Δημήτριος Λαμπίκης, Παλαιαί φιλολογικαί ημέραι, Άγνωστες σελίδες από την λογοτεχνική Αθήνα της Μπελ Επόκ, εκδ. Όταν

 

            Η χρονική περίοδος από το τέλος του Γαλλοπρωσικού πολέμου, το 1871, έως και το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου το 1914 αποκλήθηκε Μπελ Επόκ (Belle Epoque),καθώς ήταν μία εποχή κατά την οποία η Ευρώπη γνώρισε μεγάλη πολιτιστική άνθηση. Από την εποχή εκείνη και μετά μπήκαν στη ζωή των Ευρωπαίων όλα όσα την άλλαξαν οριστικά και αμετάκλητα και σηματοδότησαν το πέρασμα στη νεώτερη βιομηχανική εποχή: αυτοκίνητο, κινηματογράφος, ραδιόφωνο, ηλεκτροφωτισμός και τόσες άλλες ακόμα εφευρέσεις. Άραγε μπορούμε να πούμε ότι αυτή η εποχή της ακμής, της Belle Epoque, συμπεριλαμβάνει και την Αθήνα , την πρωτεύουσα από το 1834 του νεόκοπου ελληνικού κράτους;

            Παρά τις δυσκολίες εξαστισμού του ελληνικού κράτους, μπορούμε να είμαστε σίγουροι πως και η Αθήνα της Belle Epoque γνώριζε πολιτιστική άνθηση, παρά τις όποιες εντάσεις και τις δυσκολίες της εποχής. Και αυτήν ακριβώς την υπέροχη ατμόσφαιρα της νεαρής στην ηλικία ελληνικής πρωτεύουσας μας την περιγράφει έξοχα στο βιβλίο του ο άνθρωπος με τις πολλές ιδιότητες, ο Δημήτριος Λαμπίκης.

            Ο Δημήτριος Λαμπίκης γεννήθηκε στη Λεχαινά της Ηλείας το 1889 και απεβίωσε στην Αθήνα το 1956. Κατείχε τις ιδιότητες του δημοσιογράφου, του συγγραφέα, του ιστοριοδίφη, του χρονογράφου, του μεταφραστή και του ανθολόγου, μαζί με εκείνες του νομικού και του φιλολόγου λόγω των σπουδών του στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών. Εργάστηκε κατά κύριο λόγο ως συντάκτης ή και ανταποκριτής σε διάφορες αθηναϊκές εφημερίδες.

Ο  Λαμπίκης, λοιπόν, έζησε στην  Αθήνα της Belle Epoque. Έζησε από κοντά τη δημιουργία αυτού που εξελίχθηκε σε κέντρο της πνευματικής και λογοτεχνικής ζωής των Αθηνών, του καφενείου «Νέον Κέντρον» εν έτει 1905 στο βόρειο άκρο της οδού Αιόλου, απέναντι από το Βασιλικό Φαρμακείο, ιδιοκτησίας του Ανδρέα Μαυροκέφαλου. Στο καφενείο αυτό σύχναζαν όλοι οι Επτανήσιοι λογοτέχνες της εποχής. Ονόματα όπως Χρήστος Ζώης, Μαρίνος Σιγούρος, Ανδρέας Αβούρης, Σωτήριος Σκίπης, Άγγελος Σικελιανός, Χρίστος Βαρλέντης, Ναπολέων Λαπαθιώτης, Κώστας Βάρναλης, Γεράσιμος Βώκος, Κώστας Ουράνης, Νίκος Καρβούνης, Δημοσθένης Βουτυράς, Πλάτων Ροδοκανάκης και Στέφανος Μαρτζώκης είναι μερικοί μόνο από τους τακτικούς θαμώνες του. Δεν θα ήταν υπερβολή, επομένως, αν λέγαμε ότι στο καφενείο αυτό γεννήθηκαν λογοτεχνικά έργα-ή έστω οι ιδέες για τη συγγραφή τους- και έλαβαν χώρα θυελλώδης πολιτικές, κοινωνικές, φιλολογικές και λογοτεχνικές αντιπαραθέσεις. Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη μας και τη μεγάλη γλωσσική διαμάχη της εποχής ανάμεσα στους υποστηρικτές της καθαρεύουσας και στους μαλλιαρούς-ψυχαρικούς,-ας μην ξεχνάμε τα Ευαγγελιακά το 1901 και τα Ορεστεικακά το 1903- καταλαβαίνουμε πως λογικό είναι να υπήρχαν πάμπολλες αντιπαραθέσεις όχι μόνο σε αυτό, αλλά σε όλα τα «λογοτεχνικά» καφενεία της εποχής.

