Τετάρτη 15 Οκτωβρίου 2025

Φρέντυ Γερμανός, Γυναίκα από βελούδο, εκδ. Διόπτρα

 

Μία εναλλακτική ανασκόπηση του βίου των αδελφών Τρικούπη

 

«Γυναίκα από βελούδο» ονομάζει ο Φρέντυ Γερμανός τη Σοφία Τρικούπη, την αδελφή του διάσημου πρωθυπουργού της Ελλάδος, Χαρίλαου Τρικούπη. Φυσικά και έζησε στη σκιά του και φυσικά είναι επόμενο πως δεν έγινε ποτέ τόσο γνωστή όσο ο αδελφός της, μέσα, όμως, από την ανασκόπηση της δικής της ζωή, μπορούμε να μάθουμε πολλά, τόσο για την ιστορία της Ελλάδος των τελών του 19ου αιώνα, όσο και για τον τρόπο ζωής, τις συνήθειες και τον χαρακτήρα ενός από τους σημαντικότερους πολιτικούς της Ελλάδος εκείνη την εποχή.

Η κατά έξι χρόνια νεώτερη από τον Χαρίλαο Σοφία γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1838 και ευτύχησε να δει τον αδελφό της στον πρωθυπουργικό θώκο, αλλά και να τον κηδέψει, καθώς η ίδια απεβίωσε αρκετά χρόνια μετά από τον θάνατο του Τρικούπη το 1896, συγκεκριμένα το 1916.

Η Σοφία ήταν μία αξιομνημόνευτη προσωπικότητα και τα δύο αδέλφια έμειναν στην Ιστορία τόσο για τη στενή σχέση που ανέπτυξαν μεταξύ τους, όσο και για το γεγονός ότι και οι δυο τους έμειναν, τελικά, ανύπαντροι. Η Σοφία είχε στα νιάτα της ένα ατυχές ειδύλλιο με τον-μελλοντικά-μεγαλύτερο εχθρό του αδελφού της στη μάχη για την πρωθυπουργία: τον Θεόδωρο Δηλιγιάννη, τον οποίο ο συγγραφέας στο βιβλίο επιμένει να ονομάζει Δεληγιάννη, όπως μας εξομολογείται στο τέλος του βιβλίου του, αφού, όπως μας λέει, ο λαός πάντοτε τον φώναζε έτσι, με το λάθος διατυπωμένο του όνομα.

Στο υστερόγραφο του βιβλίου του, ο Φρέντυ Γερμανός μας αποκαλύπτει για ποιους λόγους αποφάσισε να ασχοληθεί με τη «Γυναίκα από βελούδο». Ο ίδιος συνάντησε ανθρώπους που τη γνώρισαν από κοντά, τη Ναταλία Μελά, τον Φίλιππο Δραγούμη, τον Χριστόφορο Ταβουλάρη, τη Χαρίκλεια Ξενοπούλου και τη Μυρτώ Σουρή. Με τη δική τους βοήθεια-καθότι όλοι τους ζούσαν τη δεκαετία του 1960, ο Φρέντυ Γερμανός μπόρεσε να μαγνητοφωνήσει τις συνομιλίες τους και με τις επισκέψεις του στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, σε Πινακοθήκες και Βιβλιοθήκες της Αθήνας, μπόρεσε να ανασυνθέσει λογοτεχνικά τη συναρπαστική προσωπικότητά της. Το μυθιστόρημα που δημιούργησε εκδόθηκε για πρώτη φορά  το 2002, τρία μόλις χρόνια μετά από τον θάνατό του και επανεκδίδεται σήμερα από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Πρόκειται για ένα πολύ ευκολοδιάβαστο βιβλίο και μία συναρπαστική αφήγηση που θα μας ταξιδέψει πίσω στον χρόνο. Όσοι δεν το διάβασαν τότε, όταν πρωτοεκδόθηκε, είναι μία πολύ καλή ευκαιρία να το διαβάσουν τώρα, όπως έπραξα και εγώ. Οι περισσότεροι αναγνώστες θα εκπλαγούν όταν μάθουν πως στο σπίτι τους τα αδέλφια Τρικούπη είχαν έναν τροπικό παπαγάλο ο οποίος φώναζε μάλιστα «Ζήτω ο Τρικούπης» κατά την κηδεία του.

