Franz Kafka, Γράμμα στον πατέρα, εκδ. Μίνωας

 

Είναι εξόχως απολαυστικό να διαβάζει κανείς μεγάλους κλασικούς συγγραφείς στις πιο ιδιαίτερες και προσωπικές συγγραφικές τους στιγμές, σε κείμενα, δηλαδή, τα οποία δεν είχαν γραφτεί αρχικά με σκοπό να αναγνωσθούν από το ευρύ κοινό. Σε κάτι τέτοιες εξομολογήσεις η ψυχή του συγγραφέα «ξεγυμνώνεται» μπροστά στο κοινό, η γραφή, όμως, διατηρεί όλη εκείνη τη μοναδική ομορφιά και τη μαγεία χάρη στην οποία ο εν λόγω συγγραφέας δικαίως συγκαταλέγεται στους μεγάλους κλασικούς λογοτέχνες.

Τέτοια είναι και η περίπτωση του εν λόγω έργου του Φραντς Κάφκα, του μεγάλου εκείνου Τσέχου συγγραφέα εβραϊκής καταγωγής. Το  πόνημα αυτό  τιτλοφορείται «Γράμμα στον πατέρα» και αποτελεί μία τρυφερή, ευαίσθητη και πολύ ιδιαίτερη συγγραφική στιγμή του συγγραφέα, ο οποίος απευθύνεται στον πατέρα του μέσω μιας μακροσκελούς επιστολής ύστερα από έναν μεγάλο οικογενειακό καυγά. Ο διαπληκτισμός αυτός έλαβε χώρα όταν εξέπνεε το έτος 1919 και ο συγγραφέας ήταν 36 ετών, πέντε χρόνια δηλαδή πριν αποβιώσει πρόωρα λόγω φυματίωσης.

Μπορεί το γράμμα αυτό να μην έφτασε ποτέ στον παραλήπτη του, τον πατέρα του Κάφκα, εντούτοις συνιστά για τους μελετητές την πιο σημαντική  πηγή για τη ζωή του μεγάλου συγγραφέα, αφού αποτυπώνει με γλαφυρή διάθεση τον ψυχισμό, τα πιστεύω και τα ήθη του συγγραφέα, όπως και τη σχέση του όχι μόνο με τον πατέρα του, αλλά και με τη μητέρα και τα αδέλφια του. Ο λόγος της οικογενειακής διαμάχης δεν γίνεται σαφής μέσα από την ανάγνωση της επιστολής, αλλά σε αυτήν αποτυπώνονται όλα τα παράπονα που ο  Κάφκα είχε από τον αυταρχικό γεννήτορά του.

Ο Κάφκα ήταν το μεγαλύτερο από τα έξι συνολικά παιδιά της οικογένειας. Οι αδελφές του πέθαναν όλες στο Ολοκαύτωμα, ενώ οι δύο αδελφοί του χάθηκαν σε νεαρή ηλικία. Ο Κάφκα στο προσωπικό γράμμα που απευθύνει στον πατέρα του τον αποδοκιμάζει για τις διαρκείς μομφές προς το πρόσωπό του, για την αυταρχικότητά του ως γονιού, αλλά και για την διαρκή του απουσία από τη οικογενειακή εστία κατά τα παιδικά του χρόνια. Ο Χέρμαν Κάφκα επομένως φαίνεται πως ήθελε να γαλουχήσει τον μικρό Φραντς αποκλειστικά με τα δικά του θέλω και πιστεύω, με τα οποία,  όμως, ο Φραντς μάλλον διαφωνούσε. Το γεγονός δε ότι ο πατέρας του δεν τον στήριζε στα όποια φιλόδοξα εγχειρήματά του, αποτελεί πηγή μεγάλων παραπόνων από μέρους του.

Μέσω της επιστολής επίσης ανιχνεύεται η σχέση των Κάφκα με τη θρησκεία, αλλά και οι απόψεις του Φραντς σχετικά με την εκπαίδευσή του, τις σπουδές του, τη δουλειά του, αλλά και τον γάμο και τη δημιουργία οικογένειας.

