Χέρμαν Έσσε, Σιντάρτα, εκδ. Διόπτρα

 

 

Το κλασικό έργο του νομπελίστα συγγραφέα σε νέα επανέκδοση-μια πορεία προς την αυτογνωσία

 

«Τη γνώση, ναι, μπορείς να τη διδάξεις. Τη σοφία, όμως, όχι. Τη σοφία μπορείς να τη βρεις, να τη ζήσεις, να στηριχτείς πάνω της, να κάνεις θαύματα μ’ αυτή. Μα να την πεις και να τη διδάξεις είναι αδύνατον».

            Με μεγάλη ευχαρίστηση ξαναδιαβάζουμε πάντοτε αγαπημένα κλασικά έργα όταν επανεκδίδονται, όπως το «Σιντάρτα» του Γερμανού νομπελίστα συγγραφέα που έζησε μεγάλο μέρος της ζωής του στην Ελβετία. Ο Χέρμαν Έσσε, οφείλω να ομολογήσω ότι είναι από τους κλασικούς συγγραφείς που ξεχωρίζω με τον «Λύκο της στέπας» να βρίσκεται στην κορυφή των προτιμήσεών μου σε ό,τι αφορά τα έργα του.

            Ο «Σιντάρτα» είναι το πιο βαθύ, το πιο εσωτερικό και υπαρξιακό από όλα τα έργα του, ένα έργο που παρουσιάζει έντονες νιτσεϊκές επιρροές και, ιδίως, από το γνωστότερο έργο του εν λόγω φιλοσόφου, το «Τάδε έφη Ζαρατούστρα». Εμένα πάντως ο «Σιντάρτα» μου θύμισε εξίσου και την «Ασκητική» του Νίκου Καζαντζάκη. Ο «Σιντάτρα» αποτελεί μία γοητευτική περιπλάνηση του ομώνυμου σοφού, ο οποίος ψάχνει τον βαθύτερο εαυτό του και προσπαθεί να βρει το νόημα της ζωής, περνώντας από πολλά διαφορετικά στάδια.

Το έργο γράφτηκε το 1922 και έχει μεταφραστεί ήδη σε 70 γλώσσες. Πρόκειται για την ιστορία του Σιντάρτα, γιου του βραχμάνου, χρησιμοποιεί κάποια στοιχεία της βιογραφίας του Βούδα, προκειμένου να συνθέσει το προφίλ του πρωταγωνιστή που προσπαθεί διαρκώς απεγνωσμένα να δραπετεύσει από το Εγώ του.

«Χιλιάδες φορές βγήκε από το Εγώ του, ώρες ολόκληρες, μέρες ολόκληρες πέρασε εκεί που Εγώ δεν υπήρχε. Μα όσο κι αν οι δρόμοι αυτοί οδηγούσαν όλοι μακριά από το Εγώ, στο τέλος γύριζαν πάντα πίσω, στο Εγώ».

Γι’ αυτό, φυσικά, και ο Έσσε επιλέγει το Σιντάρτα ως όνομα, αφού ως γνωστόν, το όνομα του Βούδα ήταν Σιντάρτα Γκαουτάμα. Ο Σιντάρτα θα ζήσει με τους σαμάνα. Θα γνωρίσει τον έρωτα στο πρόσωπο της Κάμαλα. Θα δοκιμάσει να ζήσει ως έμπορος μέσα στην τρυφηλότητα και την πολυτέλεια, έως ότου καταλήξει να ανακαλύψει τον πραγματικό του εαυτό. Στην πορεία του αυτή, ο Σιντάρτα, μαζί με τον παιδικό του φίλο, πολλές φορές, θα αναρωτηθεί σχετικά με το Θείο, τη θέωση, το νόημα της ζωής. Ο θάνατος του φιλήδονου εαυτού του θα είναι τελικά αυτός που θα τον οδηγήσει στη λύτρωση.