Η ίδια η Σοφία φυσικά γνώρισε όλες τις διάσημες προσωπικότητες της εποχής της, πολιτικούς, λογοτέχνες κτλ, ζώντας μια ζωή υπό τη σκιά του διάσημου αδελφού της και φροντίζοντάς τον. Παρακολουθώντας τη ζωή της θα δούμε τι έγινε με τη διαμάχη Ορεινών-Πεδινών και τον διεφθαρμένο Δημήτρη Βούλγαρη. Θα γνωρίσουμε τα έργα που έκανε ο Τρικούπης, αλλά και τις αντιδράσεις του λαού κατά την περίφημη πτώχευση του 1892. Θα μάθουμε ότι, όταν ήταν στην Αγγλία η Σοφία, ήταν η αγαπημένη της βασίλισσας Βικτωρίας. Θα σοκαριστούμε με τις τρεις απόπειρες δολοφονίας εναντίον του αδελφού της. Και, τέλος, θα δούμε από κοντά τι έγινε στη διοργάνωση των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων του 1896. Αυτά και πολλά όλα με τους ολοζώντανα πλασμένους χαρακτήρες του Γερμανού που θα ζωντανέψουν μπροστά στα μάτια μας μία ολόκληρη εποχή και την τοιχογραφία μίας Αθήνας που δεν υπάρχει πια.

Σάββατο 11 Οκτωβρίου 2025

Κωνσταντίνος Παπαθανασίου, Δέμφις, εκδ. Πνοή

            Στην κατηγορία του αστυνομικού μυθιστορήματος, αλλά με πολλές αναφορές σε ιστορικά, ιδίως, αλλά και κοινωνικά ζητήματα, μπορεί να ενταχθεί το αξιόλογο πρωτόλειο πόνημα με τίτλο «Δέμφις» του πρωτοεμφανιζόμενου στον χώρο της συγγραφής λογοτέχνη, Κωνσταντίνου Παπαθανασίου από την Πάτρα.

Ο Παπαθανασίου επαγγέλεται τοπογράφος και  εργάζεται ως ελεύθερος επαγγελματίας, έχει διακριθεί, όμως, σε πανελλήνιους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς. Η πρώτη λογοτεχνική του απόπειρα φορά τον τόπο καταγωγής του, την περιοχή του ορεινού Βάλτου της Αιτωλοακαρνανίας, όπου βρίσκεται και η χαμένη σήμερα πόλη της Δέμφιδας, η οποία και αποτελεί τον κινητήριο μύθο για την υπόθεση αρχαιοκαπηλίας του ομότιτλου βιβλίου του.

Η υπόθεση του μυθιστορήματος εκτυλίσσεται σε δύο παράλληλες χρονικούς άξονες: το 1938 και το 1982. Εν έτει 1938, ο Ιταλός αρχαιολόγος εβραϊκής καταγωγής Αλεσάντρο Φιλιέρι επισκέπτεται τον αρχαιολογικό χώρο της Δέμφιδας προκειμένου να ανακαλύψει τον τάφο του μυθικού βασιλιά της περιοχής Σαλύνθιου, αρχηγού του αρχαίου φύλου των Αγραίων, αλλά και ένα ετρουσκικό χρυσό ελάφι που οι πηγές μαρτυρούν ότι βρίσκεται ως κτέρισμα στον τάφο αυτόν.

Τον Αύγουστο του 1982, ένα ιδιωτικό αεροπλάνο με Ισπανούς επιβαίνοντες πέφτει ανεξήγητα στα νερά του Αιγαίου, με αποτέλεσμα ο Ισπανός διάσημος γιατρός που επιβαίνει σε αυτό να σκοτωθεί. Τόσο οι ελληνικές, όσο και οι ισπανικές αρχές διεξάγουν έρευνες για τα αίτια του ατυχήματος. Από την ελληνική πλευρά,  η υπόθεση ανατίθεται στον Άρη Κωστή, έμπειρο αστυνόμο, και στην αστυνομικίνα Αντιγόνη. Σύντομα οι δυο τους ανακαλύπτουν ότι η υπόθεση κάθε άλλο παρά απλή είναι. Αντιθέτως, όλα στριφογυρίζουν γύρω από μία πρωτοφανή υπόθεση αρχαιοκαπηλίας με επίκεντρο ένα χρυσό ετρουσκικό ελάφι. Αυτό ακριβώς το ελάφι είναι που συνδέει τις δύο τόσο απομακρυσμένες μεταξύ τους χρονολογικά ιστορίες.