Το κείμενο ρέει και είναι ιδιαίτερα ευκολοδιάβαστο, παρά το «βαρύ» περιεχόμενό του. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αξίζει να διαβαστεί αφού αποκαλύπτεται μέσα από την ανάγνωσή του το γεγονός ότι ο Κάφκα ήταν πράγματι ένας μεγάλος συγγραφέας. Η εξαιρετική  και πολύ εύρυθμη μετάφραση μάλιστα από την Δέσποινα Κανελλοπούλου, φαίνεται ότι κατορθώνει να διατηρήσει όλη την ομορφιά της πρωτότυπης γλώσσας.

 

Μάνος Κοντολέων, Ο Μάρκος τα λέει… όλα!, εκδ. Πατάκη

 

Ο Μάνος Κοντολέων έχει πολλάκις αποδείξει ότι μπορεί να προσαρμόζει εξαιρετικά εύστοχα κάθε νέα συγγραφική του δουλειά στα προβληματισμούς των νέων της εκάστοτε εποχής. Πράγματι, από τότε που εμείς ήμασταν έφηβοι και διαβάζαμε μετά μανίας βιβλία του όπως «Το ταξίδι που σκοτώνει» ή το «Γεύση πικραμύγδαλου»,  πολλά έχουν αλλάξει για τους σημερινούς νέους-πολλά άλλα όμως, όπως τα ναρκωτικά ή οι νεανικοί έρωτες, θέματα των παραπάνω βιβλίων, έχουν παραμείνει ψηλά στη λίστα σχετικά με τους προβληματισμούς των νέων τότε, αλλά και σήμερα.

 

Παράλληλα, επομένως, με τα πονήματα που εξέδωσε τελευταία για τους ενήλικες, με θεματική σχετική με την Ελληνική Μυθολογία, ο Κοντολέων συνεχίζει να παρευρίσκεται στον χώρο της παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας, γράφοντας αυτή τη φορά ένα πόνημα το οποίο βρίσκεται εξαιρετικά κοντά στον τρόπο σκέψης και τους προβληματισμούς των σύγχρονων νέων.

 

Τί θα σκεφτόταν άραγε ένα παιδί που φοιτά στην πρώτη τάξη του γυμνασίου; Πού θα έγραφε τις σκέψεις του; Ποια θα ήταν τα θέλω του, ο κόσμος του; Τί θα το ενοχλούσε και τί θα του άρεσε στη σημερινή κοινωνία μας και στην οικογένειά του; Ποιες θα ήταν οι εμπειρίες του;

 

Όλα τα παραπάνω φιλοδοξεί να καταγράψει ο Κοντολέων μέσω του Μάρκου, ενός συμπαθέστατου μαθητή της πρώτης γυμνασίου που καταγράφει τις καθημερινές εμπειρίες του όχι σε ημερολόγιο, αλλά σε ένα blog στον υπολογιστή. Διότι φυσικά σήμερα ελάχιστα παιδιά θα κρατούσαν ένα παραδοσιακού τύπου ημερολόγιο, πολλά όμως θα κατέγραφαν ευχαρίστως τις σκέψεις και τις εμπειρίες τους στον υπολογιστή.

 

Blogger, follower, Netflix, wi fi, podcast, Y tube, videogeames, tablet, viber, grimy post, looser και άλλοι πολλοί τέτοιοι όροι συναντώνται μέσα στο βιβλίο του Κοντολέων, που δημιουργεί έναν ήρωα εντελώς εντεταγμένο μέσα στον σύγχρονο τρόπο ζωής. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο το πόνημά του είναι εξαιρετικά ευκολοδιάβαστο ακόμη και από παιδιά που δεν έχουν επαφή με τα βιβλία. Το εν λόγω πόνημα, επομένως, αποτελεί την καλύτερη πρόταση για να αρχίσει ένα παιδί το διάβασμα, ακόμη και αν δεν έχει διαβάσει ποτέ του.

 

Η αφήγηση που αφορά τις εμπειρίες του Μάρκου είναι δοσμένη με άφθονο χιούμορ και εντελώς προσαρμοσμένη στον τρόπο που βλέπει τον κόσμο ένα δωδεκάχρονο παιδί. Πρόκειται για αφήγηση που εστιάζει σε ευτράπελα γεγονότα που αφορούν την καθημερινότητα μιας σημερινής ελληνικής οικογένειας. Πρωταγωνιστής είναι φυσικά ο Μάρκος, ο μικρότερος αδελφός του ο Νέστορας, οι παππούδες, οι γιαγιάδες, ακόμη και ο γάτος της οικογένειας ο Σιλβέστρος. Ο παππούς που έχει τελειώσει τη Φιλοσοφική-είναι συνταξιούχος καθηγητής Φιλοσοφίας- και μιλά στην καθαρεύουσα αποτελεί τη φωνή από το παρελθόν που αποπειράται να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των διαφορετικών γενεών.

