Ρίτσαρντ Μπαχ, Ο γλάρος Ιωνάθαν Λίβινγκστον, εκδ. Διόπτρα

 

 

            Βιβλίο αυτοβελτίωσης; Κλασικό μυθιστόρημα; Συμβολικό και αλληγορικό ανάγνωσμα; Φιλοσοφικό μυθιστόρημα;

            Τι από τα παραπάνω είναι, άραγε, το κλασικό, πολυδιαβασμένο έργο του Αμερικανού συγγραφέα με τις αλλεπάλληλες εκδόσεις και τη μεγάλη και διαρκή αναγνωστική επιτυχία; Και για ποιον ακριβώς λόγο η συγκινητική και αλληγορική ιστορία του-διάσημου πλέον-γλάρου αγαπήθηκε τόσο από το αναγνωστικό κοινό;

Ο Ρίτσαρντ Μπαχ γεννήθηκε το 1936 στις ΗΠΑ και  το βιβλίο του με τίτλο «Ο γλάρος  Ιωνάθαν Λίβινγκστον» είναι, το δίχως άλλο, το γνωστότερο έργο του, το οποίο, όμως, δεν κατάφερε εύκολα να πρωτοεκδώσει το 1970, όπως μας λέει ο ίδιος στον επίλογο της παρούσας ελληνικής έκδοσης του 2015 για την οποία μιλάμε εδώ. Η παρούσα έκδοση έχει το προνόμιο να διαθέτει και το, αγνοημένο και ξεχασμένο για χρόνια ολόκληρα, ακόμη και από τον ίδιο τον συγγραφέα, τέταρτο μέρος του έργου, το οποίο ανακαλύφθηκε από τη γυναίκα του συγγραφέα χωμένο μέσα σε ένα συρτάρι.

Ο γλάρος Ιωνάθαν Λίβινγκστον συμβολίζει την αιώνια μαθητεία. Την ελευθερία. Την αγάπη για τη γνώση. Την ικανότητά μας να ξεπερνάμε την αποτυχία. Την τόλμη του να ακολουθούμε τα όνειρά μας και να μη δειλιάζουμε ποτέ μπροστά στο άγνωστο. Την ανάγκη μας να ανακαλύπτουμε και να υποστηρίζουμε τα πάθη μας. Την ενσωμάτωση των λαθών μας στη ζωή μας. Την προσαρμοστικότητά μας στις αλλαγές. Την επιλογή μας να διαφέρουμε από το πλήθος και να ζούμε διαφορετικά. Και την αφοσίωσή μας στους στόχους μας.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, για όλους αυτούς τους συμβολισμούς που περικλείει ο γλάρος Ιωνάθαν, ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, αγαπήθηκε το βιβλίο αυτό από το αναγνωστικό κοινό.

Ο Γλάρος Ιωνάθαν ήταν ένας γλάρος διαφορετικός, ένας γλάρος αλλιώτικος από τους άλλους, που τόλμησε να ακολουθήσει το πάθος του και να φτάσει τελικά σε αυτό που αποκαλούμε «αυτοπραγμάτωση». Ο γλάρος Ιωνάθαν ήταν γεννημένος για να πετάει. Και, παρά την αποδοκιμασία των ομοίων του, δεν δίστασε να φτάσει πολύ μακριά, να αλλάξει ομάδα μέχρι να πετύχει τους στόχους του. Έγινε μαθητευόμενος σε άλλους, εκπαιδεύτηκε, και στη συνέχεια, έγινε ο ίδιος εκπαιδευτής και εμπνευστής των άλλων.

«… Όποτε και αν του θελήσουμε μπορούμε να ανυψωθούμε στον άνεμο με τις δικές μας φτερούγες και να πετάξουμε». Αυτό, συμπυκνωμένο, είναι το μήνυμα του ελπιδοφόρου αυτού μυθιστορήματος, που χρησιμοποιεί την τεχνική της προσωποποίησης προκειμένου να μας εμπνεύσει να πετάξουμε και εμείς και να μη φοβόμαστε να υλοποιήσουμε ακόμη και τα πιο τρελά μας όνειρα.

Ένα βιβλίο που μπορούμε να διαβάσουμε σε κάθε ηλικία, αλλά και να το ξαναδιαβάσουμε, αφού προσφέρεται, το δίχως άλλο, για πολλαπλές αναγνώσεις.