Οι ήρωες στην ιστορία του 1938 θα ταξιδέψουν από τη Δέμφιδα, στην Πάτρα και την Τεργέστη και θα έρθουν αντιμέτωποι με τους ναζί κατά το ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Παράλληλα, η καρδιά του αρχαιολόγου Αλεσάντρο χτυπάει δυνατά για την όμορφη Εναρέτα, με την οποία ποθεί να ενωθεί, οι περιστάσεις, όμως, δεν τους αφήνουν.

Από την άλλη, ο Άρης και η Αντιγόνη θα έρθουν αντιμέτωποι με περίεργα διλήμματα, αλλά και με επικίνδυνους ανθρώπους και θα ταξιδέψουν στα Κύθηρα και τη Σύρο προκειμένου να διελευκάνουν την υπόθεση. Τα πράγματα θα αγριέψουν κι άλλοι, όταν στον θάνατο του Ισπανού γιατρού θα προστεθούν και άλλες τρεις δολοφονίες, οι οποίες συνοδεύονται μάλιστα και με σημείωμα υπογεγραμμένο από τους δολοφόνους.

Ένα βιβλίο καλογραμμένο, με γρήγορο αφηγηματικό ρυθμό που απευθύνεται, πρωτίστως, στους λάτρεις του μυστηρίου και του ιστορικού αστυνομικού μυθιστορήματος που πλέκει αγαστά τον μύθο, το μυστήριο και τις ιστορικές αναφορές.

 


Παρασκευή 10 Οκτωβρίου 2025

Σάκης Σερέφας, Πέτα το στη θάλασσα, εκδ. Μεταίχμιο

 


 


 

Η λογοτεχνία… αλλιώς!

 

«Ναι, θα μπορούσε να έχει συμβεί και κάπως έτσι αυτή η ιστορία, δεν θα μπορούσε; Μα δεν συνέβη έτσι. Και δεν συνέβη, με τον εντελώς δικό της τρόπο. Αφού, είναι γνωστό πως όλες οι ιστορίες που συνέβησαν μοιάζουν μεταξύ τους, όμως κάθε ιστορία που δεν συνέβη, δεν συνέβη με τον δικό της τρόπο».

            Με έναν τρόπο όπως αυτόν που περιγράφει η παραπάνω ρήση του Georgi Gospodinov στο έργο του με τίτλο «Χρονοκαταφύγιο» και την οποία ο αφηγητής παραθέτει αυτούσια στο βιβλίο του, περιγράφει ο γνωστός και πολυβραβευμένος συγγραφέας Σάκης Σερέφας μια άγνωστη στους περισσότερος υπόθεση βρεφοκτονίας που έλαβε χώρα στη Θεσσαλονίκη, τον, μακρινό πλέον από το σήμερα, Απρίλη του 1963.

Μα είναι δυνατόν, θα πει κανείς, να πετάξει μία μάνα το βρέφος της στη θάλασσα με τόσο άσπλαχνο τρόπο; Κι όμως, όλα είναι δυνατά… Αυτό μας λέει ο Σάκης Σερέφας και προσπαθεί μάλιστα, από την πλευρά του να δώσει και ερμηνείες στο εν λόγω γεγονός.

Ο συγγραφέας γνώριζε το γεγονός εδώ και δώδεκα χρόνια. Προτού αποφασίσει, όμως, να το μεταπλάσει μυθιστορηματικά, ένα ποίημα με το όνομα Γιάννης είχε γεννηθεί πρωτίστως από την πένα του, ένα ποίημα που αναφέρεται στο ίδιο γεγονός και παρατίθεται αυτούσιο στις πρώτες σελίδες του βιβλίου του. Σπανίως, πάντως, μία αληθινή ιστορία μεταπλάθεται τόσο αποτελεσματικά και σε τέτοιες διαστάσεις με υπερρεαλιστικές πινελιές από συγγραφέα και τόσο λεπτή απόχρωση ειρωνείας και χιούμορ.

Αν μη  τι άλλο, λοιπόν, στο εν λόγω πόνημα δεν μπορούμε να μην θαυμάσουμε τη μεγάλη φαντασία του συγγραφέα και τα πανέξυπνα λογοτεχνικά και αφηγηματικά εφευρήματα που βρίσκει προκειμένου αφενός να αφηγηθεί την ιστορία με έναν εντελώς δικό του και ξεχωριστό τρόπο, αλλά και, αφετέρου, να την οδηγήσει εκεί όπου ο ίδιος επιθυμεί-και όχι η ιστορία να οδηγήσει αυτόν. Ο συγγραφέας φτάνει στο σημείο να εντάξει στο πόνημά του μέχρι και κουίζ ψυχολογίας ως αφηγηματικό τρικ!