 

Το βιβλίο αυτό, επομένως, πιο σύγχρονο από ποτέ, δεν καταρρίπτει τους δεσμούς με το παρελθόν. Ο Κοντολέων χρησιμοποιεί μεν το καθημερινό, απλό λεξιλόγιο που είναι απολύτως κατανοητό στα παιδιά, αλλά δεν διστάζει να προσθέσει και κάποιες λόγιες πινελιές που αποσκοπούν στο να μάθουν κάτι παραπάνω στο παιδί με εύληπτο και προσιτό τρόπο, δίχως όμως ίχνος διδακτισμού. Δεν είναι επίσης κακή ιδέα να διαβάσουν και οι ενήλικες το πόνημα αυτό προκειμένου να κατανοήσουν τον τρόπο σκέψης ενός δωδεκάχρονου.  Συμπεραίνουμε, επομένως, πως ο κύριος Κοντολέων παραμένει παιδί βαθιά μέσα του, εφόσον μπορεί να ανατέμνει την παιδική ψυχολογία με τόσο επιτυχημένο τρόπο!

Paul Harding, Η άλλη Εδέμ, εκδ. Διόπτρα

 

 

«Η Γη είναι τούτη η επιφάνεια. Η Γη είναι αυτό το στερεό στρώμα. Η Γη είναι η τρύπα ή η κρυψώνα των ζώων που φωλιάζουν σε λαγούμια. Η Γη είναι το κατάλληλο χώμα για καλλιέργεια. Η Γη είναι το μέσο με το οποίο ολοκληρώνεται ένα κύκλωμα. Η Γη είναι το έδαφος. Η Γη είναι μέρος ταφής. Η Γη είναι η τωρινή κατοικία της ανθρωπότητας. Η Γη είναι άλαλη και υπομονετική, έτσι υπέμεινε τα φτυάρια των τυμβωρύχων».

 

Το βιβλίο αυτό αποτελεί έναν ύμνο σε μιαν «άλλη Εδέμ», όπως μας λέει και ο τίτλος του, σε έναν μικρό επίγειο παράδεισο, ο οποίος τερμάτισε βίαια την ύπαρξή του το 1912. Η «άλλη αυτή Εδέμ» βρίσκεται στην πολιτεία του Μέιν των ΗΠΑ, σε ένα μικρό ερημονήσι που ο συγγραφέας ονομάζει Απλ Άιλαντ, αντί να χρησιμοποιήσει  το αληθινό του όνομα (Μάλαγα, όπως την ομώνυμη ισπανική πόλη).

 

Ο Πολ Χάρντινγκ είναι συγγραφέας αλλά και μουσικός, γνωστός από τα μυθιστορήματά του Tinkers, με τα οποία απέσπασε το Βραβείο Πούλιντζερ το 2010. Σήμερα κατοικεί στο Λονγκ Άιλαντ της Νέας Υόρκης και διδάσκει Δημιουργική Γραφή.

 

Το βιβλίο αυτό είναι βασισμένο σε αληθινά γεγονότα και μας εξιστορεί με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο την τραγική ιστορία των αποίκων του νησιού Μάλαγα στο Μέιν, το οποίο κατοικήθηκε για πρώτη φορά εν έτει 1792 από έναν πρώην σκλάβο, τον Μπέντζαμιν Χάνι και την Ιρλανδή σύζυγό του Πέισενς και ερημώθηκε με βίαιο τρόπο το 1912 προκειμένου να γίνει τουριστικό θέρετρο.  Στους αιώνες αυτή, εν τω μεταξύ, η αποικία είχε εξελιχθεί σε καταφύγιο όλων των περιθωριακών και των διαφορετικών ανθρώπων του Μέιν, προκαλώντας, όπως είναι φυσικό, την εχθρότητα των κατοίκων της ενδοχώρας.