Σοφία Βοϊκου, Ο κήπος των μικρών θεών, εκδ. Ψυχογιός

 

Η Θεσσαλονίκη, οι Γάλλοι στρατιώτες και ο κόσμος της φωτογραφίας εν μέσω του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου

 

            Με τον κόσμο της φωτογραφίας, αλλά και με τις πληγές όσων συμμετείχαν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο ασχολείται η Σοφία Βοϊκου στο νέο της μυθιστόρημα, που διαδραματίζεται στη Θεσσαλονίκη των αρχών του εικοστού αιώνα, αλλά και στην Πόλη του Φωτός. Το εν λόγω βιβλίο έχει τίτλο «Ο κήπος των μικρών θεών» και είναι εμπνευσμένο από αληθινές ιστορίες των Γάλλων που συμμετείχαν στο Μακεδονικό Μέτωπο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.

Κεντρική ηρωίδα του μυθιστορήματος είναι η Εβραία Ραχήλ, γόνος μιας εβραϊκής οικογένειας στη Θεσσαλονίκη με πέντε κορίτσια, η οποία μεγαλώνει κάπως ασυνήθιστα για την εποχή και το φύλο της. Ο πατέρας της, Τζέκο, έχει ατελιέ φωτογραφίας, δεν έχει όμως γιο, έτσι ώστε να του μάθει την τέχνη του. Επομένως, η Ραχήλ, η οποία διαθέτει ταλέντο στη φωτογραφία, είναι εκείνη που προορίζεται να τον διαδεχτεί, αδυνατεί, όμως, να ξεπεράσει τους περιορισμούς που η συντηρητική κοινωνία  της Θεσσαλονίκης θέτει στις γυναίκες.

Όταν ξεσπά ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και ο γαλλικός στρατός αποβιβάζεται στην πόλη, το 1915, η Θεσσαλονίκη θα μεταμορφωθεί σε μία κοσμοπολίτικη πολιτεία. Η μετοίκηση του Βενιζέλου στην πόλη το 1917, ο Εθνικός Διχασμός, αλλά και η διαβόητη πυρκαγιά θα μεταμορφώσουν περαιτέρω την πόλη οριστικά και αμετάκλητα. Ο όμορφος Στεφάν, Γάλλος στρατιώτης από την Μπουρζ θα γνωρίσει τη Ραχήλ και οι δυο τους θα βιώσουν έναν λανθάνοντα έρωτα.

Ο πόλεμος, όμως, θα φέρει τα πάνω κάτω στη ζωή του Στεφάν. Θα επιστρέψει στην πατρίδα του κουβαλώντας τις πληγές του πολέμου. Η Ραχήλ, από την άλλη, θα μετακομίσει στη Γαλλία στο πλευρό ενός ανεκτικού συζύγου που θα της επιτρέψει να συνεχίσει να ασχολείται με την τέχνη της. Θα μπορέσουν, άραγε, οι δυο τους να έχουν το κοινό μέλλον που ονειρεύονται;

Η Σοφία Βοϊκου μας ξεναγεί για άλλη μια φορά στην πόλη της, τη Θεσσαλονίκη των αρχών του 20^ου αιώνα, που τόσο καλά τη γνωρίζει και μας την έχει συστήσει επανειλημμένα και σε άλλα βιβλία της, προσφέροντάς μας ένα γοητευτικό οδοιπορικό στην κοσμοπολίτικη Θεσσαλονίκη των καφέ σαντάν, των ξένων στρατιωτών, του Διχασμού και του πολέμου. Συγχρόνως μας ευαισθητοποιεί σχετικά με το θέμα των ανθρώπων που τραυματίστηκαν στον πόλεμο και αναγκάστηκαν να αλλάξουν ολόκληρη τη ζωή τους εξ’ αιτίας των τραυματισμών αυτών κατεδαφίζοντας, πολλές φορές, όνειρα μιας ολόκληρης ζωής. Επιπροσθέτως, μας μυεί, σε μία ενδιαφέρουσα σύζευξη με τα παραπάνω,  στον μαγικό κόσμο της φωτογραφίας, και στην τέχνη της όπως ήταν στις αρχές του εικοστού αιώνα, έναν κόσμο που σήμερα δεν υπάρχει πλέον και ανήκει στο παρελθόν.