Η αφήγηση δεν είναι γραμμική, τουλάχιστον όχι με τον παραδοσιακό γραμμικό τρόπο. Η μάνα πετάει το βρέφος της στο νερό. Οι αρχισυντάκτες ψάχνουν τρόπο να βγάλουν ρεπορτάζ. Το παρελθόν της μάνας στη Γερμανία μελετάται ενδελεχώς, όπως και η προσπάθεια από μέρους της να δώσει το μωρό της για υιοθεσία, προτού την ακατανόητη πράξη, μήπως και καταφέρει ο συγγραφέας να βρει την άκρη του μύθου και να εισχωρήσει στην άγνωστη ψυχοσύνθεση της μάνας. Η κηδεία του μωρού και η κατάληξη της μάνας στη φυλακή…

Το εντυπωσιακό σε όλα τα παραπάνω είναι ο εξαιρετικά επιτυχημένος τρόπος με τον οποίο ο  συγγραφέας ενσωματώνει μνήμες, γεγονότα, πρόσωπα, ιστορικά γεγονότα κτλ από τη δεκαετία του 1960 στις σελίδες του βιβλίου του. Η δολοφονία του Λαμπράκη το 1963. Η ΕΔΑ του Ηλία Ηλιού και η ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Η σύγκρουση του Κωνσταντίνου Καραμανλή με τα ανάκτορα. Οι παιδουπόλεις της Φρειδερίκης-τη δεκαετία του 1950 αυτές- με τις παράνομες υιοθεσίες και παιδιά που κανείς δεν έμαθε ποτέ τι απέγιναν. Η μετανάστευση των Ελλήνων σωρηδόν για τη Γερμανία. Ο πρόεδρος τω ΗΠΑ Κένεντυ. Η ανοικοδόμηση και η αντιπαροχή στην πρωτεύουσα και τη συμπρωτεύουσα που άλλαξε οριστικά και αμετάκλητα το αστικό τοπίο της χώρας. Και φυσικά ο ψυχρός πόλεμος μεταξύ Αμερικής και Ρωσίας, τα απόνερα του οποίου έφταναν μέχρι την Ελλάδα.

Το πιο ωραίο, όμως, από όλα, που απολαμβάνει κανείς κατά την ανάγνωση, είναι το γεγονός ότι ο αφηγητής απευθύνεται, πολλές φορές, στον ίδιο τον συγγραφέα-κι ας ταυτίζονται τα δύο πρόσωπα. Γενικά, ο τρόπος γραφής του Σερέφα είναι άμεσος και μιλά κατευθείαν στην καρδιά των αναγνωστών.

Ένα μυθιστόρημα, επομένως, μικρό και ευκολοδιάβαστο, πνευματώδες και ζωηρό, έξυπνο και ευφάνταστο, με πρωτότυπους αφηγηματικούς τρόπους που περιλαμβάνουν μέχρι και παράθεση φωτογραφιών της εποχής, ως συμπλήρωμα στα γραφόμενα. Ένα μυθιστόρημα βασισμένο σε αληθινά γεγονότα, την ιστορία του οποίου όμως, μας αφηγείται ο συγγραφέας με τον τρόπο που θέλει ο ίδιος-όχι η ίδια η ιστορία και η Ιστορία-με τον δικό του μοναδικό και ανεπανάληπτο τρόπο.

Σάββατο 4 Οκτωβρίου 2025

Αχμέτ Ουμίτ, Για χάρη της αγάπης, εκδ. Πατάκη

 

 
 

 

            Ο Αχμέτ Ουμίτ είναι αναντίρρητα ένας από τους αγαπημένους μας Τούρκους λογοτέχνες, μαζί με τους Ορχάν Παμούκ και Ομέρ Ζουλφού Λιβανελί. Ο Αχμέτ Ουμίτ, γεννήθηκε στο Γκαζίαντεπ το 1960 και ζει σήμερα στην Κωνσταντινούπολη. Έχουν ήδη μεταφραστεί και κυκλοφορούν στα ελληνικά δώδεκα μυθιστορήματά του από τις εκδόσεις Πατάκη, μαζί με το τελευταίο του πόνημα, το «Για χάρη της αγάπης» για το οποίο θα μιλήσουμε εδώ.

