Αλέξης Σταμάτης, Το παιδί και ο Άγγελος, εκδ. Μεταίχμιο

 

Αλληγορία, συμβολισμός, υπαρξισμός και μαγικός ρεαλισμός συνδυάζονται αγαστά στο νέο μυθιστόρημα του γνωστού λογοτέχνη Αλέξη Σταμάτη. Μία αύρα μυστηρίου, μαγικού και απόκοσμου διατρέχει αχνά και υποβόσκει σχεδόν αόρατη σε όλες τις σελίδες του μυθιστορήματος, χαρίζοντας στο πόνημα μία ποιητική, όσο και αέρινη διάσταση. Ο συγγραφέας, βέβαια, μας έχει συνηθίσει σε αυτόν τον τρόπο γραφής και αφήγησης και στα άλλα μυθιστορήματά του. Ωστόσο με το βιβλίο αυτό ο συγγραφέας θέλει να μας δείξει πόσον μεγάλο ρόλο παίζει το στοιχείο της αλλαγής και πόσος φόβος υπάρχει για τις αλλαγές αυτές σε κοινωνίες κλειστές και παραδοσιακές, όπως η κοινωνία που περιγράφει στο βιβλίο του.

            Κάπου, αόριστα τοποθετημένο στον χώρο και τον χρόνο, υπάρχει  ένα μικρό απομονωμένο χωριό, όπου οι άνθρωποι ζουν ακριβώς όπως οι παππούδες τους, δίχως να αλλάζουν τίποτε στις ζωές τους. Μέχρι την ημέρα όπου εμφανίζονται δύο περίεργοι ξένοι στο χωριό: ένας άντρας, ονόματι Άγγελος και ένα παιδί που έχει μαζί του, το οποίο όμως δεν μιλάει. Άραγε δεν μπορεί να μιλήσει, ή απλά αρνείται; Ποιοι είναι οι δύο παράξενοι αυτοί άνθρωποι που αποφασίζουν ξαφνικά να έρθουν στο χωριό; Ο Άγγελος τι προθέσεις έχει; Και τι ακριβώς περίεργο συμβαίνει με το παιδί αυτό που μοιάζει να κουβαλά ένα καλά κρυμμένο μυστικό;

            Οπωσδήποτε η σιωπή του παιδιού συμβολίζει αυτόν που, σοφός όντας, παρατηρεί τους ανθρώπους και τη φύση προσεκτικά, και δεν αντιδρά διότι δεν βρίσκει κανένα νόημα σε αυτό. Αυτή η σιωπή του παιδιού δεν είναι παρά μία συνειδητή στάση ενάντια στον κόσμο και την κοινωνία που το περιβάλλει. Όπως είναι, όμως, επόμενο, η σιωπή του αυτή είναι, επίσης, αυτή που τρομάζει τους γύρω του και τους κρατάει σε απόσταση. Εξάλλου, ό,τι αδυνατούμε να το κατανοήσουμε έχουμε την τάση να το σπρώχνουμε μακριά από εμάς, στη λήθη. Το παιδί αυτό, όμως, είναι προικισμένο με ισχυρή διαίσθηση και καταλαβαίνει πολλά περισσότερα απ’ ότι φαίνεται. Η σχέση του με τη φύση είναι πολύ ιδιαίτερη, όπως συμβαίνει, εξάλλου, και στον καθένα που στερείται μίας από τις πέντε αισθήσεις-στη συγκεκριμένη περίπτωση την ομιλία.

             Ο Άγγελος αποδεικνύεται εξίσου  αινιγματικός χαρακτήρας για τους γύρω του. Δημιουργεί πάθη και εντάσεις, δίχως, όμως, να το θέλει. Άξια μνείας είναι και η ιδιάζουσα σχέση που διατηρεί ο Άγγελος μαζί με το παιδί.

Ο συγγραφέας  θα ενώσει όλα τα παραπάνω στοιχεία-τη φύση του χωριού, τους ετερόκλητους χαρακτήρες που ζουν εκεί, το μυστήριο, τον φόβο της αλλαγής, τη σύγκρουση ανάμεσα στο συλλογικό και το ατομικό, σε ένα απρόσμενο φινάλε, το οποίο περιλαμβάνει και μία ανεξιχνίαστη δολοφονία.

Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα μυθιστόρημα-τροφή για σκέψη, με άφθονο υπαρξιακό βάθος, που θέτει φιλοσοφικά ερωτήματα.