Αλεχάντρο Παλόμας, Ένας τόπος με τ' όνομά σου, εκδ. opera

 

«Ζωές στις οποίες δεν συμβαίνει τίποτα, μέχρι που μια μέρα συμβαίνουν τα πάντα».

«Η ζωή είναι υπέροχη. Ο κόσμος όχι και τόσο».

 

Όλοι μας είμαστε δεμένοι με τον τόπο στον οποίο ζούμε. Ταυτιζόμαστε με αυτόν, επομένως είναι σαν να του δίνουμε το όνομά μας…

Έτσι ακριβώς αισθάνεται και η εβδομηνταπεντάχρονη Έντιθ, η χήρα με τις έντεκα γάτες, η ηρωίδα στο βιβλίο του Αλεχάντρο Παλόμας. Η Έντιθ είναι απολύτως δεμένη με το ερημικό μέρος στο οποίο κατοικεί. Λατρεύει τη φύση και τα ζώα και από τότε που η κόρη της Βιολέτα έφυγε από το σπίτι και η άρρωστη φίλη της Αντρέα πέθανε, κατοικεί ολομόναχη σε αυτόν τον απομονωμένο οικισμό, με μοναδική συντροφιά τον γείτονά της τον Ίων. Η κόρη της, πάντως, δεν κουράζεται να της προτείνει να φύγει από εκεί και να πάει να κατοικήσει μαζί της για να μην είναι μόνη της.

Ο Ίων, που μετρά πενήντα εννέα έτη ζωής, κάνει μία αρκετά πρωτότυπη δουλειά: είναι κτηνίατρος και φροντιστής ελεφάντων σε ζωολογικό κήπο. Η ζωή του όλη είναι οι ελέφαντες που φροντίζει και ιδιαίτερα η Σούσι, μια ελεφαντίνα με ιστορικό κακομεταχείρισης σε τσίρκο.

Με άξονα αυτούς τους δύο βασικούς χαρακτήρες, ο συγγραφέας από τη Βαρκελώνη συνθέτει ένα ολόκληρο ψηφιδωτό από διαφορετικούς χαρακτήρες που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Πρωτίστως οι δύο κεντρικοί ήρωες και η σχέση αγάπης και εμπιστοσύνης που θα καλλιεργήσουν. Ακολούθως η σχέση της Έντιθ με την κόρη της τη Βιολέτα. Και επιπροσθέτως υπάρχει στο μυθιστόρημα η ανατομία μιας σχέσης δύο αδελφών, ενός πατέρα που πεθαίνει όταν ο γιος του βρίσκεται στην τρυφερή ηλικία των επτά ετών και, φυσικά, η σχέση του Ίωνα με την κακοπαθημένη ελεφαντίνα του.

Η γραφή του Παλόμας είναι αρκετά ιδιαίτερη και χαρακτηριστική, χωρίς να μοιάζει με κάποια άλλη που έχουμε κατά νου. Πρόκειται για μία γραφή που ρίχνει το βάρος στην περιγραφή των συναισθημάτων και του ψυχικού κόσμου των ηρώων. Χρησιμοποιεί την πρόζα στο βιβλίο του αρκετά συχνά, χωρίς όμως οι διάλογοι αυτοί να είναι εκτενείς, καθώς και έναν μικροπερίοδο και κοφτό λόγο που καταφέρνει, όμως, να περιγράψει  έξοχα συναισθήματα και  καταστάσεις. Χρησιμοποιείται επίσης η τεχνική της αναδρομής προκειμένου να περιγραφεί το παρελθόν των ηρώων, πάντα σε αντιδιαστολή με το παρόν.

Μέσα από τις σελίδες του μυθιστορήματος φωτίζονται διάφορα θέματα. Η σχέση των γονέων με τα παιδιά τους. Η σχέση του ανθρώπου με τα ζώα. Η σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Η μοναξιά των ηλικιωμένων. Η φιλία. Η προσφορά στον συνάνθρωπο αλλά και στη φύση και τα ζώα.

Το βιβλίο είναι ιδιαίτερο ακριβώς επειδή η υπόθεσή του είναι ασυνήθιστη και μεγάλο μέρος της διαδραματίζεται σε έναν ζωολογικό κήπο. Πάνω απ’ όλα, το βιβλίο θα μας κάνει να στοχαστούμε πάνω στο τι μας προσφέρει η επαφή με τα ζώα.