Η φύση, όπως συμβαίνει πάντοτε στις ανατολικές θρησκείες, θα δίνει διαρκώς το παρόν στην πορεία του αυτή.  Άλλωστε, το πόνημα του Έσσε, δεν είναι παρά ένα «ινδικό παραμύθι». Και ο Έσσε είχε τις γνώσεις για να συγγράψει κάτι τέτοιο, αν σκεφθεί κανείς ότι ο παππούς του ήταν γνωστός ινδολόγος, αλλά και ότι ο ίδιος εργάσθηκε ως βιβλιοπώλης. Για το Νόμπελ, βέβαια,  είχε μπροστά του κάμποσα χρόνια ακόμα, μετά τη συγγραφή του εν λόγω βιβλίου-με το Νόμπελ τιμήθηκε το 1946.

Εν κατακλείδι πρόκειται για ένα έργο πνευματικής αφύπνισης και ανάτασης, το οποίο συγκαταλέγεται δικαίως ανάμεσα  στα κορυφαία έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Σαλμάν Ρούσντι, Η πόλη της νίκης, εκδ. Ψυχογιός

 

                Η Μπισνάγκα, η πόλη της νίκης, ξεκίνησε να χτίζεται τον 14^ο μεταχριστιανικό αιώνα στην Ινδία. Αυτή η πόλη είναι ο βασικός πρωταγωνιστής στο νέο παραμύθι του Σαλμάν Ρουσντί. Αν βέβαια υποθέσουμε ότι μπορούμε να τοποθετήσουμε στον χωροχρόνο αυτό το γοητευτικό και πολύ ιδιαίτερο ινδικό παραμύθι του φημισμένου συγγραφέα…

Ο Σαλμάν Ρούσντι είναι ένας συγγραφέας που δεν χρειάζεται συστάσεις. Βρετανός, ινδικής καταγωγής, βραβευμένος με το Βραβείο Πούλιτζερ εν έτει 1981 για το γνωστότερο μέχρι σήμερα έργο του, «Τα παιδιά του Μεσονυκτίου». Εντούτοις, ο συγκεκριμένος συγγραφέας έγινε ακόμα πιο γνωστός  μετά από την έκδοση του μυθιστορήματός του με τίτλο  «Σατανικοί Στίχοι» το 1988, ένα έργο ο οποίο προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων στον κόσμο του ισλάμ επειδή πραγματεύεται τη ζωή του Προφήτη Μωάμεθ με τρόπο που οι φανατικοί ισλαμιστές θεώρησαν προσβλητικό. Αποτέλεσμα ήταν ο συγγραφέας να δεχτεί δολοφονική επίθεση το 2022 και να επιζήσει αυτής, εμπειρία την οποία κατέγραψε στο δοκίμιό του με τον τίτλο «Μαχαίρι».

Σε όλα τα μυθιστορήματα του Ρούσντι κυριαρχεί ο μαγικός ρεαλισμός. Το ίδιο συμβαίνει και στο καινούριο του αυτό ινδικό παραμύθι, την Πόλη της νίκης. Το βιβλίο αυτό, προσωπικά, μου θύμισε αναγνώσματα όπως τον «Σιντάρτα» του Έσσε, ή το «Τάδε έφη Ζαρατούστρα» του Νίτσε, έργα στα οποία κυριαρχεί μία ανθρώπινη μορφή ως προφήτης. Αυτά τα έργα επίσης έχουν πολύ έντονο το ανατολικό-ινδικό-μαγικό  στοιχείο, το οποίο κυριαρχεί και στο παρόν πόνημα . Συνάφειες, όμως, στη δομή του έργου ως παραμύθι και στις κάπως υπερραλιστικές αναφορές του μπορεί να βρει κανείς στο έργο αυτό και με τον «Μαγικό αυλό του Μότσαρτ, μία όπερα με έντονο το μυστικιστικό και παραμυθιακό στοιχείο.

