Σταύρος Παπαδόπουλος, Η γιαγιά μου η Σμυρνιά, εκδ. Κέφαλος, 2024

 

Ο ποιητής και λογοτέχνης Σταύρος Παπαδόπουλος μοιράζεται με τους αναγνώστες του τις ιστορίες της γιαγιάς του Παναγιώτας Γκαράνη από το Ελληνοχώρι ή Γκιαούρκιοϊ στο μυθιστόρημά του με τίτλο «Η γιαγιά μου η Σμυρνιά». Πρόκειται για ένα πόνημα νοσταλγικό, τρυφερό, αλλά και βίαιο και συγκλονιστικό, πολλές φορές, αφού σε αυτό περιγράφονται τα τραγικά γεγονότα της καταστροφής της Σμύρνης από τους Τούρκους και οι βιαιοπραγίες τους εις βάρος των αμάχων.

 

Ο συγγραφέας δηλώνει ευθύς εξαρχής την πρόθεσή του να συγκινήσει τους αναγνώστες και να τους κάνει, μάλιστα, να κλάψουν όταν θα διαβάζουν τα γραφόμενά του. Επομένως, γίνεται από την αρχή σαφές στον αναγνώστη ότι το πόνημα που θα διαβάσει απευθύνεται πρωτίστως στο συναίσθημά του. Ο συγγραφέας επιθυμεί να καταγράψει τις ιστορίες αυτές προκειμένου να μην ξεχαστούν, αφού η λήθη είναι ο εχθρός της Ιστορίας. Η αφήγηση του Παπαδόπουλου προσιδιάζει περισσότερο σε αυθόρμητη καταγραφή που ξεχειλίζει από συναίσθημα.

 

Η αφήγηση δεν λαμβάνει χώρα με σαφή χρονολογική σειρά. Αντιθέτως, τα τραγικά γεγονότα της Καταστροφής εναλλάσσονται με την αφήγηση για τις ειρηνικές, παλιές καλές μέρες, οπότε χριστιανοί και μουσουλμάνοι συμβίωναν αρμονικά στη Μικρά Ασία. Μέρες ειρηνικές που επισκιάστηκαν από τους διωγμούς των Νεοτούρκων και της έναρξης των εχθροπραξιών μεταξύ των άλλοτε ειρηνικά συνυπαρχόντων λαών.

 

Φυσικά, ο Παπαδόπουλος δεν παραλείπει να αναφερθεί και στις περιπέτειες της γιαγιάς του όταν αυτή πήρε τον δρόμο της προσφυγιάς, αρχικά για τον Πειραιά, στη συνέχεια για την Ξάνθη και στο τέλος για την Πόρπη. Είναι γνωστό σε όλους το γεγονός της περιφρόνησης των προσφύγων από τους γηγενείς και των τεράστιων δυσκολιών που αυτοί γνώρισαν μετά την υποχρεωτική μετοικεσία τους στην Ελλάδα.

 

Από τις ιστορίες αυτές θα μας συγκινήσει ιδιαίτερα, εκτός από την αυτή καθεαυτή ιστορία της γιαγιάς Παναγιώτας, η ιστορία για το Χασανάκι, το Τουρκάκι που ζούσε μαζί με τους Έλληνες, αλλά και η ιστορία του Μιχάλη και της Φατμέ, δύο νέων που ερωτεύτηκαν αν και ανήκαν σε εντελώς διαφορετικούς κόσμους, έως ότου επέλεξαν τελικά να μείνουν μαζί, αφού η Φατμέ βαφτιστεί χριστιανή ως Ελένη.

 

Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα πόνημα αφιερωμένο σε όλους τους Έλληνες της Μικράς Ασίας που αναγκάστηκαν να αφήσουν τα σπίτια τους σε μία γη όπου άνθιζε το ελληνικό στοιχείο από αρχαιοκτάτων χρόνων.