 

«Ο ζωολογικός κήπος είναι ένας παράξενος κόσμος, κι όσοι ζούμε μέσα σ’ αυτόν το γνωρίζουμε: ένα είδος πόλης μέσα στην πόλη, στο εσωτερικό της οποίας συμβαίνουν πράγματα που δεν θα τα πίστευε κανείς. Τα ζώα συχνά  σε φέρνουν κοντά σε δικές σου αλήθειες που δεν τις ήξερες, ή που τις είχες ξεχασμένες, κι αυτό δημιουργεί εθισμό, μεγάλο εθισμό. Η Μερ λέει ότι σε όποιον δεν αρέσουν τα ζώα αυτό που δεν του αρέσει στην πραγματικότητα είναι η αλήθεια».

Antony Beevor, Ρωσία 1917-1921, Επανάσταση και Εμφύλιος πόλεμος, εκδ. Γκοβόστη

 

Ό,τι και αν πούμε η αλήθεια είναι ότι ένα τέτοιο πόνημα όπως αυτό για το οποίο θα μιλήσουμε εδώ έλειπε από την ιστοριογραφία. Ο λόγος για το έργο «Ρωσία 1917-1921, Επανάσταση και Εμφύλιος πόλεμος» του γνωστού ιστορικού συγγραφέα από τα πολλά μνημειώδη έργα του σχετικά με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, Antony Beevor.

            Ο πασίγνωστος ιστορικός της στρατιωτικής ιστορίας Antony Beevor γεννήθηκε το 1946 στην Αγγλία. Τα πιο δημοφιλή από τα έργα του αφορούν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (Στάλινγκραντ, Βερολίνο: η πτώση 1945, Αρδέννες 1944, D-day: Η απόβαση στη Νορμανδία, Άρνεμ 1944: η τελευταία νίκη των Γερμανών, Κρήτη: η μάχη και η αντίσταση, Ένας συγγραφέας στον πόλεμο: ο Βασίλι Γκρόσμαν με τον Κόκκινο Στρατό κ.α.), αλλά έχει γράψει επίσης και ένα μνημειώδες έργο για τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο του 1936-1939, καθώς και «Το μυστήριο της Όλγας Τσέχοβα, ήταν κατάσκοπος η αγαπημένη ηθοποιός του Χίτλερ;».

            Τώρα επανέρχεται στη ρωσική επανάσταση με ένα έργο 543 σελίδων που περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια τον ρωσικό εμφύλιο. Μεγάλη έμφαση δίνεται στην περιγραφή των στρατιωτικών γεγονότων με κάθε λεπτομέρεια-είναι εξάλλου γνωστός ο αναλυτικότατος τρόπος  με τον οποίο ο συγκεκριμένος συγγραφέας περιγράφει τις μάχες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στα προηγούμενα βιβλία του.

            Ένα τέτοιο έργο απουσίαζε από την ιστοριογραφία, τουλάχιστον από αυτή που είναι διαθέσιμη σε ελληνική μετάφραση για τον Έλληνα αναγνώστη. Και είναι επίσης αλήθεια ότι ο ρωσικός εμφύλιος πόλεμος είναι ένα τραγικό γεγονός που στοίχισε τη ζωή σε δώδεκα εκατομμύρια Ρώσους. Πρόκειται για έναν τεράστιο αριθμό νεκρών σε έναν άγνωστο και παραγνωρισμένο, εν πολλοίς εμφύλιο, με πάμπολλες βαρβαρότητες και πολύ μίσος και από τις δύο πλευρές.

            Ο ρωσικός εμφύλιος αναντίρρητα επισκιάστηκε τόσο από το γεγονός ότι έλαβε χώρα μέσα στον -σημαντικότερο από παγκόσμια άποψη- Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, και από το γεγονός ότι οι νικητές Μπολσεβίκοι κατόπιν δεν ήθελαν να φανεί πόσο δύσκολη ήταν τελικά η επικράτησή τους στη Ρωσία μετά από την εκδήλωση της Ρωσικής Επανάστασης. Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αν δεν είχε συμβεί ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, δεν θα είχε συμβεί και η Ρωσική Επανάσταση και ότι δίχως την τελευταία δεν θα είχε συμβεί φυσικά ποτέ και ο εμφύλιος.