Εδώ, κεντρική ηρωίδα είναι μία προφήτισσα που έζησε διακόσια πενήντα χρόνια, μία πολύ ιδιαίτερη γυναίκα ονόματα Πάμπα Καμπάνα. Με τις δικές της οδηγίες δύο αδελφοί θα χτίσουν μία πόλη, η οποία θα γίνει πρότυπο ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών σε μία εποχή όπου κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να είναι παρά εξαιρετικά πρωτοποριακό. Οι Χούκα και Μπούκα θα είναι οι ιδρυτές της πόλης και ο ένας εκ των δύο θα βασιλέψουν σε αυτήν, ενώ το όνομά της θα της το δώσει ένας Πορτογάλος επισκέπτης, ο Ντομένικο Νούνες. Με αυτόν θα συνδεθεί η Πάμπα, διδάσκοντας την, επίσης πρωτοποριακή ιδέα της σεξουαλικής ελευθεριότητας, μαζί με εκείνη της ισότητας των φύλων. Η ιστορία του βιβλίο είναι, στην ουσία, η ιστορία αυτής της πόλης.

Ο συγγραφέας, όπως και στα υπόλοιπα έργα του, ασχολείται ουσιαστικά με υπαρξιακά ζητήματα στο παρόν έργο και εκθέτει τις απόψεις του σχετικά με την ορθή κοινωνική δομή. Πάνω απ’ όλα όμως, θέτει το ζήτημα της αυτογνωσίας, της ανακάλυψης του αληθινού μας εαυτού, καθώς και του αληθινού νοήματος της ζωής. Το απόσταγμα του έργου του θα μπορούσαμε, ίσως, αν το συνοψίσουμε στο παρακάτω απόσπασμα αποτίμησης της ζωής της Πάμπα Καμπάνα:

«Τίποτα δε διαρκεί, αλλά και τίποτα δεν είναι χωρίς νόημα. Σηκωνόμαστε, πέφτουμε, σηκωνόμαστε πάλι και ξαναπέφτουμε. Συνεχίζουμε. Κι εγώ πέτυχα και απέτυχα επίσης. Ο θάνατος είναι πια κοντά. Στον θάνατο ο θρίαμβος και η αποτυχία συναντιούνται ταπεινά. Μαθαίνουμε πολύ λιγότερα από τη νίκη παρά από την ήττα».

Καρολίν Μπόνγκραν, Παρουσίες, εκδ. Ψυχογιός

 

 

Ένα απολαυστικό μυθιστόρημα για τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης

 

            Τι συμβαίνει όταν παρουσίες από το παρελθόν εισχωρούν στο παρόν; Παρουσίες που δεν γνωρίζαμε ότι μας συντρόφευαν τόσον καιρό, αλλά αυτές δήλωναν πάντοτε το παρόν στις ζωές μας; Κι όμως, οι παρουσίες αυτές είναι τελικά η ιστορία μας, οι αναμνήσεις, το παρελθόν και οι πρόγονοί μας. Και ενίοτε μπορεί να μας βοηθήσουν να βρούμε τον δρόμο και τον σκοπό μας στο παρόν- ή και να μας αποσυντονίσουν εντελώς…

Με τέτοιες «παρουσίες» από το παρελθόν και τη σκιά που αυτές ρίχνουν στους ζωντανούς ασχολείται το, πραγματικά εξαιρετικό, δίχως υπερβολή, μυθιστόρημα της Γαλλίδας βραβευμένης συγγραφέως  Καρολίν Μπονγκράν με τίτλο «Παρουσίες». Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται στα τέλη του εικοστού αιώνα στο Παρίσι και τη Θεσσαλονίκη. Τι μπορεί, όμως, να συνδέει τις δύο εντελώς άσχετες  φαινομενικά μεταξύ τους αυτές δύο πόλεις; Η απάντηση είναι «οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης του 20^ου αιώνα».

Η Βαλεντίν κατοικεί στο Παρίσι και, ως διαζευγμένη μητέρα, προσπαθεί να μεγαλώσει τον δωδεκάχρονο γιο της Μιλό, ο οποίος είναι μουγγός εκ γενετής, δίχως να είναι όμως και κουφός συγχρόνως, όπως συμβαίνει συνήθως. Μία μέρα, όμως, ο μικρός θα δει στην τηλεόραση μια διαφήμιση για την Ελλάδα και θα αρχίσει να μιλάει εντελώς ξαφνικά σε μία άγνωστη σε όλους γλώσσα-όχι στα ελληνικά. Η μητέρα του Μιλό και η στενή της φίλη, η κομμώτρια Ζεν, πιστεύουν ότι η λύση στο μυστήριο βρίσκεται στην πόλη της Θεσσαλονίκης και αποφασίζουν να περάσουν τις διακοπές τους εκεί. Σε αυτές τις διακοπές, όμως, όλα θα αλλάξουν στις ζωές τους.