 

 

Μαρία Λουκά, Δεκαέξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα, εκδ. Βακχικόν

 

Ένα βιβλίο που πρέπει να διαβάσουν όλοι οι εκπαιδευτικοί

 

            «Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα» του Ιταλού συγγραφέα Λουίτζι Πιραντέλλο. Και «Δεκαέξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα» της συγγραφέως από την Κύπρο, Μαρίας Λουκά. Η συγγραφέας εμπνέεται τον τίτλο του έργου της από το διασημότερο θεατρικό έργο του μεγάλου Ιταλού συγγραφέα και μας προσφέρει ένα μυθιστόρημα- τοιχογραφία μαρτυριών δεκαέξι διαφορετικών προσώπων. Τα θραύσματα των εξομολογήσεών τους αποτελούν τον κορμό του μυθιστορήματός της.

            Πρωταγωνιστής στις εξομολογήσεις και στο μυθιστόρημα είναι ένας παραβατικός και οργισμένος έφηβος, ο Μιχαήλ. Ένα δυσάρεστο επεισόδιο λαμβάνει χώρα στο σχολείο του και ο ίδιος βρίσκεται αντιμέτωπος με την ποινή της αποβολής, μαζί με άλλες δύο συμμαθήτριές του, την Ελένη και τη Χριστίνα. Οι τρεις νέοι θα εξαγοράσουν την ποινή τους δουλεύοντας για μία εβδομάδα σε ένα ίδρυμα κοινής ωφελείας, το Κέντρο Υποστηριζόμενης Διαβίωσης και Αποκατάστασης που φιλοξενεί ηλικιωμένους και ανθρώπους με κινητικά προβλήματα προς αποκατάσταση. Και αυτή η εβδομάδα που θα ζήσουν εκεί πρόκειται να τους αλλάξει όλους… Οι τρόφιμοι του κέντρου θα έχουν πολλά να τους πουν και να τους αφηγηθούν, πράγματα που θα τους κάνουν να δουν τη ζωή με άλλο μάτι.

Πέρα από τα παραπάνω, όμως, αυτό που μας εντυπωσιάζει στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα είναι, πρώτα πρώτα,  η δομή του. Είναι εξαιρετικά πρωτότυπη η ιδέα της αφήγησης των ίδιων γεγονότων από πολλές πλευρές, όχι, όμως, με ισοκατανεμημένες αφηγήσεις, αλλά με σαφές προβάδισμα σε κάποιους από τους χαρακτήρες του έργου: στα τρία παιδιά, στη διευθύντρια του σχολείου, στην αγαπημένη τους φιλόλογο και την ψυχολόγο του σχολείου. Οι αφηγήσεις των υπολοίπων συμπληρώνουν απλά το παζλ.    

Αυτό που αξίζει, όμως, να αναφερθεί, επίσης, είναι ο τρόπος που η συγγραφέας χειρίζεται και εκθέτει το όλο ζήτημα: ως εκπαιδευτικός-ας μην ξεχνάμε ότι η ίδια είναι φιλόλογος- που νοιάζεται για τα παιδιά και ασκεί το λειτούργημά της με κάθε υπευθυνότητα. Και στις μέρες μας που οι εκπαιδευτικοί αυτοί ολοένα και λιγοστεύουν, δυστυχώς, η αντίθεση αυτή φαντάζει ακόμη πιο έντονη ανάμεσα στους δύο αντιφατικούς χαρακτήρες του έργου: τον αδιάφορο και αντιπαθητικό φυσικό του σχολείου και τη γεμάτη έγνοια για τα παιδιά φιλόλογο.

Τα ενδοοικογενειακά προβλήματα που συνήθως ωθούν τα παιδιά σε τέτοιες παραβατικές συμπεριφορές είναι το άλλο μεγάλο θέμα του βιβλίου που θίγεται στις σελίδες του. Παιδιά που μεγαλώνουν με υπερπροστατευτικότητα ή αδιαφορία από τους γονείς, παιδιά από διαλυμένες με άσχημο τρόπο οικογένειες, ή από περιπτώσεις οικογενειακής κακοποίησης μπορούν εύκολα να εκδηλώσουν επιθετική συμπεριφορά. Το θέμα είναι οι εκπαιδευτικοί και οι ψυχολόγοι να εντοπίσουν  τις ρίζες του προβλήματος, προκειμένου να το θεραπεύσουν.

Ένα μυθιστόρημα για τους νέους, για τη ματιά που έχουν οι νέοι σήμερα στο σχολείο τους, στους εκπαιδευτικούς, στην οικογένειά τους και στην κοινωνία που όλοι οι εκπαιδευτικοί θα έπρεπε να διαβάσουν προκειμένου να προβληματιστούν.

