Πασχαλία Τραυλού, Η γιατρίνα, εκδ. Διόπτρα, 2020, σελ.539

 Ένα βιβλίο έκπληξη, ένα βιβλίο που δεν είναι αυτό που φαίνεται. Δύσκολο να μιλήσεις γι' αυτό, δύσκολο να αφήσεις συγχρόνως απάτητα και άγνωστα μονοπάτια στους αναγνώστες, έτσι ώστε να μην αποκαλυφθούν πριν την ώρα τους οι εκπλήξεις που επιφυλάσσει η έμπειρη και πολυγραφότατη συνάμα συγγραφέας Πασχαλία Τραυλού. 

Το βιβλίο υφαίνει, ισορροπώντας επιδέξια μεταξύ μύθου και πραγματικότητας, τον βίο και την πολιτεία της Σουζάνα Φαζέκας, μίας αινιγματικής Ουγγαρέζας με σκοτεινό και απροσδιόριστο παρελθόν, η οποία επιλέγει να μετοικήσει το 1911 κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες στη μικρή πόλη Ναγκιρέβ της τότε Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας και να κάνει εκεί μία νέα αρχή ως μαία και γιατρός.

 

Η πόλη μικρή, βουτηγμένη στη λάσπη, το περιβάλλον ασφυκτικά πατριαρχικό και συντηρητικό. Οι πράξεις των χριστιανών κατοίκων διακατέχονται όλες από τον "φόβο του Θεού", τον οποίο με μεγάλη προθυμία συντηρεί ο άκαμπτος και υπέρμετρα συντηρητικός παπάς της πόλης πάτερ Αμπρούς. Συχνά οι γυναίκες γνωρίζουν την κακοποίηση και την κακομεταχείριση, χωρίς έτερη δυνατότητα διαφυγής, έρμαια στα χέρια των συζύγων τους σε μία εποχή που το διαζύγιο δεν είναι νομικά ή κοινωνικά αποδεκτό.

Η Σουζάνα θα έρθει σε σύγκρουση με το κατεστημένο οριζόμενη αυτόκλητα ως "ο φύλακας άγγελος των κακοποιημένων και βασανισμένων γυναικών". Μοδίστρα και γιατρός ταυτόχρονα, άγγελος και διάβολος, αδικημένη και φιλόδοξη, θα προσπαθήσει να αλλάξει ο,τιδήποτε φαντάζει ως αδικία στα δικά της μάτια κάτω από το ασφαλές περίβλημα που της προσφέρει το ψεύτικο όνομα Αντζέλικα Κλεμέντ. Η συγγραφέας σκόπιμα περικλείει την πρωταγωνίστρια με ένα πέπλο μυστηρίου, υπονοώντας ότι κουβαλά ένα αινιγματικό και σκοτεινό παρελθόν το οποίο όμως δεν αποκαλύπτεται παρά στο τέλος του βιβλίου. Έξυπνο αφηγηματικό τέχνασμα της συγγραφέως το δίχως άλλο, το οποίο καταφέρνει να ανεβάσει στο ζενίθ την περιέργεια του αναγνώστη και να τον κάνει να μην θέλει να αφήσει το βιβλίο από τα χέρια του.

Η Σουζάνα-Αντζέλικα όμως δεν είναι αυτή που φαίνεται... Για την ακρίβεια κανένας από τους χαρακτήρες του έργου δεν είναι αυτός που φαίνεται αρχικά. Ο καλόκαρδος και συντηρητικός Γκιόρκι, η τσατσά Άγκνες, η ανιψιά της η Μπλάνκα, ο αστυνόμος Στέφαν, όλοι έχουν κάτι να κρύψουν, ακόμη και ο χαρακτήρας καταλύτης του έργου, ο Κομοτηναίος γιατρός Στράτος Κεκέρογλου, ο οποίος έρχεται στην πιο δραματική στιγμή του βιβλίου, λίγο πριν από το τέλος, για να δώσει τη λύση στο εντεινόμενο δράμα και αδιέξοδο της Σουζάνας.

Παράλληλα με όλα αυτά, οι Σέρβοι εθνικιστές που ζητούν την ανεξαρτησία τους, το μακεδονικό ζήτημα, η δολοφονία του Φραγκίσκου Φερδινάνδου από τον Γκαβρίλο Πρίντσιπ και ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος που ακολούθησε, δίνουν στο βιβλίο την ιστορική του διάσταση, τοποθετώντας τα γεγονότα στον χώρο και τον χρόνο.

Ποια είναι τελικά στ' αλήθεια η Σουζάνα Φαζέκας; Ποιο ακριβώς είναι το αινιγματικό παρελθόν που κουβαλάει και πόσο αυτό την επηρέασε στην επιλογή των κατοπινών της πράξεων; Οι σκέψεις και οι απόψεις για το επάγγελμα του γιατρού και της μαίας και το πως αυτά ορίζονται ακριβώς είναι πολλές και διαφορετικές. Ποια είναι άραγε τα όρια της ηθικής; Ο σκοπός αγιάζει τελικά τα μέσα; 

Τελικά αποδεικνύεται ότι μονάχα η αλήθεια είναι αυτή που λυτρώνει, ακόμη και στον θάνατο. Γιατί το παρελθόν μας, ειδικά το ένοχο, το κουβαλάμε πάντοτε μέσα μας και δεν μπορούμε να το διαγράψουμε όσο κι αν το θέλουμε. Η συγχώρεση πάντα αποδεικνύεται καλύτερη απ' την εκδίκηση, αυτό όμως η πρωταγωνίστρια θα το καταλάβει όταν πια θα είναι αργά...

Βιβλίο με πολλές δυνατές στιγμές που προσφέρει άφθονη τροφή για σκέψη και προβληματισμό σχετικά με ηθικά διλήμματα της εποχής μας, όπως το αν μπορούν να δικαιολογηθούν ή όχι κάποιοι φόνοι με γνώμονα το κίνητρό τους, το αν η συγκάλυψη ενός φόνου θεωρείται συνέργεια σε αυτόν, το ζήτημα των εκτρώσεων, της ομοφυλοφιλίας, της παιδικής και συζυγικής κακοποίησης, του ηθικού καθήκοντος του γιατρού κ.α., όλα αυτά είναι που κάνει το βιβλίο της Πασχαλίας Τραυλού να ξεχωρίζει, μαζί με τους καλοδουλεμένους διαλόγους και τη γρήγορη πλοκή που θα καθηλώσει τον αναγνώστη.