Αυτό το ταξίδι που θα αλλάξει τα πάντα μας εξιστορεί η συγγραφέας, καθώς και τις αλλαγές στις ζωές των πρωταγωνιστών πριν και μετά από αυτό. Μία αύρα υπερφυσικού διατρέχει διαρκώς την, κατά τα άλλα, εντελώς ρεαλιστική υπόθεση του βιβλίου.

Η ιστορία είναι εξαιρετικά πρωτότυπη και παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον από πολλές απόψεις. Η ιδιαιτερότητα των παιδιών με ειδικές ανάγκες. Οι δυσκολίες των μονογονεϊκών οικογενειών. Το κατά πόσον, τελικά, μας επηρεάζει το παρελθόν και η καταγωγή μας, αλλά και η γνώση που έχουμε για αυτά. Η φιλία μεταξύ γυναικών. Ο κεραυνοβόλος έρωτας. Η ψυχολογία μιας μάνας ενός παιδιού με ειδικές ανάγκες, αλλά και η ψυχοσύνθεση του ίδιου του παιδιού. Όλα αυτά είναι τα κοινωνικά και ψυχολογικά θέματα που θίγει το βιβλίο παντρεύοντάς τα έξυπνα με ένα μείζον ιστορικό θέμα: την εξόντωση του εβραϊκού  πληθυσμού της Θεσσαλονίκης από τους ναζί κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η συγγραφέας, σν τοις άλλοις, προσφέρει στους αναγνώστες της μία τρυφερή ιστορία γεμάτη εκπλήξεις και ανατροπές, αλλά και ένα γοητευτικό οδοιπορικό στην αλλοτινή πολυεθνική Θεσσαλονίκη, στην «Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων», στα χρώματα, τα μνημεία και τα αρώματά της, που αξίζει να διαβαστεί και να αγαπηθεί.

Paul Richardson, Μύθοι της Γεωγραφίας, Οκτώ λανθασμένες αντιλήψεις για τον κόσμο, εκδ. Ψυχογιός

 

Η αναδιαμόρφωση οκτώ λανθασμένων αντιλήψεων που έχουμε για τον κόσμο

 

            Σε όλα τα επιστημονικά πεδία υπάρχουν παγιωμένοι μύθοι, οι οποίοι, συχνά, αποδεικνύεται δύσκολο να καταρριφθούν. Έτσι ακριβώς συμβαίνει και στο πεδίο της γεωγραφικής επιστήμης. Όπως και στο πεδίο τη Ιστορίας, έτσι και εδώ η ύπαρξη των μύθων αποδεικνύεται ιδιαίτερα ανθεκτική και  η ποσότητα των μύθων που βρίθουν εδώ, διόλου ευκαταφρόνητη.

            Πόσες ήπειροι υπάρχουν τελικά; Πέντε, έξι ή οκτώ; Ο καθένας από εμάς μπορεί να αναφέρει και άλλο νούμερο στην απαρίθμησή τους… Είναι, όμως, λογικό το μοίρασμα του πλανήτη μας σε ηπείρους ή μήπως πρόκειται για έναν εντελώς άνευ νοήματος διαχωρισμό;

            Αν κατασκευάσουμε τείχη στα σύνορα της χώρας μας θα καταφέρουμε να κρατήσουμε μακριά από αυτήν τις ορδές των μεταναστών. Σίγουρα πράγματα. Ή μήπως όχι; Μήπως τελικά τα τείχη υπήρξαν ανά τους αιώνες περισσότερο σημεία συνάντησης και εμπορικών επαφών παρά διαχωρισμού, αποκλεισμού και αποξένωσης;