 

Ο Χάρντινγκ ξεκινά την ιστορία του το 1792, αφηγούμενος τα γεγονότα της πρώτης αποίκησης, αλλά εστιάζει στο 1912 και στα γεγονότα που οδήγησαν στην έξωση των περιθωριακών κατοίκων, τότε που  ζουν πλέον τα δισέγγονα του Μπέντζαμιν.

 

Το καλοκαίρι του 1912 επισκέπτεται την ιδιόρρυθμη αυτή αποικία με τους μαύρους, τους ιθαγενείς και τους απόκληρους ένας ιεραπόστολος και δάσκαλος, ο Μάθιου Ντάιαμον, ο οποίος έχει απόλυτη συνείδηση του καθήκοντός του να μορφώσει τα παιδιά του νησιού, πρεσβεύει όμως κάποιες συντηρητικές απόψεις για τους κατοίκους του. Από τα παιδιά αυτά ξεχωρίζει ο Ίθαν Χάνι, ο οποίος έχει ταλέντο στη ζωγραφική και στέλνεται, εν τέλει, στη Μασαχουσέτη για να σπουδάσει πάνω στο αντικείμενο αυτό.

 

Ο Χάρντινγκ, με απόλυτη ευαισθησία, με γλαφυρές περιγραφές της φύσης, των ιδιόρρυθμων ανθρώπων της αποικίας περιγράφει την ψυχολογία των ανθρώπων που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη γη τους σε μια σπαραχτική, κυριολεκτικά, διήγηση που κορυφώνεται στο τέλος του βιβλίου. Οι αναφορές του στην τέχνη, τη φύση και την Ιστορία διανθίζονται από πολλούς παραλληλισμούς με τις ιστορίες της Βίβλου, κάτι το οποίο υποδηλώνεται, φυσικά, και από την επιλογή της λέξης Εδέμ στον τίτλο του βιβλίου.

Πάνος Κεβόπουλος, Η έξοδος, εκδ. 24 γράμματα

 

 

Ένα μυθιστόρημα που θα μας εκπλήξει ευχάριστα είναι αυτό του νέου πρωτοεμφανιζόμενου στον λογοτεχνικό χώρο συγγραφέα Πάνου Κεβόπουλου, ο οποίος κατοικεί στην ακριτική Αλεξανδρούπολη, με τίτλο «Η έξοδος». Το μυθιστόρημα αυτό είναι ένα ιδιότυπο μείγμα αστυνομικού, κοινωνικού, ιστορικού μυθιστορήματος, αλλά και μυθιστορήματος μυστηρίου με έντονη και καταιγιστική, πολλές φορές, δράση.

Ο τίτλος είναι αναντίρρητα συμβολικός. Πρόκειται για την «έξοδο» του πρωταγωνιστή Μανώλη Σκουλά, την έξοδο στη φύση, αλλά και την έξοδο από αυτή τη ζωή σε μίαν άλλη… Ο Μανώλης ο φονιάς, είναι ένας άνθρωπος με έντονο ταμπεραμέντο και ισχυρή προσωπικότητα που παρασύρεται από τα πάθη του. Πιο συγκεκριμένα, η παρορμητική συμπεριφορά που επιδεικνύει ο Μανώλης στην αρχή του μυθιστορήματος είναι και αυτή η οποία κινεί το νήμα τα υπόθεσης στο βιβλίο.

Ο Μανώλης βρίσκει ατιμασμένη και σφαγμένη την αρραβωνιαστικιά του την Τριανταφυλλιά και ένοχος φαίνεται πως είναι ο καλύτερος του φίλος, ο Πέτρος. Έτσι, ενώ η Τριανταφυλλιά, ο Πέτρος και ο Μανώλης μεγάλωσαν μαζί, ο Μανώλης φονεύει τον Πέτρο προκειμένου να τον τιμωρήσει για το έγκλημα που διέπραξε κατά της αρραβωνιαστικιάς του. Τα πράγματα, όμως, δεν είναι όπως φαίνονται… Για την ακρίβεια είναι πολύ περισσότερο περίπλοκα και ο συγγραφέας για να ξεδιαλύνει το κουβάρι πρέπει να πιάσει τον μίτο της αφήγησης από πολλά χρόνια νωρίτερα…

Έτσι ενώ το φονικό τοποθετείται εν έτει 1917, η αφήγηση ανατρέχει πίσω ως τα τέλη του 19^ου αιώνα, στα χρόνια της αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας,  και συνεχίζεται ως τα μέσα του εικοστού, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και την απελευθέρωση. Η εναλλαγή στις αφηγήσεις μεταξύ των ημερομηνιών δεν είναι γραμμική, αλλά αντίθετα, αποσπασματική, έως ότου συμπληρωθούν στο τέλος του βιβλίου όλα τα κομμάτια του παζλ που λείπουν.

