Μάιρα Παπαθανασοπούλου, Τα παιδιά της μεγάλης σιωπής, εκδ. Πατάκη

 

Στο τελευταίο της μυθιστόρημα με τίτλο «Η ιεραποστολική στάση» η γνωστή μας από τα παλιά συγγραφέας- κυρίως με τη μεγάλη επιτυχία της «Ο Ιούδας φιλούσε υπέροχα», Μάιρα Παπαθανασοπούλου, είχε ασχοληθεί με το Ανατολικό Βερολίνο την εποχή της πτώσης του υπαρκτού σοσιαλισμού. Το νέο της βιβλίο με τίτλο «Τα παιδιά της μεγάλης σιωπής» διαδραματίζεται επίσης στην Ανατολική Γερμανία και αναφέρεται και πάλι στο σκληρό ανατολικογερμανικό καθεστώς. Αυτή τη φορά όμως η συγγραφέας θέλει να μας αφηγηθεί την ιστορία των «Markos Kinder», των 1100 περίπου παιδιών μεταξύ 8 και 17 ετών που μεταφέρθηκαν στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας κατά τα έτη 1949 και 1950. Τα παιδιά αυτά έλαβαν το προσωνύμιο αυτό επειδή ο Μάρκος Βαφειάδης, η ηγετική αυτή φυσιογνωμία του ΚΚΕ, ήταν εκείνος που οργάνωσε την αποστολή τους εκεί.

Ο Ψυχρός Πόλεμος και τα τραύματα που αυτός έχει αφήσει σε πολλούς από τους ανθρώπους που τον έζησαν γίνεται, καμιά φορά, θέμα ταμπού για να το αφηγηθεί κανείς. Κι αυτό διότι τα μετεμφυλιακά πάθη και τα ψυχροπολεμικά πάθη ακόμη δεν έχουν καταλαγιάσει στην Ευρώπη, αλλά ούτε και στη χώρα μας. Ακόμη και σήμερα είναι εξαιρετικά δύσκολο να καταφέρει κάποιος να μιλήσει με αντικειμενικότητα για τα εγκλήματα που έλαβαν χώρα τότε. Με αφετηρία, επομένως, τον ελληνικό εμφύλιο και τις επιπτώσεις που αυτός είχε στις ζωές των Ελλήνων των ορεινών κυρίως χωριών, αλλά και των παιδιών, ξεκινά η συγγραφέας την αφήγησή της, επικεντρωμένη στη ζωή του ανάπηρου εκ γενετής Σταύρου.

Ο Σταύρος, που γεννήθηκε χωρίς καρπό στο ένα του χέρι, θα εκπατριστεί σε τρυφερή ηλικία στη Δρέσδη. Θα ζήσει εκεί ως άνθρωπος χωρίς πατρίδα-ή σαν κάποιος που έχει δύο πατρίδες- προσπαθώντας να ανακαλύψει τις πραγματικές δυνάμεις που κρύβει το χαρισματικό μυαλό του. Ο Σταύρος ψάχνει σε όλη του τη ζωή απεγνωσμένα να γνωρίσει την τρυφερότητα, την αθωότητα και την αγάπη που έχασε όταν αποχωρίστηκε τη μητέρα του σε νεαρή ηλικία. Αυτή την ιστορία μας αφηγείται η Μάιρα Παπαθανασοπούλου. Δεν μένει όμως μονάχα στη δεκαετία του ’60, αλλά ξεκινά μία αναδρομή προκειμένου να αφηγηθεί τις πλήρεις ιστορίες των ηρώων του βιβλίου ήδη από τις αρχές του εικοστού αιώνα. Και αφού τα πραγματοποιήσει όλα αυτά, δεν θα διστάσει να δώσει μία ανατρεπτική τροπή στο βιβλίο της προσδίδοντάς του διαστάσεις κατασκοπευτικού θρίλερ. Γιατί για κάποιον περίεργο λόγο, ο Σταύρος θα μπει στο μάτι της Στάζι, της φοβερής μυστικής αστυνομίας στην Ανατολική Γερμανία. Το φινάλε του βιβλίου θα είναι εξίσου απρόσμενο.

Η Παπαθανασοπούλου δημιουργεί ένα έξοχο ιστορικό μυθιστόρημα, το οποίο απεικονίζει γλαφυρότητα της συνθήκες της καθημερινής ζωής στην Ανατολική Γερμανία, αλλά και τη ζωή στις κλειστές αγροτικές κοινωνίες της ορεινής Ελλάδας των μέσων του περασμένου αιώνα. Το βιβλίο της θίγει έξυπνα μία σειρά από σοβαρά κοινωνικά θέματα όπως τον πόνο του αποχωρισμού των γονέων από τα παιδιά τους, την εχθρότητα προς τους ξένους, τα τραύματα του εμφυλίου και τα εγκλήματα του αριστερού φασισμού, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει στην καθημερινή του ζωή ένας ανάπηρος, τόσο σε επίπεδο δεξιοτήτων, όσο και σε επίπεδο αποδοχής από τους συνανθρώπους του, τις προκαταλήψεις ενάντια σε κάθε τι διαφορετικό, αλλά και τον πολύ σημαντικό ρόλο που κατέχει τελικά η οικογένεια στις ζωές μας.

Η Παπαθανασοπούλου με πένα έξυπνα δηκτική ορισμένες φορές, άλλοτε με χιούμορ και άλλοτε με τρυφερότητα, αναδεικνύει στο βιβλίο της ένα θέμα παραμελημένο και αποσιωπημένο, δοσμένο με ένα αριστοτεχνικά δομημένο μυθιστόρημα στο οποίο αξίζει να αφιερώσουμε τον χρόνο μας.