Διονύσης Σαββόπουλος, Γιατί τα χρόνια τρέχουν χύμα, εκδ. Πατάκη

 

Τι επιλέγει να πει για τον εαυτό του ο μεγάλος τραγουδοποιός Διονύσης Σαββόπουλος

 

            Τι να πεις κανείς για τον… «Νιόνιο», τον κατά κόσμον Διονύση Σαββόπουλο, με τα τραγούδια του οποίου μεγάλωσαν γενιές Ελλήνων στα τέλη του εικοστού αιώνα… Επειδή, επομένως, ό,τι κι αν πούμε εμείς είναι λίγο, ας δούμε καλύτερα τι λέει ο ίδιος για τον εαυτό του, τη ζωή και το έργο του μέσα σε μία εκ βαθέων ολοζώντανη εξομολόγηση-τη ζωντάνιά της εγγυάται το γεγονός ότι ο Σαββόπουλος δεν την έγραψε, αλλά την υπαγόρευσε προφορικά.

Οπωσδήποτε, κανένας δεν αρνείται ότι είναι «της μόδας» να εκδίδονται βιογραφίες καλλιτεχνών σήμερα, τόσο μουσικών, όσο και ηθοποιών, γραμμένες από τους ίδιους. Όμως, αλήθεια είναι ακόμα ότι το βιτριολικό χιούμορ και η αστείρευτη ζωντάνια και η όρεξη για ζωή που επιδεικνύει πάντοτε στις ζωντανές εμφανίσεις του ο «Νιόνιος», διατρέχει, επίσης σαφέστατα απ’ άκρη σ’ άκρη όλη την έκταση του βιβλίου του. Επομένως, η αναγνωστική απόλαυση είναι εγγυημένη.

Επιπροσθέτως, νομίζω ότι για όποιον είναι γεννημένος από το 1950 μέχρι και το 1990, το παρόν πόνημα θα τον ταξιδέψει πίσω σε όμορφες εποχές, στη χρυσή μεταπολεμική εποχή και σε έναν κόσμο που οι περισσότεροι της γενιάς μας νοσταλγούν έντονα.

Η αφήγηση του Σαββόπουλου δεν είναι ευθύγραμμη, αλλά αυθόρμητη. Ανά κεφάλαιο διαλέγει ο ίδιος για τι ακριβώς θα μιλήσει στους αναγνώστες του: για τα παιδικά του χρόνια, για τη φυγή του από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα και το δύσκολο ξεκίνημά του ως μουσικός. Για τις σπουδές που δεν έκανε σε ωδείο, αλλά δίπλα στον μεγάλο δάσκαλο Αλέξανδρο Αινιάν. Για τα χρόνια της πείνας όταν ζούσε άνεργος στην πρωτεύουσα. Για τη γνωριμία με την «Ασπούλα» του, τη σύντροφο της ζωής του. Για τις στιγμές που υπήρξε καλός-αλλά και κακός ενίοτε-πατέρας για τα δύο παιδιά του, τον Κορνήλιο και τον Ρωμανό. Για τα δύσκολα χρόνια της λογοκρισίας και τη χούντα. Για τις μπουάτ που τραγουδούσε. Για τον μεγάλο Μάνο Χατζιδάκι που θαύμαζε απεριόριστα μαζί με τον φιλόλογό του Δημήτρη Βαφειάδη και τον ποιητή Νίκο-Αλέξη Ασλάνογλου. Για τον στρατό. Για πολλούς συναδέλφους του χώρου του, για φιλίες και έχθρες. Για τις δουλειές του με τις δισκογραφικές και για αδικίες που υπέστη σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα. Για τα χρόνια που έμενε στο Παρίσι. Και για ένα σωρό άλλα που θα μας ταξιδέψουν όχι μόνο στους σταθμούς της ζωής του μεγάλου μουσικού, αλλά και στην Ελλάδα του εικοστού αιώνα.

Όπως γράφει και ο ίδιος στο οπισθόφυλλο του βιβλίο του, ελπίζει να βρούμε διασκεδαστική την όλη προσπάθειά του. Και εμείς, πράγματι, τη βρήκαμε. Διότι, εκτός από εξαίρετος μουσικός και στιχουργός ο Σαββόπουλος αποδεικνύεται και έξοχος παραμυθάς και αφηγητής.