Ο Antony Beevor, όμως, δεν θα αρκεστεί μονάχα σε  μια στείρα και λεπτομερέστατη περιγραφή των σφοδρών στρατιωτικών συγκρούσεων μεταξύ Κόκκινων και Λευκών. Αντιθέτως, θα πιάσει από την αρχή το νήμα της αφήγησης και θα μας περιγράψει με κάθε λεπτομέρεια πως οι Μπολσεβίκοι αναρριχήθηκαν στην εξουσία, πως ακριβώς ξεκίνησε δηλαδή η Ρωσική επανάσταση.

Πέρα από τον Λένιν, τον Τρότσκι, τον Στάλιν και κάποιους γνωστούς μπολσεβίκους, ο αναγνώστης δεν θα γνωρίζει τα πάμπολλα ονόματα των στρατηγών και των στρατιωτικών που πήραν μέρος στις φονικές μάχες. Σίγουρα πάντως, θα τον εκπλήξει το μίσος μεταξύ των αντίπαλων παρατάξεων, τα σκληρά αντίποινα, αλλά και οι αποτρόπαιες εκτελέσεις στις οποίες προέβαιναν και οι δυο πλευρές.

Επίσης, την εποχή αυτή κατά την οποία  η Ρωσία επιτίθεται στην Ουκρανία, θα μας εκπλήξει η παρατήρηση ότι ακόμη και τότε, τόσο η Ουκρανία, όσο η Πολωνία και οι βαλτικές χώρες, είχαν προσπαθήσει να εκμεταλλευθούν την επανάσταση των Μπολσεβίκων προκειμένου να γλιτώσουν από τον σφιχτό ρωσικό εναγκαλισμό και να κερδίσουν την πολυπόθητη ανεξαρτησία τους.

Γιόχεν Γκουτς και Μάαξίμ Λέο, Η ζωή σύμφωνα με τον Φράνκι, εκδόσεις Πατάκη

 

 

Εντάξει, πολλοί θα πουν ότι το παρόν πόνημα με τίτλο «Η ζωή σύμφωνα με τον Φράνκι» δεν είναι παρά ένα ακόμα από τα πάμπολλα λογοτεχνικά έργα που συγγράφονται και εκδίδονται σήμερα με πρωταγωνιστές ζώα-κυρίως γάτες και σκύλους- και αφορούν πρωτίστως τη σχέση και τη συγκατοίκησή τους με τους ανθρώπους. Τέτοιου είδους έργα προορίζονται κυρίως για ανάγνωση από ζωόφιλους αναγνώστες και, κατά μεγαλύτερο ποσοστό, ιδιοκτήτες κατοικίδιων. Κι όμως, επιτρέψτε μου να πω ότι το παρόν πόνημα είναι αρκετά διαφορετικό για πολλούς λόγους.

Πρώτον, υπάρχει ένα βασικό στοιχείο υπερρεαλισμού στην όλη ιστορία που συνήθως αποφεύγουν άλλοι συγγραφείς: ο Φράνκι, ο συμπαθέστατος πρωταγωνιστής γάτος του βιβλίου μιλάει! Και όταν λέμε μιλάει, δεν εννοούμε ότι απλά καταθέτει τις σκέψεις του σε εμάς τους αναγνώστες όπως γίνεται συνήθως, αλλά ότι συνομιλεί κανονικότατα με αυτόν που διαλέγει ως αφεντικό του, τον καταθλιπτικό συγγραφέα  Ρίχαρντ Γκολντ. Μόνο και μόνο από αυτό το στοιχείο, επομένως, καταλαβαίνουμε ότι το παρόν πόνημα είναι αρκετά διαφορετικό.

Δεύτερον, το παρόν μυθιστόρημα δεν έχει το κλισέ happy end του αδέσποτου που «σώζει» τον καταθλιπτικό άνθρωπο που το μαζεύει από τον δρόμο, ακόμη κι αν η υπόθεση του βιβλίου ξεκινά κάπως έτσι.

Τρίτον, ο πρωταγωνιστής γάτος Φράνκι δεν είναι ένας γάτος-κούκλος που ξέμεινε στους δρόμους, αλλά ένας ασχημούλης γάτος με φαγωμένο από ρακούν αριστερό αυτί.  Επίσης, δεν θα κάνει κάτι ασυνήθιστα ηρωικό, αλλά θα «σώσει» τον συγγραφέα, που σκέφτεται διαρκώς την αυτοκτονία μετά από τον θάνατο της γυναίκας του, καθαρά από τύχη.