            Το δίχως άλλο το παρόν μυθιστόρημα είναι ένα πολύ ιδιαίτερο βιβλίο που θα μας θυμίσει φιλοσοφικού τύπου έργα που αποκαλύπτουν αλήθειες για μυημένους, όπως η όπερα «Μαγεμένος αυλός» του Μότσαρτ, η «Ασκητική» του Καζαντζάκη και το «Τάδε έφη Ζαρατούστρα» του Φρίντριχ Νίτσε,  πονήματα στα οποία το Φως παλεύει διαρκώς με το Σκότος σαν έννοιες.

Παρομοίου περιεχομένου αλληγορικό παραμύθι είναι, επομένως, και το πανέμορφο παραμύθι που παραπέμπει κάπως στα «Παραμύθια της Χαλιμάς» και στις «Χίλιες και μία νύχτες», αυτό που γράφτηκε «Για χάρη της αγάπης». Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το «Για χάρη της αγάπης» είναι ένα ταξίδι αυτογνωσίας, ένας οδηγός για μυημένους αναγνώστες που δίνεται υπό μορφή παραμυθιού.

            Ο τόπος και ο χρόνος της υπόθεσης είναι απροσδιόριστος όπως συμβαίνει, εξάλλου, πάντα στα παραμύθια. Πέντε πρίγκιπες σε πέντε διαφορετικά βασίλεια βλέπουν ταυτόχρονα το ίδιο όνειρο: περπατούν στα σοκάκια μιας άγνωστης και απροσδιόριστης πόλης και αντικρίζουν κάποια στιγμή μία κοπέλα που όμοιά της σε ομορφιά δεν έχουν ποτέ τους αντικρίσει… Συμβουλεύονται, λοιπόν, πέντε μάντεις προκειμένου να ανακαλύψουν που ακριβώς θα μπορέσουν αν βρουν την κοπέλα. Οι μάντεις τους λένε ότι αναμφίβολα είναι ερωτευμένοι, αλλά οι πατεράδες βασιλείς που κυβερνούν, θυμώνουν με τη συμβουλή αυτή και διατάζουν να φυλακιστούν οι μάντεις. Τελικά η παρεξήγηση λύνεται, και οι πέντε πρίγκιπες από τις χώρες του Πάγου, του Ανέμου, του Νερού, του Βουνού και της Άμμου ξεκινούν για το μεγάλο ταξίδι της αυτογνωσίας τους, κατά τη διάρκεια του οποίου όλα θα αλλάξουν στις ζωές τους…

            Ο πρίγκιπας από τη Χώρα του Πάγου θα έρθει αντιμέτωπος με τον φοβερό Λευκό Γίγαντα και θα προσπαθήσει να απελευθερώσει μια δεσποσύνη, έως ότου καταλάβει ότι τα πράγματα δεν είναι τελικά όπως φαίνονται…

Ο πρίγκιπας από τη Χώρα της Άμμου θα επισκεφθεί την Όαση του Θάρρους όπου θα έρθει αντιμέτωπος με αήττητους πολεμιστές και θα πάρει και αυτός ένα καλό μάθημα…

Ο πρίγκιπας από τη Χώρα του Νερού θα ταξιδέψει στη θάλασσα, θα βοηθήσει φάλαινες και θα καταλάβει ότι η καλοσύνη που δείχνουμε πάντοτε επιστρέφεται…

Ο πρίγκιπας από τη Χώρα του Ανέμου θα επισκεφθεί τους Πύργους της Ευγένειας και του Βορρά και θα βιώσει κάθε είδους διχόνοια…

Και, τέλος, ο πρίγκιπας από τη Χώρα του Βουνού θα επισκεφθεί το Όρος της Ελπίδας, θα έρθει αντιμέτωπος με τη φωτιά και θα βιώσει τελικά την κάθαρση…

Κατόπιν, όλοι τους θα επισκεφθούν την άγνωστη πόλη- που συμβολίζει την ουτοπία- και εκεί θα γραφτεί και το φινάλε του παραμυθιού.

Ο Αχμέτ Ουμίτ γράφει μία αλληγορική ιστορία για τον έρωτα, για τα όνειρα και για την προαιώνια μνήμη των ανθρώπων, μια ιστορία εντελώς διαφορετική από αυτά στα οποία μας έχει συνηθίσει ως τώρα, που θα μας συναρπάσει και θα μας βάλει, συγχρόνως, σε σκέψεις.

Φρέντυ Γερμανός, Γυναίκα από βελούδο, εκδ. Διόπτρα

  Μία εναλλακτική ανασκόπηση του βίου των αδελφών Τρικούπη   «Γυναίκα από βελούδο» ονομάζει ο Φρέντυ Γερμανός τη Σοφία Τρικούπη, την α...