            Και τι συμβαίνει όσον αφορά τα έθνη; Πώς τα χωρίζουμε; Μένουν πάντοτε σταθερά στο διάβα των αιώνων ή διαρκώς μετασχηματίζονται; Υπάρχουν εν τέλει «καθαρά» έθνη; Και υπήρχαν εθνότητες πριν από τον 19^ο αιώνα;

            Ο πλούτος φέρνει πάντοτε ευημερία και ευτυχία. Σίγουρα; Κι όμως… Αν κοιτάξουμε προσεκτικά των χάρτη των χωρών που παρουσιάζουν τα μεγαλύτερα ποσοστά ευτυχίας, θα δούμε ότι κάθε άλλο παρά υψηλό βιοτικό επίπεδο παρουσιάζουν οι χώρες που προσδιορίζονται ως εκείνες με τους πιο ευτυχισμένους κατοίκους.

            Η εισβολή του Πούτιν στη Ρωσία είναι οπωσδήποτε καταδικαστέα και αποδεικνύει τις υπέρμετρες φιλοδοξίες του. Αλλά και η κατάπνιξη κάθε αντίθετης φωνής στο εσωτερικό της χώρας του δεν μπορεί παρά να αποδεικνύει τη δικτατορική φύση του καθεστώτος του. Θέλει, όμως, πράγματι ο Πούτιν να βρει διέξοδο στις θερμές θάλασσες, όπως πάντοτε μας έλεγαν όλοι ή έχει τελικά άλλους σκοπούς περί της επέκτασης της χώρας του; Μήπως ήταν άλλα, τελικά, τα κίνητρά του για την επονείδιστη αυτή επίθεση;

            Ο περίφημος Δρόμος του Μεταξιού από την Κίνα στην Ευρώπη ήταν ο πιο σημαντικός δρόμος του εμπορίου παλιά. Έτσι συμβαίνει και σήμερα με τον Νέο Δρόμο του Μεταξιού. Η Κίνα είναι το μέλλον του παγκόσμιου εμπορίου. Ή τουλάχιστον έτσι νομίζουμε…

Η Αφρική, η πολύπαθη αυτή ήπειρος, είναι καταδικασμένη να αποτύχει στον παγκόσμιο εμπορικοοικονομικό στίβο, λόγω της βαριάς  διχαστικής κληρονομιάς που κουβαλά από την αποικιοκρατία. Κι όμως, πρόκειται για μία πολυπολιτισμική ήπειρο με τεράστια ποικιλομορφία και διόλου ευκαταφρόνητες ιδιότητες.

Ποια είναι, επομένως, η νέα αυτή παγκόσμια γεωγραφία που αναδεικνύεται πέρα από τους μύθους; Ο καθηγητής Ανθρωπογεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ  του Ηνωμένου Βασιλείου Πολ Ρίτσαρντσον είναι εδώ για να μας λύσει όλες τις απορίες και να μας προσφέρει μία φρέσκια και διαφορετική ματιά σε ζητήματα που έχουμε μάθει να βλέπουμε μονάχα από μία ορισμένη μόνο οπτική γωνία. Το πρωτότυπο βιβλίο του θα αλλάξει για πάντα τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο.

Γιώργος Λάγιος, Ντροπή σου, Ολίβια, εκδ. Διόπτρα

 

 

Πώς η ψυχοθεραπεία βοήθησε μία ψυχικά κακοποιημένη γυναίκα  να πάρει τη ζωή της στα χέρια της

 

Για να πω την αλήθεια, πα’ όλο που είμαι γυναίκα και, επομένως, αρκετά ευαισθητοποιημένη σε θέματα γυναικείας κακοποίησης, οφείλω να ομολογήσω ότι βιβλία τέτοιου είδους θεματικής δεν αποτελούν συνήθως την πρώτη μου αναγνωστική επιλογή, κυρίως επειδή θεωρώ ότι έχουν γραφτεί αρκετά πονήματα με τέτοια θεματολογία, επομένως το θέμα της γυναικείας κακοποίησης στη λογοτεχνία αρχίζει πλέον να αγγίζει το στάδιο του κορεσμού.