Ο Μανώλης για να εξιλεωθεί για το φονικό που διέπραξε θα υπηρετήσει ως εθελοντής στο μικρασιατικό μέτωπο. Εκεί θα διακριθεί για τον ηρωισμό του και θα γνωρίσει από κοντά τον περίφημο «Μαύρο Καβαλάρη» τον Νικόλαο Πλαστήρα, υπό τις διαταγές του οποίου  θα υπηρετήσει. Δεν θα καταφέρει, όμως, προς μεγάλη του απογοήτευση να ξεχάσει όλα όσα διαδραματίστηκαν στο νησί και αυτό διότι ο κύκλος του αίματος δεν έχει κλείσει, κάτι το οποίο βέβαια αυτός προς το παρόν αγνοεί… Αν όμως δεν κλείσει ο κύκλος του αίματος πώς θα μπορέσει ο Μανώλης να φτάσει στην πολυπόθητη λύτρωση, στην «έξοδο»;

Καλά κρυμμένα οικογενειακά μυστικά που κρατούν ήδη από τον προηγούμενο αιώνα, λάθη και μοιραίες παραλείψεις, παρορμητισμός και έλλειψη σύνεσης, έρωτας, βαθιές φιλίες, προσωπικά μίση και πάθη, όλα αυτά  είναι που ωθούν στη δράση τους ήρωες του βιβλίου και ιδίως τον πρωταγωνιστή, τον Μανώλη τον φονιά, ο οποίος μετά από το έγκλημά του θα ζήσει σαν φάντασμα πάνω στα κρητικά βουνά έως ότου φύγει για να υπηρετήσει στο μικρασιατικό μέτωπο.

 

Το μυθιστόρημα ξεχωρίζει για την έξυπνα στημένη πλοκή του και για την ανατομία στην ανθρώπινη ψυχολογία ενός φονιά, αλλά και ενός εγκληματία, την οποία επιχειρεί ο συγγραφέας. Δομείται σε πολλά μικρά κεφάλαια, τα οποία διαδραματίζονται σε διαφορετικές χρονικές εποχές και σε έξι μεγαλύτερα, τα οποία αντιστοιχούν στους κύκλους του αίματος, του έρωτα, της πατρίδος, της επιστροφής, της αντίστροφης μέτρησης και της τελικής λύσης του μυστηρίου. Ένα ακόμη δυνατό του σημείο είναι η κορύφωση της πλοκής που επιτυγχάνεται μόλις λίγο πριν από το τέλος του βιβλίου.

Συλλογικό, Φως στον Δυτικό Μεσαίωνα, εκδ. Νίκας

 

Οι παλαιότερες θεωρήσεις περί του Μεσαίωνα περιείχαν  όλες αρνητική χροιά, αφού όλοι οι μελετητές, από τον Εδουάρδο Γίββωνα ακόμη τον θεωρούσαν εποχή σκοταδισμού, οπισθοδρομικότητας και μισαλλοδοξίας. Και δεν έχουν, ίσως, εξολοκλήρου άδικο. Εντούτοις,  είναι πλέον κοινώς παραδεκτό ότι ο Μεσαίωνας έχει αφήσει πολλά κατάλοιπα στη Νεώτερη εποχή, αφού πολλά από τα πράγματα που θεωρούμε σήμερα δεδομένα έχουν τις ρίζες τους στον Μεσαίωνα ως ιστορική περίοδο. Συν τοις άλλοις, ο Μεσαίωνας είχε και ορισμένες φωτεινές πλευρές, πέρα από τις άσχημές του και αυτές ακριβώς επιχειρεί να φωτίσει το εν λόγω πόνημα που φιλοδοξεί να βάλει το  λιθαράκι του για μία αναθεώρηση της αφοριστικής εικόνας που είχε κυριαρχήσει κυρίως παλαιότερα για τους μεσαιωνικούς χρόνους.