Το έτος 1915 το καφενείον «Νέον Κέντρον» μεταφέρθηκε στο τέλος της οδού Πανεπιστημίου, στα Χαυτεία και δυστυχώς από τότε παρήκμασε δύο έτη μόλις αργότερα. Τότε τη σκυτάλη πήραν άλλα καφενεία όπως το «Λεσχίδιον» και  ο «Μαύρος Γάτος».

Το έργο αυτό του Λαμπίκη, με τίτλο «Παλαιαί φιλολογικαί ημέραι». το οποίο αποτελεί ανεκτίμητη πηγή για την Αθήνα της Belle Epoque και τη λογοτεχνική-φιλολογική ζωή της δημοσιεύτηκε αρχικά σε ογδόντα συνέχειες στην εφημερίδα «Πολιτεία» κατά τα έτη 1927-1928.

Όλες τις παραπάνω πληροφορίες τις αντλούμε από την εισαγωγή στο βιβλίο αυτό, μια εισαγωγή που υπογράφει ο Διονύσης Μουσμούτης, Επίτιμος Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων, συγγραφέας, κριτικός, εκδότης και διευθυντής του μηνιαίου περιοδικού Ιστορία Εικονογραφημένη.

Πέρα από την εισαγωγή στο έργο του Λαμπίκη, η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει ένα επίμετρο με τα βιογραφικά των προσώπων που εμφανίζονται στο έργο, αλλά και του τύπου και των λογοτεχνικών περιοδικών της εποχής. Η έκδοση συμπληρώνεται από βιβλιογραφία και ευρετήριο. Την προσοχή του αναγνώστη, όμως, αιχμαλωτίζουν επίσης και διάσπαρτες στο σώμα του έργου εικόνες με προσωπογραφίες των λογίων της εποχής, της Αθήνας της Belle Epoque, αλλά και σκίτσων-γελοιογραφιών.

Πρωταγωνιστής του έργου είναι ο  Ατρεύς Καραβίδας, επίδοξος ποιητής και φανταστικό πρόσωπο, που μετοικεί στην Αθήνα εκείνης της εποχής από τη Ρωσία με τη γυναίκα και τη θετή κόρη του. Ο χαρακτήρας, όμως, αυτός περιστοιχίζεται από αληθινά ιστορικά πρόσωπα, πρωτίστως, λογοτέχνες, ποιητές και δημοσιογράφους, αλλά και από γλύπτες, ηθοποιούς, μουσικούς και ζωγράφους. Πάνω απ’ όλα στο έργο «Παλαιαί φιλολογικαί ημέραι» δεσπόζει η μορφή του Στέφανου Μαρτζώκη και η λογοτεχνική συντροφιά του καφενείου «Νέον Κέντρον», οι Νεοκεντρίτες, όπως τους αποκαλούσαν.

Η αφήγηση είναι ολοζώντανη, διανθισμένη με ολίγη γλαφυρή πρόζα, και η εύθυμη και σκωπτική διάθεση του συγγραφέα αιχμαλωτίζει αμέσως την προσοχή του αναγνώστη. Η περιγραφική του διάθεση δε, αληθινά αστείρευτη και ανεξάντλητη.

Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα πόνημα που θα μας ταξιδέψει σε μια άλλα Αθήνα, εκείνη των αρχών του εικοστού αιώνα. Και είναι, πραγματικά, ο καλύτερος τρόπος για να τη γνωρίσουμε με έξοχο και παραστατικό τρόπο.