Ωστόσο, δεν μπορώ να μην παραδεχτώ ότι το συγκεκριμένο βιβλίο του ψυχολόγου και ψυχοθεραπευτή Γιώργου Λάγιου-ήδη συγγραφέα δύο μπεστ σέλερ-το τελείωσα μέσα σε δύο μόλις μέρες, μην μπορώντας να το αφήσω από τα χέρια μου. Θα πρότεινα, επομένως, ανεπιφύλακτα σε όποιον αποφασίσει να διαβάσει ένα βιβλίο για τη γυναικεία ψυχολογική κακοποίηση να διαβάσει το συγκεκριμένο. Αυτό και μόνον αυτό θα του φτάσει προκειμένου να παρακολουθήσει καρέ καρέ και από πρώτο χέρι τη διαδικασία μεταμόρφωσης μίας αδικημένης και ταλαιπωρημένης γυναίκας, η οποία, μετά από τακτικές επισκέψεις σε έναν πολύ ικανό θεραπευτή, αποφασίζει να πάρει επιτέλους τη ζωή της στα χέρια της και να ζήσει με ζήτα κεφαλαίο.

Η ιστορία αυτή, όπως μας λέει ο συγγραφέας στον επίλογο του βιβλίου του-ένα γράμμα- προειδοποίηση που απευθύνεται σε όλες τις γυναίκες αναγνώστριες- βασίζεται σε αληθινά γεγονότα και μεταπλάστηκε σε μυθιστόρημα βασισμένη στις εμπειρίες του ίδιου ως γιατρού.

Μέσα από μία συναισθηματική, άκρως παραστατική και πρωτοπρόσωπη αφήγηση με ζωηρή και γλαφυρή πρόζα ο αναγνώστης παρακολουθεί τη ζωή της Ολίβιας από την ηλικία των είκοσι πέντε ετών μέχρι τη στιγμή όπου δεκαεπτά ολόκληρα χρόνια αργότερα αποφασίζει να αλλάξει τα πάντα στη μέχρι τότε μίζερη ζωή της.

Η Ολίβια υπήρξε θύμα της κακοποιητικής ψυχολογικής μεταχείρισης των γονέων της. Εν συνεχεία πέρασε στην εξουσία ενός επίσης κακοποιητικού και ναρκισσιστή άνδρα και αναγκάστηκε να αφήσει τη δουλειά της ως αρχιτέκτονας  που τόσο αγαπούσε, προκειμένου να μεγαλώσει «όπως έπρεπε» την κόρη της την Ιοκάστη.

Για χρόνια ολόκληρα ζούσε και ανεχόταν καταστάσεις που την εκμηδένιζαν ως προσωπικότητα, ως γυναίκα και ως άνθρωπο. Την αφορμή για να αλλάξει κάτι στη ζωή της η Ολίβια προφανώς την άντλησε από την έφηβη κόρη της και τα προβλήματα που αντιμετώπιζε στη σχέση της μαζί της. Διότι ο γάμος της ήταν, ούτως ή άλλως τελειωμένος από καιρό.

Με τη βοήθεια, επομένως, ενός χαρισματικού ψυχοθεραπευτή, του Έκτορα, η Ολίβια θα αποφασίσει πως έχει έρθει η ώρα να αλλάξει τα πάντα στη ζωή της. Κάτι τέτοιο δεν θα αποδειχθεί τόσο εύκολο, ωστόσο τίποτε δεν είναι ακατόρθωτο φτάνει να υπάρχει θέληση από μέρους μας.

Την απίστευτη αυτή ιστορία την κάνει ακόμα πιο απολαυστική στη διήγηση, η χαρισματική πένα του συγγραφέα και η παρακολούθηση από τον αναγνώστη όλων εκείνων  των «μυστικών» συζητήσεων που μοιράζονται στο ντιβάνι του ψυχολόγου ψυχοθεραπευτής και ασθενής.

Τα πολλά λόγια είναι φτώχεια στη συγκεκριμένη περίπτωση. Απλά διαβάστε το, το συνιστώ ανεπιφύλακτα, ιδίως σε όσους ενδιαφέρονται για ψυχολογία!