Νίκος Κ. Αλιβιζάτος, Οι αρχιτέκτονες του πολιτεύματος, Από τις όχθες του Τάμεση στην πλατεία Συντάγματος, εκδ. Μεταίχμιο

 

 

Μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συγκριτική μελέτη τεσσάρων μεγάλων Ελλήνων πολιτικών

 

Όλοι, ανεξαιρέτως, διακηρύττουμε σήμερα την πίστη μας στο Σύνταγμα και στους δημοκρατικούς θεσμούς της πολιτείας μας. Λίγοι από εμάς, όμως, είναι η αλήθεια, αναρωτιούνται πως ακριβώς φτάσαμε ως εδώ. Πώς ακριβώς οδηγηθήκαμε στο σημερινό κοινοβουλευτικό μας σύστημα, το οποίο έχει ως πρότυπο το αγγλικό κοινοβουλευτικό σύστημα; Πολλοί Έλληνες συνέβαλαν, αναντίρρητα προς την κατεύθυνση αυτή, σύμφωνα, όμως, με τον γνωστό ιστορικό και συνταγματολόγο Νίκο Αλιβιζάτο, οφείλουμε ιδιαίτερη μνεία σε τέσσερις Έλληνες πολιτικούς, οι οποίοι, ο καθένας με τον τρόπο του, έβαλε το λιθαράκι του στην ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας.

Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, Χαρίλαος Τρικούπης, Ελευθέριος Βενιζέλος, Κωνσταντίνος Καραμανλής: αυτοί είναι οι τέσσερις πολιτικοί στους οποίους οφείλουμε τη  μορφή του σημερινού μας πολιτεύματος. Όλοι τους ήταν θαυμαστές του αγγλικού κοινοβουλευτικού προτύπου.

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο πρώτος από τους τέσσερις, παρά το γεγονός ότι έχει κατηγορηθεί τα μάλα σχετικά με τη συμμετοχή του στους ελληνικούς εμφυλίους κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, εντούτοις, απέδιδε στην ψήφιση συντάγματος έναν ρόλο ενοποιητικό και εκείνον του υπερκερασμού των τοπικών διαφορών μεταξύ των διαφόρων φατριών της επανάστασης. Στη φάση εκείνη της ιστορίας μας, επομένως, ένα Σύνταγμα θα μας προσέφερε, εκτός από έμμεση αναγνώριση της εθνικής μας υπόστασης, και την πολυπόθητη ενοποίηση της κατακερματισμένης, επί οθωμανικής αυτοκρατορίας, κοινωνίας μας. Στον Χαρίλαο Τρικούπη πιστώνεται η αρχή της δεδηλωμένης και η εισαγωγή του πλειοψηφικού αγγλικού συστήματος στη χώρα μας, ενώ στον Ελευθέριο Βενιζέλο η ίδρυση του σύγχρονου κράτους δικαίου με ανεξάρτητη δικαστική αρχή. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, τέλος, ήταν αυτός που επιδίωξε την εγκαθίδρυση μιας ενισχυμένης εκτελεστικής εξουσίας κατά το ρουζβελτιανό μοντέλο, έτσι ώστε αυτή να δρα ταχεία και αποτελεσματικά, όταν το απαιτούν οι περιστάσεις.

Ο συγγραφέας εκθέτει ένα σύντομο βιογραφικό καθενός από τους τέσσερις πολιτικούς και, κατόπιν, αναλύει, τα πιστεύω τους, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο κατόρθωσαν να κάνουν πράξη τις ιδέες τους, τις σχετικές με το Σύνταγμα. Καταφεύγει δε αρκετά συχνά στην παράθεση πρωτογενών πηγών από τα λεγόμενά τους που τεκμηριώνουν τις απόψεις του. Κοντά στους τέσσερις μεγάλους, βέβαια, δεν παραλείπει να αναφερθεί και στη συμβολή άλλων πολιτικών στη διαμόρφωση του σημερινού κοινοβουλευτικού μας συστήματος, όπως, π.χ. του Αλέξανδρου Παπαναστασίου ή του Ηλία Ηλιού.

Αυτό που λείπει σήμερα από το πολίτευμά μας είναι, σύμφωνα με τον συγγραφέα, η ύπαρξη θεσμικών αντίβαρων, δικαστικών κυρίως, δηλαδή, θεσμών, που θα ασκούν μεγαλύτερο έλεγχο στην εκτελεστική εξουσία. Ακόμη κι έτσι, όμως, ουκ ολίγα έχουν γίνει ως τώρα.

Εν κατακλείδι, πρόκειται για εξαιρετική μελέτη που ακροβατεί μεταξύ Ιστορίας, Κοινωνιολογίας, Πολιτικής και Συνταγματικής Ιστορίας και θα αφήσει τους αναγνώστες της με ένα αίσθημα πληρότητας και καλύτερης κατανόησης του τρόπου με τον οποίο εξελίχθηκε το πολιτικό μας σύστημα.