Τέταρτον, διαφορετικό στοιχείο του μυθιστορήματος είναι το παράξενο, τεράστιο και μισοεγκαταλειμμένο σπίτι στο οποίο διαδραματίζεται η ιστορία. Αυτό προσδίδει μία ατμόσφαιρα μυστηρίου στο πόνημα, όπως και τα ρακούν που εμφανίζονται στις σελίδες του βιβλίου ως αντίπαλοι του Φράνκι. Τα ζώα αυτά, είναι η αλήθεια, πως τα έχουμε στη φαντασία μας ως συμπαθητικά και χαριτωμένα τετράποδα και θα μας παραξενέψει η εικόνα που δίνουν σε αυτά στο βιβλίο οι δύο συγγραφείς.

Την προσοχή του αναγνώστη θα κλέψουν, αναντίρρητα, οι φιλοσοφικού τύπου συζητήσεις μεταξύ γάτου και συγγραφέα, στις οποίες ο συγγραφεύς αποπειράται να εξηγήσει στον γάτο περίπλοκες, πολλές φορές, φιλοσοφικές έννοιες. Ας μην φανταστεί ο αναγνώστης, όμως, ότι το μυθιστόρημα αυτό «βαραίνει» εξ’ αιτίας αυτού. Αντιθέτως, πρόκειται για ένα πολύ ευκολοδιάβαστο μυθιστόρημα που διαβάζεται απνευστί.

Οι συγγραφείς προβαίνουν σε πολλά έξυπνα σχόλια σχετικά με τις διαφορές ανθρώπων και ζώων και πολλές φορές αρέσκονται να συγκρίνουν τη συμπεριφορά και των δύο-και μαντέψτε, φυσικά, ποια είναι συνήθως η πιο λογική! Η αλήθεια είναι ότι εμείς οι άνθρωποι κάνουμε πολλά χαζά και ακαταλαβίστικα πράγματα πολλές φορές. Το χειρότερο απ’ όλα είναι ότι κάνουμε πολύ περίπλοκα τα πράγματα, ειδικά εκεί που δεν χρειάζεται. Ενώ η ζωή είναι τόσο μα τόσο απλή…

Αυτά ακριβώς μας λέει ο Φράνκι, ένας λάτρης και εραστής της ζωής: «Είμαι ο Φράνκι. Κι από τα χείλη μου δεν πρόκειται ν’ ακούσετε ποτέ κακιά κουβέντα για τη ζωή. Αυτό έχω να δηλώσω».

Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα φρέσκο, δροσερό, αλλά και ξεκαρδιστικό πολλές φορές μυθιστόρημα, το οποίο διατηρεί μία λογοτεχνική πρωτοτυπία στα εκφραστικά μέσα και στη δομή της υπόθεσής του, το οποίο μας περιμένει να το ανακαλύψουμε.

Herman Hesse, Γερτρούδη, εκδ. Διόπτρα

 

Μπορεί το πιο διάσημο έργο του Έσσε να μην είναι η «Γερτρούδη»,- για κάποιους είναι ο

«Σιντάρτα» για κάποιους άλλους «Ο λύκος της στέπας και για κάποιους έτερους ο «Ντέμιαν». Αυτό όμως

δεν σημαίνει ότι η «Γερτρούδη» δεν είναι ένα εξαιρετικό έργο, κάτι που ισχύει εξάλλου για το σύνολο των

πονημάτων του διάσημου νομπελίστα συγγραφέα. Συν τοις άλλοις, στη «Γερτούρδη» θα παρατηρήσει ο

αναγνώστης μία μοναδική σύζευξη μεταξύ λογοτεχνίας και τέχνης. Σπάνια η λογοτεχνία μιλάει με τέτοια

όμορφα λόγια για τη φύση της τέχνης και για το χάσμα μεταξύ καλλιτέχνη και δημιουργού.

Κεντρικός ήρωας και αφηγητής είναι στο έργο αυτό ένας βιολιστής και συνθέτης, ο Κουν.