Το εν λόγω πόνημα περιλαμβάνει ένα απάνθισμα οκτώ δοκιμίων που γράφουν συγγραφείς ειδικευμένοι στα μεσαιωνικά ζητήματα. Περιλαμβάνεται, επίσης, μία εισαγωγή καθώς και κάμποσες γκραβούρες εποχής σχετικές με τη θεματολογία των δοκιμίων. Ποιες ήταν, όμως, οι φωτεινές αυτές πτυχές του μεσαιωνικού κόσμου;

Πρωτίστως η ίδια η μεσαιωνική φιλοσοφία μία ανασκόπηση της οποίας επιχειρείται στο πρώτο δοκίμιο του βιβλίου. Η μεσαιωνική φιλοσοφία αποτέλεσε τη «γέφυρα» ανάμεσα στη φιλοσοφία των αρχαίων χρόνων και σε εκείνη των νεώτερων. Απαριθμείται εδώ, επομένως, μία απαρίθμηση των φιλοσόφων από τον μοναχό Αυγουστίνο ως τον Γουλιέλμο του Όκαμ, όπως και των βασικών φιλοσοφικών τους θέσεων.

Εν συνεχεία επιχειρείται μία ανασκόπηση της μεσαιωνικής τέχνης μέσα από δύο δοκίμια. Το πρώτο αφορά τους τροβαδούρους και την ποίηση της Οξιτανίας κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα και το δεύτερο αναφέρεται στη Θεία Κωμωδία του Δάντη και στον ρόλο που υπηρετεί η αναφορά σχετικά με τους πολύτιμους λίθους μέσα στο έργο αυτό.

Τα επόμενα ζητήματα που εξετάζονται αφορούν τον μυστικισμό και κάποιες όψεις της επιστήμης στον Μεσαίωνα. Πρόκειται για το δοκίμιο περί της Αλχημείας και του ζητήματος της επίτευξης του περίφημου μυστικού γάμου, ο οποίος ήταν και ο πολυπόθητος στόχος των Αλχημιστών του Μεσαίωνα, αλλά και η σχέση της ίδιας της Αλχημείας με την ψυχανάλυση. Κατόπιν επιχειρείται μια ανασκόπηση στις όψεις του γυναικείου μυστικισμού κατά τον Μεσαίωνα. Οι γυναίκες που επιδίωξαν ξεχωριστή επαφή με το Θείο, παρά την περιφρονητική μεταχείριση που ο χριστιανισμός επεφύλαξε στο φύλο τους, δεν ήταν διόλου λίγες.

Από τις φωτεινές όψεις του Μεσαίωνα δεν θα μπορούσε φυσικά να λείπει μία αναφορά στα περίφημα ιπποτικά τάγματα. Οι ιππότες είναι μία έννοια κατεξοχήν συνυφασμένη με το μεσαιωνικό ιδεώδες. Πώς όμως προσέλαβαν, αλλά και μεταμόρφωσαν το περιεχόμενο της έννοιας αυτής τα δύο πιο γνωστά σταυροφορικά τάγματα, εκείνα των Οσπιταλίων και των Ναΐτών ιπποτών; Στην ερώτηση αυτή απαντά το εν λόγω δοκίμιο του παρόντος πονήματος.

Τέλος, η περιήγηση στον μεσαιωνικό κόσμο κλείνει με μία επισκόπηση των μεγάλων Γεωγραφικών Ανακαλύψεων που συντελέστηκαν κατά το τέλος του Μεσαίωνα και άλλαξαν οριστικά τη μορφή που έχει ο κόσμος μας. Επίσης, δεν θα μπορούσε να μη γίνει αναφορά στον περίπλοκο υπολογισμό της ημερομηνίας του Πάσχα, μίας γιορτής κινητής κάθε χρόνο, η οποία σχετίζεται με την πρώτη πανσέληνο της εαρινής ισημερίας.

Εν κατακλείδι, το εν λόγω πόνημα εξετάζει πολλές σημαντικές όψεις της ζωής  στον Δυτικό Μεσαίωνα και φωτίζει ορισμένες από τις πιο αξιοπρόσεκτες πτυχές του.