Nafida Mohamed, Η δίκη του Ματάν, εκδ. Διόπτρα

 

Η καταδίκη ενός αθώου

 

1952, Μεγάλη Βρετανία, Τάιγκερ Μπέι του Κάρντιφ. Ένας κόσμος ναυτικών, επιχειρηματιών, βιομηχανίας και ναυπηγείων, εργατών και κάθε λογής τυχοδιωκτών, γηγενών λευκών και μαύρων από την Αφρική και τις Δυτικές Ινδίες. Αυτός είναι ο κόσμος στον οποίο ανήκει ο Σομαλός Μαχμούτ Ματάν, Σομαλός τυχοδιώκτης και καιροσκόπος, παντρεμένος με λευκή των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων, αλλά στην παρούσα φάση σε διάσταση από τη σύζυγό του, και πατέρας τριών παιδιών.

 

Ο Μαχμούτ είναι μουσουλμάνος στο θρήσκευμα, χωρίς να έχει όμως ιδιαίτερα πάρε δώσε με τη θρησκεία. Πράγματι, οι περιορισμοί που αυτή επιβάλει συνήθως δεν αρκούν προκειμένου να αποτρέψουν τον Μαχμούτ από το να γίνει και ελαφρώς κλεφτρόνι κάποιες φορές. Ούτε από το να στοιχηματίσει στον ιππόδρομο ή στο πόκερ. Ο Μαχμούτ είναι λάτρης του τζόγου και δεν το κρύβει. Δεν είναι πλούσιος, αλλά για έναν μυστήριο λόγο καταφέρνει πάντα να τα φέρνει βόλτα. Πάντως, αν και είναι λιγουλάκι κατεργαράκος, δεν θα μπορούσε να πειράξει ούτε μύγα, πόσο μάλλον να δολοφονήσει κάποιον.

 

Η ζωή του όμως θα αλλάξει δραματικά όταν θα κατηγορηθεί για τον φόνο μιας λευκής Εβραίας ιδιοκτήτριας μαγαζιού. Ευθύς οδηγείται στη φυλακή και αρχίζει ένας δικαστικός κυκεώνας που απειλεί να τερματίσει στον βίο του στην κρεμάλα. Τα στοιχεία δεν επαρκούν για να καταδικαστεί- οι αστυνομικοί δεν βρίσκουν πάνω του ούτε όπλο, ούτε χρήματα, αλλά ούτε και δαχτυλικά αποτυπώματα στον τόπο του εγκλήματος. Παρ’ όλα αυτά, θα καταδικαστεί εις θάνατον διά απαγχονισμού. Πώς γίνεται αυτό; Πώς μπορεί να καταδικαστεί ένας αθώος για ένα έγκλημα που δεν διέπραξε;

 

Φαίνεται πως στη Μεγάλη Βρετανίας των μέσων του εικοστού αιώνα, κάτι τέτοιο δεν ήταν και τόσο δύσκολο να γίνει. Ας μην ξεχνάμε ότι η Ευρώπη, αλλά και οι ΗΠΑ των μέσων του περασμένου αιώνα ήταν ένας κόσμος ρατσιστικός και μισαλλόδοξος, ιδιαίτερα προς τους έγχρωμους. Η αποικιοκρατία έπνεε, πλέον, τα λοίσθια, οι έγχρωμοι όμως που είχαν επιλέξει την Ευρώπη για την αναζήτηση μιας καλύτερης τύχης αντιμετωπίζονταν με καχυποψία από τις αστυνομικές αρχές.

 

Επιπλέον, ο Μαχμούτ έχει πολλούς εχθρούς. Δεν είναι άνθρωπος που χαϊδεύει τα αυτιά των άλλων, αντιθέτως, είναι διεκδικητικός και αιχμηρός στις κρίσεις του πολλές φορές. Επίσης έχει πολλούς «ανοιχτούς» λογαριασμούς με πολλά ταραχοποιά στοιχεία στο Τάιγκερ Μπέι και έχει την τάση να αψηφά τις αρχές και να είναι ιδιαίτερα επικριτικός μαζί τους. Χώρια το ότι έχει απασχολήσει τις αρχές για μικροαδικήματα και στο παρελθόν. Όλα αυτά, λοιπόν, αρκούν προκειμένου να ωθήσουν όσους τον αντιπαθούν να ψευδομαρτυρήσουν εναντίον του.

 

«Η δίκη του Ματάν» είναι ένα βιβλίο ορόσημο. Είναι πολλά πράγματα συγχρόνως. Έπος της αντιρατσιστικής λογοτεχνίας, ιστορία της μεταπολεμικής κοινωνίας της Αγγλίας, ψυχογράφημα της ψυχολογίας των επιζώντων Εβραίων του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ιστορία της εποχής της αποαποικιοποίησης, ιστορία της Σομαλίας, δικαστικό θρίλερ, συναρπαστικό και συγκλονιστικό μυθιστόρημα βασισμένο σε αληθινά γεγονότα. Πάνω απ’ όλα όμως είναι μία σπαρακτική διήγηση για έναν βασανισμένο άνθρωπο που έπεσε θύμα της μισαλλοδοξίας και του άδικου συστήματος και έχασε τη ζωή του τόσο άδικα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η οικογένειά του στιγματίστηκε μετά από την εκτέλεσή του και ότι η μνήμη του αποκαταστάθηκε μόλις το 1996 όταν οι βρετανικές αρχές αναγνώρισαν ότι ο Ματάν είχε καταδικαστεί με πλημμελή στοιχεία για τον φόνο. Κλείνοντας, αξίζει να δούμε τις σκέψεις του ίδιου του Ματάν όταν, κλεισμένος στη φυλακή, βασανιζόταν από την αβεβαιότητα για το μέλλον του:

 

«Απ’ όταν γεννήθηκε και μέχρι τα είκοσί του χρόνια όλα είχαν πάει καλά με ελάχιστη προσπάθεια από πλευράς του, αλλά από τότε και έπειτα, τα τελευταία τέσσερα χρόνια, η γκαντεμιά τον είχε τυλίξει σαν ομίχλη. Οι λιγοστές μικρές ανάσες τύχης στον ιππόδρομο ή στο πόκερ δεν είχαν αλλάξει τίποτα ουσιαστικό στη ζωή του ούτε είχαν αποκαταστήσει την  παλιά καλή του μοίρα. Θέλει να τον ακούσει ο Θεός ,να τον δει μέσα σ’ αυτή την ελεεινή φυλακή,  ανάμεσα στους άσπλαχνους ξένους, και να τον επιστρέψει στην οικογένειά του. Και αυτός σε αντάλλαγμα θα κόψει τον τζόγο και την αθεΐα».