Πρόκειται για έναν μάλλον χολερικό, μελαγχολικό και αρκετά ιδιαίτερο άνθρωπο. Η ζωή του θα

σημαδευτεί από την αναπηρία που θα αποκτήσει ως νέος εξαιτίας ενός ατυχήματος. Αυτό θα του αφήσει

μία μόνιμη αναπηρία στο αριστερό του πόδι. Έτσι όταν αυτός θα ερωτευθεί την όμορφη Γερτρούδη, αυτή

εύκολα θα τον αγνοήσει για τον καλύτερό του φίλο, το ταλαντούχο αστέρι της όπερας, τον επίσης πολύ

ιδιαίτερο, εκρηκτικό και εξωστρεφή χαρακτήρα Χάινριχ Μούοτ. Η Γερτρούδη, θα παντρευτεί τελικά τον

Μούοτ, όμως, δεν θα ευτυχήσει σε αυτόν τον γάμο καθώς το ταίριασμα των εντελώς διαφορετικών

χαρακτήρων τους θα αποδειχτεί αδύνατο.

Πριν από όλα αυτά, όμως, ο Έσσε μας αφηγείται με μεγάλη μαεστρία ολόκληρη την πορεία του

Κουν, αφενός προς την ενηλικίωση, αλλά και, αφετέρου, προς την υστεροφημία από έναν μάλλον μέτριο

βιολιστή, σε έναν διάσημο και πολλά υποσχόμενο συνθέτη. Το αποκορύφωμα της καριέρας του θα

αποδειχθεί η σύνθεση μιας όπερας στην οποία θα πρωταγωνιστεί ο Μούοτ.

Η φιλία. Ο έρωτας. Η σχέση μας με τους γονείς μας. Το σοκ που επιφέρει ο θάνατος των γονέων

μας. Η έμπνευση στην τέχνη. Η διάσταση καλλιτέχνη και δημιουργού. Η ανωνυμία και η

αναγνωρισιμότητα και η διαχείριση της τελευταίας. Ο γάμος. Η γέννηση της τέχνης. Ολα τα παραπάνω

είναι θέματα που θίγει ο Έσσε με μαεστρία στο πιο καλλιτεχνικό και μουσικό από όλα τα βιβλία του.

Το φινάλε θα είναι απρόβλεπτο. Στη δημιουργία της κατάλληλης ατμόσφαιρας συμβάλλει, επίσης,

η πρωτοπρόσωπη γραφή με την εξομολογητική διάθεση, αφού ο συγγραφέας επιμένει ιδιαιτέρως,

αφενός, στην ανάλυση των συναισθημάτων του ήρωά του, αλλά και στην έκθεση των ιδεών του περί

τέχνης και ανθρώπινων σχέσεων. «Πραγματική δημιουργία σημαίνει μοναξιά» γράφει ο Έσσε στο βιβλίο

του και φαίνεται να το εννοεί.

Έν κατακλείδι, πρόκειται για ένα βιβλίο που πρέπει να διαβάσουν πρωτίστως οι μουσικοί και οι

λάτρεις του Έσσε και της γερμανικής κλασικής λογοτεχνίας.

Peter Frankopan, Οι μεταμορφώσεις της γης, κλίμα, οικολογία και ιστορία, εκδ. Αλεξάνδρεια

 

Ο Peter Frankopan θεωρείται, και δικαίως, ένας από τους καλύτερους ιστορικούς παγκοσμίως. Τα έργα που έχει συγγράψει έχουν προσθέσει όλα τους ένα πολύ σημαντικό λιθαράκι στην ανάλυση της παγκόσμιας ιστορίας, αλλά, κυρίως, στην κατανόησή της από το ευρύ κοινό. Αναφέρουμε εδώ ενδεικτικά όσα πονήματά του έχουν μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα και κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια: «Η πρώτη σταυροφορία, το κάλεσμα της ανατολής», «Οι δρόμοι του μεταξιού, μια νέα ιστορία του κόσμου», «Οι νέοι δρόμοι του μεταξιού, το παρόν και το μέλλον του κόσμου», καθώς και το βιβλίο για το οποίο θα μιλήσουμε εδώ, το «Οι μεταμορφώσεις της γης, κλίμα, οικολογία και ιστορία».

