Ηρώ Παπαχρυσάνθου, Έρωτας και εχθρός, εκδ. Γραφή

 

Δύο ερωτικές ιστορίες με φόντο τα τραγικά γεγονότα του Κρητικού πολέμου 1866-1869 μας αφηγείται η πρωτοεμφανιζόμενη συγγραφέας Ηρώ Παπαχρυσάνθου. Το πρωτόλειο συγγραφικό της πόνημα τιτλοφορείται «Έρωτας και εχθρός» και εκτυλίσσεται στο τουρκοκρατούμενο Ρέθυμνο κατά τη διάρκεια της μεγαλύτερης επανάστασης των Κρητών ενάντια στους Οθωμανούς, δηλαδή μεταξύ των ετών 1866-1869-αν και τα γεγονότα στο βιβλίο χρονολογούνται από το 1865 μέχρι και το 1867 με μία σύντομη αναφορά στο έτος 1848, χάριν της υπόθεσης.

Όπως εύλογα φαντάζεται κανείς, οι ερωτικές ιστορίες αφορούν τις σχέσεις μεταξύ των διαφορετικών θρησκευμάτων στο νησί. Όπως είναι γνωστό, οι περισσότεροι Τουρκοκρητικοί δεν ήσαν τουρκικής καταγωγής, δηλαδή Οθωμανοί. Μετά τον Μεγάλο Κρητικό Πόλεμο του 1645-1669,όταν το νησί πέρασε από τα χέρια των Βενετών στους Οθωμανούς, πολλοί Έλληνες στην καταγωγή μεταστράφηκαν οικειοθελώς στον ισλαμισμό λόγω των τεράστιων καταστροφών που επέφερε ο μακροχρόνιος πόλεμος, ιδιαίτερα στην περιοχή του Χάνδακα, το σημερινό Ηράκλειο, όπου και οι περίφημοι Τουρκοκρητικοί ήταν οι περισσότεροι σε αναλογία σε σχέση με τους χριστιανούς. Οι νεοπροσυλησθέντες αυτοί κάτοικοι ήσαν κατά κοινή ομολογία, πολύ φανατισμένοι ως νεοφώτιστοι στη νέα θρησκεία. Λίγοι ήταν οι Οθωμανοί έποικοι του νησιού που ήρθαν σε αυτό μετά το 1669, πέρα από κάποιους αξιωματούχους της οθωμανικής διοίκησης και κάποιων μόνιμων στρατευμάτων από την Ανατολία. Οι σχέσεις, βέβαια, όλων αυτών με τους χριστιανούς, με τους Κρήτες που έμειναν δηλαδή πιστοί στην Ορθοδοξία ποίκιλαν σημαντικά, συνήθως όμως ήταν εχθρικές. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε ορισμένες περιοχές του νησιού η αναλογία μεταξύ μουσουλμάνων ήταν μισοί-μισοί. Οι Τουρκοκρητικοί μιλούσαν, φυσικά, κρητικά. Πάντως, όταν αυτοί αναγκάσθηκαν να αφήσουν το νησί μετά από την υπογραφή της Σύμβασης της Λωζάνης, οι Τούρκοι της Μικράς Ασίας τους υποδέχθηκαν ως Έλληνες- που πράγματι ήταν, φυσικά, από άποψη καταγωγής.

Την εξαίρεση σε αυτές παρουσιάζει η Ηρώ Παπαχρυσάνθου στο βιβλίο της, μέσω δύο ερωτικών ιστοριών, της Μαρίας με τον Καμίλ, τον γιο του Οθωμανού διοικητή στο Ρέθυμνο, και της Χατιτζέ με τον Ρεθυμνιώτη Στέλιο.

Η υπόθεση του βιβλίου περιστρέφεται γύρω από αυτά τα δύο ερωτικά ειδύλλια, ενώ υπάρχουν αναφορές στις σχέσεις των χριστιανών με τους μουσουλμάνους και στον πόλεμο που ξεσπά στο νησί με αίτημα την ένωσή του με την Ελλάδα.

Φινάλε του βιβλίου αποτελεί το Ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου. Η Μονή Αρκαδίου, σε απόσταση 23 χιλιομέτρων από την πόλη του Ρεθύμνου είχε αναδειχθεί σε κέντρο αντίστασης κατά τη διάρκεια της επανάστασης υπό την ηγεσία του χαρισματικού Ηγούμενου Γαβριήλ. Όταν οι Οθωμανοί περικύκλωσαν τη Μονή, στην οποία είχαν καταφύγει και πολλά γυναικόπαιδα, ο οπλαρχηγός Κωνσταντίνος Γιαμπουδάκης έβαλε φωτιά στην πυριτιδαποθήκη προκειμένου να μην πέσουν τα γυναικόπαιδα στα χέρια των Τούρκων. Συνολικά από τους 964 Κρήτες που βρίσκονταν στη Μονή, οι 864 σκοτώθηκαν κατά την έκρηξη ή στη μάχη, γύρω στους εκατό συνελήφθησαν αιχμάλωτοι και μόνο τρεις ή τέσσερις κατάφεραν να διαφύγουν.

Πρόκειται για την πιο ένδοξη ιστορία της Μεγαλονήσου η οποία προκάλεσε παγκόσμια συγκίνηση και ενδιαφέρον στο εξωτερικό σχετικά με τις διαρκείς προσπάθειες που κατέβαλαν οι Κρητικοί για να ενωθούν με την Ελλάδα από το 1821 και μετά. Τα γεγονότα αυτά αναδεικνύει η Ηρώ Παπαχρυσάνθου στο βιβλίο της μέσα από δύο παράλληλες ερωτικές ιστορίες.

 

«Η συμμετοχή  σύσσωμης  της Κρήτης στον αγώνα-χωρικοί, ιερείς, αγράμματοι, λόγιοι, γυναίκες και άνδρες, ενωμένοι τώρα σαν μια γροθιά να δίνουν τη ζωή τους για την Ελευθερία-εξυμνούνταν από πολλούς σε όλο τον πλανήτη, από πρόξενους, δημοσιογράφους, συγγραφείς και ποιητές. Μα, πάνω απ’ όλους, από τον φιλέλληνα συγγραφέα και ποιητή Βίκτωρ Ουγκώ. Η θυσία στο Αρκάδι δεν τον άφησε ασυγκίνητο. Έγραψε επιστολές και εξύμνησε τον αγώνα των Κρητών. Μπορεί αυτά τα συγγράμματα να μην πήραν τη δόξα των «Άθλιων», αλλά προώθησε το Κρητικό Ζήτημα, συμβάλλοντας έτσι στην παγκόσμια αντίδραση. Το σημαντικότερο, δε, είναι ότι ανύψωσε το ηθικό του υποδουλωμένου λαού , μετά από διακόσια πενήντα χρόνια οθωμανικής κυριαρχίας».