της Μπάιλα φαίνεται να είναι απόλυτα και ολόσωστα τοποθετημένοι στον χωροχρόνο. Όλες οι περιγραφές χώρων περιέχουν μέσα τους και την κίνηση των πρωταγωνιστών του βιβλίου.

 

Η αφήγηση ξεκινά το 1964, έτος των απελάσεων  για τους Έλληνες της Πόλης και στη συνέχεια γίνεται αναδρομική αφήγηση στις ζωές των ηρώων που καλύπτει τα μέσα του εικοστού αιώνα.

 

Η συγγραφέας δεν περιγράφει τίποτε με εμπάθεια. Μόνο με πικρία. Δεν έχει καμία διάθεση καταδίκης της άλλης πλευράς για ό,τι έγινε, γιατί γνωρίζει καλά ότι οι καθημερινοί ήρωες που δημιουργεί δεν είναι  παρά πιόνια, έρμαια στις διαθέσεις των μεγάλων της Ιστορίας που συνταιριάζουν πάντα τα κομμάτια στα παζλ των ζωών τους όχι με τον ορθό τρόπο, αλλά με τον τρόπο που θέλουν αυτοί.

 

Τα ιστορικά γεγονότα όλοι τα γνωρίζουμε. Και, οπωσδήποτε, τίποτε από ό,τι έγινε δεν μπορούμε να αλλάξουμε πλέον. Το θέμα είναι να μην λησμονούμε και να μην κάνουμε τα ίδια λάθη. Και να διαβάζουμε βιβλία τόσο ατμοσφαιρικά όσο της Τέσυς, έτσι ώστε να μπορούμε να θυμόμαστε τι έζησαν άλλοι άνθρωποι που επισκέφθηκαν τον πλανήτη γη πριν από εμάς.