            Ίσως είναι αρκετά κοινότυπο, αλλά, και πάλι, οφείλουμε να το πούμε: όταν ως αναγνώστης, παίρνεις στα χέρια στο ένα τόσο ογκώδες πόνημα-707 σελίδων, πλην των παραπομπών και των λοιπών- είναι αδύνατον  να μην θαυμάσεις την τεράστια έρευνα και μελέτη τόσων πολλών και διαφορετικών πηγών, την οποία διενήργησε ο συγγραφέας προκειμένου να καταθέσει ένα τόσο επιστημονικά εμπεριστατωμένο πόνημα. Και το γεγονός ότι οι παρατηρήσεις του στο παρόν πόνημα αφορούν το σύνολο του πλανήτη και χρονολογούνται από τις απαρχές του κόσμου-δηλαδή πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια -μέχρι και τον 21^ο   αιώνα, κάνουν ακόμα δυσκολότερη την ολοκλήρωση αυτού του τιτάνιου έργου.

Η  αλήθεια είναι πως τα περισσότερα πράγματα και γεγονότα στην Ιστορία-ό,τι μπορούμε να γνωρίζουμε τουλάχιστον-έχει ήδη ειπωθεί. Επομένως, οι σημερινοί ιστορικοί στρέφονται σήμερα περισσότερο σε συγκριτικές μελέτες και σε διαθεματικές προσεγγίσεις των θεμάτων τους, όπως αυτή του Φρανκοπάν. Ο συγγραφέας εξετάζει στο βιβλίο του το πώς ακριβώς επέδρασε το κλίμα, οι μεταβολές και οι μεταμορφώσεις της γης στην εξέλιξη της ανθρώπινης ιστορίας. Πιο συγκεκριμένα, δηλαδή, πως η κλιματική αλλαγή συνετέλεσε δραματικά στην ανάπτυξη και την καταστροφή των πολιτισμών στο πέρασμα του χρόνου.

Αφορμή για τη συγγραφή του εν λόγω πονήματος οπωσδήποτε αποτέλεσε η σημερινή κλιματική αλλαγή για την οποία ευθύνεται η ανθρωπογενής δραστηριότητα και η οποία τεκμηριώνεται πλέον, σύμφωνα με τα λεγόμενα του συγγραφέα, από το 99% των επιστημόνων. Η αλήθεια είναι ότι είναι η πρώτη φορά στην Ιστορία μας που μία κλιματική αλλαγή αφορά ολόκληρη τη γη στο σύνολό της και είναι εμφανέστατη σε όλες τις ηπείρους της. Διότι, άλλες κλιματικές περίοδοι, όπως, για παράδειγμα, η Ρωμαϊκή Θερμή Περίοδος ή η Μεσαιωνική Θερμή Περίοδος δεν αφορούσαν όλη την υφήλιο και δεν είχαν την ίδια επίδραση σε όλους του πολιτισμούς τους πλανήτη.

Ο Φρανκοπάν εξετάζει τις παρεμβάσεις του ανθρώπου στο περιβάλλον του, ήδη από την προϊστορική εποχή, μέχρι και τη βιομηχανική εποχή και τον 20^ο αιώνα, οπότε και η επέμβαση του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον, παρατηρείται πλέον σε τεράστιες και μη αναστρέψιμες διαστάσεις.

Άραγε, η «εφεύρεση» της γεωργίας οφείλεται σε πιο ζεστό κλίμα; Πώς επηρέασαν εκρήξεις των ηφαιστείων ανά τους αιώνες το παγκόσμιο κλίμα; Υπήρχαν νόμοι που απαγόρευαν την υλοτομία ακόμη και στην αρχαιότητα; Η ακμή και η παρακμή της Ρώμης εξηγείται από κλιματικούς παράγοντες; Πώς επηρέασε η Μικρή Εποχή των Παγετώνων στην Ευρώπη την ανάπτυξη της ιδιωτικότητας; Η παγκοσμιοποίηση ξεκίνησε τον 15^ο αιώνα; Τι ακριβώς συνέβη στη λεγόμενη «κολομβιανή ανταλλαγή»; Τι είναι αυτό που ρυπαίνει περισσότερο τον πλανήτη μας σήμερα; Υπάρχουν βιώσιμες λύσεις; Σε τέτοιου είδους ερωτήματα και άλλα πολλά απαντά το εν λόγω πόνημα.

Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα βιβλίο γνώσεων που θα μας βάλει σε σκέψεις σχετικά με το πώς επηρέασε η παρουσία του ανθρώπου τη γη μας ανά τους αιώνες-αλλά και πως η ίδια η γη επηρέασε τους ανθρώπινους πολιτισμούς, αλλά και σχετικά με το αβέβαιο μέλλον του πλανήτη μας.